ویروس موزائیک هندوانه(watermelon mosaic virus, wmv) یکی از پوتی‏ویروس‏های مهم و گسترده در دنیا است که به کدوئیان خسارت وارد می کند. wmv دامنه میزبانی نسبتا وسیعی دارد و تمایز آن بر اساس دامنه میزبانی از سایر ویروس های کدوئیان مشکل است. به منظور ردیابی وتعیین پراکنش این ویروس در مزارع استان گلستان 179 نمونه از گیاهان کدو، هندوانه، خربزه و خیار از شش منطقه استان گلستان جمع آوری و با آنتی سرم wmv در آزمون داس الایزا مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 28 نمونه در واکنش داس الایزا مثبت و بقیه منفی بودند. در استان گلستان، خربزه بیشترین درصد آلودگی به wmv و خیار کمترین مقدار آلودگی را نشان داد. در این نمونه برداری در شهرستان کلاله آلودگی به wmv دیده نشد وبا استفاده از نرم افزار sas در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل، بقیه مناطق آلودگی یکنواختی نشان دادند. برای تعیین جایگاه تاکسونومیکی جدایه‏های گرگان در میان سایر جدایه‏های دنیا، چهار جدایه از کدو و هندوانه، به همراه دو جدایه از شیراز و مشهد هرکدام یک نمونه جداشده از کدوانتخاب شد. rna ویروس با استفاده از mrna capture kit برای آزمون rt-pcr استخراج و با یک جفت آغازگر اختصاصی طراحی شده از ناحیه cp-utr، تکثیر شد. محصول pcr بطور مستقیم ترادف یابی شد و ترادف بدست آمده شامل 964 نوکلئوتید همراه با 41 ترادف انتخاب شده از gen bank مقایسه شدند. همردیف سازی چندگانه و آنالیز فیلوژنتیک با نرم افزارهای dnastar، dnaman، clustal x وmega3 انجام و و درخت فیلوژنتیک به روش های maximum parsimany, و neighbor-joining ترسیم گردید. برای آنالیز انتخاب طبیعی و تعیین نسبت جانشینی نامترادف (dn) بر جانشینی مترادف (ds) از نرم افزار dnasp استفاده شد. آنالیز فیلوژنتیک و محاسبه فاصله ژنتیکی و تنوع نشان داد که جدایه های wmv از تمام دنیا در 6 گروه قرار گرفتند وجدایه‏های مشهد و گرگان از ایران همراه با جدایه های اسپانیا، استرالیا وفرانسه در یک گروه و جدایه شیراز همراه با جدایه های ژاپن در گروه دیگر قرار گرفتند. فاصله ژنتیکی بین گروه ها و داخل گروه ها نیز نتایج فوق را تائید کردند. محاسبه تنوع ژنتیکی (?) نشان داد که علی رغم تنوع وسیع این ویروس در دنیا میزان تنوع آن در یک منطقه مانند اروپا بسیار پائین است. محاسبه تنوع جمعیت های مختلف دنیا نشان دهنده افزایش میزان این تنوع از غرب به شرق است. در شرق آسیا بیشترین میزان تنوع میزبانی و مولکولی دیده شد.