nowadays,tourism industry considered as one of the main sources of income of a country.unfortunately and despite of owning plenty of cultural historical and natural attractions, iran has not reached to a proper position in this field. besides, the historical cities of a country are considered as the income resource and national wealth of it. qazvin with a rich cultural precedent, have suitable backgrounds to spread tourism.this essay is prepared to consider the effective factors in absorbing tourists. these factors can be categorized into substructures, installations and dwelling equipment, advertisement and marketing. people participation and private parts and governmental support. with the usage of documented studies and also survey of public opinion, experts, and tourism managers,it became evident that "qazvin" nonetheless of having the potential and lots of historical and monumental sites, is unsuccessful in attracting tourists. this fact has some causes such as: the lack of tourism infrastructures and utilities, unequipped urban skeleton, the lack of proper investments in urban tourism, inappropriate advertising system, and etc. at last the proper remedies and strategies are given in order to fully equip the urban skeleton of qazvin for supporting tourists in the areas and sites which have the strong tourism potentials, the improvement of getting funds and investments in urban tourism industry, advertising for attracting tourists to qazvin, and overall the economic growth and a sustainable income source for the city.

چکیده در این رساله که با عنوان ارزیابی نظام قوانین در ساماندهی بافت های فرسوده شهری مورد بررسی قرار گرفته است به مسائل و مشکلات موجود در عدم تحقق طرح های توسعه شهری از نگاه حقوق و قانون پرداخته شده است . از آنجاکه بافت های فرسوده دیگر پاسخگوی نیازهای ساکنینش نمی باشد مداخله دولت در نوسازی این بافت ها ضروری است و دولت با تخصیص اعتبارات خاص برای این بافتها به تهیه طرح های نوسازی مبادرت نموده است. ولی تاکنون همه این طرح ها در اجرا با مشکلاتی روبرو شده اند که مانع از اجرای کامل آنها گردیده است. متولیان اجرای این بافت ها عدم تحقق اجرای این طرح ها را نبود بستر قانونی لازم معرفی کردند بنابراین ما قوانین بافتهای فرسوده در تمام مراحل تهیه، تصویب و اجرا مورد مطالعه قرار دادیم که نتیجه مطالعات آن شد که قوانین حمایتی و پشتیبانی در این بافتها بسیار محدود و مبهم می باشد و مرجع پیگیری در این زمینه وجود ندارد. لذا ما جهت تکمیل مطالعات خود 10 پروژه نوسازی بافت های فرسوده را نیز برای شهرهای مشهد، گرگان، اصفهان، شیراز، بروجرد، اهواز، بوشهر، ارومیه مورد بررسی و تحلیل قرار دادیم و برای آنکه از روند اجرایی آن مطلع شویم با متولیان اصلی اجرای آنها ارتباط برقرار کردیم و نتیجه بررسی ها آن شد که همه این طرح ها در روند تملک دچار مشکل شدند . بنابراین ما قوانین در حوزه تملک را در کشور ایران و سایر کشورها مورد مطالعه قرار دادیم و به این نتیجه رسیدیم که کشورهای اروپایی بیشتر از سایر کشورها این قانون را به رسمیت می شناسند و از آن استفاده کرده اند . در آخر پیشنهاداتی برای بهبود فرایند طرح های بافت فرسوده ارائه گردیده است که ما باید برای اجرایی کردن پروژه های نوسازی بافت های فرسوده ابتدا بستر حقوقی آن را آماده کنیم و برای رسیدن به این مهم باید قوانین ثبتی خود را اصلاح و به روز سازیم و قوانین در حوزه تملک را کاملتر کنیم . همچنین با نگاه ویژه به نوسازی این بافت ها قانون جامع نوسازی و بهسازی تعریف کنیم و در قانون بودجه اعتبارات خاص و ویژه برای آنها در نظر بگیریم که هر یک در رساله به صورت تفصیلی ارائه گردیده است .

"زمین" منبع فیزیکی است که لایه سطحی کره زمین را نشان می دهد.برای نوع بشر، زمین یک منبع بنیادین است که برای تمام فعالیت های انسان ضروری است (وایت،پیتر،4، 1384). در هر توسعه و سازندگی از هر نوع که باشد، سخن از فضای فیزیکی(زمین) در میان خواهد بود و از مقدماتی ترین اقدامات اولیه، تعیین ابعاد، مساحت و جایگاه آن زمین است.(پور کمال، 1377، 28) یکی از موانع مهم در اجرایی نشدن برنامه های شهری، نبود اطلاعات کافی و نقشه های حاوی جزئیات و اطلاعات کافی در زمینه مالکیت فعلی و دیگر حقوق زمین است.به هر اندازه که معلومات ما درباره زمین بیشتر باشد امکانات ما برای فرآیند برنامه ریزی، بهسازی و نوسازی بافت های شهری بیشتر خواهد شد. در دوران کنونی به اطلاعات زمین به عنوان پایه و زمینه ای برای برنامه ریزی، توسعه و کنترل منابع زمینی در سراسر جهان نیازی روز افزون احساس می شود (گرهارد، لارسن، 1، 1376). شهر شکل گرفته، ارگانیسم زنده ای است که پیکره و کالبد داشته و کوچکترین تقسیمات آن،قطعات زمین است که می توان آن را سلول این کالبد نامگذاری کرد.تمام فعالیت های شهر به پیکره و نهایتا بر قطعات زمین یا سلول های آن استوار است. تمام فعالیت های انسان به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم به مکان مرتبط می گردد، این وابستگی در محیط های شهری به مراتب بیشتر می باشد.در گذشته کوچکترین واحد اجتماعی(خانواده) بر کوچکترین واحد کالبدی (قطعه زمین) تطابق می یافت ولی رشد شهرها و کمبود زمین، تکثیر واحدها و خانوار در واحد زمین را موجب گردیده است.سایر فعالیت های انسان (اجتماعی، فرهنگی، خدمات و...) متکی بر زمین می باشد.بدین ترتیب شناخت زمین مبنای شناخت سکونتگاه شهری و فعالیت هایی که در آن صورت می پذیرد، روند تغییرات و چشم انداز آینده آن می باشد. سکونت مهم ترین فعالیت انسان( به ویژه در شهرها) می باشد، سکونت در خانه و خانه بر زمین استوار است، به طور قطع زمین، که خود در هر حال و به هر تقدیر بستر اصلی اغلب گنجینه ها و ثروت های مادی است، دارای اهمیت حیاتی است و به همین علت سیستم های مدیریت کارآمدی را طلب می کند(گرهارد، لارسن، 2، 1376). اغلب مسائل ناهنجاری که در کاربری مسکونی زمین، رخ می نماید ریشه در گسترش های بی رویه شهرسازی و رشد انبوه شهرنشینی طی دهه های اخیر دارد.بیشتر اسکان های جدید در مناطق شهری جهان سوم بی قاعده، کنترل نشده و دارای ماهیتی ذاغه نشینانه و فقیرانه است.به طور یقین می توان گفت که برنامه ریزی های شهری، آن چنان که معمولا در طرح ها مورد نظر می باشد، به اجرا در نمی آید و عملا در بسیاری از کشورها با شکست مواجه شده است. رشد بی رویه جمعیت و به تبع آن بهره گیری گسترده ازمنابع، استفاده از اطلاعات زمین را به عنوان شالوده برنامه ریزی، توسعه و کنترل منابع زمینی الزامی ساخته است.در این میان، تولید انبوه داده ها،ناکارایی روش های سنتی در ذخیره سازی و پردازش اطلاعات، سبب شده مسئولین امر فن آوری رایانه ای را به طور جدی مورد توجه و ارزیابی قرار دهند.از جمله کاربردهای مهم رایانه در سالهای اخیر، مدیریت داده های مربوط به مالکیت اراضی و ارائه خدمات بهینه به متقاضیان می باشد که طی آن داده های مکانی و توصیفی با سرعتی قابل ملاحظه ادغام می شوند و بدین ترتیب اطلاعات سودمندی تولید و ارائه می گردد. همه بهسازی ها و خصوصا بهسازی در مناطق شهری مستلزم تخریبهایی است.محلات کهنه و قدیمی نمونه آن است.کدام برهان قاطع می تواند بهتر از فراهم بودن نقشه های کاداستر مسائل تملک و محدوده های گذشته، موجود و آینده را مشخص نماید.جنگ تحمیلی و دوران دفاع مقدس هشت ساله و سازندگی های متعاقب آن، اهمیت وجود نقشه های کاداستر را بیشتر به اثبات رساند.دعاوی واختلافات ملکی، حجم قابل توجهی از وقت دادگاه ها و قوه قضائیه را می گیرند.وجود یک کاداستر سراسری می تواند در سبک کردن این بار سنگین نقش مهمی داشته باشد. سیستم اطلاعات جغرافیایی آخرین دستاورد پیشرفت و فناوری در زمینه مهندسی نرم افزار است که حاصل تحولی در مهندسی پایگاه های اطلاعاتی و گرافیک کامپیوتری ، در مکاندار کردن اطلاعات از طریق ساماندهی اطلاعات گرافیکی، نقشه و ایجاد پیوند میان پایگاه های اطلاعاتی با این اطلاعات مکاندار جغرافیایی است. gis برای یکپارچگی و مدیریت داده های املاک و زمین در سطح ملی و بین المللی و برنامه ریزی شهری بسیار مناسب بوده و با توجه به مکانی که تمام تصمیم گیری های مربوط به املاک زمین، نقشه کشی، برنامه ریزی، توسعه، ارزیابی و مدیریت املاک و زمین تاثیر دارد، باید gis را به عنوان فرصتی مهم برای بهبود مرحله تصمیم گیری در نظر گرفت. با توجه به گسترش شهرها و مشکلات روز افزون در بافت های شهری از یک سو، مبهم و تقریبی بودن اطلاعات امور املاک و زمین از سوی دیگر باعث شده است که نتوان برنامه ریزی مناسب برای آنها انجام داد، به همین دلیل نیاز به کاداستر و (lis) را به صورت امری حیاتی در آورده است.

پس از اتمام جنگ تحمیلی و شروع دوران سازندگی در کشورمان، منطقی به نظر می رسد که تجارب بسیاری که در دوران جنگ نصیبمان شده بود را در توسعه و سازندگی به کار ببندیم و با آسیب شناسی آن دسته از نقاط ضعف، سازندگی های جدید را ایمن و پایدار احداث نماییم. امروز با گذشت بیش از 20 سال از اتمام جنگ تحمیلی، مرور مختصر از شرایط وضع موجود شهرها و سکونتگاه های انسانی نشان می دهد شهرهای ما در توسعه های معاصر خود ایمن و پایدار رشد ننموده اند.یکی از مظاهر دوران سازندگی پس از اتمام جنگ تحمیلی در حوزه شهرسازی، ایجاد شهرهای جدید می باشد. شهرهای جدید که با هدف اصلی جذب سرریزهای جمعیتی در نقاط متعددی از کشورمان تاسیس شدند، این وظیفه را به عهده داشتند که تمرکز رو به افزایش در مادر شهرهای مجاور خود را کاهش داده و شرایط مطلوبی از نظر زندگی را برای نو شهروندان خود رقم بزنند. ضرورت پرداختن به موضوع پدافند غیرعامل با توجه به سطح تهدیدات رو به افزایش علیه کشورمان -علی رغم وجود پتانسیل های قانونی که تا قبل از این وجود داشت، اما نادیده انگاشته شده بود- در چند سال اخیر به یکی از مهم ترین مسائل در حوزه های مشترک دفاعی و برنامه ریزی شهری تبدیل شده است. با توجه به وسعت ابعاد پدافند غیرعامل در حوزه های حوادث غیر مترقبه طبیعی و غیرطبیعی، موضوع پدافند غیرعامل در حوزه هایی که منبع آن تهدید نظامی باشد با توجه شرایط حساس سیاسی و ژئوپلتیکی کشورمان به عنوان فرضیه اصلی این پژوهش برگزیده شد.علت انتخاب شهرهای جدید این است که شهرهای موجود به دلیل تکمیل شدن بدنه ی کالبدی و ساخت و ساز در آن و حجم سرمایه گذاری بالا، در صورت آسیب شناسی از قابلیت پایینی برای اصلاح شرایط وضع موجود خود برخوردارند، این در حالی است که در شهرهای جدید به دلیل تکمیل تدریجی بدنه کالبدی شهر و سکونت جمعیت محدود، ملاحظات پدافند غیرعامل از قابلیت تحقق بیشتری قاعدتاً برخوردار می باشد. علت انتخاب شهر جدید پرند در میان شهرهای جدید را می توان مجاورت به شهر تهران به عنوان پایتخت که یکی از مهم ترین اهداف احتمالی در حملات نظامی می باشد به عنوان یک دلیل، و افزایش یکباره سقف ظرفیت جمعیتی در این شهر به نزدیک 9 برابر وضعیت اول خویش، در کنار پیش بینی استقرار 110 هزار واحد مسکونی طرح مسکن مهر که موجب هجوم منابع انسانی و سرمایه گذاری ها بعدی در این شهر خواهد شد، می توان به عنوان دلیل دیگر عنوان نمود. از جمله دیگر دلایل موقعیت خاص و ویژه ی این شهر جدید از نظر قرارگیری در مجاورت شریان های ارتباطی زمینی، ریلی و هوایی می باشد که به جرات می توان گفت هیچ شهر جدیدی در کشورمان از این شرایط خاص و حساس منطقه ای و زیر ساختی برخوردار نمی باشد. پس از بررسی مبانی نظری مرتبط با شهرهای جدید و پدافند غیرعامل، معیارهای مورد توجه پدافند غیرعامل از میان شاخصه های برنامه ریزی شهری انتخاب، و کیفیت آن در نمونه موردی ( شهر جدید پرند) مطالعه شد. پس از بررسی میدانی، تحلیل قابلیت ها و محدودیت ها شهر جدید پرند از منظر ملاحظات پدافند غیرعامل، در قالب جداول تحلیلی swot و در 3 محور آمایش محیطی و ظرفیت های مکانی، ساختار و فرم، توده و فضای کالبدی شهر، و کاربری اراضی شهری صورت گرفت و بهراین اساس جداول تنظیم و نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها مشخص گردید. در ادامه با توجه به داده های جداول swot راهبردهای اصلی طرح با هدف کاهش آسیب پذیری نمونه ی موردی، استخراج و بر اساس آن سیاست های اجرایی در قالب پیشنهادات ارائه شد.

همواره یکی از دغدغه های اصلی شهرسازان، کاربری اراضی و برنامه ریزی در مورد این مقوله، بوده و هست. سازگاری کاربریها در این رابطه یکی از مسائل بسیار مهم است که در این راه استفاده از روشهای ارزیابی مناسب به منظور دست یابی به سازگاری بهینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. نبود داده ها، اطلاعات و طبقه بندی همسان و کامل، یکی از معضلات اساسی در این راه است. طبقه بندی های متفاوت و ناقص هرگز نمی تواند یک شهرساز را به یک برنامه ریزی موفق سوق دهد. بدین منظور تلاشهای بسیاری در جوامع پیشرفته و تا حدودی در کشور در جهت ایجاد سیستمی جامع و همه جانبه صورت پذیرفته است که کامل ترین و بروزترین آنها، سیستم طبقه بندی زمین- مرجع( lbcs) است. این سیستم با لحاظ پنج بعد برای هر قطعه زمین توانسته است دیدی جامع و چندبعدی به مسأله کاربری زمین بخشد. با توجه به لزوم نگاهی چندجانبه بر امر سازگاری کاربریها، باید با استفاده و لحاظ عوامل موثر بر سازگاری و همچنین ابعاد مرتبط با هر قطعه زمین به یک ارزیابی کامل و چندمعیاری دست پیدا کرد. در میان روشهای ارزیابی چندمعیاری، روشahp از مقبولیت زیادی به علت ویژگی های مثبتش برخوردار است. بنابراین با استفاده از این روش و لحاظ عوامل موثر بر سازگاری کاربریها و پنج بعد مورد نظر lbcs به عنوان زیرمعیارها، می توان به یک ارزیابی مطمئن دست پیدا کرد. در نهایت با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای(gis) می توان امتیازات نهایی(اطلاعات توصیفی) بدست آمده را با قطعات زمینی(اطلاعات مکانی) مرتبط نموده، نقشه و تحلیل نهایی را استخراج نمود. با کنکاش موردی در مورد هر یک از قطعات نامناسب و نسبتاً نامناسب مشخص شده و با لحاظ عوامل(معیارها) و ابعاد(زیر معیارهای) تأثیرگذار می توان به بهسازی سازگاری کاربریها اقدام نمود.

ارتقاء کیفی محور سیتیر میرزا کوچکخان و در پی آن، رشد شخصیتی بهرهوران، از طریق طراحی فضاهای شهریِ انسانمحور، هدفی است که این پایاننامه سعی در تحقق آن دارد. این هدف، به سه هدف? جزءتر ”پرداختن به مباحث عینی و کاربردی در رابطه با روانشناسی محیطی و شهرسازی انسانگرا“، ”ارتقاء کیفیت محیطی محور مذکور و القاء بار هویتی درخور با شأن و پتانسیلهای خاص آن، از طریق ابزارهای طراحی شهری“ و ”مدنی الطبع کردن این فضا با تأکید بر نیل به خودشکوفایی بهرهبرداران از آن“، تجزیه میشود. تجربه به اثبات رسانده که عموم پروژههایی که به انسان و ویژگیهای آن توجه چندانی ندارند در راستای پاسخگویی و جلب توجه بهرهوران موفقیتآمیز نبوده و گاهی تأثیرات روانی نامساعدی نیز بر مخاطبان خود تحمیل می- کنند. محور مذکور، خیابانی تاریخی در قلب شهر تهران و برخوردار از بارِ هویتی و ارزشی است. برخی آن را محور ادیان مینامند؛ زیرا عینیت کالبدیِ چهار آئین توحیدی، در این خیابان گرد هم آمده و پیروان آنها، زندگی مسالمت آمیزی با یکدیگر را تجربه میکنند. این محور با این پیشفرض که پتانسیلهای کافی را در جهت نیل به خودشکوفایی در خود دارد به عنوان زمینهی پژوهش انتخاب شده است. روش پژوهش به صورت کیفی و از نوع مطالعهی موردی بوده و دستیابی به نتیجهی پژوهش از طریق مطالعه در ابعاد? وجودی، فرایند? ادراک و نیازهای اساسی انسان و ویژگیهای کالبدی، عملکردی و معنایی محور مذکور با استفاده از ابزارهای همراستا در حوزههای هنری، روانشناسی و طراحی شهری، صورت گرفته است. در این پایاننامه سعی شده است که محصول در رشد شخصیت بهرهوران، کارآمد و تأثیرگذار باشد. تأثیری که آدمی را به طور خودآگاه و ناخودآگاه به تفکر پیرامون ”خود“ وادارد و بتواند موجبات تکامل شخصیتی فرد را فراهم آورد. از ویژگیهای اساسی این پایاننامه، انسانمحوری و توجه به نیازهای اساسی انسان است. مسلماً دستیابی به اهداف انسانمحور کاری بنیادیتر است و نیازمند برنامهریزی مدیدتری خواهد بود اما میتوان انتظار داشت، تأثیر و ماندگاری اینگونه آثار بسیار بیشتر از پروژههای زودبازدهتر باشد.

کمبود فضاهای شهری مطلوب و وجود نابسامانی ها در سیما و منظر شهری از مشکلات عمومی شهر های معاصر ما می باشد و در حال حاضر کمترین فضای شهری معاصری را می توان یافت که دارای وضعیت مناسبی از این لحاظ باشد . هرچند در سالهای اخیر توجه به این امر از سوی مسئولان ، دانشگاهیان و صاحب نظران افزایش پیدا کرده است و تلاشهایی نیز برای ارتقاء کیفیت سیما و منظر شهری صورت پذیرفته است اما بهبود وضعیت سیما و منظر در شهرسازی معاصر نیازمند شناخت کامل از موضوع و برنامه ریزی و طرح مشخص و آگاهانه می باشد. لذا با توجه به اهمیتی که این موضوع دارد و با توجه به رشد روز افزون جمعیت و کمبود فضاهای شهری مطلوب و نیز فشارها و استرسی که فضای شهری نابسامان و آشفتگی بصری ناشی از آن بر استفاده کنندگان از فضا وارد می کند ، برای شناخت بیشتر موضوع و بررسی وضعیت سیماو منظر شهری در شهر های معاصر و ارائه راهکارهایی جهت بهبود وضع موجود ، در این تحقیق به انتخاب و تحلیل یک نمونه موردی بلوار بهار (واقع در شهرک حکیمیه تهرانپارس) که از محور های اصلی محدوده حکیمیه که از محلات شهرداری منطقه 4 تهران می باشد با هدف ساماندهی سیما و منظر شهری می پردازیم .

واحدهای مختلف شهر که طبقات مختلف اجتماعی را در خود جای می دهند یا نواحی شهری که دامنه ای از گروه های اجتماعی را تحت پوشش قرار می دهند محله نامیده می شوند. محلات مسکونی همچون دیگر پدیده ها واجد مولفه های معنایی، عملکردی و فرمی می باشند. به نحوی که میزان هماهنگی و همسویی این مولفه ها، سطح کیفی محله را تعیین می کند. درواقع هر چه تعلق خاطر بیشتری در انسان نسبت به یک مکان وجود داشته باشد، آن مکان واجد کیفیت بالاتری است. این پژوهش با بیان شاخصه های یک محله ایده آل از دیدگاه ساکنان آن، در درک و تحلیل محتوای سکونت محلات مسکونی و تاثیرات شهرسازی جدید در بافت قدیم محلات یاری رسانیده و به تحلیل آثار و نمودهای شهرسازی جدید در معنای محله از نگاه ساکنان پرداخته است. مورد پژوهش، محله کبابیان شهر همدان می باشد. در این پژوهش، بااستفاده از مصاحبه و طرح پرسشنامه براساس روش افتراق معنایی، شاخصه ها مشخص گردیده و درنهایت به ارائه راهکارهایی برای سامان دهی محله مورد نظر پرداخته شده است.

مباحث توسعه پایدار شهری از موضوعات نو و جدید برنامه ریزی شهری است که سعی دارد به پایداری در شهرها دست یابد و چارچوپ جدیدی را برای توسعه فرصت های اقتصادی، باز سازی جوامع، توسعه تولید تکنولوژی های بالا دست محیطی جدید، پیوند کار آفرینی با نظارت محیطی و تعادل بیشتر روش زندگی با طبیعت را در کنار هم پدید آورد و به حفظ منابع کمیاب اعم از طبیعی یا انسانی، رشد کمی و کیفی تولیدات اعم از صنفی، کشاورزی، خدماتی، بهبود شرایط فرهنگی، اجتماعی و مدیریت صحیح منابع با تامین رشد فزاینده و پایدار تولیدات بپردازد. با توجه به مطرح شدن مسائل مشارکت در مباحث شهری و عنوان شدن معیارها و شاخص های متفاوت جهت دستیابی به حداکثر تعاملات مردم و شهرسازان، و همین طور اهمیت روز افزون پایداری شهری لازم است تا روشن گردد که معیاری همچون مشارکت محلی در شرایط ایران به چه نحو می تواند نمود پیدا کند. رساله حاضر با عنوان بررسی نقش مشارکت در فرآیند برنامه ریزی محله ای بخش مرکزی شهر ماکو، با تاکید بر توسعه پایدار شهری می باشد، در این پژوهش ضمن بررسی نقش مشارکت مردمی و تمایل شهروندان به مشارکت در تحقق برنامه ریزی مشارکتی در مقیاس محله ای و رسیدن به پایداری محله و شهر، دستورالعملی به منظور سنجش و ارزیابی تمایل به مشارکت مردمی در نمونه ی موردی به منظور ارائه راهکار و فرایندی جهت تعمیم به سایر محله ها و نیز نمونه ای برای مقایسه ارائه گردیده است. نوع پژوهش کاربردی و روش مطالعه تحلیلی و توصیفی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که، بخش مرکزی ماکو از برنامه ریزی مشارکتی برخوردار نمی باشد؛ و نیازمند زیرساخت های لازم در این خصوص می باشد.

در پژوهش حاضر با محوریت بررسی ویژگی های فرهنگی در محدوده مطالعاتی، سعی شد انسجام و اتصال پتانسیل های فرهنگی در قالب ارائه پیشنهادات برنامه ریزی راهبردی افزایش یابد. در این رساله پیش از هرچیز ویژگی های فرهنگی موجود و چرخه آن در محدوده شناسایی شده است و با به کارگیری راهبردهای مناسب سعی شده است در توسعه محدوده با استفاده از این عملکردها گامی برداشته شود. با این مقدمه در فصل اول رساله، مقدمات پژوهش شامل طرح مسئله اهمیت فرهنگ در توسعه شهری و تبیین ضرورت بررسی فرهنگ و نمودهای آن در محورهای شهری پرداخته شده است و تعریف ویژگی های برنامه ریزی فرهنگی، شناسایی عناصر چرخه تولید فرهنگی و بررسی پتانسیل های فرهنگی در چرخه تولید فرهنگ مورد نیاز برای ایجاد محور های فعال فرهنگی به عنوان اهداف اصلی تعیین شدند و سوالات مطرح شده است. در ادامه در فصل دوم مبانی نظری پژوهش، شامل ارائه تعاریف و مفاهیم مرتبط با توسعه و مفهوم فرهنگ و برنامه ریزی فرهنگی بیان می شود. سپس به تبیین ضرورت به کارگیری نمودهای فرهنگ و به-کارگیری برنامه ریزی فرهنگی در توسعه محورهای شهری پرداخته شده است و نظریات گوناگون در این زمینه مورد ارزیابی قرار گرفته است. فصل سوم به شناخت ویژگی های محدوده برنامه ریزی اختصاص دارد. که پس از بررسی اسناد فرادست در رابطه با طرح، به بررسی مولفه های کالبدی و عملکردی در محدوده پرداخته شده است. و در ادامه در فصل چهارم پس از تحلیل مطالعات شناخت، با بررسی نمونه موردی موفق و روش های آن ها، سعی شد ه است فرآیندی برای برنامه ریزی در محدوده طرح تدوین شود. در انتها و در فصل پنجم اهداف، راهبردها و راهکارها با توجه به اهداف برنامه ریزی و طرح های فرادست تدوین خواهد شد و پیشنهادات برنامه ای ارائه می شود. و در نهایت با پیشنهاد پهنه بندی، از کلیه راهبردها در یک چهارچوب نتیجه گیری خواهد شد.

این پژوهش در جهت برقرار نمودن ارتباط بین انسان و طبیعت و تنظیم شرایط محیطی با توجه به عرصه های نظر و عمل طراحی شهری تنظیم شده است. همچنین از ارزش های بومی مکان از جمله ارزش های تاریخی، اجتماعی- فرهنگی، زیباشناختی و ترکیب آن با فناوری نوین و منابع انرژی پاک توامان استفاده می شود. در این راستا رویکرد شهربوم مدنظر قرار گرفته که به سبب توجه به ارتباط طبیعی و متعادل توسعه شهر با بستر طبیعی آن، سعی در توجه به مولفه های زمان و مکان (زمینه) در راستای یکدیگر دارد. ترکیب ویژگی های فضایی شکلی شهرهای سنتی با شهرهای معاصر و همچنین ترکیب نوع آرمانی جدید با زمینه تجربی سنتی موجود، ارتقا کیفیت محیطی شهری را سبب می گردد. شهربوم برخلاف شهر نوگرا بر کاهش ضایعات و بازیافت آن، کاهش آلودگی های صنعتی، بهبود کارایی انرژی، کاهش مصرف آب، حفاظت از فضای سبز، جلوگیری از پراکندگی نامنظم شهری، امنیت و مشارکت شهروندان در امر توسعه تاکید دارد. نتیجه این پژوهش استفاده از الگوها و اهداف شهربوم و الگوهای استفاده از تکنولوژی های جدید و پاک در جهت طراحی محله ای در منطقه 4 شهرجدید هشتگرد برای ارتقا کیفیت محیطی فضاهای عمومی و بافت محله پرداخته شده است. که این محله به عنوان الگویی تعمیم پذیر برای کل شهر جدید هشتگرد باشد.

امروزه نقش فضاهای عمومی شهری به عنوان ارتباط دهنده بین مقصدها تقلیل یافته و مردم به دنبال کوتاه ترین مسیر جهت رسیدن به مقصد هستند ، اتومبیل ها، فضاهای عمومی شهر را پرکرده اند و زندگی اجتماعی شهری در حال ناپدید شدن است. مردم دیگر انگیزه ای برای مکث در فضا نمی یابند؛ چرا که محیط قابلیت تجمع پذیری را ندارد و بر اساس تمایلات، نیازها و ترجیحات مردم شکل نگرفته است . این در حالی است که مردم به حضور در فضای شهری و فضای شهری به حضور مردم نیاز دارند. حذف زندگی اجتماعی از فضاهای شهری، حد فاصل بین تنهایی و رابطه نزدیک با دیگران را از بین برده و حتی روابط اتفاقی و منفعل ایجاد نمی گردد . فضاهای عمومی شهری پر از قابلیت برای ایجاد تعاملات اجتماعی هستند، هرچند عوامل متعددی مثل سیاست، فرهنگ، اقتصاد و شایستگی های فردی در وقوع تعاملات اجتماعی تأثیر می گذارد اما اگر فضای عمومی شهری آماده پذیرش زندگی اجتماعی و حیات جمعی را نداشته نباشد با وجود توافق دیگر عوامل، تعاملات اجتماعی بین شهروندان رخ نخواهد داد. در این راستا، پژوهش حاضر به دنبال طراحی فضای عمومی شهری مطلوبی است که بتواند تعاملات اجتماعی را ارتقاء دهد . بنابراین با چنین ماه مطالعات در این مبحث، پژوهش حاضر در قالب چهار فصل کلی به شرح ذیل تنظیم گردیده است: فصل اول پس از بیان مسئله و تدوین فرضیات به مهمترین اهداف پژوهش، ضرورت انجام آن و روش تحقیق و ... اشاره دارد و بطور کلی ساختار و کلیات پژوهش شکل گرفته است. فصل دوم شامل چهار بخش است که با مطالعات نظری ومفاهیم پایه تحقیق، این فصل آغاز می شود که آن هم با چهار زیر بخش اصلی شامل: چارچوب مطالعات طراحی شهری، چارچوب مطالعات اجتماعی و چارچوب مطالعات اجتماعی طراحی شهری و محلات و مراکز محلات، مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. بخش دوم به بررسی دیدگاه های نظریه پردازان با رویکرد ارتقاء تعاملات اجتماعی پرداخته شده که از نظریات نظریه پردازان سرشناسی همچون هانا آرنت، جین جیکوبز و پاول زوکر و ... بهره گرفته شده است. در بخش سوم این فصل به پیشینه عملی می رسیم که تجارب چهار شهر جهان شامل پاریس، ملبورن، کپنهاگ و آدلاید بررسی گردیده، بخش چهارم مهمترین بخش این فصل می باشد چرا که عوامل موثر در طراحی فضای عمومی شهری در جهت ارتقاء تعاملات اجتماعی از آن استخراج می شود. در این بخش ویژگی هایی که زندگی اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد و ویژگی های فضای عمومی شهری موفق از دیدگاه های pps ،apa ،یان گل و سای پامیر ، بررسی شده است. جهت دستیابی به هدف مورد نظر پژوهش، نیازمند تأمین کیفیاتی خاص در فضاست. با نتیجه گیری از چهار بخش ذکر شده، معیارهای طراحی فضای عمومی شهری در جهت ارتقاء تعاملات اجتماعی بدست آمده است . معیارهای طراحی به دو صورت معیارهای کیفی عام و معیارهای کیفی خاص مطرح شده که معیارهای کیفی دسته اول پیش نیاز معیارهای کیفی دسته دوم هستند و بدون وجود آنها هدف پژوهش در ابتدای مسیر با شکست مواجه خواهد شد، پس از آنکه کیفیات پیش نیاز فراهم شد، به شناسایی کیفیاتی خاص که باعث ایجاد روابط و تعاملات اجتماعی و ارتقاء آن در فضای عمومی شهری می شوند، پرداخته شده است. هر کیفیت انعکاسی از دیگر کیفیات را در خود داشته و همه برهم تأثیر می گذارند. هر کیفیت به تعدادی از نیازهای انسان پاسخ گفته و تأمین کیفیات، با پاسخگویی به نیازها ، بستری مناسب جهت ارتقاء تعاملات اجتماعی را فراهم می آورد. فصل سوم به شناخت عرصه پژوهش تعلق دارد که شامل سه بخش اصلی می باشد در بخش اول ابتدا با نگاهی به شهر همدان ، موقعیت ، پیشینه تاریخی ، چهره کالبدی ، سازمان فضایی و خصوصیات عمده شهر بررسی شده و سپس به بررسی اسناد فرداست پرداخته شده است. بخش دوم شناخت محدوده مطالعاتی با معرفی محله آقاجانی بیگ و موقعیت آن در شهر همدان آغاز شده است. محله آقاجانی بیگ دارای میدان محلی واجد ارزش می باشد که در نهایت طراحی نیز بر روی این میدان صورت خواهد گرفت. بنابراین میدان محلی و عناصر تشکیل دهنده آن مورد بررسی قرار گرفته است همچنین موقعیت آینده میدان محلی در طرح پیشنهادی تفصیلی نیز بررسی، تجزیه و تحلیل گردیده است. شناخت عرصه پژوهش با بررسی پنج لایه اصلی نظام های سازنده فرم شهر ، شامل : نظام فرم کالبدی ، نظام فعالیت و کاربری ، نظام حرکت و دسترسی ، نظام منظر شهری و نظام زیست محیطی است و با توجه به هدفی که پژوهش دنبال می کند ، دو نظام اصلی دیگر شامل نظام فعالیت و تجربه فضاهای همگانی و نظام اجتماعی ، صورت قرار گرفته است . بخش سوم از فصل سوم تعلق به تجزیه و تحلیل وضع موجود دارد که از تحلیل سنجش وضعیت سوات و تحلیل یکپارچه استفاده شده است. فصل چهارم پژوهش شامل تدوین چشم انداز، تدوین اهداف، آزمون فرضیات می باشد که پس از آن با ارائه سه گزینه پیشنهادی به ارائه آلترناتیو های طراحی پرداخته شده و پس از ارزیابی گزینه های طراحی،گزینه بهینه انتخاب گردیده است. در نهایت ارائه طرح نهایی به صورت تصاویر و نقشه های سه بعدی انجام شده است .

هر شهر از فضاها و اجزای گوناگونی تشکیل شده است. در صورتی مجموعه اجزا، کلیتی به نام شهر را به وجود می آورند، که به گونه صحیحی با یکدیگر ارتباط داشته باشند. در این صورت، شهر دیگر مجموعه ای از اجزا نیست، بلکه کلی منسجم است که فراتر از مجموع اجزای تشکیل دهنده اش می شود. با توجه به ضرورت ارتباط بین فضاهای گوناگون در تعریف یک کل منسجم، نقش فضاهای واسطه و به اصطلاح «فضاهای مفصلی» بسیار حائز اهمیت است. تا پیش از دوران معاصر و در شهرسازی سنتی، به ایجاد فضاهای مفصلی در تعریف یک ساختار منسجم اهمیت فراوانی داده می شد، ولی پس از تحولات دوره پهلوی و احداث خیابان کشی های صلیبی، اهمیت ارتباط بین فضاهای گوناگون، مورد بی توجهی قرار گرفت و بالتبع نیز، تعریف و طراحی فضای مفصلی نیز به فراموشی سپرده شد. این موضوع منجر به از هم پاشیدگی و عدم یکپارچگی و انسجام بین بخش های ایجاد شده در شهر گردید. یکی از بافت های شهری که در اثر احداث خیابان های صلیبی، انسجام خود را از دست داده است، بافت شهری تقسیم شده توسط خیابان قیام در شهر یزد است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف طراحی فضای مفصلی بین دو طرف خیابان قیام یزد، با هدف منسجم ساختن بافت پیرامونی آن، پاسخ سوال کلی «فضای مفصلی چیست و چگونه تعریف می شود؟» را مورد کنکاش قرار می دهد. این پژوهش با چارچوب کیفی خود، با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از روش های شناخت زیرمجموعه دستور زبان شهری، پاسخ سوال خود را یافته و با روش نمونه موردی، طرح خود را بر روی خیابان قیام بارگذاری کرده و آن را به فضایی مفصلی تبدیل می نماید. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که فضای مفصلی زمانی تعریف می گردد که در طراحی آن دو اصل «ارتباط» و «اتصال» بین دو چیز، رعایت شود. همچنین با بررسی روش هایی که به دستور زبان شهری پرداخته اند و یا به عبارتی روش های قرارگیری صحیح فضاها در کنار یکدیگر را مورد تأکید قرار داده اند، نیز روشن می شود که در دستور زبان شهری علاوه بر «ساختار»، «مضمون» فضا نیز اهمیت فراوانی دارد. بنابراین «ارتباط» بین فضاها با توجه به «ساختار» و «اتصال» آنها با اهمیت دادن به «مضمون» فضا قابل دستیابی است.

زندگی موهبتی الهی است که انسانها در طول عمر خویش از آن بهره مند می شوند. قرن حاضر شاهد تغییرات چشمگیری در مورد دیدگاه آدمی نسبت به زندگی بوده است. در این قرن تنها حفظ زندگی به شکل معمول مطلوب نبوده ، بلکه ارتقاء کیفیت زندگی در زمینه های متعدد تلاش اساسی جوامع تلقی می شود. در سال های اخیر ، تحت تأثیر نگرش ها و تحولات جدید، مفاهیم زندگی شهری، رفاه عمومی، عدالت اجتماعی هم از جهت نظری و هم از جهت عملی غنای بیشتری پیدا کرده و مباحث و موضوعات جدیدی را در عرصه برنامه-ریزی شهری و منطقه ای مطرح ساخته است (مهدی زاده، 1382: 281-280). داشتن کیفیت زندگی مطلوب همواره آرزوی بشر بوده و است. در ابتدا این آرزو به بهبود وضعیت های ظاهری افراد از قبیل میزان درآمد، تحصیلات، سلامتی جسمی و مسکن محدود بود. ولی اکنون به طیف های وسیعی از جمله متغیرهای کیفی و ذهنی توجه می شود. کیفیت زندگی به دلیل گسترش روند صنعتی شدن و پیشرفت فناوری که توجه به بعد کمی زندگی انسان را مد نظر قرار می دهد و همچنین بدنبال غفلت از جنبه های کیفی زندگی انسان طی چند دهه گذشته در کشور های غربی بحث کیفیت زندگی مورد توجه اندیشمندان و متفکران علوم انسانی قرار گرفت. در صورت پذیرش این موضوع که مهمترین محور توسعه، انسان و نیروی انسانی است و اگر بپذیریم که توجه به مقوله کیفیت زندگی افراد، یکی از مهمترین راه های رسیدن به توسعه پایدار است، به راحتی می توان دریافت که باید کلیه عواملی که انسان را در این راه و برای رسیدن به این هدف دچار مشکل می کنند و یا با مانع روبرو می کنند، برطرف نماییم. کیفیت زندگی امروزه در زمره مهمترین عواملی است که بعنوان یک سد در راه رشد و ترقی جوامع و سازمان ها وجود دارد. بنابراین باید با شناخت وضع کیفیت زندگی موجود و ریشه ها و علل وجودی آنها ، تصمیمات لازم را برای ارتقاء آن اتخاذ نمود. این تحقیق از شش فصل تشکیل شده است که فصل اول آن کلیات تحقیق است و بیان مسئله، ضرورت تحقیق، روش تحقیق و سوالات و فرضیات در آن مطرح می شود. در فصل دوم مبانی نظری تحقیق مطرح شده و مفاهیم مرتبط مورد بررسی قرار می گیرند و در پایان متغیرهای تحقیق شناسایی می شوند. فصل سوم مطالعات مختلف و تجارب جهانی در زمینه موضوع تحقیق بررسی می شود. فصل چهارم به شناخت محدوده و فصل پنجم به تجزیه و تحلیل اطلاعات و شناخت متغیرها در محدوده اشاره دارد. فصل ششم به آزمون فرضیات، نتیجه گیری و ارائه راهبردها و پیشنهادات برای طرح های آتی می پردازد.

عرصه ها و قلمروهای عمومی مهم ترین بخش شهرها و اصلی ترین مکان برای حضور انسان ها و برقراری تعاملات اجتماعی آنان هستند. میدان ها به عنوان یکی از مهمترین این عرصه ها ، به کیفیت زندگی شهروندان حاضر در فضا کمک می کند، بنابر این میدان ها بیش از آنکه سازنده ساختار کالبدی شهر باشند، بیانگر ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه و همچنین تبلور زندگی مدنی یک شهر در طول زمان می باشند. شهر مشهد بعنوان یک کلانشهر مذهبی، مجموعه ای از عرصه های عمومی برای وقوع انواع فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بویژه در بافت پیرامون حرم مطهر می باشد ومیدان شهدا مشهد مهمترین میدان مدنی شهر می باشد . در واقع هدف اصلی این پژوهش احیاء برخی نقش های از دست رفته ی میدان شهدا، بالاخص نقش فرهنگی و مدنی آن و تعریف نقش های جدید به همراه قلمروهای عمومی همسو با فرهنگ ایرانی و اسلامی و مطابق با نیازهای امروزی، از طریق بازطراحی کالبد و عملکردهای این میدان است. در واقع این پژوهش به دنبال شناسایی ویژگی های عرصه های عمومی را که منجر به حضور در میدان و سرزندگی درآن می شود است تا در نهایت این میدان به محلی نه تنها برای عبور که به عرصه ای برای ماندن تبدیل شود. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این سوال است که چگونه می توان با تاکید و توجه به ویژگی های فرهنگی و اجتماعی بافت مشهد و بالاخص بافت پیرامون حرم مطهر رضوی، میدان شهدا را به عنوان عرصه عمومی موفق در ارتباط با فرهنگ ایرانی و اسلامی طراحی یا ساماندهی کرد؟ بدین ترتیب به دنبال راهکارهایی است تا بتواند دوباره روح و حیات شهری را در آن زنده ساخته و بر ضخامت تاریخی محدوده بیافزاید و بافت یادمانی میدان شهدا با تکیه بر پیشینه تاریخی خود بار دیگر آستانه ای شود برای تعامل اجتماعی شهروندان. این تحقیق از این جنبه کاربردی است که در نظر دارد با استخراج نظریه ها و قانونمندی ها در رابطه با موضوع عرصه ها و قلمروهای عمومی آن ها را در مسائل اجرایی و عملی )میدان شهدا) به کار بندد .دراین پژوهش روش تحقیق ، توصیفی_تحلیلی و تجربی است که به توصیف مفاهیم مربوط به قلمرو عمومی، فرهنگ ( به طور خاص، مذهب )و نیازهای انسانی می پردازد واز طریق جمع آوری تجارب جهانی صورت گرفته در طراحی میدان و عرصه عمومی وشناخت میزان تاثیر تحولات فرهنگی بر ما به ازاهای کالبدی ، به شناخت متغیرهای تاثیرگذار بر بازتعریف قلمروهای عمومی و عرصه ی جمعی میدان شهدا می رسد . نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد پاسخگویی فضا برای حضور و استفاده شهروندان از آن در قالب راهکارهایی در 4 بخش فرمال (کالبدی(، فعالیتی) عملکردی(، اجتماعی و معنایی باید صورت پذیرد. این پژوهش به ارائه چشم انداز، اهداف، راهبردها پرداخته و پس از آن به تعریف پروژه های موضعی و موضوعی و ارائه ضوابط طراحی و کنترل می پردازد. در نهایت به منظور نشان دادن چگونگی اجرای راهنماهای ارائه شده عرصه میدان در قالب طرح سه بعدی و اسکیس های دستی ارائه می شود.