جوانی و پیری از جمله مضامینی است که در سروده های اکثر شعرا جلوه و نمودی بارز دارد و هر کدام از سخنوران به نوعی (کم و بیش) از آن سخن به میان آورده اند. از میان این سخنوران، مضمون پیری و جوانی در شعر نظامی نمودی خاص دارد. معمولاً شخصیت ها و قهرمانان داستان او یا جوانند یا پیر؛ یا اینکه بزرگانی هستند که از دوران جوانی تا دوره ی پیری و مرگ، داستان هایشان نقل می شود. اوصاف جوانی و پیری در شعر نظامی بر پایه ی عناصر طبیعی است و هر کدام از این دو نسل(جوان و پیر) با توجه به شکل ظاهر و خصوصیات اخلاقی از همدیگر جدا می شوند. مضامین مختلف جوانی و پیری که در شعر شاعر گنجه بازگو می شود و توصیفات و ترکیبات بدیع و زیبایی که او از این مضامین در شعر خود می آورد، مواردی است که نگارنده را بر آن داشت که به پژوهش در این زمینه بپردازد. این رساله مشتمل بر سه فصل می باشد. فصل اول مربوط به مقدمه و تعاریف تحقیق است. فصل دوم که به کلیات تحقیق می پردازد از دو بخش تشکیل شده است: در بخش اول مختصر توضیحاتی از زندگی شاعر و سبک و سیاق شعر او ارائه می شود و در بخش دوم شواهدی از جوانی و پیری در شعر فارسی و مختصر توضیحاتی در این زمینه ـ البته در شعر شاعران صاحب سبک ـ ایراد می شود. فصل سوم که اساس کار رساله است مشتمل بر پنج بخش می باشد که عبارتند از: 1. جلوه های مختلف جوانـی و پیـری بر اساس آرایه های ادبی. 2. مضامین مختلف جوانی و پیری در شعر نظامی. 3. تقـابل جوانـی و پیری. 4. اوصـاف جوانی و پیری بر پایه ی عناصر طبیعی. 5. فضیلت جوانی بر پیری در سخن نظامی.

جوانی و پیری از جمله مضامینی است که در سروده های اکثر شعرا جلوه و نمودی بارز دارد و هر کدام از سخنوران به نوعی (کم و بیش) از آن سخن به میان آورده اند. از میان این سخنوران، مضمون پیری و جوانی در شعر نظامی نمودی خاص دارد. معمولاً شخصیت ها و قهرمانان داستان او یا جوانند یا پیر؛ یا اینکه بزرگانی هستند که از دوران جوانی تا دوره ی پیری و مرگ، داستان هایشان نقل می شود. اوصاف جوانی و پیری در شعر نظامی بر پایه ی عناصر طبیعی است و هر کدام از این دو نسل(جوان و پیر) با توجه به شکل ظاهر و خصوصیات اخلاقی از همدیگر جدا می شوند. مضامین مختلف جوانی و پیری که در شعر شاعر گنجه بازگو می شود و توصیفات و ترکیبات بدیع و زیبایی که او از این مضامین در شعر خود می آورد، مواردی است که نگارنده را بر آن داشت که به پژوهش در این زمینه بپردازد. این رساله مشتمل بر سه فصل می باشد. فصل اول مربوط به مقدمه و تعاریف تحقیق است. فصل دوم که به کلیات تحقیق می پردازد از دو بخش تشکیل شده است: در بخش اول مختصر توضیحاتی از زندگی شاعر و سبک و سیاق شعر او ارائه می شود و در بخش دوم شواهدی از جوانی و پیری در شعر فارسی و مختصر توضیحاتی در این زمینه ـ البته در شعر شاعران صاحب سبک ـ ایراد می شود. فصل سوم که اساس کار رساله است مشتمل بر پنج بخش می باشد که عبارتند از: 1. جلوه های مختلف جوانـی و پیـری بر اساس آرایه های ادبی. 2. مضامین مختلف جوانی و پیری در شعر نظامی. 3. تقـابل جوانـی و پیری. 4. اوصـاف جوانی و پیری بر پایه ی عناصر طبیعی. 5. فضیلت جوانی بر پیری در سخن نظامی.

اوپانیشادها از سروده های ناب عرفانی در ادبیات هند است که با آثار عرفانی ما بویژه مثنوی مولوی مشابهت ها ومشترکات محتوایی و هنری دارد. استفاده از هنرتمثیل وعناصر ملموس برای القای معانی بلند عرفانی از ویژگی های مشخص این دو اثر است. در برخی از آثار محققین معاصر به صورت گذرا به گوشه هایی از جنبه های مشترک آنها اشاره شده ولی همچنان مباحث مهم متعددی در حوزه مفهومی- هنری ومطابقت ومشابهت این دو اثر وجود داشته که باعث شده نگارنده، این دو اثر را از جهت بیان تمثیلی مفاهیم مقایسه کند. بدین منظور و برای رسیدن به هدف اصلی تحقیق(بررسی بیان تمثیلی مفاهیم) این پژوهش در دو بخش و شش فصل تدوین شده است. دربخش اول، دین وعرفان هند، اوپانیشادها و زندگینامه مترجم آنها بررسی شده است. دربخش دوم به دو بحث اساسی موضوعات و عناصر مشترک تمثیلی دو اثر پرداخته شده که بر اساس آنها می توان گفت: تمثیل های دو اثر در موضوعاتی مانند: وحدت وجود، فنا فی الله، بازگشت به اصل، فنا ی هستی، عدم رویت خداوند و... دارای اشتراکاتی است که مشابهت های میان عرفان ایران و هند سرچشمه می گیرد. همچنین در توضیح و تبین تمثیلات از عناصر تمثیلی مشترکی مانند: خورشید، ماه، باد، ماهی، اسب و... سود جسته اندکه اغلب آنها ریشه دراشتراکات آریایی وقوم هند و ایرانی دارد و این عناصرتمثیلی اغلب ازمقدسات بوده و یا اینکه نمود زیادی در جامعه آن زمان داشته اند.