این تحقیق به منظور بررسی صفات مرفولوژیک مرتبط با تحمل به خشکی لاین های عدس در مناطق نیمه گرمسیری دیم انجام پذیرفت. در این آزمایش، تعداد 44 ژنوتیپ جدید عدس (معرفی شده از ایکاردا) به همراه رقم گچساران، مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی، در ایستگاه تحقیقات دیم گچساران، در سال زراعی 88-1387 اجرا شد. نتیجه تحقیق نشان داد که متغیر تعداد غلاف در بوته 89% با عملکرد همبستگی داشته و به عنوان مهمترین صفت، فاکتور مهمی برای شناسائی ژنوتیپ برتر است. در رتبه بعدی نیز تعداد غلافهای نابارور، با همبستگی 68% بر روی عملکرد به عنوان دومین صفت تأثیرگذار شناخته شد. به طور کلی در این تحقیق، سه صفت تعداد غلاف در بوته، غلاف های نابارور و وزن هزاردانه (41% با عملکرد همبستگی دارد)، مهم ترین فاکتورها در شناسائی ژنوتیپ های مقاوم به خشکی عدس دیم، در مناطق نیمه گرمسیری شناخته شدند.

چکیده به منظوز ارزیابی و طبقه بندی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک ژنوتیپ های گندم نان در دو شرایط تنش متوسط (دیم) و تنش ملایم (آبیاری تکمیلی) خشکی 18 لاین گندم نان در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم گچساران در سال زراعی 1390-1389 مورد بررسی قرار گرفت. واریانس ژنوتیپ ها برای صفات معنی دار بود، بنابراین تنوع ژنتیکی بالایی در بین صفات وجود داشت. صفات وزن دانه ها در سنبله، دمای کانوپی دو هفته بعد از گلدهی و وزن سنبله بالاترین همبستگی را با عملکرد دانه در شرایط دیم و صفات خروج برگ پرچم، دمای کانوپی دو هفته بعد از گلدهی و طول پدانکل بالاترین همبستگی را با عملکرد دانه در شرایط آبیاری تکمیلی داشتند. نتایج رگرسیون مرحله ای برای عملکرد دانه در بوته در شرایط دیم نشان داد که صفات نمره زراعی، تعداد سنبلچه در سنبله و طول دانه مقدار کلروفیل برگ و وزن هزار دانه 92 درصد از تغییرات عملکرد دانه را موجب شدند. و در تنش ملایم صفات قدرت رشد گیاهچه، طول برگ وطول سنبله مجموعاً69 درصد از تغییرات عملکرد دانه در بوته را باعث شدند. بر اساس ضرایب مسیر، صفات نمره زراعی وتعداد سنبلچه در سنبله بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه در شرایط دیم داشت در حالیکه صفات قدرت رویشی و طول سنبله بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه در شرایط آبی داشتند. بطور کلی می توان نتیجه گیری کرد که صفات نمره زراعی وتعداد سنبلچه در سنبله در شرایط دیم و صفات قدرت رویشی و طول سنبله در شرایط آبی اصلی ترین صفات برای شناسائی ژنوتیپ برتر است. واژه های کلیدی: گندم نان، خشکی،رگرسیون مرحله ای،تحمل،ژنوتیپ

مطالعه تنوع گیاهی بر اساس صفات مورفولوژیک و نشانگرهای مولکولی می تواند تفاوت ها و فواصل ژنتیکی را در بین ژنوتیپ هایی که در مناطق جغرافیایی مختلف رشد می کنند، مشخص کند. در تحقیق حاضر جهت شناسایی تنوع ژنتیکی گونه عدس بر اساس صفات مورفولوژیک و نشانگر rapd 14 ژنوتیپ عدس شامل 12 لاین جمع آوری شده از مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی در مناطق خشک (ایکاردا) به همراه ارقام کیمیا و گچساران که از آزمایشات پیشرفته مقایسه عملکرد مناطق دیم نیمه گرمسیر گزینش شده بودند‏‏‏ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 92-1391 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم گچساران کشت گردیدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در بین ژنوتیپ های مورد بررسی برای اکثر صفات اندازه گیری شده از جمله تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، میزان کلروفیل، تعداد غلاف پر در بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه تفاوت معنی داری در سطح 1% وجود داشت. مقایسه میانگین‏ها به روش دانکن برای صفات ارزیابی شده حاکی از برتری ژنوتیپ flip2005-53l از نظر تعداد غلاف پر در بوته، وزن صد دانه، میزان کلروفیل و عملکرد دانه بود. همچنین رقم گچساران به دلیل داشتن تعداد روز تا گلدهی و رسیدگی کمتر به عنوان زودرس ترین ژنوتیپ این مطالعه شناخته شد. همچنین نتایج حاصل از تجزیه همبستگی ، رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت نشان داد که صفات تعداد غلاف پر در بوته، میزان کلروفیل و در نهایت وزن صد دانه از صفات مهم تأثیرگذار در تعیین عملکرد دانه در عدس بودند و بنابراین می توان در برنامه های اصلاحی عدس جهت بهبود عملکرد دانه این صفات را مد نظر قرار داد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه‏ای به روش وارد بر اساس صفات اندازه گیری شده ژنوتیپ‏ها را در دو گروه عمده قرار داد. در تجزیه داده های مولکولی بر اساس نشانگر rapd از 20 آغازگر 10 نوکلئوتیدی استفاده شد که 14 آغازگر قادر به تشکیل نوارهای چندشکلی بودند. در مجموع 90 باند قابل امتیازبندی مشخص شد که 78/90 درصد (82 باند) از آن ها چندشکلی نشان دادند، تعداد متوسط نوارهای چندشکل برای هر آغازگر 8/5 بود. تجزیه خوشه ای به روش upgma و با ضریب تشابه جاکارد ژنوتیپ های فوق را در 4 گروه عمده طبقه بندی نمود. بیشترین میزان تشابه ژنتیکی در میان ژنوتیپ های مورد مطالعه در تجزیه خوشه‏ای بر اساس داده‏های مولکولی بین ژنوتیپ های flip2005-3l و flip2006-7l (73 درصد) و همچنین بین ژنوتیپ های flip2007-34l و گچساران (8/72 درصد) مشاهده گردید که حاکی از وجود زمینه ژنتیکی مشابه در آن ها بوده است. همچنین ژنوتیپ های flip2007-6l و flip2007-30l با میزان 8/30 درصد کمترین میزان تشابه ژنتیکی را به خود اختصاص دادند. نتایج این مطالعه کارآمدی نشانگرهای rapd را نشان می دهد که می تواند به عنوان یک ابزار ژنتیکی در جهت ارزشیابی منابع ژنتیکی در رابطه با خصوصیات و فواصل ژنتیکی گونه عدس که در مناطق مختلف پراکنده هستند استفاده شود.

فراهم بودن تنوع ژنتیکی درون یک جمعیت گیاهی و نحوه ی انتقال آن به گیاه مورد دلخواه از فاکتورهای اساسی در یک برنامه اصلاح نبات به حساب می آید. در این تحقق جهت ارزیابی تنوع ژنتیکی و بررسی روابط بین صفات گیاهی 20 ژنوتیپ نخود، آزمایشی در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در طی سال های 1392-1391 در مرکز ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم گچساران انجام شد. تجزیه واریانس داده‏ها وجود تفاوت معنی‏داری بین ژنوتیپ ها از نظر صفاتی نظیر تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، طول دوره پر شدن دانه، ارتفاع بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه در هکتار نشان داد. مقایسه میانگین‏ها بین صفات به وضوح برتری ژنوتیپ flip 88-85c نسبت به سایر ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه در هکتار و تعداد غلاف پر در بوته معرفی نمود. و همچینن مشاهده شد که بیشترین میزان همبستگی بین صفات تعداد غلاف پر و عملکرد دانه در هکتار میباشد. کاربرد تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا تقسیم بندی نمود و ژنوتیپ های ترخیص شده از ایران در بین ژنوتیپ های تهیه شده از ایکاردا قرار گرفت. پس از انجام تحلیل رگرسیون گام به گام ،صفت مقدار کلروفیل، وزن صد دانه وتعداد غلاف پر به ترتیب وارد مدل شدند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که بیشترین اثر مستقیم متعلق به تعداد غلاف پر ، وزن صد دانه و کلروفیل می باشند. بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی چهار مولفه اصلی حدود 8/69 درصد از تغییرات کل را توجیه کرده اند. نشانگر rapd قادر است که روابط ژنتیکی و تنوع را در میان ژنوتیپ های گیاهی برآورد نماید. در این تحقیق از نشانگر مولکولی rapd برای تعیین تنوع ژنتیکی20 لاین نخود استفاده شد. بطوریکه از بین 20 پرایمر مورد استفاده شد، براساس میزان تشکیل باند، چند شکلی و نیز تکرار پذیری باندها تعداد 12 آغازگر انتخاب شد.بر اساس ظهور پلیمورفیسم و تکراری پذیری باندها، 12 پرایمر توانست 70باند تکرارپذیر و قابل ردیابی که 88 درصد انها (62باند) در میان ژنوتیپها پلیمورفیسم بود را تولید نماید. مطالعه الگوی باندی نشان داد که مقادیر0، 1 و 82 درصد برای حداقل، حداکثر و میانگین درصد پلیمورفیسم در همه پرایمرها بوجود آمد. تجزیه کلاستر داده های مولکولی توانست ژرمپلاسم را به دو گروه دسته بندی نماید و نشان داد که ژرمپلاسم های تهیه شده از ایران در بین ژرمپلاسم های از ایکادرا تهیه شده بودند واقع شدند و نشاندهنده ی این است که این افراد دارای پایه ژنتیکی مشابهی میباشند..

کمبود آب غالبا یکی از عوامل مهم محدود کننده عملکرد در مناطق نیمه خشک و محیط هایی با اقلیم مدیترانه ای محسوب می شود. گندم دروم (triticum durum l.) بعد از گندم نان، دومین گونه زراعی مهم دنیا است که گندم دروم به دلیل نداشتن ژنوم d در مناطق خشک دارای سرعت دوره رشد بیشتری بوده و زودتر برداشت می شود. آزمایش حاضر جهت بررسی عکس العمل ژنوتیپ های گندم دروم در برابر سطوح مختلف آبیاری در منطقه دیم گچساران انجام گردید. برای این منظور چهارده ژنوتیپ گندم دروم تحت دو شرایط تنش (بدون آبیاری) و بدون تنش (آبیاری در مرحله سنبله دهی و پر شدن دانه) با استفاده از طرح کرت های خرد شده بر پایه ی بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بنیه بذر، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، طول پدانکل، نمره زراعی، وزن هکتولیتر، وزن هزار دانه و عملکرد دانه به طور معنی داری تحت تأثیر سطوح آبیاری قرار داشتند همچنین نتایج صفات روز تا سنبله دهی و طول سنبله بین شرایط نرمال و تنش تفاوت معنی داری نشان ندادند. عملکرد دانه در شرایط نرمال 33 درصد بالاتر از شرایط دیم بود. بررسی عملکرد دانه ای و شاخص های مقاومت به خشکی نشان داد ژنوتیپ های 3 و 8، ژنوتیپ های برتر در شرایط تنش و نرمال می باشد و به عنوان ژنوتیپ-های متحمل در این آزمایش برای منطقه گچساران معرفی گردید همچنین رقم 4 به عنوان رقم حساس به خشکی شناسایی شد و همچنین نتایج نشان داد شاخص های mp، gmp، sti ، hm، msti1 و msti2 جهت شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی مناسب بودند و شاخص های ssi و tol برای شناسایی ژنوتیپ های حساس به خشکی مناسب تشخیص داده شدند.

برای ارزیابی مقاومت به قارچ fusarium oxysporum f.sp. lentis در ژنوتیپ های مختلف عدس و ارتباط آن با نشانگرهای پروتئینی، تحقیقی در گلخانه و آزمایشگاه دانشکده ی علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1393 روی 38 ژنوتیپ عدس انجام شد. تجزیه واریانس صفات مورد به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی انجام شد. یادداشت برداری در هفته چهارم و هشتم پس از مایه زنی صورت گرفت که میانگین درصد مرگ و میر بوته ها در هفته هشتم بیشتر از هفته چهارم بود.