گیاهان دارویی مخازن غنی از متابولیتهای ثانویه یعنی مخازن مواد موثره اساسی بسیاری از داروها هستند. ساخت مواد مذکور به طور بارزی تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می گیرد. استان پهناور فارس دارای اقلیم های متنوع و گوناگونی است. از جمله گیاهان دارویی و بسیار ارزشمند که بومی این استان می باشد، گیاه آویشن برگ پهن شیرازی است. در پژوهش حاضر تأثیر عوامل آب و هوایی و اقلیمی بر ویژگی های مورفولوژیکی و کمیت و کیفیت اسانس گیاه و همچنین اولویت بندی تأثیر عوامل اقلیمی بر اسانس و ویژگی های مورفولوژیکی گیاه در ارتفاع های مختلف پنج منطقه لامرد، داراب، زرقان، ارسنجان و اقلید مورد ارزیابی قرار گرفت. ترکیبات شیمیایی اسانس که به وسیله دستگاه های gc و gc-ms شناسایی شدند حاکی بر تمایز سه کیموتایپ متفاوت با نامهای کیموتایپ "الف" با میانگین 5/15± 3/68 درصد کارواکرول، کیموتایپ "ب" با میانگین 4/1± 5/88 درصد لینالول و کیموتایپ "ج" با میانگین 5/26 ± 8/35 تیمول بودند. کیموتایپ کارواکرول رابطه ای مستقیم و معنی دار با خشکی منطقه رشد گیاه و کیموتایپ لینالول رابطه ای معکوس و معنی دار با خشکی منطقه نشان داد. لازم به ذکر است که کیموتایپ تیمول تنها از یک ارتفاع (1200 متر) و از منطقه داراب با اقلیم گرم و خشک شناسایی شد. توصیه می شود جهت بدست آوردن اسانسی غنی از ترکیباتی همچون کارواکرول، تیمول و پی سیمن نمونه برداری از مناطق خشک و دامنه های رو به جنوب مانند لامرد و داراب و جهت استحصال اسانس غنی از ترکیب شیمیایی لینالول نمونه برداری از مناطق معتدل تری مانند دامنه های رو به شمال زرقان صورت گیرد. همچنین میزان ترکیبات شیمیایی درون اسانس چندان از ارتفاع تأثیر پذیر نمی باشند، اما برخی از ترکیبات مانند کارواکرل، لینالول و آلفا پینن روندی صعودی با افزایش ارتفاع از خود نشان می دهند. نتایج این پژوهش نشان داد که اقلیم اثر معنی داری (p ? 0.05) بر کمیت اسانس گیاه دارد، به طوری که بیشترین میانگین میزان اسانس برابر با 25/0 ± 15/6 از منطقه لامرد با اقلیم گرم و خشک و و از ارتفاع (3/855) کمترین میانگین میزان اسانس برابر با 01/ 0± 15/2 و مربوط به منطقه زرقان با اقلیم نیمه خشک و از ارتفاع (1953) حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد اقلیم منطقه زرقان در بین مناطق دیگر رشد گیاه آویشن برگ پهن شیرازی دارای عملکرد وزن خشک بالاتری می باشد و می توان اینگونه نتیجه گرفت که هر چه اقلیم منطقه رشد گیاه معتدل تر باشد عملکرد وزن خشک به طور معنی داری (p ? 0.01) افزایش می یابد.

گیاه آویشن دنایی با نام علمی thymus daenensis celak. از تیره lamiaceae گیاهی چندساله، خشبی، به ارتفاع 15 تا 30 سانتی متر، بدون انشعابات ساقه، تقریباً بدون کرک و بدون دمبرگ می باشد. این گیاه از جمله گیاهان دارویی ارزشمندی می باشد که با توجه به خصوصیات فیتوشیمایی آن می تواند در صنایع داروسازی و پزشکی کاربردهای فراوان داشته باشد اما تا کنون تحقیقات اندکی بر روی آن صورت گرفته است. با توجه به انحصاری بودن این گیاه به ناحیه ایران با جمع آوری این گیاه از مناطق مختلف استان فارس به بررسی خصوصیات فیتوشیمیایی آن پرداخته شد. مراحل آزمایش طی سال 89 صورت گرفت و طرح آزمایشی مورد استفاده طرح کاملاً تصادفی بوده و با 4 تکرار انجام گرفت. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، طول برگ، پهنای برگ، میزان کلروفیل، درصد اسانس و اجزای اسانس بودند. تجزیه اسانس نمونه ها با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی (gc) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (gc/ms) صورت گرفت. نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس داده ها نشان دهنده وجود اختلاف معنی دار در صفت طول برگ از میان صفات مورفولوژیک بین مناطق مختلف می باشد. همچنین در تجزیه واریانس داده های حاصله از صفت عملکرد اسانس و از میان اجزای اصلی اسانس میزان 1و8- سینئول، گاماترپینن، تیمول، کارواکرول و ترانس کاریوفیلن، وجود تفاوت معنی دار در مناطق مورد مطالعه را تأیید نمود. از میان اجزای اسانس بالاترین میزان تیمول در منطقه صفاشهر (%55/74) بدست آمد، و همچنین بالاترین میزان کارواکرول نیز متعلق به دو منطقه مورسوسنی و بوانات به ترتیب با %34/63 و 86/58 بود. همچنین در بخش دوم پژوهش با توجه به خصوصیات آللوپاتیک ذکر شده در مورد گونه های آویشن و تشابه اجزای اسانس گونه های آن اقدام به بررسی خواص آللوپاتیک آن گردید. برای این منظور از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی استفاده گردید. فاکتور اول مناطق مورد مطالعه و فاکتور دوم غلظت اسانس آویشن دنایی در نظر گرفته شد. صفات مورد اندازه گیری در پایان آزمایش شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تر و خشک بذور جوانه زده و در نهایت تعیین پتانسیل آللوپاتیک اسانس ها بر روی علف های هرز بوده است. به طور کلی با افزایش غلظت اسانس، میزان جوانه زنی بذور نیز کاهش یافتند. نتایج کلی از اکثر بذور نشان دهنده کاهش میزان جوانه زنی بذور از غلظت ppm 200 می باشند. غلظت ممانعت کننده از جوانه زنی بذر تاج خروس و ارزن برابر ppm 800 و میزان آن در بذور یولاف و تاتوره برابر با ppm 600 بودند. همچنین غلظت ممانعت کننده ای در مورد بذر ترتیزک وجود نداشت و کاهش جوانه زنی به صورت معنی دار از غلظت ppm 600 آغاز گردید. همچنین نتایج نسبتاً مشابهی در مورد صفات سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه و همچنین وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه بدست آمد.

بابونه کبیر (tanacetum parthenium (l.) schultz bip.) از گیاهان دارویی ارزشمندی است که در صنایع داروسازی و پزشکی کاربردهای فراوان دارد. در پژوهش حاضر تلاش شد تا اثرات نوع محیط کشت بر رشد، عملکرد و ویژگی های کیفی بابونه کبیر مشخص گردد. در این راستا مقادیر مختلف خاکبرگ بلوط و بنه شامل نسبت های حجمی 5 قسمت خاکبرگ و 15 قسمت خاک، 10 قسمت خاکبرگ و 10 قسمت خاک و 15 قسمت خاکبرگ و 5 قسمت خاک به محیط کشت بابونه کبیر اضافه شد. علاوه بر این یک تیمار ترکیبی از این مواد شامل 5 قسمت خاکبرگ بنه و 5 قسمت خاکبرگ بلوط و 10 قسمت خاک نیز استفاده گردید. سپس شاخص های رشد رویشی و زایشی، مقدار عناصر غذایی و مقدار و کیفیت اسانس گیاه ارزیابی شدند. نتایج آزمایشها نشان دادند که کاربرد مواد آلی در خاک می تواند پاسخ های کمی و کیفی بابونه کبیر را تحت تاثیر قرار دهند. به طور کلی شاخص های رشد رویشی و زایشی بابونه کبیر با افزایش مقدار خاکبرگ بلوط در محیط کشت به صورت فزاینده ای زیاد شد، ولی در خصوص کاربرد خاکبرگ بنه، هرچند که کاربرد مقدار کم این ماده در محیط کشت باعث افزایش برخی از شاخص های مورد اندازه گیری نسبت به محیط کشت خاکی شد، ولی افزایش مقدار خاکبرگ بنه، اثرات سوئی بر گیاهان داشت. خاکبرگ ها از نظر مقدار مواد معدنی و ویژگی های فیزیکی تفاوت های زیادی با هم نشان نمی دادند. تنها مقدار نیتروژن در خاکبرگ بلوط در حدود 61 درصد بیشتر از خاکبرگ بنه بود. با توجه به اینکه در خاکبرگ بلوط مقدار بیشتری نیتروژن وجود دارد، همین موضوع به عنوان یکی از عوامل اصلی در تفاوت پاسخ رشد گیاهان معرفی شد. اندازه گیری مقدار آب و فسفر شاخساره نیز نشان داد که این شاخص ها در گیاهان کشت شده در محیط حاوی بلوط بیشتر بوده و احتمالا تفاوت های فیزیکی خاکبرگ ها باعث تغییر روابط آبی و جذب مواد غذایی گیاهان و در نهایت رشد و نمو آن ها شده است. بررسی های دقیق تر در خصوص مقدار عناصر غذایی، شاخص های رشد شاخساره، ریشه، برگ و سطح ویژه برگ نشان داد که اثرات خاکبرگ بنه فراتر از ویژگی های فیزیکی یا شیمیایی آن بوده و احتمالا اثرات آللوپاتیک محدود کننده ای روی بابونه کبیر داشته است. در مجموع کاربرد 15 قسمت خاکبرگ بلوط و 5 قسمت خاک به عنوان بهترین تیمار و کاربرد 15 قسمت خاکبرگ بنه و 5 قسمت خاک به عنوان نامناسب ترین تیمار برای رشد، نمو و عملکرد بابونه کبیر معرفی شدند.

امروزه به دلیل ملاحظات زیست محیطی و تمایل فزاینده به کشاورزی پایدار، استفاده از کودهای بیولوژیک از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. اثرات چای ورمی کمپوست (سطوح 1:5 و1:10) و چای کود مرغی (سطوح 1:5، 1:10 و 1:20)، بر ویژگی های کمّی و کیفی دو رقم گوجه فرنگی (solanum lycopersicum l.) هوای آزاد کل جی و ریوگراند در کشت ارگانیک و رایج بررسی شد. چای کودهای ارگانیک به صورت هفتگی به روش محلول پاشی برگی یا خاک مصرف، به تنهایی و یا در ترکیب با کود شیمیایی مورد استفاده قرار گرفتند. پژوهش در دو مرحله نشایی و پس از انتقال به مزرعه انجام شد. نتایج نشان داد که در اکثر موارد ترکیب چای کودهای ارگانیک با کودهای شیمیایی باعث بهبود کیفیت نشاء و اجزای عملکرد میوه نسبت به کاربرد کود ارگانیک به تنهایی یا کود شیمیایی به تنهایی گردید. کاربرد خاک مصرف چای کودهای آلی منجر به بهبود قابل توجه در ویژگی های کیفی گیاهان و میوه ها نسبت به روش محلول پاشی شد. اکثر ویژگی های مورد ارزیابی در دو رقم تفاوت معنی داری با هم نداشتند. از غلظت های مختلف چای کود آلی، چای کود مرغی با سطح 1:10 به همراه کود شیمیایی به صورت خاک مصرف برای تولید نشاء و میوه های با کیفیت بالا در گوجه فرنگی توصیه می شود.

گل محمدی (r. damascena mill.)مهمترین گونه ای است که در تولید گلاب، عطر و اسانس، در صنعت عطرسازی و دارویی کاربرد دارد. با وجود اهمیت عطر گل محمدی، پژوهش های مولکولی و بیوشیمیایی عطر گل این گونه هنوز در مراحل ابتدایی است. در این پژوهش، ویژگی های مولکولی و فیزیولوژیکی تولید عطر در گل محمدی در آزمایش های مختلف مورد بررسی قرار گرفتند. در آزمایش اول، پژوهشی به منظور بررسی تنوع شیمیایی اسانس میان 44 توده بومی جمع آوری شده گل محمدی ایران صورت گرفت . برای تعیین ترکیب های شیمیایی اسانس که به روش تقطیر از مرحله گلدهی کامل به دست آمده بود از دستگاهgc و gc-ms استفاده شد. نتایج نشان داد که اسانس این توده های بومی دارای اختلاف چشمگیری در ترکیب های اصلی و فرعی هستند. بر اساس ترکیب های اسانس، تجزیه و تحلیل خوشه ای برای طبقه بندی توده های بومی مطالعه شده مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که 44 توده بومی گل محمدی دارای 5 ماده شیمیایی مجزا بنام سیترونلول (% 8/45 -8/18)، جرانیول (% 4/41 - 5/37)، نرال(% 8/44 -2/23)، لینالول (% 2/59-5/30) و ان-نونادکان (% 4/55-6/20) می باشند. در آزمایش دوم، رابطه بین میزان آنتوسیانین و اسانس گلبرگ های گل محمدی در 6 منطقه مهم رشد گل محمدی در برگیرنده میمند، لایزنگان، باغ گیاهشناسی ارم شیراز، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز، کاشان وارومیه مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که میزان اسانس و آنتوسیانین دارای اختلاف معنی داری در گلبرگ های برداشت شده از منطقه های مختلف دارد. بالاترین میزان اسانس (%155/0) و آنتوسیانین (368/2 واحد بر گرم وزن تر) از گلبرگهای برداشت شده از باغ گیاهشناسی ارم شیراز به دست آمد. رابطه مثبت زیادی (812/0) بین میزان اسانس و آنتوسیانین گل محمدی وجود داشت. در آزمایش سوم، ترکیب های شیمیایی عطر گل از دو نژادگان مختلف ( g1 و g2 ) گل محمدی ایران، در 6 مرحله نموگل به روش استخراج سر فضا (headspace) جدا سازی شدند. ترکیب های اصلی عطر گل در برگیرنده فنیل اتیل الکل، بتا- سیترونلول، آلفا- پینن، بنزیل الکل و جرانیل استات بود. در هر دو نژاد گان، درصد نسبی فنیل اتیل الکل با نمو گل افزایش پیدا کرد. با وجود این، بالاترین میزان بتا- سیترونلول در مرحله چهارم (%98/46) و مرحله سوم (%15/45) در نژادگان های مورد مطالعه بود. مراحل اولیه نمو گل، هردو نژادگان دارای میزان اندکی از این ترکیب بودند. در نژادگان g2، بنزیل الکل به عنوان ترکیب اصلی و در بالاترین میزان بود و با نمو گل افزایش یافت، در حالی که میزان پایینی از این ترکیب در نژادگان g1 وجود داشت. جرانیل استات که ترکیب مهم عطر می باشد در مرحله چهارم (%57/11) و مرحله سوم (%69/22) به ترتیب در نژادگان های g1 و g2در بالاترین میزان بود، این ترکیب در مراحل اولیه نمو گلها (مراحل یکم و دوم ) هر دو نژادگان دیده نشد. در پایان، به منظور اثبات نقش par-rose در زیست ساخت فنیل اتیل الکل، بیانpar -rose و الگوی فعالیت آنزیمی par در گلبرگ های دو نژادگان g1 و g2 گل محمدی در 6 مرحله نمو گلدهی مورد بررسی قرارگرفت. در گلبرگ های گل محمدی میزان بیان par در مرحله های سوم و چهارم به ترتیب در نژادگان g1 و g2 در بالاترین میزان بود. همچنین تجزیه و تحلیل الگوی بیانpar به روش pcr real time نشان داد که هردو نژادگان دارای اختلاف معنی داری در مراحل نمو گل می باشند. در این پژوهش، فعالیت آنزیمی که منجر به ساخت فنیل اتیل الکل از فنیل استالدئید می شود در مراحل نمو گل تا مرحله پنجم در نژادگان g1 افزایش پیدا کرد، در صورتیکه بالاترین سطح فعالیت آنزیم par در نژادگان دوم در مرحله سوم دیده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که الگوی فعالیت آنزیم فنیل استالدئید ریدواکتاز دراین دو نژادگان جداگانه گل محمدی متفاوت بود. در نژادگان g1، فعالیت آنزیم par در مراحل اولیه نمو گل درحد پایینی بود سپس به بالاترین میزان در مرحله گلدهی کامل رسید، در صورتی که در نژادگان g2 تغییر فعالیت آنزیمی بعد از مرحله سوم اختلاف معنی داری نداشت.

در سال های اخیر گیاه پپینو (solanum muricatum) به عنوان سبزی میوه ای جدید در دنیا معرفی شده و لذا مطالعات کمی بر روی آن انجام شده است. در این مطالعه دو آزمایش گلدانی در طی سال های 90-1389در گلخانه اجرا شد. در سال اول امکان همزیستی پپینو (رقم کانسئولا) با 4 گونه متفاوت قارچ میکوریز آربوسکولارشامل گلوموس اتونیکاتوم، گلوموس اینتررادیسز، گلوموس موسه ای و گلوموس ورسیفورم ارزیابی شد. بیشترین میزان همزیستی در این گیاه (بین 40 تا 50 درصد) در گلوموس ورسیفورم و گلوموس اتونیکاتوم مشاهده شد. در سال دوم مطالعه اثرات کود زیستی ورمی کمپوست و قارچ میکوریز آربوسکولار بر روی صفات رویشی و زایشی پپینو مورد بررسی قرار گرفت. فاکتورهای آزمایشی شامل بستر (دارای ورمی کمپوست و بدون ورمی کمپوست) و تلقیح ریشه ها با قارچ میکوریز آربوسکولار (گلوموس ورسیفورم، گلوموس اتونیکاتوم و شاهد) با 6 تکرار (هر تکرار شامل3 گیاه) بودند. کاربرد ورمی کمپوست میزان کلنیزاسیون ریشه را بهبود داده و طول ساقه، تعداد برگ ها، انشعابات و گل ها، همچنین تعداد، طول، قطر و وزن میوه را افزایش داده است ولی سرعت تشکیل گل، سرعت تشکیل میوه، میزان ویتامین ث و اسیدیته قابل تیتراسیون و درصد ماده خشک میوه کاهش یافته است. گلوموس ورسیفورم میزان ویتامین ث، اسیدیته قابل تیتراسیون، مواد جامد محلول و درصد ماده خشک میوه را افزایش داده است، در حالی که گلوموس اتونیکاتوم میزان کلنیزاسیون ریشه، سرعت تشکیل میوه و وزن میوه را افزایش داده است. اثرات متقابل تلقیح میکوریز آربوسکولار و ورمی کمپوست بر میزان ویتامین ث، اسیدیته کل، مواد جامد محلول، درصد ماده خشک میوه و کلنیزاسیون ریشه معنی دار بود.

به دلیل ملاحظات زیست محیطی و تمایل فزاینده به کشاورزی پایدار، استفاده از کودهای بیولوژیک از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. اثرات چای کود گوسفندی (سطوح 1:5 و1:10) و چای کود گاوی (سطح 1:10)، بر ویژگی های کمّی و کیفی پپینو (solanummuricatum) در سیستم کشت ارگانیک بررسی شد. چای کودهای ارگانیک به صورت هفتگی به روش خاک مصرف، به تنهایی و یا در ترکیب با 50 میلی لیتر اسید هیومیک 6/8 درصد به مدت 10 هفته مورد استفاده قرار گرفتند. در اکثر موارد ترکیب چای کودهای ارگانیک با اسید هیومیک باعث بهبود رشد و کیفیت میوه شامل ویتامین ث، ترکیبات فنولیک، مواد جامد محلول و اسیدیته کل نسبت به کاربرد کود ارگانیک به تنهایی یا اسید هیومیک به تنهایی گردید. چای کود گوسفندی 1:5 به همراه اسید هیومیک به صورت خاک مصرف در اغلب موارد بیشترین اثر را بر رشد ، نمو و اجزای عملکرد مثل درصد تشکیل میوه نسبت به آنهایی که با چای کود گاوی تیمار شده بودند داشت.

به منظور بررسی کمی و کیفی اسانس گیاه دارویی درمنه دشتی (artemisia sieberi) در مراحل مختلف رشد فنولوژیک و تعیین پتانسیل اثر آللوپاتیک اسانس حاصل از مراحل مختلف رشدی این گیاه بر جوانه زنی، رشد و نمو دو گیاه باغی و شاخص با نام های شاهی (lepidium sativum) و تربچه (rhaphanus sativus) و دو علف هرز تاج خروس (amaranthus retroflexus) و چاودار (secale cereale)، پژوهشی در آزمایشگاه بخش علوم باغبانی دانشگاه شیراز انجام شد. مراحل رشد فنولوژیک گیاه جهت ارزیابی کمی و کیفی اسانس شامل مرحله رویشی، پیش از گلدهی، گلدهی و بعد از گلدهی بودند. نتایج نشان داد که مرحله بعد از گلدهی بهترین مرحله برداشت گیاه درمنه دشتی برای دستیابی به بالاترین بازده اسانس (71/2 درصد) بود و ترکیب سینئول با دامنه تغییرات 26-21%، ترکیب اصلی اسانس، در تمام مراحل رشد و نمو درمنه دشتی شناخته شد. صفات مورد بررسی در مطالعات آللوپاتیک شامل درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن تر، وزن خشک و شاخص اثر آللوپاتی بود. نتایج آزمایشات آللوپاتیک نشان داد که اسانس درمنه در مرحله بعد از گلدهی، دارای بیشترین اثر بازدارندگی بر جوانه زنی و رشد اولیه چاودار و شاهی به ترتیب در غلظت های 1200 و 1350 میکرولیتر بر لیتر بود. در صورتی که اسانس درمنه در مرحله رویشی بیشترین اثر بازدارندگی را بر جوانه زنی و رشد گیاهچه تاج خروس و تربچه به ترتیب در غلظت های 750 و 1500 میکرولیتر بر لیتر نشان داد. نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان داد که اسانس های مختلف درمنه در غلظت های مختلف اثرات متفاوتی بر روی محصولات باغی و علف های هرز داشتند.

در این پژوهش تأثیر فرایند های مختلف استخراج (تقطیر با آب، تقطیر با روش مقاومتی، تقطیر با مایکروویو و کاربرد پیش تیمار فراصوت) بر ترکیبات شیمیایی و خصوصیات فیزیکی اسانس های روغنی تولید شده از گیاه satureja macrosifonia، و تأثیر بر ویژگی های بیولوژیکی آن ها (ویژگی آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی) مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. به دلیل حضور بسیار کم ترکیباتی که موثر در ویژگی های آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی هستند، اسانس مورد مطالعه، خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی بالایی را در مقایسه با سایر گونه های مرزه، نشان نداد. عصاره آبی و اتانولی گیاه s. macrosifonia با روش خیساندن تهیه شد، و کاربرد فراصوت به منظور بررسی تأثیر آن بر استخراج ترکیبات فنولیک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با کاربرد اتانول به عنوان حلال، ترکیبات فنولیک بیشتری استخراج شد؛ کاربرد فراصوت منجر به افزایش معناداری در میزان ترکیبات فنولیک استخراج شده در عصاره نشد.

چکیده تاثیر قارچ های میکوریز آربوسکولار بر ویژگی های مورفو فیزیولوژیک گیاه مرزه (satureja hortensis l.) در شرایط تنش شوری به کوشش بهجت جبالبارزی رشد و عملکرد گیاهان در بسیاری از مناطق دنیا توسط تنش های محیطی زنده و غیرزنده متعدد محدود می گردد. شوری یکی از مهم ترین موانع محدود کننده تولید محصولات زراعی در نواحی خشک و نیمه خشک است. قارچ های میکوریز بر رشد گیاهان دارویی تاثیر مثبت دارند. از فواید قارچ برای گیاه میزبان، می توان به افزایش سطح مفید ریشه و در نتیجه افزایش جذب مواد غذایی بویژه فسفر و آب، افزایش عمر ریشه های موئین، افزایش مقاومت به تنش ها، دریافت مواد غذایی با سهولت بیشتر و ایجاد مانع در مقابل ریزجانداران بیماری زا اشاره کرد. در این پژوهش تأثیر قارچ های میکوریزی بر ویژگی های رشد، غلظت و جذب عناصر غذایی و میزان اسانس و ترکیبات اسانس در گیاه مرزه تحت تنش شوری در آزمایش گلخانه ای بررسی گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور قارچ میکوریز آربوسکولار در سه سطح شامل شاهد، قارچ گونه گلوموس اینترارادیسز و قارچ گونه گلوموس اتونیکاتوم، تنش شوری در 4 سطح از منبع کلرید سدیم ،0( 5 و 8 دسی زیمنس بر متر( در سه تکرار انجام گردید. تنش شوری میانگین وزن خشک اندام ،2 هوایی و ارتفاع گیاه، کلنیزاسیون ریشه، غلظت و جذب عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، منگنز، مس، کلسیم و جذب منیزیم را کاهش و وزن خشک ریشه، غلظت و جذب سدیم، غلظت منیزیم و میزان اسانس اندام هوایی گیاه مرزه را افزایش داد. گیاهان تلقیح شده با قارچ های میکوریزی نسبت به گیاهان بدون قارچ در شرایط تنش شوری، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، غلظت و جذب عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، منگنز، مس، کلسیم و منیزیم در اندام هوایی گیاه مرزه و میزان اسانس بالاتر و غلظت سدیم کمتری داشتند. بالاترین درصد ترکیبات موجود در اسانس کارواکرول و گاما - ترپینن بود. تنش شوری موجب کاهش میزان گاما ترپینن و افزایش - کارواکرول در اسانس مرزه شد. در تیمار های دارای قارچ میکوریزی و بدون تنش شوری در مقایسه با تیمار های بدون قارچ و بدون تنش شوری میزان ترکیبات کارواکرول و گاما ترپینن موجود در - اسانس مرزه افزایش یافت. کلید واژه: گلوموس اینترارادیسز، گلوموس اتونیکاتوم، مرزه، تنش شوری، عناصر غذایی و اسانس.

تیره نعنا دارای صفات و اختصاصات بسیار با اهمیت است .از جمله جنس های تیره نعنا که در ایران نیز وجود دارند جنس زاتاریا است .این جنس در ایران فقط یک گونه به نام مولتی فلورا دارد. اسانس، ماده موثر آویشن می باشد. هدف از این تحقیق تعیین بهترین محیط کاشت،نوع قلمه و بهترین سطح غلظت مواد تنطیم کننده رشد بر ریشه دهی قلمه گیاه آویشن شیرازی،جهت تولید نهال گیاه آویشن شیرازی و همچنین بررسی ترکیبات اسانس گیاه و درصد جوانه زنی در شرایط گلخانه است. برای انجام تیماربا مواد تنظیم کننده رشد ابتدا ایندول بوتریک اسید (iba) محلول های 250، 500، 1000 ،2000 ،3000 ،4000 ppm تهیه شد و بعد به مدت 10 ثانیه قلمه ها درون هورمون قرار گرفت. استخراج اسانس از نمونه های جمع آوری شده آویشن شیرازی در آزمایشگاه بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز و به صورت تقطیر با آب توسط دستگاه (کلونجر) صورت گرفت.نتایج نشان داد که اقلیم سبب تمایز گیاه آویشن به 3 کیموتایپ مختلف( شامل کیموتایپ کارواکرول، کیموتایپ لینالول و کیموتایپ تیمول) شده است و اقلیم محل رشد گیاه اثر کاملا معنی داری بر روی میزان ترکیبات داخل اسانس گیاه آویشن دارد.قلمه های مناطق:آباده طشک، زرقان، قیرو کارزین و آباده سبز شدند و ریشه دار شدند ولی به تعداد کم ریشه دار شدند.که البته هورمون تاثیری بر روی آنها نداشته چون تعداد بیشتر گیاهان از شاهدها است که بدون هورمون بودند. به طور کلی نتایج نشان داد که اکوتیپ تاثیر معنی داری بر روند درصد جوانه زنی، درصد جوانه زنی نهایی، روند تعداد برگ، تعداد نهایی برگ، روند ارتفاع بوته و ارتفاع نهایی بوته در طول زمان دارد.

آزمایشات در چهار بخش اصلی شامل آزمایشات بیوشیمیایی، بررسی های سیتوژنتیکی، آزمایشات انگیزش تتراپلوئیدی و مقایسه خصوصیات رشدی و مواد موثره گیاهان تتراپلوئید و دیپلوئید پونه کوهی انجام شد. به منظور بررسی تنوع بیوشیمیایی عصاره جمعیت های نعناع، آزمایشی بر پایه طرح کاملا تصادفی با 52 تیمار (شامل جمعیت های مختلف مربوط به چهار گونه: نعناع خوراکی m. spicata، پونه وحشی m. longifolia، پونه آبی m. aquatica و پونه کوهی m. mozaffarianii) و 3 تکرار به اجرا درآمد. مهمترین صفات بیوشیمیایی عصاره شامل: میزان کلروفیل (b,a و کل)، کارتنوئید، فلاون و فلاونول، فلاونوئید کل، میزان ترکیبات فنلی کل، میزان فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان کربوهیدرات کل اندازه گیری شد. همچنین جمعیت ها از نظر صفات فوق مورد تجزیه خوشه ای قرار گرفتند و همبستگی بین صفات بیوشیمیایی عصاره در جمعیت های هر گونه مورد بررسی قرار گرفت. در بخش دوم، جمعیت های مربوط به چهار گونه فوق از نظر سطح پلوئیدی توسط دستگاه فلوسایتومتری مورد آنالیز قرار گرفتند و سپس شمارش کروموزمی از چندین سیتوتایپ هر گونه انجام شد. در بخش سوم، به منظور انگیزش تتراپلوئیدی در دو جمعیت پونه کوهی، سه آزمایش مختلف طراحی شد. آزمایش اول، تاثیر غلظت های مختلف کلشیسین و زمان خیساندن بر دو جمعیت پونه کوهی (با استفاده از نمونه ریزوم) به صورت فاکتوریل با آرایش 2×2×5 (غلظت کلشیسین، زمان خیساندن و جمعیت)در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. آزمایش دوم، تاثیر غلظت های مختلف کلشیسین بر انگیزش تتراپلوئیدی در دو جمعیت پونه کوهی (تیمار مریسم انتهایی) بررسی شد. در آزمایش سوم، تاثیر غلظت های مختلف کلشیسین به صورت کاربرد همراه با آب آبیاری بر انگیزش تتراپلوئیدی در دو جمعیت پونه کوهی بررسی شد. در بخش پایانی، مقایسه ای از نظر خصوصیات رشدی و میزان مواد موثره گیاهان تتراپلوئید و دیپلوئید پونه کوهی انجام شد. نتایج آزمایشات بیوشیمیایی نشان داد که بین جمعیت ها تفاوت معنی داری از نظر صفات اندازه گیری شده وجود دارد و در هر گونه جمعیت های برتر از نظر هر صفت شناسایی شدند. نتایج آزمایش دوم نشان داد که در گونه نعناع خوراکی و پونه وحشی تنوع سیتوژنتیکی وجود دارد. در گونه نعناع خوراکی سیتوتایپ های دیپلوئید، تریپلوئید، تتراپلوئید و پنتاپلوئید شناسایی شدند. در پونه وحشی نیز سیتوتایپ های دیپلوئید و تریپلوئید شناسایی شدند. جمعیت های پونه آبی همگی اکتاپلوئید و دو جمعیت پونه کوهی نیز دیپلوئید بودند. در آزمایشات انگیزش تتراپلوئیدی، در تیمار ریزوم، با غلظت 025/0 درصد کلشیسین و مدت زمان 6 ساعت خیساندن، تنها در جمعیت کمارج 66/12 درصد گیاهان تتراپلوئید شناسایی شدند و در سایر تیمارها هیچ گیاه تتراپلوئیدی شناسایی نشد. نتایج بررسی های بخش پایانی نشان داد که تغییر سطح پلوئیدی تاثیر معنی داری بر بسیاری از خصوصیات رشدی و مورفولوژیک و مواد موثره پونه کوهی داشت. برخی از خصوصیات رشدی مانند ارتفاع بوته، فاصله میانگره، میانگین وزن تر و خشک برگ، تعداد استولون و همچنین بسیاری از خصوصیات بیوشیمیایی مانند میزان کاروتنوئید، میزان فلاونوئید کل، میزان ترکیبات فنلی، کربوهیدرات کل، درصد اسانس، عملکرد اسانس و اجزای اسانس تحت تاثیر سطح پلوئیدی قرار گرفتند.

به منظور مطالعه تأثیر غلظت های مختلف هیومیک اسید و سالیسیلیک اسید بر ویژگی-های مورفولوژیک، فیزیولوژیک و فیتوشیمیایی گیاه دارویی سرخارگل آزمایشی به صورت فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 18 تیمار و سه تکرار در مزرعه پژوهشی بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال های 1391 و 1392 انجام شد. تیمارها شامل هیومیک اسید در شش سطح h1 (شاهد)، h2 (60 پی پی ام)، h3 (120 پی پی ام)، h4 (180 پی پی ام)، h5 (240 پی پی ام) و h6 (300 پی پی ام) و سالیسیلیک اسید در سه سطح s1 (شاهد)، s2 (150 پی پی ام) و s3 (300 پی پی ام) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که برهمکنش هیومیک اسید و سالیسیلیک اسید بر ارتفاع بوته، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، تعداد گل، تعداد ساقه جانبی و سطح برگ، میزان کلروفیل، قند، نشاسته، فسفر، فنول وسرعت فتوسنتز در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. بیشترین وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه در هر دو سال آزمایش از تیمارهای h5s3 و h6s2 بدست آمد. اثر متقابل هیومیک اسید و سالیسیلیک اسید بر میزان فعالیت آنتی اکسیدانی معنی دار نبود اما هر دو عامل به تنهایی به طور معنی داری میزان فعالیت آنتی اکسیدانی را نسبت به شاهد افزایش دادند به این صورت که تیمار h5 (240 پی پی ام هیومیک اسید) و تیمار s2 (150 پی پی ام سالیسیلیک اسید) با مقدار (1/88 درصد) و (2/88 درصد) بیشترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی را داشتند.?

ریحان سبزگیاهی از خانواده‏ی نعناییان می باشد که دارای خواص درمانی متفاوتی از جمله ضد عفونی کننده، ضد کرم روده، ضد نفخ، محرک، معرق، ضد اسپاسم، ضد انگل، ضد اسهال، ضد درد و ضد سرفه است. علاوه بر این، این گیاه در صنایع دارویی و غذایی و آرایشی بهداشتی کاربردهای گسترده ای دارد. مهم ترین بخش از گیاه که دارای خواص دارویی می باشد اسانس آن می¬باشد. آنالیز گاز کروماتوگرافی –طیف سنجی جرمی اسانس ریحان سبز نشان داد که اسانس ریحان سبز عمدتا از متیل کاویکول، جرانیال، نرال، جرانیول و کاریوفیلن تشکیل شده است. این اسانس دارای خواص ضد باکتریایی است و باکتری‏های گرم مثبت bacillus subtilis و staphylococcus aureus و باکتری‏های گرم منفیescherichia coli و salmonella typhi را به ترتیب در غلظت‏های بیشتر از 3± 40، 4±45، 7±160 و 8±145 میکروگرم بر میلی‏لیتر به طور 100 درصد مهار می‏کند. علاوه بر این، اسانس ریحان دارای خواص ضد قارچی است و قارچ هایcandida albicans وaspergillus niger را به ترتیب در غلظت های بیشتر از 7±95 و 9 ±80 میکروگرم بر میلی لیتر به طور100 درصد مهار می‏کند. علاوه بر این اسانس ریحان سبز دارای خواص آنتی اکسیدانی برون‏تنی است و رادیکال‏های فعال اکسیژن، پراکسید هیدروژن و نیتروژن را مهار می‏کند و می‏تواند از پراکسیداسیون لیپید‏ها جلوگیری کند. مطالعات آنتی اکسیدانی درون تنی نشان می‏دهد اسانس ریحان سبز قادر است که تولید نیتریک اکسید را مهار کند. علاوه بر این اسانس ریحان سبز توانایی مهار بیان ژن نیتریک اکسید سنتاز در ماکروفاژ های موشی القا شده با لیپوپلی‏ساکارید را دارد

ارزیابی تحمل به خشکی گیاهان دارویی به منظور کشت در مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. توجه به اهمیت و نقش گیاهان دارویی در صنایع مختلف و کمبود منابع آب در مناطق خشک کشور بر ضرورت انجام این آزمایش می‏افزاید. کاسنی با نام علمی .cichorium intybus l از خانواده asteraceae (گل ستاره‏ای‏ها)، گیاهی است دارویی که در اغلب نقاط ایران یافت می‏شود. این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل، بر پایه طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار، با هدف بررسی اثر کمبود آب بر شاخص‏های فیزیولوژی و تغییرات فعالیت آنتی‏اکسیدان‏های چهار اکوتیپ کاسنی (سفید شیراز، سیاه شیراز، سفید اصفهان و سیاه اصفهان) صورت گرفت. جهت انجام این پژوهش، کشت گلخانه‏ای در چهار سطح متفاوت آبیاری 100% (به عنوان شاهد)، 80، 60 و 40% ظرفیت مزرعه انجام شد و پس از 60 روز تنش تحت تیمارهای مشخص، گیاهان برداشت و شاخص‏های مورد نظر بررسی شدند. نتایج نشان داد که خشکی تأثیر معنی داری بر صفات رشدی اندازه گیری شده، از قبیل ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک شاخساره، درصد رطوبت ریشه و شاخساره و در نهایت تولید ماده خشک اکوتیپ‏های کاسنی داشت که البته کاهش این صفات تحت تنش‏های متفاوت آبیاری، در اکوتیپ‏ها متفاوت بود. اکوتیپ سیاه شیراز با افزایش تنش خشکی، با حفظ بیشتر صفات رشدی، در نهایت موجب حفظ بیشتر ماده خشک تولیدی نسبت به سایر اکوتیپ‏ها شد. همچنین اکوتیپ‏های سفید شیراز و سفید اصفهان به ترتیب، بیشتر تحت تأثیر افزایش تنش قرار گرفتند وکاهش بیشتری در صفات رشدی خود ایجاد کردند. تنش خشکی همچنین باعث تغییرات درخور توجهی در فعالیت آنزیم‏های آنتی‏اکسیدان اکوتیپ‏های کاسنی گردید و با توجه به همبستگی بین صفات مشخص شد، تحمل به خشکی در اکوتیپ‏های کاسنی تنها با آنزیم‏های کاتالاز و آسکوربیک پراکسیداز مرتبط می‏باشد. به طور می‏توان گفت اکوتیپ سیاه شیراز، از نظر صفات رشدی و بیوشیمیایی، نسبت به سایر اکوتیپ‏ها برتر می‏باشد و می‏تواند جهت کشت در مناطق خشک مناسب باشد.

رشد و عملکرد گیاهان در بسیاری از مناطق دنیا توسط تنش های محیطی زنده و غیرزنده متعدد محدود می گردد. شوری عامل اصلی در کاهش دادن رشد و عملکرد در سراسر جهان است. قارچ های میکوریز بر رشد گیاهان دارویی تاثیر مثبت دارند. در این پژوهش تأثیر قارچ های میکوریز بر ویژگی های رشد، کلروفیل، میزان فعالیت آنزیم¬های آنتی اکسیدان، غلظت عناصر غذایی در ریشه و اندام هوایی، کلنیزاسیون ریشه، میزان قند و نشاسته، پرولین و میزان اسانس در گیاه ریحان مقدس تحت تنش شوری در آزمایش گلخانه¬ای بررسی گردید. آزمایش به-¬صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور قارچ میکوریز آربوسکولار در سه سطح شامل شاهد، قارچ گونه گلوموس موزآ و قارچ گونه گلوموس اینترارادیسز و تنش شوری در 5 سطح (90،60،30،0 و 120 میلی¬مولار کلرید سدیم) در 5 تکرار انجام گرفت. تحت تنش شوری تمام فاکتورهای مورفولوژیکی و همچنین میزان کلروفیل، قند و کلنیزاسیون ریشه گیاه ریحان مقدس کاهش و میزان نشت یونی، پرولین و نشاسته افزایش یافت. شوری باعث افزایش میزان سدیم و کلر در اندام هوایی و ریشه ریحان مقدس شد. تنش شوری تا غلظت 60 میلی¬مولار، میزان فعالیت آنزیم¬های آنتی اکسیدان و همچنین میزان اسانس را افزایش داد. در گیاهان تلقیح شده با قارچ¬های میکوریز، میزان کلروفیل، قند، پرولین و کلنیزاسیون ریشه و همچنین همه فاکتورهای مورفولوژیکی به¬جز قطر ساقه، نسبت به گیاهان بدون میکوریز در شرایط تنش شوری، افزایش معنی¬دار و میزان نشت یونی کاهش معنی¬دار داشت. قارچ¬های میکوریز غلظت پتاسیم و فسفر را در اندام هوایی و ریشه ریحان مقدس افزایش و سدیم را کاهش دادند اما روی غلظت کلر تاثیر معنی¬دار نداشتند. فعالیت سه آنزیم سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و پراکسیداز توسط قارچ¬های میکوریز تحریک شد. همچنین این قارچ¬ها باعث افزایش میزان اسانس گیاه ریحان مقدس شدند.

این پژوهش به منظور شناسایی و تعیین ترکیبات شیمیایی اسانس، ویژگی های نانوامولسیون اسانس، تعیین اثر آللوپاتی اسانس و عصاره اندام هوایی مشکگ می باشد. اندام هوایی خشک شده ی مشکگ به روش تقطیر با آب با استفاده از دستگاه کلونجر اسانس گیری شد و اسانس حاصل توسط دستگاه gc و gc-ms تجزیه و آنالیز گردید.