نقش حکومت در ادار? امور اجتماعی و ایجاد نظم و عدالت، تصدی حکومت به دست شایسته ترین فرد را ضروری می نماید. این موضوع از آغاز حیات اجتماعی بشر، مورد توجه تمام اندیشمندان سیاسی بوده و هر یک، بر مبنای فرهنگ، عرف و آیین خود، معیارهای شایستگی را به گونه ای تبیین نموده اند. از آنجا که دین اسلام، دینی جامع بوده و برای هم? ابعاد زندگی بشر، برنامه دارد، در خصوص حکومت نیز، دارای معارف گسترده و همه جانبه ای است؛ امام علی (علیه السلام)، در میان پیشوایان اسلام، بیشترین سهم از معارف حدیثی در باب حکومت و زمامداری را به خود اختصاص داده است که در طول تاریخ، این معارف مورد استناد مسلمانان قرار گرفته و از آن بهره ها برده اند. امام علی (علیه السلام) پس از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان یگانه پرچمدار دفاع از حریم حکومت اسلامی مطرح اند. این دفاع و صیانت دارای ابعاد متفاوتی است؛ از مهم ترین این ابعاد فریادهای دشمن شکن برای ریشه کن سازی انحرافات ایجاد شده در حکومت اسلامی و تبیین اوصاف و شرایط زمامداران و کارگزاران مسلمان است. در میان حکمای مسلمان، یکی از چهره هائی که حکمت و معرفت حق و حقیقت را به درستی، از بعد فردی خارج دانسته و لازمه رسیدن به آن را حیات اجتماعی و بر پایی حکومت فاضله ای که حرکت در مسیر معرفت و حکمت را میسر نماید، برشمرده، فارابی است. فارابی از معدود حکمای اسلامی است که برای اولین بار، قسمت عمده ای از تأملات فلسفی خود را به فلسفه سیاسی، کیفیت تشکیل حکومت فاضله، تبیین اوصاف و شرایط لازم برای حاکم فاضل و نحو? ادار? جامعه و تشکیلات نظام مند و طبقه بندی شده برای حکومت اختصاص داده و این امر را مقدمه ای برای قرار گرفتن در مسیر سعادت و معرفت خداوندی که نهایت کمال انسانی است دانسته است، از این رو می توان وی را به حق بنیانگذار فلسف? سیاسی در اسلام دانست. یکی از مهم ترین مباحث مطرح در اندیشه های سیاسی امام علی (علیه السلام)، ضرورت حکومت شایستگان و تبیین اوصاف و شرایط شایستگی است؛ این امر، از دغدغه های فکری فارابی نیز به شمار می رود. این رساله در صدد تطبیق معارف حدیثی در باب شایسته سالاری با متون فلسف? سیاسی اسلامی در این زمینه از اصلی ترین منابع آن یعنی آثار امام علی (علیه السلام) و ابونصر فارابی، با روش توصیفی و تحلیلی است؛ که ضمن پرداختن به دیدگاههای هر یک از ایشان و تبیین و تحلیل آن، به مقایس? تطبیقی آراء آنها از حیث دوری و نزدیکی، میزان تأثیر پذیری یا عدم آن، تطابق یا تخالف، می پردازد و در پایان نتیجه می گیرد: میان آراء حکومتی امام علی (علیه السلام) و ابونصر فارابی، در باب شایسته سالاری، تضاد و تخالفی وجود ندارد، بلکه از جهات بسیاری آراء ایشان متشابه و همسو است و می توان آراء امام علی (علیه السلام) را بیان تفصیلی و آراء فارابی را بیان تلخیصی و تئوریک از یک واقعیت دانست و چنین استنباط کرد که خطوط کلی آراء فارابی، امتداد نظریات امام علی (علیه السلام) است و سعی او بر این بوده که دیدگاه های امام علی (علیه السلام) را در قالبی فلسفی و معرفت شناسانه و تئوریزه، ارائه دهد.

چکیده: تکرار نزول، نزول دوباره ی آیه یا سوره ای است در زمان و مکان دیگری و در مناسبتی غیر از مناسبت نزول اول؛ که توسط پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) ابلاغ شده بود، که فقط یک بار به کتابت در آمده است. این نظریه، در برخی از کتب تفسیری و علوم قرآنی، زمانی مطرح شده است که در تعیین سبب نزول یا مکی و مدنی بودن آیه یا سوره ای، دو یا چند روایت که همزمان نیستند ذکر شده است. ملاک قرار دادن؛ نوع تعبیر راوی و صحت سند از جانب طرفداران این دیدگاه در کنار پیش فرض اولیه ی ایشان مبنی بر عدم اجتهاد راویان و عدالت صحابه در بیان سبب نزول، مشکل ظهور روایات مختلف و بعضاً متعارضِ سبب نزول را به وجود آورده است بر همین اساس، به دلیل عجز از ترجیح یکی بر دیگری، یا پرهیز از هر گونه نقد میراث گذشته، بدون آنکه به نقادی متن روایات یا قرائن دیگر توجه داشته باشند همه ی روایات را پذیرفته و قائل به تکرار نزول شده اند، از این رو هدف اصلی ما در این پژوهش تبیین دلایل نفی نظریه ی تکرار نزول و بر طرف کردن تناقضاتی است که بر اثر عقیده به این نظریه ی به وجود می آید بنابر این مجموعه مباحث این نوشتار در سه فصل تنظیم و ارائه شده است ؛ در فصل اول به معنا ی نزول و تکرار نزول اشاره شده است و فصل دوم را به بیان مباحث مطرح در اسباب نزول وعوامل بوجود آورنده ی نظریه ی تکرار نزول، و نیز به روایات متعارض در اسباب نزول و راه های حل تعارض در آنها اختصاص داده ایم و در فصل سوم به آراء موافقان و مخالفان نظریه ی تکرار نزول و نقد و بررسی دلایل و مصادیق مورد ادعای آن پرداخته ایم. کلید واژه ها: علوم قرآن، تعدد اسباب نزول، روایات متعارض، تکرار نزول

فقر در نهج البلاغه به عنوان یک پدیده شوم فردی و اجتماعی است و به معنای نداری، کمبود و از جهت برخی مصادیق، نادانی می باشد. فقر در نهج البلاغه، علت های فردی و اجتماعی فراوانی دارد. از جمله علل فردی آن می توان به تنبلی و سستی، بیکاری، اسراف و تبذیر، ناسپاسی و کفران نعمت، ترک دنیا و گوشه نشینی و. .. اشاره کرد. همچنین از علت های اجتماعی آن می توان به بی عدالتی، توزیع ناعادلانه ثروت جامعه، انحصار سرمایه در دست قشر خاص، مال اندوزی حاکمان، مالیات های سنگین، بهره نبردن درست از منابع ثروت اشاره نمود. فقر آثار شوم فراوانی در حوزه فردی و اجتماعی از خود بر جای می گذارد. از جمله پیامدهای فقر در نهج البلاغه؛ از بین رفتن کرامت انسانی، آسیب دیدن دین، نا امیدی شخص فقیر، وابستگی اقتصادی، بی اعتمادی جامعه به فقیر، از بین رفتن استعدادهای شخص فقیر و... است. راه های مبارزه و درمان فقر از منظر نهج البلاغه، پرداخت حقوق الهی برگردن مومنان از جمله زکات و صدقه، کار و تلاش فقیر و عدم یأس او، تقویت فرهنگ انفاق در بین مسلمانان، سامان دادن به ثروت های جامعه، برقراری عدالت اجتماعی، اصلاح بازار، کنترل قیمت ها و... می باشد.

بیشتر خاورشناسان که نگاهی برون دینی به قرآن و آموزه های آن دارند، از آغاز مبنا را بر پیش فرض «غیروحیانی و غیرالهی بودن قرآن» گذاشته و بخش وسیعی از تحقیقات خود را بر یافتن مصدر قرآن و قصص آن متمرکز کرده اند. آنان قرآن را همانند کتابی بشری تصور کرده و تنها تفاوت آن را با سایر آثار بشری در این می دانند که منبع پیدایش آن نامعلوم است. به عبارت روشن تر یکی از مهم ترین چالش های پیش روی آنان- به دلیل انکار وحیانیت قرآن- یافتن معلمی برای پیامبر- ص- و یا متأثر دانستن آن حضرت از شرایط محیط در انشای قرآن و یا نشان دادن تأثیر سایر کتب آسمانی به ویژه تورات و انجیل بر قرآن و قصص آن است. واقعیت تشابه در بخش هایی از داستان های قرآن و عهدین، گروهی از محققان یهودی و مسیحی را از قرن دوم هجری تاکنون به سوی این نظریه سوق داده که قصه های قرآن از عهدین اقتباس شده است. آنان انگاره ی خود را بر مبانی نظری گوناگونی پی ریزی کرده اند. این مبانی که اهم آن ها عبارتند از: شباهت محتوایی قصص قرآن و عهدین، وحیانی بودن عهدین وآشنایی پیامبر اکرم- ص- با عهدین قبل از بعثت، از نظر آنان انکار وحیانیت قرآن کریم را به دنبال دارد؛حال آنکه شواهد درون دینی (محتوای متفاوت گزاره های تاریخی قرآن و عهدین ، تمایز جلوه های هنری و ویژگی های فنی قصه های قرآن با قصه های عهدین) و دلایل معتبر برون دینی (یافته های باستان شناسان ، مورخان و جغرافی دانان در تایید محتوای قصص قرآن و انکار برخی عبارات عهدین) انگاره اقتباس قرآن از عهدین را مردود می داند. ناهمگونی ظاهری میان برخی آیات زمینه ی طرح بحث تناقض مفهومی قصص قرآن را برای گروهی از خاورشناسان فراهم ساخته است. نا آگاهی از ویژگی های هنری خاص قصه های قرآن، اقسام مختلف آیات مانند مطلق و مقید،عام و خاص و امثال آن و ناآشنایی با روش تفسیر قرآن با قرآن سبب این ادعا شده است.

بیان برخی از عوامل نجات بخش و هلاک کننده در حوزه ی فردی زندگی انسان،در پرتو رجوع به سخنان امیرالمؤمنین()در کتاب شریف نهج البلاغه،منجربه نشان دادن گستره ی وسیع معارف و رهنمودهای اخلاقی موجود در سخنان امام علی()،و نمایاندن برخی از اهم مباحث اخلاق فردی و طریق اثر گذاری آن ها در نجات و یا هلاکت انسان می شود،از سوی دیگر جایگاه برخیازعوامل منجیه و مهلکه نسبت به یکدیگر را-که راهگشای جنبه های عملی در سیر و سلوک است-از نگاه حضرت بازنمایی می کند.محور اصلی این پژوهش کتاب نهج البلاغه قرار گرفته است و در پی آن برای بهره مندی بیشتر از این منبع،از شروح تفصیلی که درگرایش موضوعی این پژوهش،مطالبی را در بر دارند،تا حد امکان بهره برده شده است.از سوی دیگر جهت تبیین و راهگشایی مسیر صحیح هریک از عناوین ذکر شده ذیل موضوعات اصلی منجیات و مهلکات،در چهارچوبی مشخص،از منابع معتبرواصیل لغت،آیات قرآن و تفاسیر مأثور و اجتهادی استفاده شده است.هشت عنوان از هریک از عواملنجات بخش و هلاک کننده،دراین تحقیق،دردو فصل اصلی،ذیل مباحث لغوی-اصطلاحی،قرآن کریم و رهیافت هایی از نهج البلاغه بررسی شده اند.در نهایت نتایجی کلان از این پژوهش عرضه شده است:اول اینکه جایگاه چنین مباحث اخلاقی بسیار بلند مرتبه است و باید هم رتبه ی مباحث اعتقادی و فقهی به آن ها-چه در حیطه ی نظر و چه در حوزه ی عمل-پرداخته شود.چرا که روشنگر عوامل نجات و هلاکت انسان است.دوم اینکه روابط میان هریک از عوامل منجیه و مهلکه و اثر گذاری آنها منجر به طبقه بندی رتبی آن ها از حیث آثار و عملکرد،از جهت منشأ یا شرط بروز بودن برای سایر عوامل منجی و مهلک در نفس انسان می شود،که این خود راهکاری برای اقدام عملی در باب امور اخلاقی ارائه می دهد.

این پژوهش به بررسی معنا و مقصود عهد و وفا در قرآن کریم و نهج البلاغه از بعد اخلاقی اجتماعی بر اساس مبانی دانش معناشناسی می پردازد. از نتایج این پژوهش بیان چگونگی تحول معنایی عهد و وفا در قرآن و در نهج البلاغه است. همچنین بیان اینکه هرگناهی به مثابه بی وفایی به عهد الهی است و به آیه 60سوره یس( أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنی‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ: ای فرزندان آدم، مگر با شما عهد نکرده بودم که شیطان را مپرستید، زیرا وی دشمن آشکار شماست) بازمی گردد. کلید واژه ها: معناشناسی،عهد، وفا، قرآن،نهج البلاغه