چکیده محققان به درستی سنائی را بزرگترین شاعری دانسته اند که مضامین عرفانی را به صورت جدی وارد شعر فارسی کرده است. در آثار سنائی با وجود اشعار مهم، اشعاری در هجو و مدح و رکاکت زبانی وجود دارد که از ارزش کار او کاسته است. تذکره نویسان برای حل این معضل افسانه هایی مبنی بر تحول روحی او نقل کرده اند که بگویند این اشعار متعلق به دوره قبل از تحول و زمان ناپختگی وی است. محققان معاصر به این مسئله با چشم تردید نگریسته اند و برای حل این معضل همچنان به سخن تذکره نویسان و چند مرحله بودن زندگی سنائی معتقد شده اند. فرض اگر این طور باشد، پس چرا همین معضل چند ساحتی بودن در اشعار دوره پختگی او هم وجود دارد با توجه به اینکه حدیقه سنائی در اواخر عمر او سروده شده است، ما باید برای حل این مشکل حدیقه سنائی را میزان و معیاری قرار دهیم و دیوان اشعار را با آن مقایسه کنیم ببینیم همین اشعاری که از ارزش کار او می کاهد در حدیقه هم هست یا نه؟ پس از بررسی این مقایسه و مقابله حدیقه و دیوان پی می بریم وجود ساحتهای متعدد جزو ذات اشعار سنائی است و او در تمام دوره های شعر و زندگی خود از انواع ساخت ها بهره برده است و نظر بنده این است که سنائی می خواسته است در تمام زمینه ها و ساحت ها خودی نشان دهد و برتری خود را بر سایر شاعران عصر خود به نمایش بگذارد. همان طوری که بارها در مفاخره و هجو شاعران می توان این رمز را گشود. واژگان کلیدی: سنائی- حدیقه و دیوان- مدح و هجو- عرفان

موضوع این پژوهش بررسی نقش حکایت پردازی های اخلاقی برهمن در آموزش سیاست به رای در کلیله و دمنه است. از اهداف اصلی پژوهش استنباط پیام ها و نتایج حاصل از حکایات اخلاقی است؛ در تحلیل و بررسی داده ها، ابتدا هر کدام از جلوه ها یا نمود های پیام های اخلاقی-سیاسی، با عباراتی روشن و ساده از متن کلیله و دمنه انتخاب، و ذکر گردیده است. همچنین بررسی اندیشه های سیاسی باب های مربوط به مترجمان به ویژه بابی که نصرالله منشی در دیباچه ی کتاب آورده است و تغییر و تبدیلاتی که به منظور خاصی در متن اصلی کتاب اعمال کرده است. در این بخش، ابتدا توضیحاتی از منابع معتبر در هر زمینه آورده و سپس شواهد آن ها ذکر شده است. بر اساس این پژوهش، قصّه در درجه ی دوّم بعد از پند و حکمت قرار دارد و رای که نماینده ی سیاست است، پیشنهاد دهنده ی درون مایه ها و برهمن که نماینده ی اخلاق است راوی و قصّه پرداز است، و هر کدام از مترجمین پهلوی، عربی، فارسی در ترجمه های خود- به ویژه نصراللّه منشی که از دید یک منتقد سیاسی به حکایات نگریسته است- روح تازه ای به این کتاب بخشیده اند. واژگان کلیدی: ادبیات تعلیمی، آموزه های سیاسی، حکایات اخلاقی، کلیله و دمنه، نصرالله منشی، رای و برهمن.

چکیده متناقض نما کلامی است که به دلیل عدول از هنجار متعارف زبان، متناقض و گاهی مهمل به نظر می آید.این عادت شکنی موجب اعجاب و شگفتی مخاطب می شود،ذهنش را لحظه ای با مقوله ای خلاف عادت و انتظار درگیر می کند و در نهایت مخاطب متوجه می شود که کلام متناقض در عین متناقض بودن متناقض نیست.اگر تناقض در منطق عیب است در هنر در اوج تعالی است بنابراین با توجه به تعریف آن در منطق و ادب فارسی در این تحقیق به بررسی تناقض در شش اثر خواجو پرداخته شده است.ابتدا توصیف ساختار زبانی آن در 9 ساختار بررسی شده است که عبارتند از:1)ساختار ترکیبات متناقض نما 2)ساختار نسبت نقیضین به یک موضوع 3)ساختار تناسب نقیضین در جمله های مرکب 4)ساختار سلب نقیضین از موضوع 5)ساختار علی و معلولی نقیضین 6)ساختار عینیت نقیضین 7)ساختار منادای متناقض 8)ساختار عرفی تشریعی متناقض 9)ساختار قسم متناقض.پس از آن به تحلیل متناقض نما در سه مرحله ی معنایی،کلامی و عرفانی و تحلیل نمود متناقض نما در صنایع ادبی پرداخته شده است.همچنین میزان تأثیر اندیشه های کلامی در ساخت متناقض نما نیز بررسی شده است.تحلیل معنایی متناقض نما تحلیل تناقض های عرفی تشریعی است که زبان خواجو در این قسمت به شطحیات صوفیانه نزدیک می شود.در تحلیل کلامی و عرفانی،ترکیبات متناقض کلامی و عرفانی «ظاهر باطن» ،«اول آخر» ،«رحیم قهار» ،«بقا بعد از فنا»، «ساکن متحرک» و «مکان بی مکانی» بررسی شده است. واژگان کلیدی:متناقض نما، انواع ساختار زبانی متناقض، کلام،خواجوی کرمانی

کنش گفتاری عبارت است از این که افراد برای بیان منظور خویش تنها پاره گفتارهایی که حاوی کلمات و ساختارهای دستوری ست تولید نمی کنند، بلکه از رهگذر این پاره گفتارها اعمالی را نیز انجام می دهند، اعمالی را که پاره گفتارها انجام می دهند عموماً کنش گفتاری می نامند. سرل کنشهای گفتاری را به پنج دسته تقسیم نمود: اِعلامی/ تقریری، امری یا اشاره ای، احساسی یا عاطفی، اظهاری یا توصیفی و تعهدی. پژوهش حاضر به شناسایی، طبقه بندی و تحلیل کنش های گفتاری در دفتر اول و دوم مثنوی معنوی مولانا، به ویژه در عمل روایت پرداخته است. با توجه به جنبه های معرفتی مثنوی و نیز جنبه ی ارتباطی آن، این متن مشحون از کنش های گفتاری است که شناسایی و تحلیل آن ها منجر به درک تازه از مثنوی می شود. در این پژوهش، به شیوه جان. آر. سرل انواع کنشهای گفتاری و همچنین مستقیم یا غیرمستقیم بودن آنها استخراج شده است. بررسی این کنشهای گفتاری نشان می دهد که مولوی برای رابطه با مخاطب اغلب از کنش گفتاری امری یا اشاره ای ، توصیف ، تعهدی و بیان احساس مدد گرفته است. بعد از استخراج کنشهای گفتاری آن ها را قاب بندی کرده و نوع قاب ها را مشخص کرده ایم. بررسی این قابها نشان می دهد مولوی با قاب بندی کردن کنشهای گفتاری قصد دارد مخاطب را قانع کند و اغلب قابها به صورت گزاره ای و درون روایتی ذکر شده اند. در پایان کار، معنای کنشهای گفتاری را در چهار رده دسته بندی کرده ایم. نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد، مبانی نظری کنشهای گفتاری سرل در مورد کنشهای گفتاری مثنوی صدق می کند.

سیمین دانشور اولین زنی بود که به زبان فارسی، داستان به معنای امروزی آن نوشت و راه را برای زنان داستان نویس پس از خود هموار کرد، اما طرح داستان ها و اندیشه ها و شگردهای داستان های وی با توجه به آثار و اندیشه های دیگران نیز شکل گرفته است. روش و مبنای نظری که بتواند میزان نوآوری و ابتکار نویسنده در عین دقت در آثار دیگران را روشن سازد نظریه بررسی بینامتنی است، نظریه بینامتنیت بر این اصل استوار است که هیچ نویسنده ای بدون کمک گرفتن از متون و آثار قبل از خود نمی تواند متنی به وجود آورد و هر نویسنده و پدیدآورنده ای با توجه به متون پیشین به خلق اثری دست می زند. در پژوهش حاضر، منابع، آثار و مسائل مختلفی را استخراج کرده ایم که سیمین دانشور در سه رمان سووشون، جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان از آنها به نحوی استفاده کرده است. این سه رمان از جهاتی با هم شباهت دارند برخی شخصیت ها، اصطلاحات و مضامین داستان ها مشترک است، همچنین نویسنده از حماسه، تاریخ، فلسفه، عرفان، هنر و ... در آثارش بهره گرفته است. سیمین دانشور روحیه ها، علایق و دغدغه های زنان ایرانی را در آثارش منعکس کرده تا خواننده را با احساسات آنها بیشتر آشنا سازد. تأثیر مسائل تاریخی، اجتماعی و سیاسی در این آثار از اهمیت بالایی برخوردار است، فرهنگ عامه مخصوصاً مسائل مربوط به زنان و ضرب المثل ها به میزان بسیار بالایی در این آثار نشان داده شده اند و این موضوع بیانگر علاقه نویسنده به فرهنگ بومی و ملی ، توجه زیاد به مسائل زنان و انعکاس آنها در آثارش است. تأثیر تلمیحات مختلف به داستان های سیاووش، امام حسین(ع)، حضرت یوسف و ... همچنین داستان های کودکان قابل توجه است. دلالت-های آشکار و اشاره به اشعار و سخنان سخنورانی همچون حافظ، سعدی، مولانا، عطار نیشابوری، نیما یوشیج، خیام نیشابوری، اخوان ثالث و دیگر ادبا و نویسندگان همچون سهرودی و هجویری، همچنین آیاتی از قرآن کریم در این سه رمان قابل توجه است که در حوزه زبرمتنیت قرار می گیرد و بیشترین ابیاتی که سیمین دانشور در این سه رمان مورد استفاده قرار داده است از دیوان غزلیات حافظ می باشد همچنین اشارات فرهنگ عامه و ضرب المثل ها در رمان سووشون بسیار بیشتر از رمان های دیگر است و بیشترین دلالت در رمان جزیره سرگردانی مورد استفاده قرار گرفته است. واژگان کلیدی: بینامتنیت، جزیره سرگردانی، دلالت های آشکار، زبرمتنیت، ساربان سرگردان، سووشون، سیمین دانشور.

زندگی انسان همواره با طبیعت پیوندوارتباط دارد،شاعران درهمه ی دوره ها همواره از طبیعت سخن گفته اندوهر کدام براساس ذوق واندیشه ی خود ومحیطی که در آن زندگی کرده اند،آن را توصیف کرده اند. شاعران،طبیعت را در عالم خیال به حرف می آورند تا پیام خود را به دیگران برسانند و آن را پناهگاه امنی برای خود بدانند. پرداختن به طبیعت در دوره های مختلف شعر عربی و فارسی ازآغاز وجودداشته است وتصاویری که شاعران از طبیعت ارائه داده اند با توجه به محیط زندگی وشرایط محیطی،از یکدیگر متفاوت است. شاعران همواره تصاویر متنوع و گوناگونی را دروصف طبیعت ارائه کرده اند. شاعران در هر دوره ای توانایی این را داشته اند که با نگاه به طبیعت تصویری بسیار زیبا از طریق اشعار خود منتقل سازند و باارتباط برقرار کردن با طبیعت تلاش کرده اند که به مانند موجودی زنده با آن همراه و همدم شوند.از جمله شاعرانی که به طبیعت با نگاهی متمایز می نگریستند: شاعران مکتب رمانتیسم بوده اند این شاعران به طبیعت و پدیده های آن نگاه تازه ایی داشته اند و درآثار خود طبیعت را زنده و زیبا دانسته اند و همچون پناهگاهی برای خویش تصویر کرده اند که در تنهایی، غم و غربت خود به آن پناه می برند این ویژگی رمانتیک ها درادوار مختلف و بین شاعران کشورهای مختلف مشترک بوده است.).نیماوشابی ازشاعران مکتب رمانتیک هستند،این دو شاعر با ایجاد ارتباط با طبیعت و مشارکت دادن حواس، طبیعت را خطاب و همانند جانداران با آن ارتباط برقرار می کنند.وصف طبیعت یکی از اهداف مهم در دیوان شابی است وی در همه ی اشعارش از طبیعت بهره برده و علاوه بر آن، به مانند شاعران دیگر براساس ذوق و میل خود به طبیعت گرایش داشته است همدلی و همرازی با طبیعت و باز نمودن احساسات و عواطف انسانی در آن از شاخصه های اصلی اشعار شابی است که در سراسر اشعار او به چشم می خورد. اما طبیعت در شعر نیما چون در دامان طبیعت رشد کرد شعرش رنگ اقلیمی دارد هر چند که از شاعران رمانتیک هم تأثیر گرفته است.. نیما با زندگی در کوهستان و درخت و جنگل های شمال ایران به طبع، ذهنی سرشار از جلوه های طبیعی محیط اطراف خود دارد و در شعرش بسیار از آن بهره می برد و شعر شابی نیز بستر مناسبی برای طبیعت گرایی است و با گریز از واقعیت در سایه ی احساسات خویش به طبیعت پناه می برد.شعر شابی و نیما نوعی رمانتیسم انقلابی و اجتماعی را نشان می دهدوشخصیت های آن بیشتر، مردم عادی اند و دراشعاشان مشخصاتی چون امید به آینده،خوشبینی،پیروزی واطمینان به آینده-ی روشن جلوه می کند که آن را در قالب عناصر طبیعت نشان می دهند.در شعر هر دو، طبیعت به تدریج به شکل سمبل و نماد در می آید و احساسات و عواطف خودرابا آن پدیده های طبیعی آمیخته می کنند. با نگاه به اشعار طبیعت دو شاعر تابلوی طبیعت در مقابل چشم آشکار می شود و آدمی هر کجا که حرکت کنداو را می بیند هر چنداین طبیعت رنگ هایش مختلف است. اشعار این دو، تجلی عناصر طبیعی و نشان از پیوستگی روح و جان آن ها با محیط زندگیشان است.بی شک اشعار طبیعت هر دوشاعر بازتاب محیط فردی و اجتماعی و روحیات و اندیشه های آن-هاست و بین دو شاعر با این که در برخی حالات تفاوت هایی است اما به طورکلی آن دو به یک زبان سخن می گویند.

فنون بلاغت که از شاخه های علوم ادبی محسوب می شود از روزگاران گذشته تا کنون مورد توجّه شاعران، ادیبان و سخن سنجان بوده است. هنری است که به کمک آن می توان سخن را زیبا بیان کرد و از این راه بر مخاطب تأثیرگذار بود و به واسطه ی وجود بلاغت است که آثار ادبی شایسته ی نگهداری می باشند و شنیدن و خواندنشان مایه ی التذاذ ادبی می شود. شاعران استان کرمانشاه نیز این فن را در آثار خود به کار گرفته اند تا سخنی بیافرینند که در خور ستایش و تحسین باشد و بانی مکتبی در حوزه ی شعر و داستان در غرب کشور باشند. از جمله شاعران استان کرمانشاه، روح الله امیری سنقری است که به سبک سنتی، شعر سروده است. وی در شعر " امیر" تخلص می کرد و دارای دیوان دو جلدی به نام " نجوای سهیل" می باشد که اشعار نغز و دلنشین شاعر به زبان فارسی، ترکی و کردی در آن گردآوری شده است. امیری سنقری نیز فنون بلاغت را که لازمه ی سخن ادبی است در شعر خویش به کار گرفته است و از آرایه های ادبی جهت آفرینش زیبایی و شیوایی در سخن خود بهره برده است. وی در دیوانش آرایه-های بیانی و از جمله تشبیه و استعاره را بیشتر از سایر آرایه های ادبی به کار گرفته است و از این طریق در پی آن بوده است تا تصویری بیافریند که مخاطب را به قلّه ی افکار خویش نزدیک کند. در این تحقیق پژوهشگر به نقد اشعار فارسی شاعر با هدف شناختن و شناساندن شاعر و نقد علمی دیوانش، با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی و با شیوه ی تحلیل محتوا پرداخته است و بر آن است که دیوان اشعار روح الله امیری سنقری را در به کار بردن دقایق علوم بلاغی مورد بررسی قرار دهد و لطایف ادبی آن را دریابد.

جملات سوالی، از انواع جملات انشایی هستند که درستی و نادرستی آن ها را نمی توان دریافت. سوال در زبان ادبیات به دلایلی چند در غرض اصلی خود به کار نمی رود؛ بلکه در بردارنده ی غرض ثانوی و فرعی است. غرض اصلی سوال در زبان، خبر و ارجاع، طلب آگاهی و اطلاع است. موضوع سوال و کاربرد آن با اغراض ثانوی، از مباحث علم معانی است. گاهی خبر، امر، نهی و عواطف به اقتضای حال و افزونی تاثیر بر مخاطب در قالب سوال مطرح می شود. یعنی گوینده با نیت تاثیر بر مخاطب، امر یا نهی و خبر خود را به صورت سوال بیان می کند. از دیگر سو، چون در ادبیات مخاطب مشخص و واقعی ممکن است وجود نداشته باشد، لذا سوال ادبی غالباً بی پاسخ خواهد بود زیرا که گوینده پاسخ را می داند و از این منظر می توان سوال ادبی را سوال بلاغی خواند. هدف این تحقیق،تحلیل وبررسی معانی ثانوی جملات استفهامی در غزلیّات کلیم کاشانی است.روش تحقیق بر مطالعه ی کتابخانه ای وبررسی تمامی غزلهای کلیم کاشانی استوار است.جامعه ی آماری این تحقیق 590غزل می باشد وحجم نمونه 313غزل است.نتیجه ی تحقیق نشان می دهد که کلیم از 18 معنی ثانوی در جهت بیان اغراض خود استفاده نموده است. پرکاربردترین کارکردهای ثانوی جملات پرسشی در بیان کلیم، به ترتیب استفهام انکاری، تقریری، نهی، تاسف وعجزمی باشد و کم کاربردترین آنها، اعتراض، شمول حکم، تمسخر،عجز وانکاروحیرت می باشد.هدف کلیم دربه کارگیری استفهام درغزلیّاتش، دریافت پاسخ نیست بلکه کلیم از بیان جملات استفهامی در جهت پند واندرزبهره می برد. واژگان کلیدی:کلیم کاشانی، معانی ثانوی،استفهام،بلاغت، غزلیات.

موضوع پژوهش حاضر، «بررسی سطح زبانی و فکری اشعار دکتر مهیندخت معتمدی» است. تبیین شیوه¬ی پردازش غزل¬های مجموع شعری «گلهای آبیدر» از لحاظ ساختار زبانی و فکری و تبیین شیوه¬ی پردازش قوالب دیگر شعری مجموعه «گلهای آبیدر» از لحاظ ساختار زبانی و فکری از اهداف پژوهش حاضر است. روش پژوهش، تجزیه و تحلیل معنایی و کتابخانه¬ای و ابزار کار فیش¬برداری است. نتیجه نشان می¬دهد که از لحاظ زبانی و ساختار ظاهری، وی در این مجموعه اشعار، از اوزانی بهره برده است که شاعران سبک عراقی نیز غزل¬های خویش را در آن اوزان سروده¬اند و از لحاظ فکری، تنوّع فراوانی در اشهار وی ملاحظه می¬گردد.

رسالت اصلی بسیاری از متون ادبی آموزش و تعلیم و تربیت می باشد. این متون مسائل اخلاقی، مذهبی، فلسفی، اجتماعی و سیاسی را به شکل ادبی عرضه می کند. دیوان پروین اعتصامی از بهترین نمونه های آثار ادبیات تعلیمی می باشد که بیشتر مضامین اخلاقی و اجتماعی و فلسفی را در قالب مناظره به نظم کشیده است. این دیوان حاوی 106 مناظره می باشدکه گاهی یک گفتگوی یک جانبه و گاهی دارای دو طرف گفتگو می باشد که آن را از زبان انسان یا اشیاء یا حیوانات بیان می دارد. بیشتر این مناظرات حاوی نظم فلسفی یا اجتماعی و یا تلفیقی از این دو می باشد و راوی این مناظرات موضع گیری خود در برابر آنها با قبول و پذیرش و یا رد و دلخوری نشان می دهد. هدف پژوهش حاضر، تبیین نظم فلسفی و اجتماعی موجود در این مناظرات و موضع گیری راوی در برابر نظم می باشد. از میان کل مناظرات دیوان پروین اعتصامی، با بررسی 62 مناظره که دارای نظم هستند به بیان دیدگاه شاعر و هدف او از نظم موجود در مناظره پرداخته می شود. با توجه به اینکه راوی در برابر نظم فلسفی دارای دو موضع گیری می باشد. در مناظرهای: آئین آینه، گری? بی سود، گل و خار، گل و شبنم و...... سرنوشت و تقدیر را می پذیرد و آنرا مصلحت می داند. در مناظرهای: امید و نا امیدی، بر گ گریزان، تاراج روزگار سرنوشت و...... عجز و ناتوانی را در برابر تقدیر بیان می کند که چاره ای جز پذیرش آن نیست و مناظرهای: اشک یتیم، دزد و قاضی، مست و هوشیار، طفل یتیم......دارای نظم اجتماعی می باشند که در آنها راوی انتقاد و اعتراض خود را نسبت به شرایط موجود نشان می دهد. نخست مناظرات را از منظر نوع مواجهه-فلسفی و اجتماعی- با وضعیت موجود و موضع گیری راوی شعر تفکیک نموده سپس موضع گیری راوی شعر نیز، به مثاب? امری تعلیمی نسبت به آن منظرها مشخص خواهد شد.

شعر اخوان دارای جنبه های نمایشی فراوان است که می تواند موضوع پژوهش های گسترده در این زمینه باشد. موضوع پژوهش حاضر، بررسی جنبه های نمایشی در اشعار این شاعر است. شناخت شگردهای نمایشی اخوان در شعر، آشنایی با سروده های روایی اخوان و کمک به درک بهتر هنر شاعری او در بهره گیری از عناصر روایت پردازی و نمایش در شعر از اهداف پژوهش حاضر است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و داده های پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا به شیوه ی کتابخانه ای و سند کاوی بررسی شده است. نتیجه نشان می دهد که استفاده ی هنرمندانه ی شاعر از عناصر مربوط به نمایش و روایت چون توصیف نمایشی، صحنه پردازی، خلق شخصیّت های زنده، فضاسازی های نمایشی، عینیّت بخشی به مفاهیم ذهنی، بهره گیری از گونه های مختلف گفتگو مانند دیالوگ و مونولوگ و ... ، وجود راوی، گره افکنی، تعلیق و پایان بندی و به کارگیری دیگر ساختمایه های بیان نمایشی، موجب شده که شعر اخوان از ظرفیّت های نمایشی بالایی برخوردار باشد.

چکیده ندارد.