چکیده سعدی با این که تنها شاعری است که بسیار درباره ی خود سخن گفته است ، در نگاه اول این گونه به نظر می رسد که شناسایی شخصیت و آثارش کاری بسیار ساده می باشد اما او شاعری است که درباره ی شخصیت و آثارش بیشتر از شاعران دیگر ابهام و تناقض وجود دارد همچنین گفته های خود او نیز در آثارش با نوعی چند گونگی و ابهام همراه است . با این که در صد سال اخیر کتاب ها و مقالات فراوانی درباره ی این شاعر از سوی پژوهشگران ایرانی و مستشرقان غربی به چاپ رسیده تاکنون بسیاری از این ابهامات و تناقضات بر جای مانده برطرف نشده است. هدف از پژوهش و نگارش این پایان نامه بررسی ، تحلیل و ریشه یابی این چند گونگی ها و تناقضات در آرا و عقاید سعدی است که تاکنون تحقیق جامعی در این باره صورت نگرفته است . هدف ما رسیدن به این نقطه ی مطلوب است که در مجموع این چند گونگی ها نشانه ی هنر سعدی بوده است یا عیب او یا این که او روش اعتدال را در پیش گرفته و آن را با خصایص شعری در هم آمیخته است.

شکل شناسی(ریخت شناسی) یا morphology از جمله روش های ارزشمند نقد و بررسی ادبیات است که موضوع مناسبی برای تحقیقات ادبی محسوب می گردد و می تواند نقش بسیار مهمی را در شناخت بیشتر آثار ارزشمند ادبی داشته باشد. در این رساله، شکل قصیده از جنبه ها و زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. دلیل انتخاب این قالب ادبی به عنوان موضوع اصلی رساله، جایگاه ویژه ی آن در میان انواع معروف ادبی است؛ زیرا به گمان ادیبان، هنر شاعر در قصیده است که جلوه می کند. قصیده همچون دیگر انواع ادبی در طول زمان تحوّلات بسیاری یافته و در مضمون و محتوا دچار دگرگونی شده است که به تبع آن شکل و ساختار قصاید نیز متحوّل گشته است. درونمایه و مضمون هر قصیده در دوران های مختلف تحت تأثیر سیاست و اجتماع دستخوش تحوّل شده و بر نوع وزن و قافیه، نوع صامت و مصوت، تعداد ابیات، زاویه ی دید، صور خیال، نوع جملات و واژگان و موضوعات مختلف قصاید چون مدح، مرثیه، هجو و ... اثر گذاشته است. در این پژوهش که به پنج فصل و یازده بخش تقسیم شده است، قصیده و تحوّل آن در دوره های مختلف ادبی، بررسی شده و در حوزه های مختلف ادبی چون زبان، تصویر، عواطف، مضمون، معنا، سبک، وزن و قافیه مورد تحلیل قرار گرفته است. بررسی روزگار سرودن قصاید، علل اوج و فرود قصاید در زمان های مختلف، تجارب و مهارت های شاعران در سرودن قصیده، بررسی مخاطب های قصاید و تحوّل آن، تحوّل مضامین در دوره های مختلف و بررسی موضوعاتی چون مدح و هجو و مرثیه و حسب حال و ... از دیگر جنبه های بررسی شده در این پژوهش است .

چکیده ندارد.