چکیده: قرآن کریم به عنوان کتابی انسان ساز، جهت هدایت بشر به سوی خوشبختی بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده است. این کتاب برای رسیدن به هدف خود از ابزارهای مختلفی استفاده کرده. یکی از این ابزارها قصه است. داستان های قرآنی سرشار از نکته هایی هستند که به زبانی ساده، راه و روش زندگی را به انسان می آموزد. با نگاهی گذرا به این قصه ها در می یابیم که آنها با روشی خاص بیان شده اند. از جمله روش های به کار رفته در آن جهت ساده و قابل فهم شدن، شیوه بیانی قرآن است. خداوند با استفاده از صور خیال، قدرت خود را در بیان ساده نکات در قالب قصه و به اشکال گوناگون به همگان نشان داده است. در این رساله ابتدا صور خیال موجود در آیه های مربوط به قصص قرآن بررسی شده و در مرحله بعد به استخراج عناصر داستانی این قصه ها اهتمام شده است. پس از بررسی و تحلیل داستان ها نگارنده به بیان این مسئله می پردازد که: 1. هدف قصه های قرآنی هدایت بشر به سمت سعادت و خوشبختی است و در نتیجه قصه های قرآنی مثل قصه های ادبی از تمامی عناصر داستانی استفاده نکرده و قصه تنها ابزاری در جهت رسیدن به هدف هدایتی و تربیتی قرار گرفته است. به عبارت دیگر هدف خداوند از آوردن این قصه ها فقط قصه گویی و پرداختن به قصه نبوده است. 2. در داستان های قرآن از تمامی عناصر خیال استفاده نشده، زیرا هدف از آوردن این عناصر در قصه ها بیان آنها به روش های متفاوت و جذاب بوده تا تأثیر گذاری آن بر خواننده دو چندان گردد. در حقیقت این عناصر همانند قصه ها ابزاری در جهت تحقق هدف تربیتی هستند که خداوند از آوردن این قصه ها داشته است. کلید واژگان: قصه های قرآن، تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه.

چکیده بی شک، قرآن کریم افزون بر این که یک کتاب مقدس دینی است که در مقام هدایت بشر و تشریع راه و روش زندگی برتر است تا آدمی را به سعادت دنیا و آخرت رهنمون سازد، یک شاهکار ادبی نیز هست که ضمن بهره گیری از فصیح ترین و بلیغ ترین اسلوب های بیانی عصر خود، این اسلوب ها را به کمال رسانده است. روشن است که فهم قرآن کریم و به عبارت دیگر فهم صحیح قرآن کریم در گرو آشنایی بهتر و بیشتر با اسلوب های ادبی رایج در عصر نزول است، یکی از اسلوب های ادبی که در قرآن به کار رفته است، اسلوب کنایه است. نظر به اهمیت این عنصر بیانی در قرآن کریم و جایگاه آن در شیوه ارائه مقصود، این پژوهش با عنوان بررسی ترجمه کنایه در ترجمه های قرآنی (معزی، آیتی و صفار زاده) در سه فصل تدوین شده است. در فصل اول که مربوط به کلیات بحث است، پس از ذکر مقدمه، هدف تحقیق ، سابقه و پیشینه تحقیق و مراحل انجام کار، معنای لغوی و اصطلاحی ترجمه از دیدگاه زبان شناسان و علوم مورد نیاز مترجم قرآن، بیان شده و سپس روشهای ترجمه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در فصل دوّم نیز ضمن بیان معنای لغوی و اصطلاحی کنایه، با ذکر آراء ائمه لغت و علمای بلاغت زبان و ادبیات عرب و مفسران متقدم و متاخر قرآن کریم، سیر تاریخی تطور اصطلاح کنایه در «لغت، ادبیات و تفسیر» مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته و در ادامه اقسام کنایه، اسباب و اغراض کنایه با شاهد مثالهای قرآنی و همچنین روش علمی ترجمه کنایه آورده شده است و در فصل سوم پس از معرفی مترجمین و ترجمه هایشان، مصادیق کنایه را از لابه لای کتب بلاغت و تفسیر استخراج نموده و در چالشی بی غرض به بررسی ترجمه تعابیر کنایی در ترجمه های این عزیزان پرداخته و نتایج حاصل از این پژوهش را در بخش پایانی رساله در جداولی مخصوص ارائه کرده ایم. نتایج تحقیق) الف: در بسیاری از موارد مترجمان در انتقال ساز و کار بلاغی زبان مبدا به لحاظ ویژگیهای زبان هدف، ناتوانند. ب: کنایه در تمام زبانهای دنیا وجود دارد ولی کنایه های زبان عربی با کنایه های زبان فارسی عمدتاً مطابقت نمادین ندارند. بنابراین در صورت امکان، بهترین ترجمه برای تعابیر کنایی، ترجمه کنایی است تا ضمن انتقال تمام و کمال مفهوم مورد نظر به زبان مقصد دارای جاذبه های بلاغی نیز باشد. در غیر این صورت باید به ترجمه معنایی روی آورد و حتی الامکان از ترجمه تحت اللفظی اجتناب کرد. در همین راستا، تسلط و اشراف مترجم به بلاغت به عنوان یکی از علوم پیش نیاز ترجمه و آشنایی وی با فرهنگ زبان مبدا و زبان مقصد ضروری به نظر می رسد.

پایان نامه پیش رو تلاش کرده است که به شرح و بررسی ساختار زبانی ادبی دعای کمیل که یکی از زیباترین ادعیه مکتب تشیع است، بپردازد. این دعا توسط کمیل بن زیاد نخعی از مولای متقیان امیر المومنین علی علیه السلام روایت شده است که از جایگاه ویژه ای در میان مسلمانان به ویژه پیروان این مکتب برخوردار می باشد. پایان نامه از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول این تحقیق، زندگی نامه کمیل بن زیاد نخعی را شامل می شود .در این یخش از رساله، نحو? آشنایی و ارتباط کمیل با حضرت علی(ع) و همچنین ثقه بودن کمیل و احادیثی که او از پیشوای خویش نقل کرده ،مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.درفصل دوم ابتدا مفهوم شناسی واژ? دعا استخراج گردیده وسپس اهمیت جایگاه دعا از دیدگاه قرآن وخاندان عصمت و طهارت علیهم السلام مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه مطلب، بهترین شرایط و موارد استجابت دعا بررسی شده است. این شرایط شامل مواردی می شود که باید قبل از دعا ودر حین دعا و بعد از دعا رعایت شود تا دعا شرایط عروج به درگاه خداوند را پیدا کند. فصل سوم پیکر? اصلی تحقیق را تشکیل می دهد. در این بخش ابتدا در مورد دعای کمیل و سندیت آن مطالبی آورده شده است پس از آن بحثی پیرامون ساختار ادبی مطرح می شود که در آن ساختار ادبی در لغت و اصطلاح مورد بررسی قرار می گیرد.در پایان متن دعای کمیل تحت سه عنوان ترجمه واژگان که شامل ترجم? واژه های مشکل هر فقره می شودو تحلیل ادبی که در بردارند? موارد بلاغی هرفقره از جمله تاکید ،تکرار ، تقدیم و تاخیر، استعاره ،مجاز و تشبیه وتاثیر آنها بر روی ساختار ادبی متن می باشد ودر نهایت عنوان سوم که در آن لطایف عرفانی مورد شرح و تحلیل قرار گرفته است.

استعاره در زمره قوی ترین ومتعالی ترین فنون بیانی به شمار می آید.واژه یا عبارتی است که در غیر معنای حقیقی خود با هدف تاثیر گذاری بیشتر به کار می رود.درکلام امیر المومنین(ع)نیز استعاره به فراوانی یافت می شود که تشخیص ارکان آن،به آسانی میسور نیست.چرا که استعاره ازاساسی ترین وجوه زبان تخییلی،و عنصری اساسی در فرآیند ارتباطی شمرده می شود.در ترجمه استعاره خصوصا در متون دینی چون نهج البلاغه که در هر صورت ادب وبلاغت را در واژه خود جای داده است،باید با نکات بلاغی وشرایط ترجمه آشنا بود. ترجم? تحت اللفظی استعاره، به کار بردن استعار? معادل دیگر در زبان مقصد، ترجمه به تشبیه، ترجمه به جامع، تصریح به حقیقتِ استعاره و ترجم? آزاد از روش هایی است که دشتی، شهیدی و فیض الاسلام در ترجم? هشتاد وپنج استعاره مفرده وتمثیلیه خطبه های بیست ویک تا پنجاهم به کار برده اند.این نتایج بعد از استخراج استعاره خطبه های ذکر شده ودقت درشناسایی و فهم خطبه ها وسپس ترجمه های سه مترجم یاد شده همراه با روش ترجمه آنها بدست آمده است.که در نهایت سه مترجم به ترجمه تحت اللفظی گرایش زیادی داشته اند.برای هر استعاره ترجمه پیشنهادی نیز آورده شده است که از اهداف این پایان نامه و یکی از راههای نقد و بررسی ترجمه های سه مترجم به شمار می آ ید.

کتاب نشأه النّحو وتاریخ أشهر النّحاه نوشته محمّد طنطاوی از آثار ارزشمند معاصر در زمینه تاریخ نحو می باشد. وی پیدایش نحو، چراهای گوناگون در باره تاریخ آن ونیز زندگانی علمای مشهور این دانش را مورد بررسی قرار داده است. طنطاوی در نیمه نخست این اثر، با اشاره به روایات ودیدگاه های گوناگون در زمینه دوران نخستین نحو، در میان اختلاف نظرهای گوناگون، دیدگاه خود را با شیوه ای نزدیک به یقین بیان داشته است؛ در این بخش، او با تحلیلِ سیر تاریخی نحو در دوره هایی چهارگانه، مراحل تطوّر آن را برای خواننده نمایان ساخته است. او در نیمه ی دوّم کتاب، به تفکیک مناطق ودروه های زمانی گوناگون، از زندگی نامه ی دانشمندان پرآوازه ی نحو سخن گفته است. مطالب جامع ومتنوّع این کتاب توانسته است توجّه صاحب نظران عربی وعلاقه مندان به تاریخ نحو را به خود جلب کند. بنا به اهمیّت موضوع اثر، ترجمه ی فارسی آن نیز می تواند مورد استفاده دانشجویان ایرانی علاقه مند به تاریخ نحو قرار گیرد. مترجم به جهت علمی بودن موضوع اثر و نیز با هدف القای آسان مطالب به خواننده، در بسیاری موارد ناگزیر به ترجمه آزاد متن شده است. در پایان، مترجم در قالب نقد و بررسی شکلی و محتوایی، عملکرد نویسنده را از جنبه های گوناگون مورد ارزیابی قرار داده وکوشیده تا ضمن اشاره به اشکالات کتاب، برای زدودن آن ها راهکارها یی ارائه دهد.

کتاب التطور النحوی للغه العربیه نوشته مستشرق آلمانی گوتهلف برگشتراسر (1886 - 1932) یکی از مهم ترین آثار نوشته شده در زمینه فقه اللغه و زبان شناسی عربی به شمار می آید. این کتاب در واقع مجموعه ای از سخنرانی های نویسنده به زبان عربی است که در سال تحصیلی 1929 - 1930 در دانشگاه قاهره ایراد شده است. برگشتراسر در این کتاب کوشیده با بررسی تطبیقی میان زبان عربی و دیگر زبان های سامی چون آرامی، عبری، اکدی و حبشی و نیز با استفاده از شیوه زبان شناسی تاریخی، چگونگی تطور ساختارهای صرفی و نحوی زبان عربی را توضیح داده، ویژگی های زبانی آن را تحلیل کند. این کار شیوه ای نو در مطالعه زبان عربی به شمار می آمد زیرا کتاب های سنتی در زمینه فقه اللغه عربی، مانند کتاب الخصائص ابن جنی یا فقه اللغه ثعالبی تنها بر مطالعه زبان عربی متمرکز بودند، حال آنکه این زبان شاخه ای از زبان های سامی است و برای بررسی خصوصیات و یافتن ریشه های آن باید دیگر زبان های هم خانواده آن را نیز مورد پژوهش قرار گیرد. بدین سبب، این کتاب توانست توجه بسیاری از دانشمندان و علاقه مندان به مباحث زبان شناسی عربی را به خود جلب کند. متأسفانه این کتاب آن گونه که در مجامع علمی عربی شناخته شده، مورد توجه زبان شناسان ایرانی قرار نگرفته است. همین امر ما را بر آن داشت تا به ترجمه این اثر ارزشمند به زبان فارسی اقدام کنیم. در ترجمه، سعی شده است تا پیچیدگی ها و ابهامات متن بر طرف گردد. مواردی که ضرورت داشت توضیح یا افزایشی صورت گیرد، در متن ترجمه با علامت «[]» و در پاورقی با شماره مشخص گردیده است. البته با توجه به اهمیت نظرات ارائه شده در کتاب و حساسیت آنها، تلاش شده که ترجمه تا حدّ امکان به سخنان نویسنده وفادار بوده تا خواننده اطمینان داشته باشد که چیزی جز آرای برگشتراسر به فارسی برگردان نشده است. همچنین، شواهد قرآنی، حدیثی و ادبی به کار رفته در کتاب به منابع معتبر ارجاع داده شد. در این بین کوشیده شده تا مواردی که اصل متن دست خوش تحریف و یا اغلاط چاپی گردیده، اصلاح گردد.

قرآن کریم دستور جامعی است برای احکام اسلام و چشمه گوارایی که با خیر و برکتش برقلوب مومنین جاری شده است. این کتاب عظیم،کتاب هدایت انسان، ومشتمل بر دستورات انسان سازیست که بشر را به سر منزل مقصود می رساند . دعا از مهمترین عباداتی به شمار می رود که انسان را به پروردگار و خالقش متصل می کند. و در این راستا خداوند به تناسب مقتضی از دعا استفاده نموده است. دعا کردن امری فطری در وجود آدمی محسوب می شود زیرا انسان در هنگام سختی ها و مشکلات بوسیله دعا به خدا پناه می برد. اما آیاتی در قرآن کریم وجود دارد که به آیات دعا معروفند وغالباً با لفظ «ربّنا» شروع می شوند که این آیات در بیشتر موارد بر زبان پیامبران و صالحین جاری شده و یا تعلیماتی از سوی خداوند است که به بندگانش آموزش داده که چگونه دعا کنند و او را بخوانند. این رساله، بلاغت آیات دعایی در قرآن را بررسی می کند و اعجاز بلاغی را در انتخاب الفاظ مناسب و معانی جالب روشن می کند. باتوجه به اهمیت قرآن کریم و توجه این مصحف عظیم به تمام وجوه زندگی بشر به خصوص تعلیماتی که در دعا های قرآن آمده، لازم است، به بررسی ساختار بلاغی این دعاهای قرآنی پرداخته وآنها را مورد بررسی قرار داد.روش گرد آوری مطالب و اطّلاعات دراین مجموعه به صورت «کتابخانه ای»بوده که در پایان به نتایجی از جمله این که ویژگی برجسته دعاهای قرآنی ایجاز آن هاست و بیشتر اسالیب دعا که در قرآن کریم آمده است، اسلوب امرمی باشد، می توان دست یافت. کلمات کلیدی: قرآن کریم، آیات دعا، اسلوب بلاغی، دعاکنندگان

بی تردید رسائل یک سبک نوشتاری- ارتباطی هستند که در گستره فرهنگ و ادبیات ملت ها جایگاه ویژه ای دارند. این آثار علاوه بر جنبه های اجتماعی و تاریخی که می توان برای آن ها متصور شد از جنبه های ادبی و زبان شناسی عصر خود برخوردارند. عصر اموی، عصر شکوفایی ترسل در ادب عربی است. نامه های امام حسن(ع) و امام حسین(ع) آمیخته ای از صنایع بلاغی، تصویرپردازی ها و بینامتنیت های قرآنی می باشند. امام حسن(ع) 14 نامه دارد که از بین آن ها، 1 نامه در زمان حیات امام علی(ع) و 6 نامه بعد از شهادت پدر تا صلح و 5 نامه بعد از صلح تا شهادتش نگاشته شده است. امام حسین(ع) 18 نامه دارد که از بین آن ها، 6 نامه در زمان حیات امام حسن(ع) و معاویه، و 12 نامه در زمان یزید نگاشته شده است. این جستار بر آن است نامه های امامین(ع)را بعد از ذکر و ترجمه، از لحاظ ساختار بلاغی و بسامدهای سبکی و زبانی مورد تحلیل قرار بدهد.

شعر به عنوان یکی از مهم ترین نمادهای ادبیات و طبیعت به عنوان جزء جدایی ناپذیری از آن به شمار می آید. خلیل مطران و قاآنی شیرازی از شاعران بزرگ معاصر هستند؛ خلیل مطران یکی از پرچمداران نهضت تجدد طلبی و نوآوری در شعر معاصر عربی است، مطران معروف به شاعر القطرین (لبنان و مصر) و شاعر الاقطار العربیه از نوآوران عرصه ی شعر معاصر عربی است که در بعلبک لبنان در سال 1872 دیده به جهان گشود. و میرزا حبیب شیرازی متخلص به قاآنی از بزرگترین شاعران عصر قاجار به شمار می رود و از شاعران مکتب بازگشت است که در سال 1223 ه.ق در شیراز متولد شد. پایان نامه حاضر به «بررسی تطبیقی وصف در دیواناشعار خلیل مطران و قاآنی شیرازی» اختصاص داشته به بررسی، تحلیل و تطبیق توصیف های این دو شاعر از جلوه های مختلف طبیعت در اشعارشان به نمایش گذاشته اند، می پردازد. محقق با تحلیل و مقارنه ی توصیف های مشابه و ارائه شواهدی امکان مقارنه و تطبیق دو شاعر را در توصیف طبیعت فراهم آورده است و در آغاز در تعریف ادبیات تطبیقی اینگونه می گوید ادبیات تطبیقی یکی از دانش های نوپا و مفید و کارآمدی است که ادبیات کلیه ملل جهان را به عنوان مجموعه ای به هم پیوسته و مقوله ای واحد معرفی می کند و ضمن شناختن و شناساندن ادبیات بومی، روابط و مناسبات آن را با ادبیات جهانی نمایان می سازد. این دانش در کشورهای اروپای شرقی در دهه ی شصت مورد توجه قرار گرفت. و به فن وصف اشاره می کند و می گوید این فن یکی از مهم ترین اغراض شعری است که به عنصر خیال وابسته است. موضوع وصف آن گاه که وصف طبیعت باشد، ترسیم تابلویی از زیبایی هاست. این پایان نامه از یک طرف ما را با دیدگاه هر دو شاعر به توصیف هایی از طبیعت و نقش آن در ادبیات شعری هر دو شاعر آشنا کرده و از طرف دیگر راه را برای ادامه این مسیر توسط ادب دوستان و پژوهشگران دیگر باز می نماید. بنابراین هدف از این پژوهش آشنایی خواننده با رویکرد هر دو شاعر به طبیعت و بازتاب عناصر آن در شعرشان می باشد. روش انجام کار در پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای بوده و در فصل سوم از شیوه ی تحلیلی – توصیفی نیز استفاده شده است. سرانجام این پژوهش بعد از مطالعات نهایی و اتمام فیش برداری های لازم در سه فصل به انجام رسید؛ فصل اول به موضوع ادبیات تطبیقی که دارای بخش هایی از قبیل، تاریخ پیدایش و نتایج و فواید ادبیات تطبیقی است، و در همین فصل به بررسی وصف، تعریف و انواع آن در دوره های مختلف می پردازد، فصل دوم اختصاص به زندگی نامه دو شاعر و معرفی آثار، آن ها دارد، فصل سوم به تطبیق دادن اشعار وصفی که هر دو شاعر در تصویرها و تشبیه هایی از طبیعت می پردازد. کلید واژه ها: شعر طبیعت،ادبیات تطبیقی، وصف، خلیل مطران، قاآنی شیرازی، عصر معاصز، دوره قاجار

ایرانیان همچون دیگر ملت های طالب پیشرفت جهان، در کنار قدم هایی که برای تولید علم برداشته اند، از ترجمه نیز پلی برای دسترسی به علم، فرهنگ و ادبیات ملت های دیگر، ساخته اند. ترجمه که قرن ها پیش به وجود آمده و در تکامل تمدن های ایرانی نقش پررنگی داشته، تاریخچه ای طولانی و پر فراز و نشیب دارد. از زمان تاسیس دار الفنون که ترجمه به طور جدی پیگیری شد، عنایت مترجمان، بیشتر به متن هایی از زبانهای اروپایی بوده و هرچند آثاری از زبان عربی به فارسی برگردانده شده ولی در مقایسه با زبان های دیگر، کمیت قابل ملاحظه ای ندارد. از میان آثار ترجمه نشده، برخی درحیط? هنر و ادبیات عربی است که زیر مجموعه ای چون نمایش نامه دارد. تعدادی از این نمایش نامه ها توسط نویسندگان صاحب سبکی همچون توفیق حکیم نوشته شده است. او که معروف به پدر نمایش نامه نویسی عرب است، با الهام از آثار نویسندگان اروپایی، نمایش نامه نویسی عربی را از دایر? سرگرمی محض خارج ساخت و در خدمت جامعه قرار داد و آن را به عنوان یک نوع ادبی، شکل و گسترش داد. نمایش نام? «السلطان الحائر» یکی از آثار اوست که در آن، برخی واقعیت-های موجود در جامعه را در چارچوبی تاریخی ریخته و با استفاده از مکاتبی چون واقع گرایی، رمزگرایی و نگرش ذهنی و فلسفی، سعی در بیان مشکل و ارائ? راه حل آن دارد. این نمایش نامه هم یکی از هزاران اثری است که به زبان فارسی ترجمه نشده است. نگارنده بر آن است تا در جهت غنای ادبیات فارسی، مخصوصاً ادبیات نمایشی و آشنایی هرچه بیشتر فارسی زبانان با آثار نویسندگان برجسته ای چون توفیق حکیم، ضمن ترجم? این اثر، به برخی زوایای محتوایی وفنی آن نیز بپردازد. ترجمه، فصیح و به روش امین و در موارد اندکی، ارتباطی است.در بخش تحلیل نیز، آنچه تحت عنوان بررسی محتوایی ارائه می شود، جایگاه زن در این اثر و نوع نمایش نامه است و عناصر داستانی و عناصر خیال موجود در متن، بخشی از فنون به کار رفته در نمایش نامه است که در این پایان نامه بررسی می-شود.

چکیده داستان کوتاه، یکی از پایه های اساسی ادبیات معاصر، محسوب می شود. زکریا تامر از نویسندگان برجسته ی سوریه و جهان معاصر عرب است. این پژوهش بر آن است تا ضمن تعریف داستان کوتاه و بیان عناصر مرتبط با آن، به ترجمه و تحلیل محتوایی مجموعه ی «صهیل الجواد الابیض» از این نویسنده بپردازد. اهمیت این مجموعه در آن است که به عنوان اولین اثر تامر در برگیرنده تفکر غالب او درباره-ی داستان نویسی است. در این پژوهش نشان داده می شود که چگونه تامر با استفاده از عناصر داستانی چون شخصیت پردازی، توصیفات و استفاده از حدیث نفس به بیان فضای داستان های خود می پردازد و می کوشد تا اوضاع جامعه اش را در قالب داستان کوتاه به تصویر کشد و آنچه را که از فضای جامعه اش می بیند، با جمع کردن مکاتب مختلف ادبی برای خواننده مطرح کند.

استعاره یکی از زیبا ترین و بلیغ ترین شیوه های بیانی قرآن کریم است.بر گرداندن استعاره از زبانی به زبان دیگر، بسیار دشوار و به باور عده ای از نظریه پردازان عرصه ترجمه، کاریست نشدنی. در این پژوهش پس از نگاهی گذرا به تعریف ترجمه، استعاره و شیوه های آن،بر گردان استعاره های قرآنی در تر جمه های آقایان مکارم شیرازی و فولادوند بررسی شده است. نتایج این پژوهش گویای آن است که در این ترجمه ها شیوه های گوناگونی برای ترجمه استعاره به کار رفته است که همگی در شمار شیوه های پیشنهادی پیتر نیو مارک وجود دارد. محقق در این پژوهش از شیوه توصیفی ـ تحلیلی بهره گرفته است.