همواره بررسی و تحلیل زبان فارسی ئ اندیشه سروده های فریدون مشیری و گلچین گیلانی مورد نظر ناقدان سخن بوده است و هر کدام به فراخور جهان بینی خویش، دریچه ای تازه در افق اندیشه و زبان این دو سراینده گشوده اند. این پایان نامه به نقد اندیشه و زبان دو شاعر پرداخته است تا نگاه و طرز دیگری در منظر پژوهشگران بگشاید.برای تحقیق چنین هدفی، این پژوهش به چهار فصل تقسیم گردیده است. فصل اول، پیش درآمدی در رابطه با زبان و اندیشه و نحوه تاثیرگذاری آن بر سرودههای سرایندگان است. در ادامه بخش، گزارشی از بیشینه تحقیق، اهمیت موضوع و اهداف آن و نحوه روش تحقیق در نظر گرفته شده است. فصل دوم، نگاهی گذرا به شعر نو و تحولات آن، زنگینامه فریدون و گلچین و بررسی اشعار ئ آثار دوسراینده اختصاص یافته است. فصل سوم، به نقد ساختار زبان که شامل، هنجارگریزی نوشتاری، واژگان، باستان گرایی نحوی، تعبیرهای کهن، ترکیبات (اضافی، وصفی، مغلوب، پارادوکسی، تازه و ...)، اصطلاحات (نرد، شطرنج، موسیقی)، افعال، قید، شبه جمله، صوت، سوگند،منادا، اعداد، ضمایر، قالب های شعری و شرح پاره ای از تصویرهای فریدون و مقایسه آن با شاعران کهن و معاصر پرداخته است. فصل چهارم، به اندیشه و تگارش دو شاعر به جهان و مسایل سیاسی و اجتماعی مورد بحث دو سراینده مختص گردیده است.

این پژوهش بر اساس ابیات پراکنده باقی مانده از شعرای قرن سوم هجری و دیوان های چاپ شده از قرن چهارم تا دوران معاصر انجام شده است؛ به صورتی که بیت یا ابیات مربوط به شاعران و اطلاعات مختصری از آنها از کتابهای تاریخ ادبیات، تذکره ها و دیوان ها فیش برداری شده است سپس فیش ها طبقه بندی شده؛ بر اساس عناوین این پژوهش تجزیه و تحلیل شده است و ساختار کلی پژوهش نوشته شده است. با توجه به اینکه اکثر شعرای زبان فارسی در شعر سنتی تخلص به کار برده اند ؛ هدف اصلی این پژوهش بررسی تخلص در شعر فارسی از جنبه هایی است مانند : بررسی تخلص در قالب های شعری مختلف، ارتباط بیت تخلص با فضای کلی شعر مورد نظر ، بررسی منشاء تخلص ، بررسی تخلص از نظر شخص دستوری و بررسی درون مایه بیت تخلص که معمولاً خبر و پند و پیام است. تخلص به معنی آوردن نام شاعری شاعر در شعر است و از قرن چهارم تا دوران معاصر در شعر فارسی به کار رفته است. منشاء تخلص در قرن چهارم تا ابتدای قرن نهم بیشتر نام شاعر و پس از آن مفاهیم معنوی است ولی از ابتدای قرن دهم تا دوران معاصر منشاء تخلص بیشتر مفاهیم معنوی است مفهوم تخلص معمولاً با اندیشه و افکار و بایدها و نبایدهای شاعر و مفهوم شعر او هماهنگی دارد. تخلص به صورت سوم شخص مفرد و دوم شخص مفرد (منادا) به کاررفته است و معمولاً دورن مایه تخلص خبر و پند وپیام است. تخلص در قالب های مختلف شعری به کار رفته است؛ ولی جدی ترین و رسمی ترین جایگاه تخلص در شعر فارسی غزل است. مثلاً : حدود 44 درصد از غزلیات سنائی، حدود 90 درصد از غزلیات خاقانی ، حدود 97 درصد از غزلیات سعدی و حدود 98 درصد از غزلیات حافظ دارای تخلص است و چون بیت پایانی موثرترین جایگاه ارائه خبر و پندو پیام شاعر است و اثر آن ماندگارتر ؛ شاعران بیشتر تخلص را در بیت پایانی آورده اند. مثلاً : حدود 76 درصد از تخلص ها در غزلیات سنائی در بیت آخر آمده است. و در غزلیات خاقانی حدود 89 درصد، در غزلیات سعدی حدود 80 درصد و در غزلیات حافظ حدود 93 درصد از تخلص ها در بیت پایانی آمده است. موضوع بیت تخلص معمولاً با مفهوم شعر هماهنگی دارد؛ مثلاً موضوع بیت تخلص در قصیده مدح و ستایش است؛ که با محتوای ستایش در قصیده هماهنگ است و موضوع بیت تخلص در غزل عشق و دلدادگی است؛که با محتوای غزل که عشق است هماهنگی دارد.

چکیده: در امر نقد و بررسی محتوای غزل پس از انقلاب اسلامی،به منظور فراهم شدن بستری مناسب برای این کار، اشاره ای مختصر به موضوع نقد و نیز ادبیات معاصر شده است . بررسی درونمایه ی غزل فارسی به عنوان معتبرترین قالب شعری در سالهای پس از انقلاب اسلامی، مستلزم شناخت و معرفی چهره های شاخص غزل معاصر است. در این پژوهش با معرفی هفت شاعر غزل سرای مشهور(قیصر امین پور، محمدعلی بهمنی، علیرضا قزوه، حسین منزوی، ساعد باقری، سلمان هراتی و محمدرضا شفیعی کدکنی) به بررسی درونمایه های اساسی شعر آنها در چهارچوب ذیل پرداخته شده است. 1- مضامین عاشقانه: که عموماً محتوای غالب غزل فارسی است و به دو بخش اصلی عشق و معشوق تقسیم می گردد. 2- عرفان و مضامین عرفانی: که شامل تحلیل اشعار عرفانی و تفسیر حالات عارفانه در اشعار معاصر است. 3- اجتماع و مسایل اجتماعی: که بازتاب حوادث و رویدادهای اجتماعی در آثار و نیز ناخوشنودی های شاعران- به عنوان افرادی اهل بصیرت- از اقشار مختلف جامعه شرح می گردد. 4- ادبیات پایداری: پیرامون تعهد شعر و ادبیات به ارزشهای جامعه از قبیل شهید، حماسه ی عاشورا و مقاومت ملت فلسطین است. در این نوع، با غزلهای حماسی- عرفانی زیادی مواجه هستیم.. 5- فرهنگ انتظار: بررسی نظر شاعران معاصر پیرامون مهدویت و نیاز اجتماع به آن و تشریح جایگاه آن به عنوان یکی از مضامین دینی در ادب معاصر. 6- خودشناسی: یکی از فرآیندهای درونی شاعر در جهت تکامل روانی است که از آن با عنوان «فردیت یابی» یاد می شود. این مرحله از رشد روانی و تلاش شاعر برای رسیدن به آن، یکی از تغییرات محتوا در غزل پس از انقلاب اسلامی است. 7- حسرت سروده های شاعران معاصر: که بازتابی از اندوه درونی آنها در شعر است و درصد قابل توجهی از اشعار فارسی معاصر را به خود اختصاص داده است واژگان کلیدی : ادبیات معاصر ایران ، نقد ، غزل ، محتوا

جامعه شناسی ادبیات ،یکی از نوین ترین روش هایی است که به بررسی آثار ادبی با استفاده از مبانی و اصول دو رشته ی جامعه شناسی و ادبیات می پردازد. گرچه این روش روشنگر ابعادی از جامعه شناسی ادبی است وواقعیت ها و نمودهای اجتماعی ، اقتصادی و ... را انعکاس می دهد، پیشینه ی زیادی در ایران ندارد . با توجه به این امر و توجه به این نکته که در قالب این روش ، تاکنون بخشی از آثار منثور و منظوم ادبیات کلاسیک مورد مطالعه قرار گرفته اند ، در این نوشتار ، به بازتاب نمودهای فرهنگی و اجتماعی در آثار سیمین دانشور به عنوان بزرگترین زن داستان نویس ایرانی پرداخته شده است .نمودهایی چون جایگاه زن در اجتماع و خانواده ، ارزش های اجتماعی ، آسیب های اجتماعی ، آداب و رسوم ، عقاید و باورهای عامیانه ، ردپای اسطوره در داستان ،بی وفایی و خیانت همسر، آزارکودکان ومشکلات زنان ،روابط خانوادگی ،ازدواج و فرزندآوری وغیره. آثار ادبی و به ویژه ادبیات منثور رابرگزیده ایم، زیرا معتقدیم ، ادبیات داستانی مانند هر پدیده ی فرهنگی دیگر ، ساختار بنیادین جامعه را به تصویرمی کشد. کلید واژه : جامعه شناسی ادبیات ، ادبیات داستانی ، رمان ، سیمین دانشور.

چکیده: واژه «شخصیت» در ادبیات داستانی معادل واژه «character» در زبان لاتین و در روانشناسی معادل واژه «persona» است، که در تحلیل شخصیت های داستان این اصطلاح در هر دو معنا و کاربرد خود مورد توجه است؛ زیرا شخصیت ها استعاره ای برای ذات و طبیعت بشر هستند و همان طور که هرکدام از اشخاص واقعی دارای ویژگی های روحی و روانی هستند، انسان های غیر واقعی داستان نیز می توانند دارای همین ویژگی ها باشند؛ ضمن این که شخصیت های داستانی را بهتر از انسان های واقعی و افرادی که با آن ها در ارتباط هستیم، می توان شناخت. به دلیل اهمیت شخصیت و شخصیت-پردازی در ادبیات داستانی، این رساله به بررسی دو مقوله ذکر شده در دو اثر "خانه ادریسی ها" و "شب های تهران" از غزاله علیزاده می پردازد. در بیان دیدگاه نویسنده نیز به پرسش های ذیل پاسخ داده می شود: شخصیت های داستان های او از چه طبقه اجتماعی هستند؟ با توجه به کنش ها و گفتگوهای شخصیت ها، ویژگی های فردی و روحی آن ها چیست؟ درون گرا هستند یا برون-گرا؟ و... از نظر شخصیت پردازی در یک نگاه کلّی، اغلب شخصیت های رمان های علیزاده افرادی مأیوس و ناامید هستند که از گذشته خود رضایت چندانی ندارند و هر کدام به دلیل مشکلات و مسائلی که در کودکی و گذشته خود با آن مواجه بوده اند، کمبودها و خلأهایی دارند که در رفتار ها و گفتارهای آن ها نمایان می شود و از این طریق می توان به تحلیل شخصیت ها پرداخت. در کل می توان گفت علیزاده در شخصیت پردازی و تحول شخصیت-ها، همچنین جذب خواننده در دنبال کردن رویدادهای داستان در رمان خانه ادریسی ها نسبت به رمان شب های تهران موفّق تر عمل کرده است. واژگان کلیدی: داستان معاصر، رمان، شخصیت، شخصیت پردازی، غزاله علیزاده.

چکیده تصنیف موسیقی ایرانی، یکی از برجسته ترین عناصر شکل دهنده فرهنگ معاصر است و در اواخر دوره قاجار، به وسیله عارف قزوینی، تصنیف ساز و تصنیف سرای معاصر ایران، به استقلالِ ادبی و هنری خود، دست یافت. در تصانیف عارف، تأثیر ترجمه متون رمانتیک اروپایی، آشکار است. هدف این پژوهش، بررسی جنبه های رمانتیک این تصانیف بوده است؛ و روش تحقیق، اسنادی و کتابخانه ای و به صورت توصیف و تحلیل محتوا، انجام گرفته است. عارف، همانند رمانتیک های اروپایی، که ادبیات غرب را متحول کردند، با آوردن واژگان، عبارات، و اصطلاحات رایج مردمی ازجمله مَثَل ، مَتَل ، و زبانزد، زبان شعر را دگرگون کرد؛ و ازنظر محتوا با آوردن مضامین انتقادی ـ اجتماعی، بر درونمایه شعر ایران تأثیر بسزایی گذاشت. از جنبه های رمانتیک در تصانیف او، اندوه و افسردگی، بی قراری، بی ثباتیِ عاطفی، نارضایتی از واقعیت موجود، گریز به رویاهای مبهم و اشتیاق نامفهوم، لذت-بردن از رنج، دوگانگی در برخورد با برخی رویدادها، ابراز عشق شدید به جنس زن و شراب و سایر منهیات، و مواردی از این دست را، می توان نام برد. ویژگی های یاد شده، در زیرمجموعه مکتب، یا بهتر بگوییم «نهضت رمانتیسم»، به درستی جای می گیرند. کلید واژه ها: تصنیف، تصنیفِ موسیقی، رمانتیسم، عارف قزوینی

ادبیات به ویژه ادبیات داستانی مانند هر پدیده ی فرهنگی دیگر، ساختار بنیادین جامعه را به تصویر می کشد. داستان نویسان متعهد، زبان گویا و چشم بیدار زمانه هستند که واقعیات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را در آثار خود انعکاس می دهند. جامعه شناسی ادبیات یکی از نوین ترین روش هایی است که به بررسی واقعیات منعکس شده در آثار ادبی با استفاده از مبانی و اصول دو رشته ی ادبیات و جامعه شناسی می پردازد، این روش که روشنگر ابعادی از جامعه شناسی ادبی است، پیشینه ی زیادی در ایران ندارد. با توجه به این امر و توجه به این نکته که تعدادی از آثار ادبی اعم از منظوم و منثور از دیدگاه جامعه شناسی مورد بررسی قرار گرفته اند، در این پژوهش به بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی در منتخب آثار احمد محمود پرداخته ایم. مسائلی از قبیل جنگ و آثار و عوارض مثبت و منفی آن، ناهنجاری های اجتماعی از قبیل قتل، سرقت، خشونت علیه زنان، اعتیاد، الکلیسم، خودکشی، انحرافات جنسی، و علل این ناهنجاری ها که فقر در راس آن قرار دارد، و همچنین جرائم قشر مرفه که جرائم یقه سفید ها نام دارد و نیز آداب و رسوم مردم دیار جنوب که در آثار احمد محمود مطرح هستند؛ موضوع پژوهش ما را تشکیل می دهد. در این رساله نگارنده فصلی را به جامعه شناسی ادبیات اختصاص داده و سپس توضیحاتی درباره ی ادبیات داستانی آورده و پس از پرداختن به ادبیات دفاع مقدس و همچنین مقوله ی فرهنگ، فصلی را به زندگی و آثار احمد محمود اختصاص داده و سپس به بررسی مسائل اجتماعی در منتخب آثار او در سه فصل جداگانه پرداخته است.

چکیده آرکائیسم یا باستانگرانی در شعر یعنی گرایش شاعر به صرف و نحو کهن در زبان شعرش و بازتاب دادن آن در سطح واژگان و ساختارهای کهن نحوی. هدف از این پژوهش،بازتاب آرکائیسم و کیفیت آن در اشعار دو تن از شاعران ادب مقاومت ایران،قیصر امین پور و سیّد حسن حسینی است.برای نیل به این هدف، بعد از ارائه ی شواهد مثال و ذکر بسامد از هر دو شاعر در دو سطح آرکائیسم واژگانی و نحوی، به کاربردهای ادبی آرکائیسم در اشعار آن ها پرداخته شده است؛تا در نهایت کیفیت کاربرد این مقوله در شعر این دو تن با توجّه به ویژگی های سبکی هرکدام و روش کاربرد آن ها مشخص شود و تفاوت ها و شباهت ها و دلایل آن ها نیز معلوم گردد. کلمات کلیدی: ادبیات مقاومت، آرکائیسم، قیصر امین پور، سید حسن حسینی

در این پایان نامه سه نویسنده زن معاصر؛ سیمین دانشور، منیرو روانی پور و غزاله علیزاده از منظر جلوه ها و نقد زنان در یکی از برجسته ترین رمان هایشان و همچنین در یک مجموعه داستان کوتاه مورد بررسی و نقادی قرار می گیرد بدین سانت آثار آنان به طور ضمنی با یکدیگر مقایسه می شود. برای این منظور «سو و شون» و «شهری چون بهشت» از دانشور، «اهل غرق» و «کنیزو» اثر روانی پور، «خانه ادریسی ها» و «چهار راه»» نوشته غزاله علیزاده انتخاب گشته اند. با بررسی این آثار در پی شناخت جلوه های زنان هستیم. توجه به این نکته که زنان این آثار چگونه تصویر و بازنمایی شده اند. برای این منظور اندیشه های جوزفین داناون که به بحث در باره تصورات کلیشه ای درباره زنان می پردازد مبنای کار بوده اند. حوزه دیگر رهیافت نقد زنان است که به بررسی طریقه داستان نویسی زنان و میزان بهره گیری آنها از روش هایی که به عقیده منتقدین زنانه ترند می پردازد. در این رهیافت نیز از اندیشه های الن شووالتر و ویرجینیا وولف کمک گرفته شده است. برداشت پایانی این پژوهش چنین بوده است که دانشور هم در استفاده از روشهای نوشتاری که آنها را زنانه تر می دانند موفق است و هم در خلق شخصیتی پویا و باور پذیر. روانی پور در رمان اهل غرق در استفاده از تکنیک های نوشتاری زنانه تر چندان موفق عمل نمی کند اما شخصیت هایی باور پذیر از زنان ارائه می دهد، غزاله علیزاده نیز پایبند استفاده از این روش ها نیست اما با خلق شخصیت های متعدد الگوهای متنوعی به زنان ارائه کرده است.