یکی از مهم ترین و بنیادی ترین آموزه های اسلامی، مساله خاتمیت است، مساله خاتمیت و این که پیامبر اسلام (ص) آخرین پیامبر الهی است از مسائلی است که همه مسلمین از هر گروه و مذهبی به آن معتقدند و نه تنها دانشمندان بلکه فرد فرد توده های مردم مسلمان نیز با آن آشنا هستند و به اصطلاح از «ضروریات اسلام» است که هر کس مختصر معاشرتی با پیروان این مکتب داشته باشد به زودی در می یابد که آنان پیامبر اسلام (ص) را آخرین پیامبر الهی می دانند، آیات و روایات فراوانی، اسلام را به عنوان آخرین دین الهی و پیامبر اکرم (ص) را به عنوان پایان دهنده سلسله پیامبران معرفی کرده اند. ارتباطی که این مساله با مسائلی مانند امامت و رهبری و جاودانگی و جامعیت دین دارد، اندیشمندان اسلامی را بر آن داشته است تا در اطراف رازها و اسرار این حقیقت دینی، تاملات بیشتری داشته باشند. شبهاتی که در این پایان نامه به بررسی آنها پرداخته شده است به شرح ذیل می باشد: الف) شبهات بخش اول (تشکیک در ادله خاتمیت): 1ـ خاتم النبیین در آیه 40 سوره مبارکه احزاب دلالت بر ختم نبی دارد نه ختم رسل (فرق بین نبی و رسل). 2- تاویل خاتم به انگشتر، زینت، مهر تصدیق (شبهه اول). 3ـ حدیث پیامبر(ص( که فرمودند : من اولین انسان و نخستین پیامبر هستم (شبهه دوم). 4ـ نبی شدن ابراهیم فرزند پیامبر در صورت زنده ماندن (شبهه سوم). ب) شبهات بخش دوم (استدلال بر استمرار نبوت با تکیه بر آیات قرآن): 1ـ استدلال به آیه 35 سوره مبارکه اعراف مبنی بر تداوم ارسال رسول (شبهه اول). 2ـ استدلال به آیه 15 سوره مبارکه مومن مبنی بر تداوم ارسال رسول (شبهه دوم). 3ـ استدلال به آیات 47 و 49 سوره مبارکه یونس و حدیث پیامبر مبنی بر استمرار ارسال رسول بعد از پیامبر(ص) (شبهه سوم). 4ـ دلالت تعدای از آیات قرآن ]نبأ،28 ـ ق،41 و 42ـ مطففین،6ـ فجر،22ـ انعام،158[ مبنی بر استمرار ارسال رسول بعد از پیامبر(ص) (شبهه چهارم). همچنین در بحث عقلی خاتمیت به نقد نظریات اقبال لاهوری، سروش و مجتهد شبستری با تاکید بر آراء ونظریات شهید مطهری پرداخته شده است.

اسرائیلیات، نوعی از افسانه ها و داستان های باطلی است که از فرهنگ های دیگر، به خصوص قوم یهود وارد تفاسیر اسلامی اعم از شیعه و سنی گردیده است. در این رساله کیفیت و کمیت اسرائیلیات در تفاسیر با تأکید بر دیدگاه های علاّمه عسکری و علاّمه معرفت بررسی گردید و در طی تحقیقات کتابخانه ای انجام شده پیرامون این موضوع، اثبات شده که اسرائیلیات از زمان صحابه آغاز شد و در زمان تابعین رواج یافت. در ابتدای تدوین تفسیر به سبب بی توجهی برخی از مفسران در سلسله و سند حدیث و نیز عدم بررسی در محتوای احادیث بخش کثیری از اسرائیلیات وارد حوزه تفاسیر گردید. مهم ترین عواملی که زمینه ی گسترش اسرائیلیات گردید از نظر علاّمه عسگری ممنوعیت نگارش و نقل حدیث بود. ایشان ریشه ی بسیاری از گرفتاری های مسلمانان و به خصوص شیعیان را از این رهگذر می دانند. نه فقط ریشه ی ظهور و رواج اسرائیلیات! علاّمه معرفت نیز علاوه بر این عامل، عوامل دیگری مانند برداشت غلط از حدیثِ «حدّثوا عن بنی اسرائیل و لا حَرج»، مختصرگویی قرآن و تفصیل گویی عهدین، ضعف فرهنگی اعراب، کینه ی یهود، همراهی دستگاه خلافت با قصه سرایان و... را از عوامل بروز این مسأله می دانند و هشت نفر ذیل را نیز جزء چهره های بارز در ترویج اسرائیلیات می دانند: عبدالله بن سلام، کعب الاحبار، تمیم داری، وهب بن منبه، محمد بن کعب قرظی، عبدالله بن عمروعاص، ابوهریره و ابن جریجِ رومی که در این میان، ابن جریج را از این تهمت مبری می سازند. اما اهل سنت نظری متفاوت دارند، از جمله دکتر ذهبی برخلاف نظر علاّمه معرفت، ابن جریج و ابن عباس را از راویان اصلی اسرائیلیات می دانند. اسرائیلیات به انواع گوناگونی تقسیم شده است که هر یک از آن ها دارای حکمی ویژه است. علاّمه معرفت روایات اسرائیلی را به دو دسته شفاهی منقولات کعب الاحبار و ابن منبه و ابن سلام و نیز منقولات کتبی یا آنچه در کتب عهدین وجود دارد تقسیم کرده است و درباره ی حکم جواز نقل اسرائیلیات معتقد است که علی رغم نظر ذهبی و اکثر مفسران اهل سنت، مراجعه به اهل کتاب جایز نیست و بلکه به دلیل آیاتی از قرآن مجید مانند 109،79،75 و غیره از سوره بقره به شدت هم مذموم است. میزان اثرپذیری تفاسیر از روایات اسرائیلی نیز متفاوت است. علاّمه معرفت معتقد است تفسیر طبری و سیوطی پایه و اساس انتشار و پخش اسرائیلیات در کتب تفسیری متأخرین است. و از میان تفاسیر، تنها تفسیر المیزان علاّمه طباطبائی است که از نقل اسرائیلیات احتراز جسته و در مواردی اندک نیز پس از ذکر آنها به نقد و ردشان پرداخته است. و علاّمه عسگری معتقدند که در اصل فرهنگ یهودی کعب الاحبار از کتب تفسیری مکتب خلفا به پاره ای از کتب تفسیری مکتب اهل بیت(علیهم السلام) نفوذ کرده است. و متأسفانه در این برهه از زمان که مستشرقان در پی سیاه نمایی قرآن کریم و فرهنگ اسلامی می باشند وجود چنین احادیثی دستاویز محکمی برای آنان خواهد بود که به وسیله آن می توانند ضربه محکمی به اسلام وارد سازند. ایجاد و القای شبهات گوناگون یکی از بزرگ ترین دستاوردهای آنان در سال های اخیر بوده است. به نظر می رسد اولین گام در راه حذف این اباطیل این است که اول، منافذ ورود آن را شناسایی و به طرق مختلف مسدود کنیم و دیگر این که هر یک از محققان که تفحصی در این باره دارد، به درج راه کاری خاص بپردازد. باشد که مجموع این نظرات باعث پالایش تفاسیر و نیز فرهنگ اسلامی ما از این اباطیل گردند. کلیدواژه ها: اسرائیلیات، روایات تفسیری، علامه عسگری، علامه معرفت.

مهدویت یکی از مسائل مهمی است که حتی کافر نمردن به شناخت آن مر بوط می شود این تحقیق قصد بررسی این مهم را در دو تفسیر المیزان والمنار به عنوان شاخص تفاسیر شیعه و اهل سنت دارد مسائلی که در این تحقیق بررسی می شود شامل بررسی صحت احادیث مهدویت و ایراد های وارده به آن ها توسط المنار وپاسخ گویی به آن ها و نیز بررسی مفهوم شناسی انتظار و نقش آن در پیش رفت یا عقب ماندگی جامعه مسلمان است و تحقیق در مورد نشانه های ظهور به عنوان وسیله ای برای شناخت آخرالزمان و هنگامه ظهور که تا حدودی مورد توافق اهل سنت وشیعه می باشد و به بررسی مسئله مهم بعد از ظهور یعنی رجعت پرداخته ایم این مسئله از اختصاصات شیعه است و اهل سنت مخصوصا المنار به انکار شدید آن پرداخته اند.

چکیده: پایان نامه پیش رو با عنوان بررسی تطبیقی اسباب نزول در تفسیر طبری وابوالفتوح رازی از مطلوبترین نوع پژوهش بلحاظ مقایسه وتطبیق درحیطه موضوع پژوهی می باشد که تلاش اکثر قرآن پژوهان حال حاضر معطوف به مقارنه، تطبیق ومقایسه بین آثار تألیفی قدما درحوزه اسلامی و قرآن است. این تحقیق درچهار بخش تنظیم شده است: نخست به کلیات تحقیق واشاره ای مختصر به بحث اسباب نزول پرداخته شده وسپس بخش دوم با عنوان آشنایی با طبری وابوالفتوح رازی وجایگاه تفسیری آنان که سعی شده به اختصار در مورد این دو شخصیت تفسیری که یکی مذهب سنی ودیگری شیعه را برگزیده، مطالبی ارائه شود. برای رسیدن به هدف اصلی این نوشتار در سه بخش بعدی تنظیم شده که بخش سوم با تطبیق روایات سبب نزول دردو تفسیر به سه فصل جایگاه واهمیت اسباب نزول از نگاه این دو مفسر،منابع روایی جامع البیان وروض الجنان در ارائه روایات، سبک پرداختن دو مفسردرنقل اسباب نزول آیات قرآن کریم با ذکر مصادیق آن، اشتراک وافتراق طبری وابوالفتوح رازی بدست آمد. در این بخش تمایز روش طبری دراهتمام به طرق روایی یا سلسله سند به نقل از صحابه وتابعین بخصوص عبدالله بن عباس ونیز روایات سبب نزول متعدد آیات نسبت به ابوالفتوح مشهود است. تفاوت درروش تفسیری وگرایش مذهبی دو مفسر موجب شد که بخش چهارم به روش تحلیل ونقد روایات سبب نزول در دو اثر تفسیری اختصاص یابد براین اساس تلاش شده با بیان نمونه هایی سبک بررسی روایات از منظر عموم وخصوص سبب نزول، سیاق وظاهر آیه،مبانی عقیدتی ومذهبی ونیز سند روایات در دو تفسیر بدست آید. نتیجه ای که از مباحث گذشته گرفته شد، افتراق اصلی دو مفسر در گرایش به مذهب شیعه وسنی وتحت الشعاع قرار دادن آثار خود بر موضوع مذهب، نگارنده را برآن داشت تا در بخش پایانی با عنوان جایگاه سبب نزول وارده در شأن اهل بیت?، آیاتی را مورد بررسی قرار دهد که به جایگاه وفضایل امام اول شیعیان وفرزندان مطهرش در قرآن اشاره دارد، لذا ابن جریر بنا به پایبندی به مذهب خود توجه کمتری به آیات شریفه مثل آیه 55 سوره مائده داشته و در مقابل شیخ ابوالفتوح رازی مفسر مشهور شیعه در قرن ششم هم به آیات کلیدی مثل آیه تطهیر و ولایت وغیره اشاره دارد وهم از جایگاه حقه ولایت امامان مذهب خویش دفاع می کند. کلیدواژه ها: تطبیق، تفسیر، سبب نزول، شأن نزول، طبری، ابوالفتوح رازی.

سنت های الهی، شیوه های خداوند در اداره جهان است. اگر فرد، به این سنت ها شناخت پیدا کرده و این شناخت به مرحله یقین روان شناختی برسد، باورمندی به سنت های الهی حاصل شده است. سوال اساسی این تحقیق آن است که، آیا باور به سنت های الهی در بهداشت روانی أثرگذار است؟ و در صورت مثبت بودن این پاسخ سوال دوم آن است که راه کارهای ایجاد باورها چیست؟ با بررسی منابع روانشناسی و دینی به این نتیجه رسیده است که هر باور، تشکیل دهنده یک نگرش است و نگرش ها از سه شیوه شناختی، رفتاری و احساسی شکل می گیرند.در بخش سنت های الهی با بررسی منابع دینی به این نتیجه رسیده است که سنت های الهی أثرگذار بر بهداشت روان دارای ابعاد مختلف می باشند که در تحقیق این چنین طبقه بندی شده است: در بخش سنت های جاری در نظام هستی باور به سنت علیت، سنت هدایت، و سنت روزی رسانی خداوند می تواند نقش مهمی در بهداشت روان انسان داشته باشند. در بخش سنتهای جاری درباره موجودات مادی، زوجیت و در بخش سنت های جاری در بین انسان ها، سنت امتحان الهی، امداد الهی، مکر الهی، استدراج، توبه، هدایت، اضلال، استیصال نیزمی توانند در تأمین بهداشت روانی انسان موثر باشند. همچنین بازتاب سنتهای الهی در رفتارهایی از قبیل: انفاق، صله رحم، توکل، تقوا، ذکر و ... می توانند نقش مهمی در بهداشت روان داشته باشند.این پژوهش، در پایان به این نتیجه رسیده است که نه تنها باور به سنتهای الهی نقشی تعیین کننده در بهداشت روان دارد، بلکه در منابع دینی دستور به ایجاد این باورها از طریق راهکارهای مختلفی همچون تجربه مستقیم، عبرت آموزی،ایجاد ناهماهنگی شناختی و ...داده شده است که می توانند در ایجاد آرامش روانی راه گشا باشند.در بخش پژوهش میدانی، با استفاده از پرسشنامه سنجش دینداری، باورمندی به سنتهای الهی و پرسشنامه رگه اضطراب اسپیل برگر، روشن شد، ضریب همبستگی منفی و معناداری بین دینداری و اضطراب و همچنین باورمندی به سنتهای الهی و اضطراب وجود دارد.

نگارنده در این رساله درصدد بوده , ابتدا آیاتی که ذیل آن ها احادیث موضوعه درباره پیامبر? در تفاسیر به خصوص تفاسیر روایی وارد شده را مشخص نماید؛ سپس به بررسی سند و محتوای آن ها بپردازد . در بررسی سندی پس از مشخص نمودن نوع حدیث , با استفاده از منابع رجالی و تاریخی به بررسی حال راویان پرداخته شده است. محتوای این روایات نیز با آیات قرآن، روایات دیگر، عقل، اصول مذهب، تاریخ و... سنجیده شده و صحت و سقم آن ها مورد ارزیابی واقع شده است. احادیث موضوعه درباره پیامبر? ذیل آیات قرآن تا هجرت را می توان به دو دسته کلی تقسیم نمود: احادیثی که به شوون رسالت ایشان مربوط می شود که عبارتند از: آغاز وحی، فترت وحی، افسانه غرانیق، معراج و انذار عشیره اقربین؛ و احادیثی که درباره زندگی فردی و اجتماعی ایشان است که عبارتند از: شق الصدر، چهره درهم کشیدن پیامبر? بر روی یک فقیر، ایمان آباء پیامبر? و ایمان ابوطالب?. کلیدواژه ها: احادیث موضوعه، سیره نبوی، نقد روایات تفسیری و شوون پیامبر?

در این پایان نامه به استقراء تامّ تأویلات امام خمینی(ره) از بین آثار ایشان و بررسی روشمند آن پرداخته شده است. این تأویلات در سه ساحت خداشناسی، جهان شناسی، و انسان شناسی انتظام یافته اند. مبنا و زیر ساخت اندیش? امام در این تأویلات قاعد? وضع الفاظ برای روح معانی است(که در تضاعیف روایات معصومین (ع) نیز دیده می شود). امام (ره) با تأویل و تبیین برخی از اسماء و صفات الهی نظیر علم و رحمت با برخی از مفاهیم پای? اندیش? عرفانی نظیر فیض منبسط، رحمت اطلاقی وجود و احاط? قیومیه زوایایی از خداشناسی عرفانی را در ذیل آیات قرآن روشن فرموده اند. و در بخش جهان شناسی با تطبیق برخی از مفاهیم مفردات و آیات، بر عوالم و طبقات هستی در جهان بینی عرفانی در آن جا که مویدات و قراین روایی تفسیری وجود داشته است همت گماشته اند. بخش عمده ای از تأویلات امام(ره) در حوز? انسان شناسی و شناخت انسان کامل و همچنین مربوط به مقامات و احوالات سلوکی و شاخصه های سیرو سلوک عرفانی است. که حقیقت لیله القدر و انطباق آن با بنی? محمدیه و حقیقت ارض و انطباق آن با قلب انسانی و حقیقت فتح قرآنی و انطباق آن با فتوحات سه گانه و حقیقت جبل و انطباق آن با أنانیت نفس و حقیقت عصر و انطباق آن با انسان کامل و حقیقت قاب قوسین و انطباق آن با نهایت قرب رسول گرامی اسلام به مبدأ متعالی از زمر? این موارد است.

یکی از این افرادی که اقدام به نگارش کتاب مستقلی در زمینه آیات متشابه نموده، ابن شهر آشوب ساروی مازندرانی، دانشمند شهیر ایرانی است. وی که از علمای قرن ششم هجری است با بهره گیری از خوان پربرکت اهل بیت? و با شاگردی در محضر اساتیدی همچون شیخ شهر آشوب، جدّ بزرگوارش، پدر گرامی اش علی بن شهر آشوب، ابوعلی طبرسی و شیخ تمیمی آمدی و سایر بزرگان شیعه و سنی دست به تالیف کتبی زده است که خوشبختانه به دست ما رسیده و ما را متنعم نموده است. یکی از آثار مشهور وی "متشابه القرآن و المختلف فیه" است که در زمینه آیات متشابه و مورد اختلاف به رشته تحریر درآورده است. وی در این کتاب با جمع آیات متشابه درباره موضوعات مختلف، از جمله توحید، عدل، نبوت، امامت و ... به پاسخگویی به شبهات و اختلافات پیرامون این مسائل پرداخته است. یکی از مباحثی که وی به صورت وسیع آن را مورد بحث قرار داده، بحث نبوت و شبهات قصص انبیا? است. البته لازم به ذکر است که این کتاب هر چند به صورت نسخه چاپی انتشار یافته است اما چندان که باید مورد تحقیق و تصحیح قرار نگرفته است. از این رو ما با استفاده از نسخ خطی موجود و در دسترس به تصحیح متن آن پرداخته، عبارات را مورد تحقیق و بررسی قرار داده و در ضمن آن را ترجمه نموده ایم.

در این رساله، برای اثبات ولایت امام علی به سه مجموعه از دلیل های متقن و محکمی اشاره می شود که از منابع و کتب معتبر عالمان و بزرگان شیعه و سنی استفاده شده: 1-نمونه چند از رویدادهای که در زندگی حضرت علی در این زمینه نقل شده است، پیامبر به اذن خدا در هر موقعیت و مناسبت و فرصتی او را به مردم شناساند تا مقدمات خلافت و جانشینی پس از خود را برای او آماده سازد به طوری که خود مردم ارزش علی را به نحوی درک کنند، که او را استمرار راه پیامبر بدانند. 2-چند نمونه از محکم ترین آیات مربوط به ولایت علی که مفسران و عالمان بزرگ شیعه و سنی در منابع معتبر خود آورده اند.3-احادیث متواتری که در صحیح ترین کتاب ها و متن های حدیثی و تاریخی شیعه و سنی درباره ولایت علی نقل شده است. هر انسان منصف اگر با سعه صدر و بدون تعصب های مذهبی، این مجموعه کوچک را مطالعه کند، قطعا از آفتاب زیبایی ولایت علی در زندگی خود بهره مند می شود.

نظام ولایت تکوینی شعبه ولایت مطلقه الهی است که در تمام شئون و مراتب هستی جاری است. این نظام بر مبنای براهین علم، قدرت، مالکیت و صمدیت خداوند، در مرتبه اول متشکل از سه نظام دیگر یعنی نظام سنت های الهی، نظام اسباب و مسببات و نظام اسماء و صفات الهی می باشد که مجاری تحقق آن را شکل می دهند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.