شیخ بهاء الدین عاملی، عالم و فقیه برجسته شیعی در قرن دهم هجری است که شعر و ادب تنها جنبه کوچکی از شخصیت جامع وی را نشان می دهد. در این رساله سعی شده است که اشعار وی بر اساس اصلی ترین جوهر سازنده شعر؛ یعنی خیال مورد بررسی و تحلیل واقع شود؛ به طوری که میزان استفاده شاعر از هر یک از عناصر خیال معلوم گردد. شعر برای بهایی وسیله است نه هدف؛ وسیله ای برای انتقال معانی و مفاهیم عالی ذهنی به مخاطب. صور خیال نیز برای او جنبه القایی دارد و نه ارزش اصالی. او به دنبال تصویر سازی و هنرنمایی های شاعرانه نیست؛ به همین دلیل است که تصاویر شعری اش اغلب غیر ابتکاری و تکراری است. شاید تتبع و توغلش در آثار ادبی گذشته، به منظور آموختن شعر فارسی نیز در این مورد بی تأثیر نباشد. بهایی، بیشتر پیرو شاعران برجسته سبک عراقی است ولی سبک خاصی را دنبال نمی کند. مضامین اشعار او نیز اغلب پیرامون تعلیم و اخلاق و عرفان می گردد. وی برای متجسم و محسوس کردن عناصر انتزاعی، بیشترین بهره را از تشبیه عقلی به حسی برده است. استعاره مکنیه و کنایه از فعل نیز در اشعارش کاربرد چشمگیری دارد. کلمات کلیدی: شیخ بهایی، اشعار، بررسی و تحلیل، صور خیال.

چکیده: تصوف در نگاهی کلی و از دیدگاه بسیاری از دانشمندان، ژرفکاری در دین و توجه به باطن شریعت را مدّنظر دارد. در واقع با این دیدگاه، تصوف نه تنها از بدنهی دین بیرون نیست که جوهرهی اصلی دین محسوب میشود، اگر چه عالمان علوم ظاهری از دیرباز با این ادعا مخالفت داشتهاند. اشرف علی تهانوی، از دانشمندان معاصر، شخصیتی است که همه به علوم ظاهری شریعت تسلط داشته و هم نظر مساعدی نسبت به گرایشهای اصیل و راستین عرفانی داشته است، دیدگاه این عالم بزرگ هندی و پیروان او بسیار قابل تأمل است. اندیشههای او که متأسفانه، کمتر در میان دانشوران ایرانی شناخته شده، برای فرهیختگان عرب و هند - با توجّه به ترجمه و نشر آثار او به این دو زبان - کاملاً شناخته شده است. از این رو ترجمه، نقد و معرفی یکی از مهمترین آثار در این زمینه یعنی کتاب «بین التصوف و الحیاه» هر چه بیشتر ضرورت یافت. این اثر در واقع برداشتهای استاد عبدالباری الندوی- یکی از شاگردان برجستهی تهانوی- از درسها و سیرهی عملی شیخ تهانوی است که در صدد ارائهی الگویی مناسب برای بهرهمندی از مضامین عرفانی موجود در سنت اسلامی بوده است؛ بدین معنا که تهانوی، جمع میان شریعت و طریقت را در دنیای معاصر امری ممکن و بلکه لازم میشمرد و البته از نقد برخی خرافهها و گزافههای موجود در ادبیات صوفیانه نیز پروا نداشته است.

داستان یوسف و زلیخا در ادبیات ایران بارها و بارها دستمایه ی شاعران و نویسندگان قرار گرفته است. در این پژوهش تلاش شده است تا دو منظومه ی یوسف و زلیخا ی مولانا عبدالرحمن جامی و یوسف و زلیخای مسعود قمی از منظر روایت، ساختار و آرایه های ادبی مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. برای مقایسه ی ساختار روایی دو منظومه پس از مطالعه ی دقیق دو منظومه داستان را به پاره ها و نقش مایه های اصلی آن تجزیه کرده ایم. روش مقایسه هم افزایی دو روایت بوده است ؛ یعنی پاره ها و نقش مایه های مشترک و متمایز را مشخص کرده ایم تا با مقایسه ی کنش های داستانی، میزان شباهت و تفاوت دو روایت بهتر آشکار شود.پس از شناسایی ساختار روایی هر یک از دو منظومه و شباهت ها و تمایز های موجود در آن، کار کرد دو الگوی مهم از الگوهای نوین ساختار گرایی در ادبیات ( الگوی برمون و الگوی پراپ) در این دو منظومه به تفکیک بررسی شده است. مقایسه ی صور خیال ، جایگاه اندیشه و جهان بینی دو شاعر و میزان اثر پذیری از روایت قرآن نیز در دو منظومه به تفکیک بررسی شده است.

موضوع این رساله، سیمای یاران پیامبر9 در متون ادبی و عرفانی تا پایان قرن هفتم است. صاحبان آثار ادبی و عرفانی، ضمن برشمردن نام بسیاری از صحابه رسول خدا9 به انگیزه های گوناگون، فضایل و خصوصیات ایشان را ذکر کرده اند؛ اما در متون رایج ادبی به بیان تلمیحات اکتفا شده است. در حالی که با کندوکاو بیشتر در گنجینه آثار می توان سیمای روشن تری از اصحاب را نمایاند. در این پژوهش بیست و پنج اثر برجسته ادبی و عرفانی(تا پایان قرن هفت) مورد بررسی قرار گرفته و پس از فیش برداری و جمع بندی های دقیق، این نتایج به دست آمده است که فضایلی نظیر: سخاوت، تواضع، علم و بعضی از حوادث زندگی یاران، بیشتر مورد نظر نویسندگان بوده است و از بین یاران، علی7 و پس از ایشان خلفای سه گانه در صدر توجه قرار گرفته اند، همچنین قابل ذکر است که کیمیای سعادت، شرح تعرف، دیوان سنایی و دیوان ناصرخسرو بیشترین یادکردها را در جهت اثبات سخن خود، الگو سازی از یاران، پند پذیری و تعالیم خانقاهی داشته اند. کلیدواژگان:یاران پیامبر، آثار ادبی تا قرن هفتم ، متون عرفانی تا قرن هفتم، فضایل صحابه

چکیده ندارد.