ایالت جبال ، شامل نواحی مرکزی و غربی ایران می باشد که از غرب به عراق و از شرق به خراسان بزرگ محدود می گردید و شهرهای مهم آن قم، ری، اصفهان، همدان، کرمانشاه بودند. این ایالت پهناور به خاطر مجاورت با عراق و وجود شهرهای بزرگ از اهمیت سیاسی و اجتماعی زیادی برخوردار بود. از شهر های مهم شیعی موجود در آن می توان به قم ، ری ، کاشان ، آبه (آوه) ، دینور و کرج ابودلف اشاره داشت . پس از فروپاشی آل بویه ، متعاقب سیطره یافتن حکومتهای غزنویان ، سلجوقیان و خوارزمشاهیان بر جبال و به سبب علاقه آنان به حمایت از تسنن و جلب حمایت خلافت عباسی ، شیعیان با سختگیری فرمانروایان سنی مذهب روبرو شده و از مناصب اداری رانده شدند ، اما این وضع ، پایدار نماند و در طی سلطنت حاکمیت های مذکور به ویژه در دوره سلجوقیان شیعیان توانستند متصدی مناصب اداری گردند، به وزارت برسند و در عرصه اجتماعی از قدرت و نفوذ بسیار برخودار گردند . بروز اختلاف بین سلاطین سلجوقی و خوارزمشاهی و خلفای عباسی و همچنین اختلافات داخلی میان آنان و نیز پایداری نفوذ اجتماعی خاندان های شیعه مذهب وبه ویژه نقیبان شهرها در طی قرون پنج تا هفت هجری ، از جمله عواملی هستند که در ایجاد این تحول نقش داشته اند . در عرصه مذهبی نیز شیعیان با ایجاد مدارس متعدد به تربیت دانشوران دینی پرداختند و برتوانایی خویشتن برای مقابله با مخالفین عقیدتی افزوند . این پژوهش افزون بر توصیف جایگاه سیاسی واجتماعی شیعه در طی دوران سلطنت حاکمان سنی مذهب غزنویان ، سلجوقیان و خوارزمشاهیان به تبیین عوامل موثر در ارتقای جایگاه سیاسی و فرهنگی شیعیان در آن دوران پرداخته است.

تشیع ، مانند هر مذهب و مکتب دیگری در گذر از تنگناهای تاریخی از انشعاب های داخلی مصون نماند و همین امر اشکالات بسیاری را به وجود آورد . نفوذ غلات در میان صفوف شیعیان ، علی رغم طرد و لعن شدن توسط ائمه (ع ) از مهمترین و بحث برانگیزترین مشکلات بوده است . جریان مفوضه ( به عنوان یک جریان فکری غالی ) که بیشترین ارتباط را با مجموعه ی اندیشه و عقاید شیعه امامیه داراست ، موجب انحرافات بسیاری در تاریخ کلامی و اعتقادی شیعه گردیده است .این جریان با محور قرار دادن مفهوم امامت و با قائل شدن ویژگی ها و اوصافی فرابشری برای ائمه همچون انتساب خلق و رزق برای ایشان و بالا بردن جایگاه آنان برخلاف آیات صریح قرآن و مبانی اندیشه ی شیعه امامیه ، شکاف عظیمی را در تاریخ شیعه موجب شده است که این پژوهش به دنبال موشکافی دقیق این جریان و میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آن ، در تاریخ شیعه امامیه می باشد . واژگان کلیدی : شیعه ، امام ، غلات ، تفویض ، مفوضه ، نص ، عصمت ، بداء .

چکیده: سایه نفرت انگیز جنگ به عنوان یکی از پدیده های شوم اجتماعی بر پیکره جامعه جاهلی جزیره العرب سایه افکنده بود، چنانکه همه ی مناسبات اجتماعی و حتی اعتبار قومی و قبیله ای بر گرد محور جنگ می گردید و به اعتبار آن" ایام جاهلی" شکل می گرفت. آنچه مسلم است ظهور اسلام به عنوان پدیده ای شگرف علاوه بر همه ی جوانب و مظاهر حیات تمدنی، بیشترین تأثیر را بر مناسبات انسانی- اجتماعی از جمله جنگ و مخاطرات آن نهاد. چنانکه بیشترین آموزه های اسلامی متوجه رعایت حقوق بشر و حقوق اجتماعی و انسانی شد. قواعد پیشرو، آیین جنگاوری متفاوت؛ مقررات کارآمد در حوزه جنگ و جهاد اسلامی شکل گرفت. آنچه در این وجیزه بدان پرداخته شده است یافتن پاسخ این پرسش اساسی است که حقوق و مقررات جنگ در صدر اسلام تا سال 40 هجری بر چه مبنا و اصولی استواربود؟ در پی یافتن پاسخ این پرسش این فرضیه مطرح است که: اصول و قواعد حقوق و مقررات جنگ در صدر اسلام مبتنی بر اخلاق و حفظ ارزش های اسلامی و رعایت حقوق و مقررات انسانی و اجتماعی و اقتصادی شامل: حقوق نظامیان، حقوق غیرنظامیان ( زنان، کودکان، پیران، راهبان و ... ) اسرا و اسرای مجروح، حقوق اهل ذمّه و مبارزان دشمن، متخلفین از جنگ، نهی از بکار بردن سلاحهای زهرآلود و از بین بردن محیط زیست، نهی از بستن آب بر روی دشمن و .... بود. متناسب با این سوال با رویکردی تاریخی به جمع آوری اطلاعات در حوزه منابع تاریخی صورت گرفت و با روش توصیفی-تحلیلی و نظری رخداد های مورد نظر واکاوی شد. آنچه در پایان حاصل آمد، مجموعه قواعد، قوانین و مقرارت حقوق جنگی بود که روح پرتسامح و نرم خوی در آن تجلی یافته و اخلاقیات، انگیزه های اعتقادی و ارزش های والای انسانی- اسلامی در آن به وضوح می توان دید. کلید واژه : حقوق جنگ- مقررات جنگ - جهاد – صدر اسلام

در این اثر به روند تعامل بین ارتش و حکومت پهلوی دوم در طول سالهای 1320 تا 1357 شمسی پرداخته شده است. مهمترین رکن و اساس حکومت شاه ارتش بوده و این موضوع اهمیت و حساسیت ویژه ای را برای آن تعریف می کند. الف) وجود مذهب و اعتقادات شیعی در میان ارتشیان چه تاثیری بر پیروزی انقلاب اسلامی داشته است؟ در طول سالیان متمادی حکومت پهلوی دوم تلاش گردید که آموزه های شیعی کارکنان ارتش از بین رفته و فرهنگ و اعتقادات جدیدی جایگزین آن شود. از جمله آن بحث خدایگان تلقی شدن شاه و بازگرداندن اعتقادات کارکنان ارتش به جایگاه شاهنشاه و سلطنت قبل از اسلام در ایران بمنظور تضعیف اسلام و تشیع در مجموعه نظامی ایران را می توان ذکر نمود که در فصل اول این اثر به همراه مباحثی چون جشنهای شاهنشاهی و موضوع سوگند خوردن به شاه و مبارزه مراجع تقلید خصوصاً حضرت امام (ره) با این موضوعات اشاره شده است. فصل دوم به حضور احزاب و فرقه های سیاسی مذهبی در جامعه ایران و خصوصاً ارتش اشاره شده که برخی مانند حزب توده با مخالفت حکومت و بعضی مانند بهائیت با حمایت مخفی و آشکار رژیم شاه مواجه بوده به منظور تضعیف فرهنگ شیعی کارکنان ارتش فعالیت نموده است. ضمن اینکه در این دوران انجمن حجتیه شکل گرفته و فعالیتهایی در راستای مبارزه با بهائیت در ارتش انجام داده است. در فصل سوم به روند حضور پر تعداد مستشاران نظامی بیگانه در ایران و ارتش اشاره شده و میزان اثرگذاری فرهنگی و مذهبی آنها بر کارکنان و حمایت بی دریغ حکومت از آنان با در اختیار گذاشتن امکانات بسیار و تصویب کاپیتولاسیون، سلطه آنان بر ارکان ارتش مورد بررسی قرار گرفته و نقش حضرت امام خمینی (ره) در اطلاع رسانی کارکنان ارتش در این خصوص مورد توجه بوده است. فصل چهارم به روابط روحانیت شیعه با ارتش پرداخته و با محوریت حضرت امام خمینی (ره) به عنوان مرجع تقلید بسیاری از نظامیان به نقش اساسی ایشان در جدا شدن ارتش از شاه و پیوستن به انقلاب اسلامی می پردازد. فصل پنجم با پرداختن به مستنداتی از فعالیت کارکنان انقلابی ومذهبی ارتش به وضعیت و جایگاه مذهب در ارتش پهلوی دوم و مبارزه آشکار و پنهان حکومت با مذهب در ارتش و خانواده نظامیان پرداخته شده و مقاومت کارکنان بر مبنای اعتقادات قوی شیعی در مقابل هجوم انحرافات گوناگون دینی و مذهبی بررسی شده و به نوع نگرش سران حکومت و امرای ارتش به مذهب و نوع اعتقادات مذهبی بدنه ارتش اشاره گردیده است.

جنگ و جهاد از ابتدا ، از جمله مسائل مهم و مبتلا به جامعه اسلامی بوده است . اسلام برای جنگیدن قواعدی را مطرح کرده که جنگ را با هم? آثار و تبعاتش محدود و محصور در احکام شرعی می کند . قرآن با صراحت تاکید می کند که جنگ فقط باید در راه خدا و با نیت الهی باشد. در این صورت جنگ به عنوان « جهاد فی سبیل الله » شناخته می شود . با نگاهی به فلسفه جهاد در اسلام و دیدگاه دانشمندان مسلمان و مستشرقان به اهمیت و جایگاه جهاد یا جنگ در راه خدا پی می بریم . علم حقوق معاصر نیز تلاش نموده که جنگ و آثارش را در قوانینی محدود کند که تحت عنوان « حقوق بشر دوستانه » و « حقوق جنگ » شناخته می شود . نظام حقوقی اسلام در زمینه حقوق جنگ قوانینی را بر اساس دستورات قرآن و سیره پیامبر (ص) و خلفا در جنگ ها توسط فقهای متقدم تدوین کرده است . با این تفاوت که مکتب فقهی اهل سنت در کتب فقهی و روایی خود درباره جهاد علاوه بر آیات قرآن و سیره پیامبر (ص) بر عملکرد صحابه و خلفا خصوصاً خلیفه اول و دوم تأکید بسیار زیادی نموده در حالیکه شیعه امامیه در بخش مربوط به جهاد در کتب فقهی و حدیثی خود بر سیره امام علی (ع) در جنگ با بغاه و روایات صادره از ائمه معصومین تأکید و بر این اساس توسط فقها تدوین و تنظیم شده است . قوانین مربوط به جنگ و روابط بین المللی مسلمانان در مکتب فقهی اهل سنت در کتاب هایی تحت عنوان « السیر » تدوین شده و در مکتب فقهی شیعه امامیه به صورت نسبتاً پراکنده در باب جهاد و « امر به معروف و نهی از منکر » کتب متقدم روایی و فقهی مانند کتب اربعه گردآوری شده است که در آن برخلاف اهل سنت به سیره تاریخی و مصادیق تاریخی احکام و قوانین توجه بسیار کمی شده است . در حالیکه می توان با جستجو در منابع تاریخی جنگ ها و سیره امام علی (ع) نوع دیدگاه شیعه امامیه را درباره جهاد و چگونگی جنگیدن مورد بررسی قرار داد. لازم به ذکر است که در هر دو مکتب فقهی شیعه و اهل سنت حقوق و احکام مربوط به جنگ بر اساس رعایت اصول بشر دوستانه و اخلاقی پایه گذاری شده است . کلید واژه: حقوق جنگ، فقه الجهاد، شیعه امامیه، السیر، حقوق بشر دوستانه، اخلاق نظامی

روایاتی که افعال خارق عادت امامان (ع) را گزارش می کنند بخشی از مواد تاریخی را درباره سیره ائمه (ع) تشکیل می دهند. این روایات مانند دیگر احادیث حاکی از قول و فعل امامان (ع) باید از نظر متن و سند مورد نقد و بررسی قرار گیرند. با توجه به اینکه نقل روایات دلائل و نسبت دادن افعال خارق عادت به امامان (ع) مورد توجه و علاقه غالیان بوده و احتمال وجود روایات ضعیف در آن بیشتر است، نقد و پالایش این دسته از روایات ضرورت بیشتری می یابد. در این پژوهش اسناد 680 روایت از روایات دلائل و کرامات امامان (ع)، شامل روایات دلائل امام ششم تا امام یازدهم بر اساس قواعد علم درایه الحدیث مورد بررسی قرار گرفته و علاوه بر تعیین صحت سند هر یک از روایات، مهم-ترین آسیب های روایات ضعیف شناسایی و دسته بندی شده است. نتایج به دست آمده نشان گر ضعف سند 87 درصد از مجموع روایات مورد بررسی است. پر تکرارترین آسیب-های اسناد روایات دلائل امامان (ع) مرسل بودن سند و مجهول و ضعیف بودن راویان این روایات از نظر علم رجال است.

یکی از مهمترین موضوع در تمامی ادیان برای پیروان آن مسأله شرایع و نفس دستورهای شرعی یعنی بایدها و نبایدهاست که در اصطلاح به آن احکام گفته می شود. همچنین در کنار آن برخی توصیه ها و سفارشها به انجام اعمال نیک و یا ترک افعال ناصواب مطرح شده که البته عمل به آن یا عدم انجام آن مجازات و یا حکمی را در بر ندارد. (مستحبات) در این میان دین مبین اسلام بعنوان آخرین و مدون ترین و ضابطه مندترین ادیان و البته تشیع بعنوان مذهب حقه و مورد تأیید از دیدگاه رسول اکرم (ص) و اهل بیت (ع) و بعنوان روز آمدترین مذاهب به سبب اجتهاد دارای گستردگی شایانی در این زمینه است. اهمیت احکام فقهی و شرایع در طول تاریخ نیز جایگاه خود را حفظ کرده است. هر چند که در دوران اخیر با پیشرفت های سریع علمی، عالمانه بودن صحت و با واقعیات علمی خوانایی داشتن احکام شرعی مورد چالش متفکران و پیروان قرار می گیرد. یکی از مسائل مورد توجه جدی در شریعت اسلام و مذهب شیعه، احکامی است که به نحوی ارتباط با جسم و فیزیک انسان دارد و امر و نهی شریعت در این خصوص، علاوه بر مسائل معنوی و روحی و پالایش جامعه از بدیها و منکرات و زشتی ها، رویکردی مادی برای حفظ سلامت انسان و متناسب با فیزیولوژی او دارد که این مهم می تواند علاوه بر اهتمام اسلام و نیز مذهب شیعه به جایگاه انسان در اجتماع، نشان از رویکردهای علمی و سازگاری و تناسب احکام شرعی شیعه با جسم و بدن پیروان خود داشته باشد. در این میان از سه مبحث نجاسات، محرمات و مستحبات نمونه هایی برای بررسی انتخاب شده اند. برای مثال از نجاسات، خون، سگ و خوک، از محرمات، همجنس گرایی و شراب و فقاع و از مستحبات، برخی مواد غذایی (خرما و سبزیجات) و شیردهی مادر به فرزند از نمونه های قابل ذکر در مطالعه اخیر هستند. در این تحقیق که با روش «کتابخانه ای» انجام گرفته است، نخست موارد موردنظر از دیدگاه پزشکی نوین مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و آنگاه آیات قرآن کریم، احادیث وارده از معصومین (ع) و احکام فقهی مذهب حقه شیعه امامیه در هر مورد ذکر شده است

ظهور اسماعیلیان در جهان اسلام اتفاقی مهم در تاریخ این دین است که آثار عظیمی در عرصه های مذهب، سیاست، اقتصاد و فرهنگ سرزمین های خلافت اسلامی برجای گذاشت. دعوت اسماعیلی در ایران نیز مخاطبان فراوانی یافت. فعالیت داعیان دانشمند این فرقه موجب گسترش آئین اسماعیلیه در ایران شد. با پیروزی اسماعیلیان در شمال آفریقا و تشکیل خلافت فاطمی، جهان اسلام برای اولین بار شاهد فرمانروایی دو خلافت اسلامی به طور همزمان بود. روابط خصمانه ی این دو قدرت بزرگ موجب بروز صف بندی های سیاسی در دنیای اسلام شد. مردم ایران نیز از این تحولات بر کنار نمانده و ایران به ویژه با آغاز فعالیت های حسن صباح و پس از شقاق نزاری- مستعلوی در فرقه ی اسماعیلیه، صحنه ی حضور فعال پیروان این جنبش بود. اشغال ایران توسط سلجوقیان و حمایت آنان از خلافت بنی عباس و مذهب اهل سنت بر شکاف بین دولت و مردم افزود. شکافی که سیاستمداران ایرانی قدرتمندی همچون خواجه نظام الملک نتوانستند به طور دائم بر ان چیره شوند. افزایش روزافزون تضادهای سیاسی، مذهبی، اقتصادی، اجتماعی و نژادی و عدم ارائه ی راه حلی از طرف قدرت های مسلط بر کشور، که در آن بازه ی زمانی یکی از بحرانی ترین اعصار خود در زمینه ی اختلافات مذهبی و طبقاتی و نژادی و شکاف های اجتماعی را طی می کرد، زمینه و علت گرایش مردم خسته از ستم حاکمان سلجوقی و عباسی به دعوت اسماعیلیه بوده است.

چکیده ندارد.

سازمان و سازماندهی نظامیا عم ازهنگام جنگ و غیره آن یکی از مهم ترین عوامل موثر در پیروزی است. در عصر جاهلیت، اعراب در تنازعات و درگیرهای محدود و جزیی خود که آن را به مفهوم اخص نمی توان جنگ نامید، به شیوه جنگ و گریز عمل می کردند و متکی به سازماندهی منظم و پیشرفته ای نبودند. البته باید اعراب غساسنه وآل منذر را مستثنا کرد. هنگامی که اسلام ظهور یافت مسلمانان براساس آیات الهی به جنگ براساس نظام صفوف (صف/4) و تهاجم همگانی، به طور منظم و پشت نکردن به دشمن (انفال/15) ملزم گردیدند. در نخستین غزوات، تنوع در رسته های نظامی وجود نداشت. سپاه اسلام عمده بر پیاده نظام و گاهی بر سواره نظام متکی بود. نیروی انسانی در جنگ های عصر پیامبر (ص) را عنصر عرب تشکیل می داد. هنگامی که مسلمانان پارا از مرزهای جغرافیایی جزیره الغرب فراتر نهادند سیل نو مسلمانان که از نژادهای مختلف بودند وارد سپاه اسلام شدند. از آن پس عناصر دیگری چون موالی، مشارقه، مغاربه، بندگان، صعالیک، زواقیل و سایر گروههایا جتماهی و سیاسی وارد سازمان سپاه اسلام شدند. حضور این همه نیروی انسانی عامل موثری در پیشرفت و پیچیده تر شدن سازماندهی نظامی گردید. رسته ها و یگان های رزمی متعددی شکل گرفتند. بویژه وقتی مسلمانان به جنگ های محاصره ای و دریایی رو آرودند، رسته های تخصصی مثل منجنیق اندازان، نفت اندازان، دبابیون، رسته های پشتیبانی رزمی و ... پدید آمدند و دیگر سپاه اسلام در سازمان خود تنها به پیاده و سواره نظام متکی نبود. بر اثر رشد و تکامل دولت و ساختار متمرکز قدرت، دیوان جند برای ثبت اسامی جنگجویان و تعیین عطایای سالیانه آنان پدید آمد که خود اقتباسی از روم و ایران بود. هم چنین در این هنگام خلیفه دوم موفق شد ارتشی ثابت و دائمی پدید آورد و بخشی از مردم صرفا به حرفه نظامی گری مشغول سازد. با گسترش نبردها به مناطق سواحل مدیترانه و شمال آفریقا، مسلمانان به ناچار به دریانوردی و ساخت کشتی رو آوردند و این امر گسترش فن اوری و تکنولوژی میان مسلمانان را به دنبال داشت. انان در عصر بعد از پیامبر (ص) روشهایی از سازماندهی در حین جنگ را از رومیان الگو گرفتند از جمله خالدبن ولید به تقلید از آنان سازماندهی کرادیس را با روش خمیس که از اواخر دوران حیات پیامبر (ص) مورد توجه قرار گرفه بود تلفیق کرد و در جنگ یرموک به کار گرفت. از آن پس سازماندهی خمیس با سازمانده کرادیس در جنگ ها استفاده می شد. در عصراموی و عباسی نیز به علت پیچیده تر شدن جنگ و سلاح های جنگی سازماندهی نیز دقیق تر و پیشرفته تر به اجرا درآمد. در مجموع شاید بتوان گفت از مهم ترین عوامل موفقیت و پیروزی مسلمانان در جنگ ها، توجه گافی خلفا و حکمرانان و فرماندهان سپاه به سازماندهی نظامی و نوآوری در تسلیحات و سازمان رزم بود. اگر چه از عامل ایمان به عنوان انگیزه ای قوی نیز نباید غافل شد.