مجله دانشکده ادبیات مشهد در سال 1344 در زمان ریاست شادروان دکتر احمدعلی رجایی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد طراحی و تدوین گردید. آن گونه که از محتوای مجله بر می آید مقالات به صورت گزینشی و کاملأ تخصصی منتشر شده اند . در این پایان نامه تلاش شده است تا فهرست توصیفی مجله دانشکده ادبیات مشهد از سال 22-12تهیه شود.. شماره های مختلف مجله به صورت فصل نامه منتشر می شده اند و بعضی مواقع مطالب دو فصل پیاپی در یک شماره چاپ می شده اند. مطالب مندرج در سال های مذکورِ این مجله در قالب مقاله و موضوعات متنوع ارائه شده است؛ به گونه ای که می توان اذعان نمود هر یک از شاخه های علوم انسانی با مصادیق خاص خود بررسی شده است. موضوعات ادبی در قیاس با سایر موضوعات علوم انسانی کاربرد بیشتری داشته است . ( این پژوهش در بر گیرنده ی مطالب سال های 1355 تا 1365 است.)

سلمان هراتی از شاعران معاصر است که دوران جوانی او با انقلاب هم زمان شد. دلبستگی و ارادت او به انقلاب و امام از سویی و تمایلات مذهبی از سوی دیگر او را در تعهدش به ادبیات حوزه انقلاب و مقاومت راسخ تر کرد. رفتن به جبهه و سرودن شعر برای رزمندگان و یاد شهدا نشان از عشق او به ادبیات متعهد پایداری است. با بررسی و تحلیل ساختاری سه مجموعه از آسمان سبز، دری به خانه خورشید و از این ستاره به آن ستاره (در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان) چنین مستفاد می شود که او با زبانی ساده و روان چه در حوزه صورت از قبیل موسیقی بیرونی یا وزن، واژگان عامیانه، ساختار نحوی کلام و صنایع لفظی و چه در بستر معنا از قبیل ارتباط معنایی واژگان و ساختار فکری سعی کرده تا مخاطب/ مخاطبان را با مسائل حساس روزگار و معارف انسانی آگاه سازد. اشتیاق به آسمان و وابسته هایش چنان که در عنوان مجموعه هایش آشکار است، نشان از اشتیاق او به رهایی و پرواز است.

انسان از زمانی که پای به عرصه ی هستی نهاد، برای زنده ماندن و ادامه ی حیات، نیازمند ارتباط بود. ارتباطی که اننقال دهنده ی هدفش باشد زیرا انسان موجودی بالطبع اجتماعی است و تنها وسیله ای که می تواند اندیشه های او را به جهان بیرون مرتبط سازد، زبان است. زبان همانند سایر نهفته های بشری، سیری تحولی داشته است که مهم ترین تحول آن تبدیل گفتار به نوشتار می باشد؛ این تحول به انسان این امکان را می دهد که بتواند با گذشتگان ارتباط برقرار سازد، زیرا تا قبل از اختراع خط، ارتباط به صورت کلامی و رودررو با مخاطب بوده است. پژوهش درباره زبان، از اختراع خط آغاز شده است. یکی از تحقیقات در حیطه ی شناخت زبان، بررسی واژگان است که فرهنگ واژه نما این امکان را در اختیار پژوهشگران عرص? علم و ادب می-گذارد. به کمک این روش، پژوهشگر می تواند به ویژگی های اجتماعی، سیاسی، تاریخی، فرهنگی، هنری، دینی، روانشناختی، جغرافیایی، ادبی، زبانشناختی و سبک شناسی اثر شاعر مورد نظر دست یابد. هر نویسنده ای برای تبیین افکار خود، اثری خلق نموده است که با ابزار زبان و واژگان آن را به خواننده منتقل می سازد. "زبان وسیله ی بیان افکار و احساسات ماست و تنها وسیله یا موثرترین وسیله-ای است که جهان اندیشه و دنیای درون ما را با بیرون مرتبط می کند." (باطنی، 2:1383) "واژگان، دستگاهی اند از نشانه های ارادی که به منظور بیان فکر به کار می روند." (جهانبخش، 16:1383) برای آشنایی با افکار شاعر، لازم است کلام شاعر که در پس واژگان معنا و مفهومی نهفته دارد را بررسی نمود و تکرار و تاکید کلمه، بیانگر ویژگی های زبانی و اندیشه ی حاکم شاعر در اثرش می باشد. فرهنگواره ی حاضر بر اساس نسخه خسرو و شیرین نظامی، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی به کوشش سعید حمیدیان تنظیم شده است. اساس تحقیق در این پژوهش، بررسی ترکیبات جدید و کاربرد واژگان به کار رفته در خسرو و شیرین نظامی گنجوی است. نظامی از جمله شاعرانی است که در ساخت ترکیبات جدید و واژه سازی هنر خود را در تمام آثارش نشان داده است، از جمله: به کار بردن فعل های تاریخی مانند دوسانیدن: چسبانیدن؛ ساخت واژگان جدید، مثل پارنج؛ آوردن دو حرف اضافه برای یک متمم؛ به کار بردن کلماتی که در دوره ی شاعر مرسوم بوده که اکنون رایج نیست، مانند کدین=کلنگ؛ به کار بردن واژگانی که دارای دو معنی بوده است ولی یک معنی آن امروز استفاده می شود، مثل دستور که در گذشته به معنی وزیر، فرمان و مثال بوده که اکنون مورد دوم شناخته شده است. هم چنین در آثار نظامی کلمه هایی وجود دارد که دارای معنا و مفهوم چندگانه است، مانند: کشیدن، خاک و ... که دارای معنا و مفهوم چندگانه هستند. مطالب این پژوهش در پنج فصل گردآوری شده که به شرح ذیل می باشد: فصل اول: شامل کلیات پژوهش است که در آن اهداف و روش ها و پیشینه ی تحقیق بیان شده است. فصل دوم: دربرگیرنده ی زندگی نامه ی نظامی گنجوی و نیز اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی و ادبی ایران در عصر نظامی است. فصل سوم: محقق در این فصل به منظور معرفی آثار نظامی به صورت عام، و منظومه ی خسرو و شیرین به صورت خاص، اقدام به بررسی سبک و ویژگی های شعر نظامی کرده است. فصل چهارم: بخش مهم تحقیق را در بر دارد و شامل داده های پژوهشی از قبیل: لغات و اصطلاحات، کنایات، تلمیحات، آیات و احادیث، اصطلاحات عرفانی، دیوانی، نجومی، طبی، منطق، بازی ها و قمار، پزشکی، تعلیمات اسلامی، موسیقی، امثال و حکم و باورهای عامیانه در خسرو و شیرین نظامی گنجوی، به تصحیح و حواشی حسن وحیددستگردی و به کوشش سعید حمیدیان است که به صورت الفبایی شرح داده شده است. فصل پنجم: در این فصل نتیجه گیری لازم از تحقیق انجام گرفت و سپس فهرست ها و ضمایم مورد نیاز به آن افزوده شد. در پایان منابع و مآخذ مورد استفاده در تحقیق ذکر گردیده است. در مرحله گردآوری داده های پژوهش، از شیوه ی توصیفی استفاده شد. بدین ترتیب که محقق با مراجعه به کتابخانه های تخصصی دانشگاهی و منابع معتبر، اقدام به جمع آوری اطلاعات مرتبط با موضوع تحقیق کرد و آنها را بر اساس روش فرهنگ نویسی به صورت مدخل های الفبایی و تعاریف و توضیحات هر مدخل به همراه مثال ها و شواهد استخراج شده از منظومه ی خسرو و شیرین نظامی گنجوی تصحیح وحید دستگردی (1388) دسته بندی و تدوین کرد. با توجه به عنوان و ماهیت پژوهش، بیشترین منابع مورد استفاده فرهنگ ها و لغت نامه ها می باشند که سعی شده از جامع ترین فرهنگ های موجود استفاده شود. در طول مراحل تحقیق از کتابخانه های معتبر مانند کتابخانه ی ملّی، کتابخانه ی دانشکده ی ادبیات دانشگاه تهران، کتابخانه ی دانشکده ی ادبیات دانشگاه علاّمه طباطبایی و کتابخانه ی دانشگاه پیام نور و پایگاه های اینترنتی مرتبط استفاده شده است.

در این پایان نامه نشانه های مستقیم و غیر مستقیم مولفه های ملی و مذهبی در شعر سپهری و امین پور مقایسه می شود. حضور و غیاب مردم ، وطن دوستی ، خاطره ی جمعی ، مدینه ی فاضله ( آرمانشهر) ، آرمان های اجتماعی ، جایگاه زنان و قهرمان گرایی به عنوان مهم ترین مولفه های ملی و باور های مذهبی، آداب و رسوم مذهبی ( نماز ، عبادت و ...)، علاقه و احترام به بزرگان مذهب ، فلسفه ی انتظار، اخلاق گرایی و تردید مذهبی به عنوان مهم ترین مولفه های مذهبی در شعر هر یک از این دو شاعر به تفکیک بررسی و پس از مقایسه ی یافته های پژوهش در نهایت مشخص شد که ذکر متعدد نام وطن ( کاشان) در شعر سهراب می تواند نشانه ی وطن دوستی اش تلقی شود اما در شعر امین پور با سطح بسیار عالی تری از وطن دوستی مواجه هستیم و در آن ضمن بیان دلاوری های رزمندگان و افتخارات وطن، تحریض و تشویق رزمندگان به نبرد و دعوت به مبارزه و جهاد موج می زند؛ سهراب از مدینه ی فاضله ای سخن می گوید که مطلوب شاعر است و از دوری از آن احساس دلتنگی می کند قیصر نیز به دنبال به‏دنبال آفریدن آرمان‏شهر در شعر است؛ مسایل اجتماعی زنان در شعر سهراب مورد بی توجهی قرار می گیرد اما در شعر قیصر امین پور سخن از کودکان و زنانی می شود که بی آنکه بخواهند یا آمادگی داشته باشند در وسط معرکه ی جنگ گیر افتاده اند ( مردمان مناطق مرزی ایران و عراق) وشاعر درد آنها را عمیقا درک کرده و در شعر خویش انعکاس داده است و بالاخره اینکه با وجود حضور نشانه های آدب و رسوم مذهبی در شعر هر دو شاعر ،باور مذهبی سهراب نوعی اخلاق گرایی است مبنی بر این که بایداز کینه ها و تزاحم ها و حسدها دست شست و نباید برایش توجیه منطقی یا فلسفی آورد در حالی که امین پور با باور عمیق مذهبی ، وجود انسان را آیینه ای می داند که قدرت و دانش الهی را نشان می دهد.

از گذشته تا به امروز شاهنامه فردوسی یکی از مهمترین کتاب هایی است که همواره مورد توجه نگارگران بوده است. نگارگران در هر دوره تاریخی، با توجه به ویژگی های نگارگری رایج در آن زمان، خلاقیت های شخصی و سلیقه حامیان به گونه های متفاوت از یک موضوع و مجلس آثار خود را از داستان های شاهنامه به نمایش گذاشته اند. گرچه در تمامی این آثاراصول و مبانی نقاشی ایرانی نیز رعایت شده که از جمله نقاط مشترک در همه نگاره های بررسی شده می باشد. نبرد اسفندیار و سیمرغ از داستان های اسطوره ای و حماسی شاهنامه است. ریشه های اساطیری این داستان، متاثر از ساختار کلی اساطیر ایران به نوعی تقابل نیروهای خیر و شر را در قالب ادبیات و سپس نگارگری نشان می دهد. از این رو در پایان نامه پیش رو سعی شده است نگاره نبرد اسفندیار و سیمرغ در هفت شاهنامه از هفت دوره مختلف با روش های توصیفی-تحلیلی و تطبیقی بررسی و عناصر بصری تاثیر گذار آن ها معرفی شود. از نتایج این پایان نامه می توان به اثبات پایبندی نگارگران ایرانی تا انتهای دوره ی صفوی به اصولی همچون دوری از عمق نمایی و سایه روشن غربی در نگاره ها و استفاده از پلان بندی ها و پرداخت های رنگی به جای آن ها اشاره کرد.

یکی از انواع پژوهش های مغفول یا به نوعی نادیده انگاشته شده در مجموعه تحقیقات ادبی، فقدان مطالعه، ارزیابی، طبقه بندی و نقد دقیق و کامل مجموعه پژوهش های پیشین است. از سویی دیگر، نگاه به مجموعه مقولات پژوهشی نشان می دهد که یکی از مهم ترین منابع پژوهش، در کنار کتب، مقالات علمی و طرح¬های پژوهشی، پایان نامه ها و رسالات دانشجویان است که به دلایل مختلف نیاز به واکاوی و موشکافی بیشتری دارد. مروری بر مجموعه پایان نامه های دفاع شده در هر رشته تحصیلی، نشان می دهد که فقدان روش، تکرار موضوعات، عدم آگاهی به ویژه در رشته های علوم انسانی و عدم آشنایی با پژوهش های پیشین، از اهمّیّت و ارزش این واحد پژوهشی کاسته است که این معضل به دلایل عدیده در پژوهش های رشته زبان و ادبیات فارسی با حدّت و شدّت بیشتری رویت می گردد. با توجّه به این مطلب نویسنده در این پژوهش سعی می کند با دغدغه علمی و البتّه با معیارهای تحلیل پایان نامه نویسی، صد پایان نامه آغازین از مجموعه پایان نامه های دفاع شده دانشگاه پیام نور مرکز تهران راکه از سال 1383-1387 تحت پوشش قرار می دهد، بررسی و تحلیل نماید و پس از تشخیص و طبقه بندی عیوب، علل آنان را ریشه یابی نموده، راهکارهای به نظر رسیده را ارائه دهد.

از بدو اختراع رباعی، این قالب مورد توجه و استقبال شاعران در ادوار مختلف شعر و ادب فارسی بود. از دلائل عمده ی اقبال شاعران به این قالب، سهل ممتنع بودن،کوتاهی، نکته سنجی، تصویرسازی، خیال انگیزی، کشف، زاویه ی دید، «آنِ» شاعرانه و مهمتر از همه غافلگیری لذتبخش در پایان بندی آن است. مجموعه ی پیش رو جستاری در رباعی معاصر از نیما تا اکنون است. شکل گیری رباعی ازدیدگاه ساختاری و درون مایه ای آن، همراه با معرفی رباعی گویان برجسته ی قبل از دوره ی معاصر و ده تن از رباعی گویانی که در این پژوهش به آثار آنان پرداخته شد، برای آشنایی خوانندگان به سیر رباعی در مقدمه اختصاص یافته است. در فصل دوم، بخش اول زبان را که از مولفه های اثر گذار و هویت بخش در گستره ی بیکران آفرینش است و بدان وسیله می توان اندیشه را عینیت بخشید، از نظر گذراندیم. در این فصل، زبان را از مناظر گوناگون بررسی کردیم و هنجار گریزی هایی را که باعث برجستگی زبان شدند، واکاوی نمودیم. در بخش مضامین، که می تواند ذهنیّات و درون فرد را بیان نماید و شخصیت و هویتش را به مرحله ی ظهور برساند، به برجسته ترین آنها که مورد توجه رباعی گویان معاصر قرار گرفت، پرداخته شد. مضمونهای عمده ای چون: عشق، طنز، اعتراض، آئین و دفاع مقدس. در مبحث اعتراض به تقسیم بندی هایی دست زدیم که ریشه در اعتراض دارند. اعتراض هایی از نوع فلسفی، عرفانی، اجتماعی، سیاسی و فردی. بخش سوم، ویژگی های بلاغی صور خیال که به پرورانده شدن فرمی و صوری شعر در خدمت محتوا و مضامین کمک شایانی می کند و در بخش چهارم ویژگی های بلاغی مورد توجه و بررسی قرار گرفت. فصل سوم و پایانی این پژوهش و تحقیق به نتیجه گیری و ویژگی های رباعی معاصر از دیدگاه زبانی، مضامین و بلاغی با نگاهی بدیع در دو بخش مشترک و خاص اختصاص یافته است.