چکیده : یکی از مهم ترین مباحثی که توجّه بزرگان ادب معاصر عرب را به خود جلب نموده است ، موضوع « غربت در شعر معاصر عرب » است . یافته های ما در این زمینه متوجّه « غربت » و ماهیت آن در شعر معاصر است . از نتایج این تحقیق آن است که غربت موضوعی دیرینه است و از آن هنگام که انسان پا به عرصه وجود گذاشت با این موجود زمینی همگام و همراه شد و در نهاد او ریشه دواند که نه تنها در بعد مکانی بلکه متناسب با سیر تحوّلات روانی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی به انواع گوناگونی تقسیم می شود و تنها غربت به معنای دوری از وطن را در برنمی گیرد . از دیگر نتایج این تحقیق اینکه امروزه سیاست های استعمار گرانه سران غرب ، خضوع حکام عرب در برابر آنها ، شکست جنبش های آزادی خواهانه ، سلب حقوق فردی و اجتماعی، مهاجرت و آوارگی عده ای از وطن از مهم ترین عوامل این موضوع به ویژه در میان نسل فرهیخته و ادیب است . در این تحقیق تلاش شده است تا موضوع « غربت » از خلال کنکاش در زندگی و آثار « محمد مهدی جواهری » و « بدر شاکر سیاب » در ابعاد مکانی ، سیاسی ، اجتماعی ، روانی و.... مورد تحلیل قرار گیرد . واژگان کلیدی : غربت ، شعر معاصر عربی ، جواهری ، سیاب .

چکیده: پس از ورود اعراب به ایران و سپرده شدن امور سیاسی به ایرانیان ،شاعرانی ایرانی تبار در قلمرو حکومت پا به عرصه وجود گذاشتند که زبان وسنتهای عربی را نیک می دانستند ولی پیوسته می کوشیدند تا سنتهای کهن ِاجتماعی وادبی ایرانی را وارد زبان عربی نموده وهویت ایرانی را زنده نگاه دارند.«بشاربن برد»و«ابونواس»ازسرآمدان این حرکت بودند. این دو شاعر با به کار گیری سنت های ادبی واجتماعی افقی تازه را در شعر عصر عباسی به وجود آوردند و به کارگیری این سنت ها منجر به کنار گذاشتن برخی از اسلوب شعر جاهلی در میان عربان شد. فراگیر شدن سنت های ادبی ایرانی منجر به پیشرفت وتجدید بعضی از غرضهای شعری مانند وصف،غزل،وحکمت در شعر این دو شاعر عربی سرا شد. از یک سووصف درشعر ابونواس تحول چشمگیری پیدا کرد واو به تأثیر از فرهنگ ایرانی به وصف اموری مانند جشن های ایرانی،گل های زیبا وحیوانات شکاری ایرانی پرداخت که عربان قبل از برخوردشان با ایرانیان ازآن آگاهی نداشتند. ازسوی دیگر در شعر این دو شاعر غزل وحکمت به تقلید از ایرانیان جلوه جدیدی پیدا می کند. این دو شاعر ایرانی تبار گذشته از به کار گیری سنت های ادبی ،به خوبی توانستند سنت های اجتماعی ایرانی را در شعرشان به کار گیرند . مهمترین سنت های اجتماعی که این دو شاعر در شعرشان به کار گرفته اند عبارتنداز:اهتمام به بازیهای ایرانی،جشن های ایرانی ،لباس های ایرانی،غذاهای ایرانی،موسیقی ایرانی . ازاین رو نگارنده در این رساله بر آن است که با معرفی و توضیح سنت های ادبی واجتماعی که این دو شاعر در شعرشان به کار گرفته اند ،زنده بودن هویت ایرانی در دوره غلبه اعراب بر ایران را نشان دهد .

چکیده: استفاده از اسطوره در شعر معاصر عربی رواج یافته و در زمینه نقد ادبی نیز اهمیت فراوانی کسب نموده است. بدون شک نویسندگان غربی پیش از ناقدان و شاعران عرب به استفاده از اسطوره روی آورده اند و پس از آن در شعر بسیاری از شاعران معاصر عرب پدیده ای شایع گشته و نقش بسیاری در نتیجه های شعری آنها یافته است، از مهم ترین شاعران عرب که اسطوره عنصری اساسی و موثر در شعر آنها گردید بدرشاکر السیابو خلیل حاوی و صلاح عبد الصبور و عبد الوهاب البیاتی می باشند.از جمله اشطوره هایی که در کنار دو شخصیت "شهرزاد" و "شهریار" به کار گرفته شده شخصیت اسطوره ای "سندباد" است. در این پژوهش تلاش کردیم تا تصویری از این اسطوره ارائه نموده و آن را از جهت مفهوم و اصطلاح مورد بررسی قرار دهیم و پس از آن از چگونگی ارتباط شاعران معاصر عرب با این اسطوره سخن رانده ایم و سپس جگونگی ارتباط و به کارگیری آن در نزد چهار شاعر مذکور را مورد بررسی قرار داده ایم. بدون تردید این شاعران از شخصیت سندباد در اشعار خویش بسیار بهره برده و در پس نقاب این شخصیت به بیان تجربه های جدید و رویدادهای معاصر مخصوصا رویدادهای سیاسی و اجتماعی که بر حکومت ها رفته است پرداخته اند.شایان ذکر است که بعضی از این شاعران اختلافاتی ریشه ای در به کار بردن این اسطوره در اشعارشان دارند و گاه بعضی از آنها اسطوره را تغییر داده و آن را برای بیان مقاصد خود از نو بازسازی نموده اند. الملخّص: إنّ توظیف الأسطوره ظاهره شاعت فی الشعر العربی المعاصر و اصبحت ذا أهمیه فی محال النقد الأدبی الحدیث، لقد تناولها الغربییون قبل النقاد العرب و صارت هذه الظاهره شائعه فی آثار کثیره من الشعراء العرب المعاصرین و لها دور هام فی إنتاجاتهم الشعریهو من أبرز هولاء الشعراء: بدر شاکر السیاب و خلیل حاوی و صلاح عبد الصبور و عبد الوهاب البیاتی و تشکل الأسطوره عنصرا أساسیا و موثرا فی شعرهم و من الأساطیر المتداوله توظیفها فی شعر هولاء أسطوره "السندباد" التی استخدمت إلی حانب الشخصیتین "شهرزاد" و "شهریار". لقد حاولنا فی هذه الدراسهأن نتقدم صوره من الأسطوره من حیث المفهوم و المصطلح و نتحدث عن کیفیه علاقه الشعراء العرب المعاصرین بها ثم نتطرق إلی أسطوره السندباد و أسفاره و نتحدث عن تفاعل الشعراء الأربعه المذکورین مع هذه الأسطوره و کیفیه إستخدامها فی شعرهم ومن المستنبط أنّ هولاء الشعراء أکثروا من استخدام السندباد فی اشعارهم و جعلوه رمزا بغیه التعبیر عن تجاربهم الحدیثه و القضایا المعاصره خاصه السیاسیه و الإجتماعیه التی مرّت بهم الحکومات تحت قناع هذه الشخصیه الأسطوریه، و جدیر بالذکر أنّ بعضهم إختلفوا إختلافا جذریا عن الآخرین فی معالجتها فهم لا یستمدون الأسطوره الجاهزه علی حالها بل یغیّرونها و یبنوها بناء جدیدا.

چکیده: نویسندگان از رهگذر داستان به ارائه افکار و اندیشه های خاص خود و گاه جامعه می پردازند و چه بسا آثار داستانی آینه تمام نمایی است که واقعیت های جامعه را منعکس می سازد. نویسندگان عرب نیز نقش تعیین کننده ای درگستره ادبیات معاصر بر عهده دارند. از میان آنها نویسنده مصری نجیب محفوظ توانست با کسب جایزه نوبل حضوری فعال و پر ثمر در عرصه ادبیات معاصر جهان بیابد. چه آنکه او در آثار داستانی خویش با نگرشی واقع گرایانه و جامعه شناختی عمده ترین مسائل سیاسی ـ اجتماعی مصر در برهه ای از زمان بیان نمود. باتوجه به جایگاه نجیب محفوظ در عرصه ادبیات داستانی عربی بر آن شدیم تا به تحلیل و بررسی «بین القصرین»یکی از آثار ماندگار این نویسنده بپردازیم. این پژوهش در سه فصل سیر ادبیات داستانی عرب ، زندگی نجیب محفوظ ، سیر نویسندگی وی و تحلیل عناصر رمان بین القصرین تدوین شده است. این پژوهش می نمایاند که نجیب محفوظ با در کنار هم قرار دادن عناصر داستانی در رمان بین القصرین توانست اثری در خور و شایسته تقدیم خواندگان و مخاطبان خاص خود نماید؛ اثری که موضوع آن انسان، پیوند عمیقی با زندگی اجتماعی، کشمکش ها و سیاست های آن دارد. نویسنده با نگرش اجتماعی خود در این رمان به تبین و معرفی سیمای طبقه بورژوای جامعه مصری در دوره ای خاص از تاریخ گذشته آن می پردازد. جهان بینی نویسنده که متأثر از آگاهی طبقاتی و اجتماعی است بخش عظیمی از این اثر ادبی را تشکیل می دهد. آنچه در رمان بین القصرین نمایان است، داستان رویاروی فرهنگ و تاریخ ملت مصر با فرهنگ سیاسی و سلطه گر غرب، بویژه استعمار انگیلس است. کلمات کلیدی: نجیب محفوظ، بین القصرین، عناصر داستان، جامعه مصر

فراخوانی شخصیت های گذشته از جمله مواردی است که مورد توجه شاعران معاصر قرار گرفته و بازتاب گسترده ای در آثارشان داشته است. بسامد این پدیده در شعر معاصر عربی تا حدی است که بدون شناخت زوایای پنهان آن، درک مفهوم شعر و مقصود شاعر برای مخاطب امری دشوار و پیچیده خواهد بود. شاعر معاصر در پی آن است تا از رهگذر فراخوانی، میراث گذشته خود را زنده و پویا نگه داشته و علاوه بر آن با الهام گیری از آن در شعر خود، اهداف و تجربه های نوین شعری اش را به تصویر بکشد. مهم ترین انگیزه شاعر معاصر از فراخوانی شخصیت های گذشته، بیان اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جوامع عربی می باشد. به دیگر بیان، شاعر معاصر از خلال شخصیت های دینی، تاریخی، ادبی و اسطوره ای و با زبانی نمادین و رمزگونه آراء و آلام خود و ملتش را بیان می دارد. ممدوح عدوان، محمد عمران و نزار قبانی از جمله شاعران معاصر سوریه می باشند که شخصیت های گذشته را در شعر خود فرا خوانده اند و از رهگذر آن به بیان اندیشه های خود در خصوص سرزمین های عربی و به ویژه فلسطین و سوریه پرداخته اند. هر یک از شاعران مورد نظر، بیشترین توجه خود را به طیف خاصی از شخصیت های گذشته معطوف کرده اند؛ به عنوان مثال بسامد فراخوانی شخصیت های دینی در شعر ممدوح عدوان بیشتر از دو شاعر دیگر است حال آنکه محمد عمران شخصیت های اسطوره ای و نزار قبانی شخصیت های تاریخی را بیشتر فراخوانده اند.

با روی کار آمدن عبّاسیان و حضور ایرانیان در ساختار اداری حکومت، شالودهی یک جنبش عظیم فرهنگی پی ریزی شد و زندگی سیاسی و اجتماعی عبّاسیان، تأثیری بیاندازه از نظام ساسانی و زندگی اجتماعی آن پذیرفت. از جمله نویسندگان عربی که فرهنگ و تمدّن ایرانی، بخش قابل ملاحظهای از آثار مهمّ وی همچون «المحاسن و الأضداد»، «التاج فی أخلاق الملوک»، «البخلاء»، «البیان و التبیین»، «الحیوان» و رسالههای او را به خود اختصاص داده، جاحظ است. وی، در آثار خویش به معرّفی آداب و رسوم اجتماعی ایرانیان همچون جشنها، موسیقی، خوراکیها، لباسها و بازیهای ایرانی پرداخته و با دقیقترین بیان، آنها را توصیف نموده است. در دو کتاب «المحاسن و الأضداد» و «التاج فی أخلاق الملوک»، دانستنیهای ارزشمندی را پیرامون جشنهای ایرانی همچون نوروز، مهرگان و فَصَد میتوان یافت. در کتاب «البخلاء» نیز شمار فراوانی واژهی فارسی آمده که بیشتر آنها نام غذاها و نوشیدنیهای ایرانی است. جاحظ، متأثّر از پند و حکمت فارسی بوده است. استناد او به سخنان بزرگان و حکیمان ایرانی، بیانگر نفوذ اندیشهی و فرهنگ ایرانیان در افکار جاحظ میباشد.

در ادب روایی، عناصر برجسته ای دیده می شوند که مایه برتری متن های این نوع از ادب از سایر متون به شمار می روند و بررسی آن ها پژوهش مستقلی می طلبند و عنصر «گفتگو» از این مقوله است. این مقوله در زبان قرآن نیز بسیار پر بسامد و شایان توجه بوده و حکایت از آن دارد که قرآن کریم توجه ویژه ای به ابعاد نهفته این عنصر دارد، چه بخش عمده دعوت انبیای الهی به وسیله اسلوب گفتگو طرح و برخی از دستورات الهی نیز در این قالب ارائه شده است. کاربرد وسیع گفتگو در قرآن جنبه اجتماعی توانمندی به آن بخشیده است که این خود یکی از وجوه تمایز قرآن از سایر کتب آسمانی است، اهمیت گفتگو در داستان های قرآنی بر اساس این واقعیت که در برخی سوره ها گفتگو تقریباُ یک عامل سازمان دهنده است همواره مدنظر پژوهشگران بوده است. در این پایان نامه به واکاوی این عنصر در ادب عربی پرداخته شده و انواع گفتگو ها از نظر واژگانی و اسلوب بیانی و کاربرد تعابیر حقیقی و مجازی ایجاز و و اطناب و.... در قصص قرآن بویژه در آیات مربوط به داستان های نوح (ع) و موسی (ع)تبیین خواهد شد.

ادبیات متعهد اهل بیت (علیهم السلام) به مجموعه ای از آثار منظوم و منثور شاعران و نویسندگان متعهّد گفته می شود که درباره ویژگی ها و خصوصیات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت ایشان قبل از بعثت آن حضرت به وجود آمده است. این نوع ادبیات برگرفته از عقاید و اندیشه های شاعر یا نویسنده می باشد و از همان قرون اولیه هجری در زبان عربی و فارسی دیده شده است. در این میان، اشعاری که در این باره سروده شده اند از اهمیت بیشتری برخوردارند؛ چرا که شاعران در این اشعار کوشیده اند تا از رهگذر مدح و رثای ائمه (علیهم السلام) و توصیف اخلاق و رفتارهای آنان رسالت شاعری خویش را ادا نمایند. در میان سروده های شاعران متعهّد معاصر می توان به اشعار پیرامون امام رضا (علیه السلام) اشاره کرد. در این اشعار که از زمان حیات امام (علیه السلام) آغاز شده و تا دوران معاصر ادامه یافته است، زندگانی امام (علیه السلام) از تولد تا شهادت و ویژگی های ایشان تشریح گشته است. در بخش زندگانی امام رضا (علیه السلام) موضوعاتی همچون ولادت ایشان و تاریخ آن، خانواده امام (علیه السلام)، نام ، لقب و کنیه امام (علیه السلام)، امامت، ولایت-عهدی، سفر به خراسان و شهادت ایشان در گستره دید شاعران قرار گرفته و درباره آن ها اشعاری سروده اند. همچنین در بخش خصوصیات امام رضا (علیه السلام) قصائد مدحی و وصفی فراوانی پیرامون مکارم اخلاقی، تقوا و دینداری، علم به مسائل مختلف، علم به زبان های گوناگون، کرامات امام رضا (علیه السلام) و در نهایت فضیلت زیارت ایشان سروده شده که نیازمند بررسی و دقت نظر می باشد. در این پژوهش به بررسی این قبیل سروده های شاعران معاصر عربی سرای و پارسی گوی پیرامون موضوعات یاد شده پرداخته می شود. گفتنی است در تحلیل این قصائد، عوامل مختلفی همچون مضمون، واژگان و ترکیبات تشکیل دهنده، اسلوب، تصاویر هنری و آرایه های ادبی اشعار، مورد کاوش قرار می گیرند. پس از تحلیل نمونه ای از شعر عربی و مشابه آن در شعر فارسی به تطبیق و مقایسه آن دو خواهیم پرداخت. در نهایت آن چه قابل ملاحظه می باشد، این است که شاعران عربی سرای در اشعار خود به جزئیات بیشتری تکیه کرده و زبان شعری آنان ساده تر است؛ از این رو آرایه های ادبی کمتری نیز در آن ها به چشم می خورد؛ در حالی که شاعران پارسی گوی از زبان شعری دشوارتری برخوردارند و بیشتر به کلیات تکیه کرده اند و آرایه های بلاغی بیشتری نیز در اشعار آنان وجود دارد.

چکیده آرمان¬شهر جامعه¬ای است خیالی که باشندگان آن در شرایط کامل زندگی می-کنند و خیر و سعادت بر آن حکومت مطلق دارد. آرمان¬شهر جایگاه والایی در اثر متفکران و اندیشمندن به خود اختصاص داده است. پژوهش حاضر به بررسی آرمان¬شهر در دیوان لزومیات ابوالعلاء المعرّی که دستاورد نیم قرن عزلت و گوشه¬نشینی شاعر است، می¬پردازد و تلاش می¬کند نظریه¬های آرمانی این شاعر حکیم و فرزانه را مورد بررسی قرار دهد. این تحقیق با به کارگیری روش تحلیل و بررسی به واکاوی اشعار ایده¬آلی در دیوان اللزومیات شاعر می¬پردازد تا بدین وسیله آبشخور معرفتی و تأثیر پذیری او ازتعالیم دینی و عقایدفلاسفه آشکار گردد. بی شک این تحقیق گامی موثر در جهت شناخت افکار و اندیشه¬های مثالی شاعر است و علاوه بر این دستمایه¬ای برای پژوهش¬گران¬آینده¬می¬باشد. در پژوهش حاضر به بررسی آراء و افکار مطلوب ابوالعلاء پرداخته¬ایم. این پژوهش در سه فصل تنظیم شده است؛ در فصل اول مفهوم آرمان¬شهر را نزد مفسران وفلاسفه وا¬می¬کاویم. درفصل دوم به زندگی شخصی و ادبی شاعر نگاهی می¬اندازیم. در فصل سوم سیر آرمان¬شهر در ادب عربی از آغاز تا عصر عباسی پرداخته، پس از آن وارد بحث اصلی یعنی بررسی آرمان¬شهر در لزومیات ابوالعلاء با تکیه بر اوضاع سیاسی، اجتماعی روزگار شاعر می¬شویم. مهم¬ترین دستاورد پژوهش حاضر، آن است که ایده¬های آرمانی ابوالعلاء در لزومیات بر¬گرفته از تأملات فلسفی شاعر و مذاهب دیگر و افکار فلاسفه است و تمامی این اندیشه¬های شاعر مبتنی بر عقل¬می¬باشد. کلید واژه¬ها: آرمان¬شهر، ابوالعلاء معرّی، دیوان لزومیات، عصر عباسی.

یکی از ویژگیهای شعر معاصر عربی به ویژه شعر مقاومت فلسطین حضور گسترده ی نماد در آن است که شاعران با به کارگیری آن، علاوه بر ژرفا بخشیدن به اثر ادبی به بیان نمادین اندیشه های خود می پردازند. عزالدین مناصره، شاعر معاصر فلسطینی از این ظرفیت هنری زبان به خوبی استفاده کرده و با به خدمت گرفتن نماد، اوضاع نابسامان فلسطین اشغالی و مقاومت مردم آن را در برابر تاخت و تاز اشغالگران به تصویر می¬کشد و به دفاع از هستی و هویت فلسطینی آنان می¬پردازد. پژوهش پیش رو بعد از یک نگاه گذرا به روند رمزگرایی در شعر معاصر عربی، نمادهایی از این شاعر آواره ی فلسطینی را که حکایت از اشتیاق به وطن، بیزاری از اشغالگران و برانگیختن روحیه ی فداکاری در میان هموطنان دارد مورد بررسی قرار می دهد و به رمزگشایی از آن ها می پردازد. از نتایج تحقیق این است که نمادهای به کار رفته در شعر عزالدین مناصره حامل اندیشه ی ظلم ستیزی، جانفشانی، زندگی در مرگ و امیدواری است. وی در به کارگیری میراث در نماد پردازی، شاعری توانمند است و نیز بسامد فراوان نام هایی چون جفرا، کنعان، مسیح، الخلیل و زیتون حاکی از توجه و اهمیت او به موضوع فلسطین و حق سرزمین دارد و برای افشای ماهیت اشغالگران و بیگانگی آنان با سرزمین فلسطین، نمادهایی چون أفعی، گرگ، خوک، وقواق، سربازان مغول و روم را جایگزین آنان می¬کند. کلمات کلیدی: نماد، شعر معاصر عربی، عزالدین مناصره، مقاومت، فلسطین.

توصیف بهار و زیبایی ¬هایش، یکی از موضوعاتی است که همواره مورد توجه شاعران قرار گرفته و بازتاب گسترده¬ ای در آثارشان داشته است. در توصیف این فصل قصایدی سروده شده است که به این اشعار در ادبیات عربی ربیعیه و در ادبیات فارسی بهاریه می-گویند. این رساله به بررسی و تحلیل این اشعار پرداخته است. ربیعیات و بهاریه ¬ها، در اشعار شاعران قرن چهارم و پنجم هجری، بهانه ¬ای برای خوش¬ باشی و عیش و طرب است و در این اشعار به مسائل دیگر کمتر توجه شده است. آرامش سیاسی و اجتماعی که در جامعه¬ این شاعران حاکم بود و رفاهی که این شاعران در اثر ارتباط با دربار پیدا کرده بودند، در توصیف ¬هایشان از فصل بهار تأثیر به سزایی داشت، شاعرانی چون ابن عبدربه، ابن خفاجه، ابن زیدون ، منوچهری و فرخی که به این مضمون¬ها پرداخته¬اند،به طوری ¬که از آمدن این فصل احساس خوشحالی می¬کردندو زمینه نشاط و شادی و بساط عیش و نوش برای آنها فراهم می¬شد و برای آنها فصل خوش¬گذرانی و برپایی مجالس شرابنوشی بود، در شعر این شاعران بر خلاف ادبیات دوره¬های بعد به این فصل با چشم ¬انداز عرفانی و معنوی کمتر توجه شده است.

چکیده داستان علمیـ تخیّلی گونه ی جدیدی از ادبیات است که با داشتن عناصر خاص خود، از دیگر انواع داستان جدا می شود. برخی ریشه آن را در گذشته های دور و برخی آن را ابداعی جدید از نویسندگان دو قرن اخیر غرب می دانند. این نوع ادبی به سرعت بین نویسندگان عرب جای خود را یافت. "طالب عمران" نویسنده سوری با نوشتن بالغ بر پنجاه داستان و رمان علمی_تخیّلی پیشگام این عرصه در بین نویسندگان عرب است. این پژوهش با رویکردی توصیفی_تحلیلی،پس از تحلیل عناصر داستانی رمان به بررسی مضامین سیاسی و اجتماعی در شاهکار این نویسنده رمان "الأزمان المظلمه" می پردازد و در پی آن است که دیدگاه های وی را درباره حوادث سیاسی و اجتماعی قرن بیست و یکم نسبت به وقایع جهان بررسی کند. و به دنبال پاسخ این سوالات است که آیا این رمان، علمی_تخیّلی و یا فانتزی است؟ و آیا این حوادث این رمان مبنی بر واقعیّت است ؟ مهم ترین یافته های این تحقیق آن است که مولف آمریکا را به عنوان دشمن صلح و امنیّت بشر معرفی می کند که تمام قوای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و علمی را در جهت رسیدن به هدف شوم خود یعنی سیطره بر جهان به کار گرفته است. "طالب عمران" بر این باور است که قرن بیست ویکم قرن جنگ ها ست. آمریکا به عنوان قدرت برتر جهان به بهانه دفاع از خود و مبارزه با تروریست های حادثه 11سپتامبر سال2001 جنگ را با آغاز قرن بیست و یکم شروع و آن را با ادامه این سرکشی ها به مناطق مختلف کره زمین ادامه می دهد. کلمات کلیدی: داستان معاصر عربی، داستان علمی_تخیّلی، "طالب عمران"، الأزمان المظلمه، مضامین سیاسی، مضامین اجتماعی.

سید رضا موسوی هندی از جمله شاعران آیینی معاصر عراق است که با شعر هدفدار خود از مبانی فکری شیعه و آرمان های آن دفاع کرده و تشیع مخلصانه ی خود را به نمایش گذاشته است. این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی شعر آیینی، زندگی نامه ی شاعر و تعاریف سبک شناسی بپردازد و ساختار زبانی، ادبی و فکری سروده های آیینی سید رضا هندی از جمله: فضای موسیقایی، واژگان، ویژگی های نحوی، خیال و تصاویر شاعرانه، تکرار، معانی درونی و... را تحلیل نماید و خصوصیات سبک شناسیک آنرا نمایان سازد. با واکاوی در سروده های این شاعر درمی یابیم که موسیقی جایگاهی درخور توجه و قابل بررسی دارد؛ شیوه ی هماهنگی و چیدمان واژه ها، آهنگ درونی کلمات و بهره گیری از انواع صنایع بدیعی لفظی و معنوی، علاوه بر ایجاد جو موسیقایی کلام، فضایی برای رشد و بالندگی معانی مورد نظر شاعر ایجاد کرده است. در رابطه با سطح فکری شاعر باید گفت: وی در اشعار خود تحت تأثیر مضامین شعری نجف اشرف و با تقلید از شاعران پیشین، با بهره گیری از کتب تاریخی ـ روایی به مدح و رثای اهل بییت علیهم السلام پرداخته است.

شعر اجتماعی شعری است که محتوا و مضمون آن مسائل اجتماعی را در بر داشته باشد. در این گونه شعر، شاعر دغدغه ها، تحولات و معضلات اجتماعی را با ذهن خلاق خویش به رشته شعر در می آورد تا از رهگذر آن، عواطف و اندیشه های اجتماعی-سیاسی را با ذهن خلاق و بینش شاعرانه، مورد پالایش و استحاله ی هنری قرار دهد و به آفرینش اصیل هنری دست یابد. سعاد الصباح (...-1942م) و پروین اعتصامی (1320-1285ش) از جمله شاعرانی هستند که هر کدام به طرح مشکلات اجتماعی و اخلاقی زمان خود پرداخته اند و مضامین اجتماعی را به گونه ی شعر درآورده اند. از مضامین اجتماعی موجود در اشعار این دو شاعر فقر، آزادی خواهی، استبداد ستیزی و جایگاه زنان می باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس مکتب فرانسه با هدف بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی در اشعار سعاد الصباح و پروین اعتصامی به تعریف نقد اجتماعی و رابطه¬ی ادبیات و جامعه و بیان کلیاتی در مورد ادبیات و مضامین شعری کویت و ایران در زمان این دو شاعر پرداخته و وضعیت زنان را در این دو کشور مورد بررسی قرار داده و سپس به معرفی دو شاعر و بیان آثار و مضامین شعری آن دو پرداخته و سپس بررسی مضامین اجتماعی یاد شده در اشعار سعاد الصباح و پروین اعتصامی را مورد توجه قرار می دهد. در تحلیل این اشعار عوامل مختلفی همچون واژگان، ترکیبات، تصاویر هنری و آرایه های موجود مورد بررسی قرار گرفته و بعد از بیان نمونه ای از شعر عربی و فارسی به تطبیق آن دو پرداخته شده است. از وجوه اختلاف شعر آن دو این است که در موضوع فقر سعاد تنها به وجود فقر در جامعه اشاره کرده اما پروین به ریشه یابی موضوع در اشعارش پرداخته، در موضوع استبداد ستیزی با توجه به حمله ی عراق به کویت اشعار سعاد بیشتر از پروین است و از وجوه اشتراک شعر آن دو این است که در موضوع آزادی خواهی سعاد جامعه را به چاه و پروین آن را به قفس تشبیه کرده است. در مورد حقوق و جایگاه زن در جامعه ی آن روز اشعار سعاد بسیار فراتر از اشعار پروین می باشد.

سبک شناسی _ که در سده اخیر مورد توجّه ویژه ای از جانب ادیبان و ناقدان قرار گرفته_ علم یا نظامی است که از سبک بحث می کند و به دنبال یافتن روش نویسنده و روشنگر زیبایی گرایی زبان شناسی است. عوامل متعدّدی در ایجاد سبک ها دخیل اند و به همین سبب، دامنه سبک ها فراوان و بی شمار است. در این میان، از جمله متونی که شایستگی و ارزش تجزیه و تحلیل دارد، متون دینی و به طور خاص نهج البلاغه است. نهج البلاغه که تالی تلو قرآن مجید و مشعل فروزان راه کمال و هدایت است، معجزه بیانی علوی است. اقیانوسی که از قلب پاک یگانه رادمرد میدان خطابه و سخن جوشش می گیرد. اثری که در عین علوّ معانی به زیورهای لفظی آراسته و مشحون از بدایع صنعت و دقایق بلاغت است.لذا با توجّه به عظمت این اثر گرانسنگ و از آن رو که اثر هر شخص مبیّن شخصیّت، افکار و اندیشه های صاحب آن اثر است، نگارنده در این نوشتار، با گزینش نامه های نهج البلاغه به بررسی سبک شناختی آن ها پرداخته است. لذا ضمن ارائه تعاریفی از سبک، سبک شناسی و نامه، به بررسی اجزا و اقسام نامه های امام? رو آورده و رعایت اصول نامه نگاری را در این نامه ها به تصویر می کشد. سپس به دنبال سبک شناسی نامه ها از سه نظرگاه فکری، ادبی و زبانی برآمده است. عمده ترین موضوعات مطرح در نامه ها، موضوع های سیاسی، اخلاقی و دینی می باشد. از بارزترین ویژگی های نامه ها، عبارت پردازی زیبا، آرایش لفظی و روح و آهنگ حماسی آن است. کلام وزین و رزین حضرت?، به زیور فصاحت و بلاغت آراسته، و سراسر تابلوهایی زنده و شورانگیز است. بهره گیری از تمثیل و اسلوب هایی نظیر تحذیر و قسم در نامه ها از بسامد بالایی برخورداراند. نامه های ایشان با آیات قرآنی، احادیث نبوی و اشعار شاعران بینامتنیّت دارد.