مختار ثقفی یکی ازافراد تاثیر گذار، در تاریخ شیعه است که زندگی او در هاله ای از ابهام قرار گرفته است. قیام مختار نقش بسیار مهمی در باور اعتقادی شیعه داشته و در سینه ها و خاطره ها و نوشته ها ، هماره جای خود را حفظ کرده است. بررسی نهضت وی هم برای دوستدارانش و هم برای منتقدینش ضروری است ،چرا که عده ای معتقدند او برای انتقام خون حسین بن علی(ع)، قیام کرد؛ این عده او را تبدیل به قهرمان کرده اند.گروهی دیگر به ذم او پرداختند و وی را هواخواه قدرت می دانند. قیام مختار، جای ویژه ای در متون انقلابی شیعه دارد و هر جا سخن از انقلاب عاشورا رفته، قیام او ضمیمه آن است. به تدریج، مختار و قیامش، موضوع بسیاری از کتابها گشت ، یک بخشی از این کتابها که به صورت اختصاصی به مختار پرداخته است، مختار نامه ها هستند. آنچه که مقرر است در این پژوهش بدان پرداخته شود، این است که شخصیت واقعی مختار در تاریخ با مختار مختارنامه ها، چه شباهتها و چه تفاوتهایی دارد. در ضمن این بررسی به دو سوال مهم پاسخ در خور داده خواهد شد : 1- چه تفاوتهایی بین شخصیت واقعی مختاردر تاریخ و مختار درمختارنامه ها وجود دارد؟ 2- چه شباهتهایی بین شخصیت واقعی مختار در تاریخ و مختار در مختارنامه ها وجود دارد؟ قاعدتا پرسشهای این پژوهش، مبتنی است بر تحقیق و تطبیق جامعی در کتب تاریخی و مختارنامه ها و نگارش وجوه تشابه و تمایز یک شخصیت اصولا فرضیه جدیدی ارائه نمی کند و تنها یک بررسی تطبیقی است. در این پژوهش، به روش توصیفی و تحلیلی مطابق با روش بررسی تاریخی به تجزیه و اطلاعات پرداخته شده و این نتیجه حاصل آمد که مختارنامه ها به دلیل کارکرد سیاسی و اجتماعی که داشتند در بیان اعمال مختار بسیار اغراق کردند و مسلما با منابع تاریخی که گویای بسیاری از واقعیتهای زندگی اوست، متفاوت هستند و شباهتهای بسیار کمی را با تاریخ دارا هستند. واژگان کلیدی: مختار، مختارنامه ها، شخصیت .