وقف و اوقاف از مهم ترین مسائل در ارتباط با تاریخ اجتماعی ایران است. اگرچه وقف با اعتقادات مذهبی پیوندی عمیق دارد، اما اهمیت و نقش آن در جامعه ارتباط تنگاتنگی میان آن و تاریخ اجتماعی برقرار می کند. واقفان همواره با ایجاد بناهای عام المنفعه و معین کردن موقوفاتی برای آنها به بخش عظیمی از نیازهای جامعه عصر خود پاسخ داده اند. بسیاری از ابنیه عمومی چون مساجد، مدارس، دانشگاه ها، بیمارستان ها، کاروانسراها، خانقاه ها و رباط ها موقوفه بوده و از عایدات اوقاف اداره می گردیده است. به نظر می رسد وقف به عنوان یک پدیده اجتماعی در طول تاریخ نقش مهمی در توسعه دانش، مدنیت، فرهنگ و مذهب یک جامعه ایفا نموده است. اهمیت وقف و تأثیر آن در جامعه محقق را بر آن داشت تا با مطالعه و بررسی این مسئله در یکی از ادوار مهم تاریخ ایران، یعنی عصر ایلخانان، نقش این پدیده اجتماعی در جامعه را تبیین نماید. در این دوره به رغم شرایط خاص اجتماعی، فرهنگی، سیاسی ناشی از حمله مغول گسترش و شکوفایی چشمگیری در وقف در مقایسه با ادوار مختلف تاریخ ایران مشاهده می شود. به نظر می رسد شرایط خاص دوره موردنظر در این رونق و شکوفایی نقش مهمی داشت. ویرانی موسسات اجتماعی، فرهنگی، مذهبی در اثر حمله مغول و نیاز جامعه به بازسازی و احیای این موسسات، مسئله ناامنی در مالکیت و غصب املاک موقوفه از سوی حکام، فرمانروایان و حتی ایلخانان و تلاش برای حفظ ثروت های خانوادگی از عوامل مهمی بود که می توانست موجد انگیزه در واقفان برای وقف قسمت وسیعی از اموال و املاکشان شود. جدای از اینها انگیزه مذهبی و تلاش برای کسب توشه آخرت عامل مهمی بود که واقفان را به سوی این عمل پسندیده ترغیب می کرد. در واقع شاید بتوان گفت انگیزه مذهبی، انگیزه غایی و نهایی وقف بود. تحقیق حاضر درصدد است تا ضمن شناسایی و معرفی موقوفات و واقفان بزرگ عصر ایلخانی، تحلیل کمّی و کیفی از موارد مصارف این موقوفات و جهت یابی واقفان در این زمینه ارائه دهد. همچنین این تحقیق می کوشد تا از خلال شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی جامعه در عصر ایلخانان به درک صحیحی از انگیزه های واقفان در اقدام به عمل وقف دست یابد.

چکیده تحقیق درباره ی دیوان سالاری به عنوان پدیده ای پویا در تاریخ ایران روشن کننده ی بسیاری از مسائل تاریخ کشورمان خواهد بود. به ویژه پژوهش در رکن مالی دیوان سالاری یعنی دیوان استیفاء به دلیل وابستگی مستقیم به قشرهای مختلف جامعه از قبیل کشاورزان، دامداران، بازرگانان، کسبه و صنعتگران تصویری روشن از اوضاع سیاسی – اجتماعی – اقتصادی در پیش چشم خواهد آورد. دیوان استیفاء و مسائل مرتبط با آن در دوره ی هجوم مغولان و شکل گیری حکومت ایلخانی دستخوش تغییرات بسیاری شد. بررسی تغییر و تحوّلات به وجود آمده در دیوان استیفاء پس از حمله ی مغول تا فروپاشی حکومت ایلخانی در ایران موضوع پژوهش حاضر است. در پژوهش پیش رو با بررسی منابع تاریخی اطلاعات مرتبط گردآوری و ارائه شده است. سپس با تجزیه و تحلیل داده ها چگونگی تأثیر حکومت مغول و ایلخانی بر دیوان استیفاء و عملکرد و وظایف آن ارائه شده است. در نتیجه ی ورود مغولان به ایران و تأسیس حکومت جدید تغییرات عمده ای در دریافت و هزینه ی مالیات ها از قبیل مالیات بستن بر حیوانات، دریافت مخارج ایلچیان از رعایا، رواج مالیات سرانه، توجّه بیشتر به مالیات کسبه، صنعتگران و بازرگانی، هزینه نشدن مالیات ها، غنائم جنگی و دیگر اموال جمع آوری شده از رعایا در اداره ی امور مملکت به وجود آمد. این تغییرات و پیامدهای آن به رشد جایگاه کارگزار ارشد دیوان استیفاء و زیر دستانش در حکومت، تغییر مناسبات زمینداری و ظهور طبقه ی جدیدی از زمینداران در میان عناصر دیوانی و نظامی ، تغییر گسترده در قوانین ملکی، افزوده شدن نوع جدیدی از حق مالکیت با عنوان انجو و گسترش نوع دیگر از مالکیت یعنی وقف منجر شد. برآیند تغییرات یاد شده کاهش شدید تولید و رکود فزاینده در نیمه ی اول حکومت مغول و ایلخانان بود. اصلاحات به وجود آمده به دست غازان خان که به تدبیر کارگزارانی چون خواجه رشید الدین فضل الله آغاز شده بود؛ هرچند تولید و کسب و کار را از رکود خارج کرد، هرگز نتوانست وضع مملکت را به مرزهای پیش از تهاجم مغول نزدیک کند. این پژوهش در سه فصل تدوین شده است. فصل نخست پس از ذکر کلیات تحقیق، دیوان استیفاء در دوره ی خوارزمشاهیان بررسی می شود. فصل دوم به تأثیر حکومت مغول و ایلخانان در دیوان استیفاء تا آغاز حکومت غازان خان اختصاص دارد. در فصل سوم ابتدا اصلاحات ایجاد شده به دست غازان خان در امور ملکی و مالیاتی که به طور مستقیم به دیوان استیفاء وابسته بودند، بررسی شده اند. سپس وضعیت مالیات ها در دوره ی آخرین ایلخانان و تغییرات ایجاد شده در مناسبات زمینداری مد نظر قرار گرفته است.

رساله حاضر بررسی اعتراضات مردمی عصر مغولان و ایلخانان بوده است. در این رساله سعی شده است، به بررسی ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و مذهبی قیام ها و اعتراضات مردم این عصر پرداخته شود، چرا که در بررسی ابعاد مختلف قیام ها و پایداری های مردم دوره ها و حکومت های گوناگون، می توان تا حد زیادی از ابهامات تاریخی یک ملت پرده برداشت. در این پژوهش تلاش شده است تا با واکاوی و بررسی قیام ها و مخالفت های مردم، برخی از نقاط مبهم را روشن نموده و به نتایچ علمی دست یابد. یکی از موضوعات و مسائل اجتماعی که ملت های گوناگون در اعصار و دوره های متفاوت همواره درگیر آن بوده اند، بحث اعتراضات می باشد. اعتراضات و مخالفت ها، در اثر فشارهای گوناگونی که بر مردم وارد می شود به ظهور می رسد و در بعضی از مواقع، شدت مخالفت و اعتراض به حدی زیاد می گردد که به مرحله قیام منجر می شود، تا به آنجا که ممکن است حکومت و دولتی را از پای درآورده و حکومت جدید را روی کار بیاورد. در دوره مغولان و ایلخانان نیز پایداری ها و مخالفت های مردم از سه جهت سیاسی، اقتصادی و مذهبی مورد بررسی قرار گرفت. در بخش مربوط به اعتراضات سیاسی به مقاومت ها و پایداری های مردم در برابر تهاجم و یورش قوم مغول پرداخته شد و مشاهده گردید که اصولاَ اعتراضی صورت نگرفته است و اگر در بعضی از مناطق شهری و روستائی مقاومتی از جانب مردم صورت گرفته به علت وجود مشخصه هایی مانند رهبری لایق و آذوقه کافی و قلاع مستحکم بوده است. اعتراضاتی نیز در برابر ظلم وتعدی حکام و امرای مغولی و ماموران مالیاتی صورت گرفته است، که خود این امر به صورت ترک دیار و آبادی بوده است که در دراز مدت منجر به سقوط و زوال شبکه اقتصادی کشور گردیده است. در دوره ایلخانان، اعتراضات مذهبی نیز رخ داده است که این امر برمی گردد به تساهل و تسامح مذهبی حکمرانان ایلخانی، اغلب این اعتراضات به صورت درگیری فرقه های دینی بوده است. درنهایت نیز این اعتراضات و قیام های مردمی با بن مایه های گوناگون باعث سقوط و زوال سلسله ایلخانی و روی کارآمدن حکومت ها و سلسله های مستقلی چون سربداران و مرعشیان و غیره گردید.

آنچه در پیش رو داریم تلاشی است برای شناخت بخش کوچکی از میهن بزرگ مان با نیت شناخت پیوند ها ،نقش ها و جایگاه آن در کلیت تاریخ معاصر ایران و سر انجام این که به درک درستی از جایگاه تاریخی این منطقه و ظرفیت های آن برای توسعه و آبادانی ایران برسیم. منطقه طرهان در لرستان از ویژگی های اجتماعی ،اقتصادی و فرهنگی خاصی برخوردار است که در خود بازتابی از مسایل و موضوعات خاص ایران و منطقه لرستان را نشان می دهد. در منطقه طرهان، طوایف قدرتمند با سران با نفوذی از جمله خاندان غضنفری امرایی وجود وجود دارد، که از طریق تشکیل افواج امرایی، همیشه در معادلات سیاسی لرستان نقش ایفا کرده اند . چگونگی تعامل سران طوایف با شاهزادگان قاجاری و روند شکل گیری حوادث منطقه از جمله انقلاب مشروطیت و تشکیل قشون اسلامیه در لرستان، فاقد پیشینه تحقیق درخور بوده و پژوهش در آن عرصه های جدیدی برای مطالعه در مورد سیاست محلی و منطقه ای قاجاریه، تاریخ طوایف در ایران معاصر، فهم مواضع گروه های غیر شهری از مشروطیت و نیز تجربه نوسازی اجتماعی – نظامی در منطقه لرستان را بدست می دهد. به همین خاطر نگارنده بر آن شد تا با جمع آوری اطلاعات از معمرین ، تاریخ محلی و مراکز اسنادی کشور، نقش آفرینی سران طوایف طرهان (نظر علی خان امرایی طرهانی وفرزندش،محمد علی خان) در سده اخیر مورد بررسی قرار دهد و سر انجام به این نتیجه برسد که جایگاه طوایف طرهان و خاندان غضنفری امرایی در تحولات سیاسی ،اجتماعی و فرهنگی لرستان و نقش آفرینی آنها در حوادث مختلف منطقه بخصوص موضع گیری دو گانه در قبال مشروطیت وشکل گیری قشون اسلامیه بر علیه برنامه های نوسازی رضا شاه ،جایگا هی موثر و انکار ناپذیر بوده است . در پایان لازم به ذکر است چون این پژوهش نخستین کوشش جدی در این زمینه است ،باید کاستی های فراوانی داشته باشد . آنچه در اینجا فراهم آمده بر پایه مدارک و اسناد موجود – آن هم نه همه ،بلکه بخشی که نگارنده علی رغم موانع توانسته بدان ها دسترسی یابد- تدوین شده است و هرگز بر کمال آن ادعایی ندارد که بی هیچ تعارفی بر کاستی آن معترف است. واژگان کلیدی:قاجار ،لرستان،طرهان ،خاندان غضنفری امرایی

پژوهش حاضر در نظر دارد تا با بررسی مطالب مندرج در سفرنامه های خارجیانی که در عصر قاجار از خوزستان دیدن کرده اند به این مسأله پاسخ گوید که با توجه به ویژگی ها و مختصات خوزستان به عنوان منطقه ای استراتژیک از دوره قاجار تاکنون – هم برای ایران و هم برای کشورهای منطقه و هم قدرت های سلطه گر خارجی - چه عواملی باعث جذب و جلب توجه غربیان به این منطقه می شد و این توجه در سفرنامه ها چگونه بازتاب یافته و از چه دگرگونی هایی در طول زمان برخوردار بوده است. همچنین در این رساله قصد بر آن است تا با محوریت بخشیدن به سفرنامه ها به عنوان منبع اصلی ِ روایت ِتاریخِ خوزستان در عصر قاجار، از تاریخ نگاری های سنتی و فرمایشی اندکی فاصله گرفته و خواننده روایتی دیگر از خوزستان، از دید ناظران خارجی باشیم. این تحقیق از ابزار کتابخانه ای بهره گرفته و با روش توصیفی- تحلیلی به پیش رفته است؛ به گونه ای که مطالب مندرج در هر سفرنامه از لحاظ موضوعات جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به طور جداگانه دسته بندی و بررسی شده است. همچنین دوران حکومت قاجاریه به سه دوره مشخص زمانی تقسیم شده و به این ترتیب هر سفرنامه در دوره خاص زمانی خود قرار گرفته است. نتایج به دست آمده در این پژوهش حاکی از آن است که خوزستان به واسطه ویژگی های منحصر به فرد جغرافیایی و اقلیمی و منطقه ای از قبیل وجود رودخانه های پرآب و قابل کشتیرانی در آن، موقعیت ممتاز آن در نزدیکی به خلیج فارس و بنادر آن، هم مرز بودن با کشور عثمانی و نزدیکی به بنادر مهم جنوبی آن مانند بصره و اشتراک در استفاده از رودخانه اروند رود برای کشتیرانی، وجود اقوام گوناگون در خوزستان و همچنین قدمت تاریخی و باستانی بودن این منطقه (که یادگارهایی ارزشمندی از آن دوران را در خود جای داده)، از اوایل دوره قاجار بسیار مورد توجه غربیان واقع شده است. بر این اساس ، این منطقه هم به لحاظ سیاسی و اقتصادی برای آنها واجد اهمیت بود و هم از لحاظ اجتماعی و فرهنگی. اهمیت سیاسی خوزستان برای غربیان، زمانی مشخص شد که در هنگام تیرگی روابط ایران و انگلیس این منطقه مورد هجوم نیروهای بیگانه واقع شد و از اشغال شهرهای مهم آن به عنوان اهرم فشاری در تحمیل خواسته های سیاسی به ایران استفاده گردید. از سوی دیگر با توجه به طغیان و عصیان گاه به گاه اقوام ساکن در این خطه، با دمیدن در آتش اختلافات موجود میان این اقوام و حکومت مرکزی، از چنین مخالفت هایی در جهت مشکل سازی برای حکومت مرکزی و مشغول داشتن آن به مسائل داخلی و غفلت از منافع خود در مسائل خارجی بهره گیری شد. در زمینه روابط ایران و عثمانی و موقعیت خوزستان در این باره، از خلال مطالب سفرنامه ها چنین برمی آید که بسیاری از موارد اختلاف میان این دو کشور در دوران قاجار به خاطر مسئله شط العرب(اروندرود) و محمره ( خرمشهر) بوده است. انگلیس و روسیه نیز در عین آنکه خواستار پایان بخشیدن به اختلافات مرزی ایران و عثمانی بودند لیکن فقط به منافع خود چشم داشتند نه به منافع این دو کشور، و جانبداری های آنان از یک کشور خاص در کمیسیون های حل اختلاف نیز بر اساس سیاست های آنان در همان مقطع زمانی تعیین می شد. در مسائل مربوط به اقتصاد و امور بازرگانی، با توجه به مطالب سفرنامه ها، خوزستان یکی از بهترین و راحت ترین راههای ورود کالاهای خارجی به بازارهای داخلی ایران بود. از این رو غربیان کوشیدند تا با گرفتن امتیازهای مختلف از دربار ایران در این زمینه و نیز همکاری با خوانین بختیاری و شیوخ عرب راههای جدیدی برای ورود کالاهای خود به ایران بیابند. اهمیت خوزستان از نظر بهترین راه بازرگانی جنوب ایران زمانی معلوم می شود که جنوبی ترین نقطه آن یعنی خورموسی برای ایجاد اولین ایستگاه راه آهن از سوی انگلیسی ها پیشنهاد شد. با کشف نفت در اواخر عصر قاجار ، خوزستان و به خصوص مناطق نفتی آن اگرچه در ظاهر جزو ایران بود لیکن در واقع به قسمتی از خاک انگلیس تبدیل شد تا جایی که آنها حتی سیستم شهرنشینی را نیز دگرگون کردند . بدین گونه، شرکت نفت به قدرتی مطلق در این منطقه تبدیل شد و در واقع به مثابه شعبه ای از دولت انگلیس در خاک ایران درآمد. در زمینه مسائل اجتماعی، بررسی های غربیان بیشتر حول محور اقوام و طوایف ساکن در خوزستان و مطالعه بر روی ویژگی هایی خاصی از قبیل کوچ عشایر، آداب و سنن و رسوم مختلف آنها و سیستم توزیع قدرت در میان آنها و همچنین بررسی مسائل و مشکلات شهری بود. در زمینه فرهنگی نیز مهمترین جاذبه منطقه خوزستان، همانا وجود آثار باستانی پیش از اسلام در این منطقه و تلاش غربیان برای دستیابی به این آثار و تصاحب آنها و حتی الامکان انتقال آنها به کشور خود بود که با توجه به غفلت عجیب دولتمردان ایرانی، تا حدود زیادی نیز در این کار توفیق یافتند.

وزارت یکی از مهم ترین مناصب در تاریخ حکومت سیاسی و اداری ایران بوده است. این منصب با توجه به شرایط و موقعیت های مختلف تغییراتی پیدا کرده است و حکومت های مختلف متناسب با ویژگی های خود قواعدی را به این منصب افزودند. در زمانی که مسلمانان ایران را فتح کردند قوانین و ویژگی های اسلامی را به این منصب افزودند که باعث شد این منصب شکلی متناسب با حاکمیت اسلامی پیدا کند. در دوران سامانی نیز منصب وزارت متناسب با ویژگی های این حکومت تغییراتی پیدا کرد و گرایش به وزرایی که دارای جایگاه مذهبی بودند افزایش پیدا کرد و علت این امر نیز گسترش فعالیت داعیان اسماعیلی و گرایش بسیاری از درباریان سامانی به این فرقه بود و این باعث شد برای مقابله با رشد اسماعیلیه وزرایی انتخاب شوند که از گسترش این فرقه جلوگیری کنند. به طور کلی در دوره اول حکومت سامانیان وزرایی قدرتمند تمامی امور را تحت کنترل خود دارند و علاوه بر امور سیاسی در امور نظامی نیز دخالت می کنند ولی با ورود ترکان و قدرت گیری این عنصر جدید نقش وزرا بسیار محدود می شود و در اواخر حکومت سامانی وزرا قدرت تصمیم گیری چندانی ندارند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

در قرن نهم علاوه بر تسلط تیموریان بر ایران که از ادوار حساس تاریخی ایران است ، دو طایفه ترکمانان به نامهای قراقوینلو و آق قوینلو در صحنه سیاسی ایران ظاهر شدند. قراقوینلوها با استفاده از ضعف و اختلاف درونی حاکمان تیموری و با بهره گیری از تشکل قبایل خود که شامل قدرت عظیم نیروهای اتحادیه قبایل می شد توانستند قدرت را ابتدا در مناطق غرب ایران و سپس در مناطق مرکزی ایران و عراق عجم بدست گیرند. دوره حاکمیت ایشان نسبتا کوتاه و پر از آشفتگی های سیاسی بود. مردم اصفهان که از ظلم و ستم تیموریان به ستوه آمده بودند پذیرای قراقوینلوها شدند ولی پس از مدتی دریافتند که قراقوینلو ها به مراتب بدتر و ظالمتر از تیموریان هستند چرا که در ابتدای امر بدست ایشان قتل عام شدند دوران حاکمیت قراقوینلو ها همراه با تعدی و اجحاف بسیار بود، بطوریکه از سخت ترین ادوار تاریخی اصفهان بشمار می آید. اصفهان در این دوره از همه لحاظ دچار رکود شد، بطوریکه هیچ فعالیت علمی و فرهنگی در آن صورت نگرفت . تجارت دچار کساد گشت وضعیت اجتماعی مردم دچار نابسامانی شد. حکومت آق قوینلو ها در ایران بر عکس قراقوینلو ها جزو درخشانترین اعصار کوتاه حکومتی تاریخ ایران است .

این پایان نامه در سه فصل تنظیم شده است: فصل اول ، اوضاع سیاسی تبریز را بررسی می کند. فصل دوم ،اوضاع فرهنگی تبریز را بحث و بررسی می کند. در فصل سوم ، رجال فرهنگی - سیاسی و مدافعان آزادی این خطه را به بحث می پردازد.

این تحقیق در پنج فصل به موقعیت ایل قاجار در مازندران و چگونگی حرکت آنها برای حکومت خواهی پرداخته شده است . فصل اول، نظر به اهمیت موقعیت جغرافیایی درحوادث تاریخی قاجارها- ابتدا موقعیت جغرافیایی مازندران و بعد نام باستانی مازندران و طبرستان و قبایل و ایلات و آثار و ابنیه قدیمی مازندران مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم ، اصل و نسب قاجارها - فعالیت های نظامی و سیاسی شخصیت های قاجار از زمان تاسیس حکومت صفوی تا سقوط آن و با کوچ آنها به استراباد و مازندران ، و همچنین در باره اولین حرکت قدرت طلبی قاجارها تحت رهبری فتحعلی خان قاجار و درنهایت ماجرای قتل او مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم ، این فصل موقعیت ایل قاجار در مازندران درزمان نادرشاه و همچنین د.ومین مرحله از تلاش های نظامی قاجارهای اشاقه باش به رهبری محمد حسن خان قاجار مورد بررسی قرار گرفته است . با قتل نادر وآشفتگی اوضاع کلی کشور، فعالیت های نظامی محمدحسن خان قاجار در جهت کسب قدرت محلی وامنیت داخلی مازندران آغاز گردید. تلاشهای سیاسی ونظامی ایل قاجار و برتری طایفه اشاقه باش نسبت به سایر ایلات در مازندران از موضوعات مهم این فصل می باشد. فصل چهارم، این فصل اختصاص یافته است به رقابت های ایلی بین روسای ایلات پس از قتل نادر و فعالیت های نظامی محمدحسن خان در جهت توسعه و گسترش قدرت برای تشکیل حکومتی فرامنطقه ای که برخورد های نظامی متعددی با دیگر ایلات حاضر در غرب و جنوب موجب شده بود و سرانجام آن به شکست خان قاجار منجر شد در قسمت دیگر همین فصل انتصاب حسینقلی خان به حکومت دامغان و اقدام نظامی او برای ایجاد حکومت محلی و شکست و از میان رفتن این مرحله از تلاشها و اقدامات قاجارهای اشاقه باش مورد بررسی قرار گرفته است.

این پایان نامه در ده فصل تنظیم شده است: فصل اول، به بیان وجه تسمیه شهر مشهد، موقعیت جغرافیایی، مشهد در گذر تاریخ و بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی از نهضت مشروطیت تا شهریور 1320 ه.ش . فصل دوم به تعلیم و تربیت سنتی و جایگاههای آن . فصل سوم به آموزش و پرورش نوین. فصل چهارم، به روزنامه و روزنامه نگاری و نمایش. فصل پنجم به ورزش و تربیت بدنی. فصل ششم به کتابخانه ها و موزه ها. فصل هفتم به چاپ و چاپخانه. فصل هشتم به انجمن ها و محافل فرهنگی . فصل نهم به مشاهیر علم و ادب. فصل دهم به بناهای فرهنگی ماندگار پرداخته است.

در رابطه با موضوع رساله سوالهای زیر به ذهن مطرح می گردد که پایان نامه مزبور سعی در پاسخ دادن آن دارد: 1-دلایل توجه روسها و انگلیسی ها به آسیای مرکزی چه بود؟ 2-آیا شاهان قاجار توانایی برقراری امنیت در مرزهای شمال شرقی ایران را داشتند؟ 3-دولت قاجار برای برقرار کردن امنیت و ثبات سیاسی چه راهکارهایی اتخاذ نمود؟ 4-نقش روسها و انگلیسی ها در میزان موفقیت یا عدم موفقیت ایران تا چه اندازه ای بود؟ 5-عکس العمل انگلیسی ها در مقابل پیشروی روسها در آسیای مرکزی چه بود؟ 6-دولت قاجار در مقابل پیشروی روسها در آسیای مرکزی و بخصوص مناطق ترکمن نشین آخال، مرو، سرخس چه واکنشهایی نشان داد؟

دراین رساله نگارنده برآنست تا زمینه های انتخاب اصفهان به پایتختی دولت سلجوقیان را بررسی کند. از اینرو به سابقه تاریخی اصفهان و پیدایش آن پرداخته، آنگاه به تحولات سیاسی-اجتماعی دولت سلجوقی با تکیه بر شهر اصفهان نگاهی خواهد داشت و وضعیت اقتصادی این شهر را نیز مورد بررسی قرار خواهد داد و سرانجام به اوضاع علمی و فرهنگی و مذهبی اصفهان در روزگار سلجوقیان اشاره می کند.