به منظور بررسی اثر تراکم و رقم بر عملکرد واجزای عملکرد ارقام لوبیای قرمز در شراط آب و هوایی شهر سنندج (مرکز استان کردستان ) آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام گرفت . ارقام کشت شده شامل : صیاد ‏‏ْ‎‎‏‎‎، درخشان ،گلی ویک رقم محلی و تراکم های مورد استفاده نیز شامل : 15 ، 20 ، 30 و 40 بوته در متر مربع بود. نتایج نشان داد که بین ارقام تفاوت معنی داری از نظر عملکرد دانه وجود نداشت، اما عملکرد رقم درخشان با میانگین تولید 7/1939 کیلوگرم در هکتار اندکی بیشتر از ارقام دیگر بوده است و رقم گلی کمترین عملکرد دانه به میزان 1/1684 کیلوگرم درهکتار راتولید نمود. در تراکم های مورد نظر در سطح احتمال 1% تفاوت معنی دار بود و حداکثرو حداقل عملکرد به ترتیب از تراکم های 30 و 15 بوته در متر مربع به دست آمد . که این افزایش عملکرد در تراکم 30 بوته در متر مربع ناشی از افزایش تعداد غلاف در بوته بوده است . اثر متقابل رقم وتراکم بر عملکرد دانه درسطح آماری 1% معنی دار بود که در این زمینه رقم صیاد با تراکم 30 بوته درمترمربع دارای بیشترین عملکرد دانه و رقم محلی با تراکم 15 بوته در متر مربع دارای کمترین عملکرد دانه در واحد سطح بوده است. در این مطالعه اثر تراکم بر وزن کل ماده خشک تولیدی و تعداد غلاف در بوته معنی دار شد. همچنین اثر رقم بر تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه وشاخص برداشت تفاوت معنی داری از خود نشان داد. اثر رقم بر صفت تعداد روز تا50% گلدهی در سطح آماری 1% معنی دار بود. بر اساس مقایسه میانگین ارقام ، رقم گلی با 56 روز و رقم درخشان با 43 روز به ترتیب بیشترین و کمترین میزان روز تا 50% گلدهی را به خود اختصاص داده اند . اثر تراکم نیز بر صفت تعداد روز تا گلدهی در سطح احتمال 5% معنی دار گردید . اثر متقابل رقم و تراکم بر روی صفت تعداد روز تا گلدهی معنی دار نشده است. در مطالعه انجام شده ، اثر رقم بر تعداد روز تا غلاف دهی در سطح احتمال 1% تفاوت معنی دار از خود نشان داده است. اثر تراکم بر تعداد روز تا غلاف دهی نیز در این بررسی، در سطح احتمال 1% معنی دار شد اثر رقم بر صفت تعداد روز تا رسیدگی در سطح آماری 1% تفاوت معنی دار نشان داده است. رقم گلی با میانگین 103 روز دیر رس ترین رقم این آزمایش و رقم صیاد با 87 روز به عنوان زود رس ترین رقم مشاهده گردید .اثر تراکم نیز بر تعداد روز تا رسیدگی در این پژوهش در سطح احتمال 1% معنی دار گردید. در این زمینه تراکم 15 بوته در متر مربع با میانگین 80/96 بیشترین و تراکم 40 بوته در متر مربع کمترین روز را برای صفت روز بعد از کاشت تا رسیدگی از خود نشان می داد. اثر متقابل رقم و تراکم بر صفت تعداد روز تا رسیدگی در این آزمایش معنی دار نشد . واژه های کلیدی : اجزای عملکرد، تراکم کاشت، رقم، عملکرد، لوبیا قرمز

به منظور بررسی اثرات تنش خشکی بر خصوصیات فیزیولوژیک، آنزیم های آنتی اکسیدانت و پروتئین های محلول در اکوتیپ های گندم سرداری، آزمایشی در قالب طرح بلوک های نواری با سه تکرار در سال 89-1388 و به صورت مزرعه ای در ایستگاه تحقیقات کشاورزی قاملو وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی استان کردستان اجرا گردید. نتایج آزمایش نشان داد، تیمار خشکی بر روی کلیه صفات از جمله آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز (sod) و پلی فنل اکسیداز (ppo)، میزان پرولین، پروتئین، پراکسیداسیون لیپید، پایداری غشاء، کلروفیل، تبادلات گازی برگ، سرعت کاهش آب از برگ و اجزای عملکرد معنی دار بود، به طوری که صفات پرولین، پراکسیداسیون لیپید و میزان خسارت به غشاء سلولی افزایش نشان دادند. تحت تنش خشکی بواسطه افزایش تولید انواع اکسیژن فعال، فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز و پلی فنل اکسیداز افزایش پیدا کرد. به نظر می رسد که آنزیم سوپراکسید دیسموتاز نقش اصلی را در کاهش خسارت اکسیداسیونی تحت تنش خشکی بر عهده دارد. لذا اکوتیپ های با فعالیت بیشتر آنزیم ها، مالون دآلدئید کمتر و پایداری غشاء بیشتری داشته اند. در این تحقیق اکوتیپ های مورد بررسی از نظر صفات ذکر شده اختلاف معنی داری را با یکدیگر نشان دادند، به طوری که از نظر میزان پروتئین، سوپراکسید دیسموتاز و پرولین اکوتیپ تازه آباد بر سایر اکوتیپ های مورد مطالعه برتری داشت. حفظ میزان پروتئین تحت تنش با کاهش سرعت از دست رفتن آب برگ همراه بود. اثر تنش رطوبتی بر وضعیت باند های پروتئینی بیشتر در جهت حذف و یا تحلیل بعضی از باندها در تیمارهای تنشی خصوصاً در نواحی مربوط به زیر واحد های آنزیم روبیسکو بوده و کمتر موجب ظهور باندهای جدید در عکس العمل به تنش شده است. بررسی الگوی باندی پروتئین های محلول بر روی ژل اکریل آمید نشان داد که ظهور باندهای جدید یا حذف بعضی از باندها در سطوح مختلف تنش خشکی را می توان به عنوان نشانگرهای بیوشیمیایی پاسخ به تنش خشکی در نظر گرفت. می توان گفت پروتئین هایی که به کمبود آب در گیاه پاسخ می دهند با فرآیندهایی از قبیل: فعالیت آنتی اکسیدانت ها، فتوسنتز، آسیب به پروتئین ها و متابولیسم لیپید ارتباط دارند و نقش این پروتئین ها در پاسخ به تنش می باشد.

این بررسی به منظور مطالعه واکنش ژنوتیپ های مختلف تریتیکاله به تنش خشکی و مقایسه آن با گندم و جو در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج طی سال های زراعی 89-1388 و 90-1389 اجرا شد. از یک آزمایش کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، سه کرت اصلی و هشت کرت فرعی استفاده شد. کرت های اصلی عبارت بودند از رژیم های رطوبتی مختلف شامل آبیاری در پتانسیل رطوبتی خاک 3- بار (i1)، آبیاری در پتانسیل رطوبتی خاک 10- بار با نصب باران گیر متحرک (i2) و بدون آبیاری (i3). چهار ژنوتیپ تریتیکاله (et-79-17، juanillo-92، et-82-15 و 83-18 et- به ترتیب با نام های t1، t2، t3 و t4)، سه رقم گندم نان (الوند، پیشگام و زرین) و یک رقم جو (بهمن) کرت های فرعی را شامل شدند. نتایج نشان داد که در هر سه تیمار رطوبتی بطور متوسط تریتیکاله دارای برتری معناداری از لحاظ عملکرد دانه نسبت به گندم و جو بود. از میان شاخص های مختلف ارزیابی مقاومت به خشکی شاخص های میانگین تولید (mp)، میانگین هندسی عملکرد (gmp)، شاخص تحمل به تنش (sti)، شاخص عملکرد (yi) و شاخص میانگین هارمونیک (hm) از بیشترین میزان همبستگی با عملکرد دانه در شرایط تنش برخوردار بودند. بر این اساس لاین های تریتیکاله دارای بیشترین مقادیر sti، mp، gmp، yi و کمترین میزان hm بودند. به هرحال بر اساس این شاخص ژنوتیپ ها صرف نظر از نوع گونه ای که به آن تعلق دارند به سه گروه مقاوم به خشکی (t4, t3, t2 و پیشگام)، حساس به خشکی (الوند، زرین و بهمن) و گروه با مقاومت متوسط (t1) گروه بندی شدند. در هر دوتیمار تنش میزان کاهش در وزن هزار دانه به عنوان یک از اجزای اصلی عملکرد، در تریتیکاله کمتر از دو گونه دیگر بود. اگرچه در هر دو تیمار تنش سطح برگ تریتیکاله کمتر از گندم بود ولی میزان کاهش سطح ویژه برگ تریتیکاله بر اثر تنش بیشتر از دو گونه دیگر بود که بیانگر قابلیت تطبیق بیشتر خصوصیات برگی در این گیاه به شرایط خشکی می باشد. برخلاف ارقام گندم زرین و جو بهمن لاین های t1و t3 تریتیکاله از بیشترین میزان بنیه گیاه برخوردار بودند. در شرایط بدون تنش سرعت رشد سنبله گندم بیشتر از جو و تریتیکاله بود ولی با تشدید تنش در تیمار دیم، تریتیکاله از سرعت رشد سنبله بیشتری برخوردار بود. سرعت از دست دادن آب از برگ های پرچم جدا شده تریتیکاله کمتر از دو گونه دیگر بود که دلالت بر میزان تعرق کوتیکولی کمتر این گونه نسبت به دو گونه دیگر دارد .تنش رطوبتی به طور قابل ملاحظه ای سبب کاهش هدایت روزنه ای برگ پرچم و بقیه پارامترهای مربوط به تبادلات گازی در همه ژنوتیپ های مورد مطالعه شد. در شرایط تنش کم آبیاری (i2) بیشترین کاهش هدایت روزنه ای در ارقام جو بهمن وگندم زرین (به طور متوسط54 درصد) و کمترین آن در لاین t1 تریتیکاله مشاهده شد. اگرچه در شرایط بدون تنش ژنوتیپ های پر محصول از هدایت روزنه ای کمتری برخوردار بودند ولی در شرایط تنش این ژنوتیپ ها توانستند مقدار هدایت روزنه ای بیشتری به میزان 32 میکرومول بر متر مربع بر ثانیه کسب کنند. همه ژنوتیپ های پر محصول به جز t2 نه فقط سرعت فتوسنتزی بیشتری در شرایط تنش داشتند بلکه از میزان کاهش کمتری نیز برخوردار بودند. هم در شرایط تنش و هم در شرایط بدون تنش محدودیت های مزوفیلی برای سرعت فتوسنتز در جو یشتر از دو گونه دیگر بود. نتایج مربوط به فلورسانس کلروفیل در برگ های سازگارشده به تاریکی مشخص کرد که با اعمال تنش پارامترهای فلورسانس به خصوص حداکثر عملکرد کوانتمی فتوسیستمii (fv/fm) و شاخص عملکرد (pi) کاهش یافت. مقدار این کاهش در تریتیکاله نسبت به گندم و جو کمتر بود که بیانگر اتلاف کمتر انرژی جذب شده در این گیاه ناشی ازکاهش کمتر غلظت مراکز واکنش کلروفیل و کارآیی بهتر انتقال الکترون در طرف دیگر پلاستوکوئینون a می باشد. برخلاف تریتیکاله خاموشی های غیر فتوشیمیایی فلورسانس در هر دو گونه گندم و جو بر اثر تنش رطوبتی افزایش یافت که بیانگر اتلاف بیشتر انرژی به صورت گرما در فتوسیستمii می باشد. تنش رطوبتی موجب افزایش دمای تاج پوشش در تمامی ژنوتیپ های مورد مطالعه صرف نظر از نوع گونه مربوطه شد ژنوتیپ های پر محصول نسبت به ژنوتیپ های کم محصول از تاج پوشش سردتری به میزان 63/0 و 40/0 درجه سانتی گراد برخوردار بودند. همچنین جو بهمن دارای گرم ترین و تریتیکاله دارای خنک ترین تاج پوشش بود. نتایج نشان داد که تحت تیمار خشکاندن تاج پوشش با استفاده از کلرات سدیم 1% تریتیکاله از بیشترین میزان انتقال مجدد ذخایر ساقه و کارآیی انتقال این ذخایر برخوردار بود. رابطه مثبت و معنا داری بین کاهش وزن دانه براثر کلرات سدیم و تنش بدون آبیاری مشاهده شد (**84/0= r). در مجموع نتایج نشان داد که برتری تریتیکاله از لحاظ عملکرد در شرایط تنش مرهون سازگاری بهتر این گیاه از لحاظ صفات مورفوفیزیولوژیک در مواجهه با تنش است.