پژوهش حاضر بررسی افکار مشروطه خواهی روزنامه حبل المتین است که با مطالعه بر روزنامه حبل المتین و سایر افکار روشنفکران معاصر وی انجام گرفته است و سعی نموده شد که علاوه بر ذکر مسائل گفته شده به تلاش روزنامه در تطبیق افکار جدید که با آموزه های دینی اسلام در تضاد بوده است پرداخته و علما و روحانیون را که یک قطب مهم در تحریک افکار عمومی بودند با اهداف خود همراه ساخته و برای پذیرش این افکار در جامعه مذهبی ایران قالبی مذهبی به آنها بخشد. در واقع با حفظ احکام شریعت مفاهیم جدید مشروطه خواهی را مطرح می ساخت. این روزنامه علل عقب ماندگی مسلمانان و ایرانیان را وجود استبداد و خمودگی فکری و در نتیجه وابستگی اقتصادی و فرهنگی به ملل بیگانه دانسته که باید برای نابودی این موانع به ترویج علم پرداخت که جهل، مادر تمام مفاسد سیاسی و اقتصادی خواهد بود و در این راستا باید در گسترش تعلیم وتربیت عمومی سعی مستمر داشت و آن زمان که ملت به حقوق معنوی و مادی خود آگاه گشتند برای بدست آوردن آزادی، قانون و دموکراسی به مبارزه با حکام ستمگر خواهند پرداخت. عامل نفاق و دوئیت در جهان اسلام را از علل اصلی واماندگی مسلمانان از دنیای مترقی آن روز معرفی نموده و همه باید در مفهوم ملت که در یک خاک به نام وطن به معاش می پردازند و دارای حقوق مشترکی هستند برای رسیدن به آرمانهایشان تلاش نمایند به همین علت روزنامه در کنار طرح اندیشه های مشروطه خواهی به بسترسازی جامعه برای درک بهتر اندیشه های جدید می پردازد.

از رویدادهای سیاسی و اجتماعی مهم ایران در دوره مشروطه خیزش دهقانان گیلان بر ضد مالکان و مناسبات فئودالی است . در پی وقوع انقلاب مشروطه و انتشار پیام مشروطیت و نفوذ افکار آزادی خواهی از شهرها به روستاهای گیلان ، روستاییان این سامان به بیداری و هشیاری طبقاتی دست یافته و بر ضد مالکان ، مباشران و نظام ظالمانه ارباب – رعیتی به حرکت درآمدند . جنبش دهقانان که در ابتدا با امتناع از پرداخت بهره مالکانه همراه بود ، خیلی زود در سرتاسر گیلان گسترش یافت . در این میان چند نقطه از گیلان از جمله رشت ، تالش و لشت نشاء به کانون های اصلی جنبش دهقانان مبدل شدند . در فرآیند جنبش ، اعتراض دهقانان خصلت انقلابی به خود گرفت و رعایا به طور قهرآمیز با مالکان ، حکومت گیلان و مأموران و سربازان اعزامی از پایتخت وارد کشمکش و ستیز شدند و با بیرون راندن مالکان از املاکشان بر زمین ها و اموال آن ها چنگ انداختند . در پی ریزی و سازماندهی این جنبش تشکیلات اجتماعیون – عامیون گیلان از جمله انجمن های عباسی نقش اصلی را داشتند و برخی از اعضای این انجمن مانند رحیم شیشه بر و سیدجلال شهرآشوب ، رهبری جنبش دهقانان را بر عهده گرفتند . دهقانان در روند جنبش با تشکیل انجمن های محلی بلوکات کوشش نمودند تا قدرت سیاسی را در روستاها به دست گیرند و بدین گونه دست مالکان را از روستاها کوتاه نمایند . جنبش دهقانان بیش و پیش از همه واکنش مالکان را برانگیخت . آنان با تشکیل انجمن مالکین گیلان در صدد مهار و سرکوب جنبش دهقانان برآمدند . در همین راستا دولت و مجلس مشروطه ، انجمن ولایتی و حکمرانان گیلان به پشتیبانی از مالکان برخاستند و برای جلوگیری از تعمیق و گسترش خیزش و مهار آن وارد عمل شدند . با پیش آمدن استبداد صغیر زمین? کامل سرکوب جنبش دهقانی فراهم شد و مالکان و سردار افخم حکمران وقت گیلان با به کار گیری زور و خشونت، موفق به سرکوب خیزش دهقانان که بیش از دو سال به طول انجامیده بود ، شدند . در پژوهش حاضر نگارنده با بهره گیری از منابع و اسناد برجای مانده از دوره قاجار و مشروطه و تحقیقات مورخان و پژوهشگران تاریخ معاصر برای نخستین بار به طور مستقل و مفصل جنبش دهقانان گیلان در عصر مشروطه را مورد بررسی قرار داده و زوایا و ابعاد گوناگون آن را روشن نموده است .

چکیده فارسی: پژوهش حاضر با عنوان«نقش سیاسی نظامی ترکمنان استرآباد در قدرت یابی قاجارها»ارائه شده است.سوال اصلی تحقیق این است:« نقش ترکمنان استراباد درحمایت از قاجارها قبل از رسیدن به قدرت چه حد و اندازه بوده است؟" فرضیه این تحقیق این است:" ترکمنان استرآباد بازوی قاجارها در دست یابی به قدرت بودند." این تحقیق براساس روش تاریخی مبتنی است. روش گرداوری داده ها استفاده از مراکز کتابخانه ای،منابع اصلی در این موضوع، اسناد و تحقیقات جدید در مورد موضوع فوق الذکر است.تحلیل اطلاعات بر پایه روش توصیفی-تطبیقی است.استراباد بخاطر موقعیت جغرافیایی خاص خود در طول تاریخ و مجاورت با ازبکان و ترکمنان مورد توجه حکام بخصوص از دور? صفوی بوده است. ترکمنها به طوایف متعددی تقسیم می شدند که جدّ مشترک آنان «اغوزخان» بود. ترکمنها به 6 دستهء اصلی:1-گوکلان 2-یموت 3-تکه 4-ساریق 5-سالور 6-ارساری تقسیم می شدند. قاجارها طایفه ای هستند که در عهد چنگیز و اخلاف او از مغولستان به بلاد اسلامی آمده و در قسمت بین شام و ایران مخصوصاً در حدود ارمنستان مقیم شده بودند.حضور قاجارها توسط صفویان در استرآباد که به منظور جلوگیری از حملات اقوام ازبک و ترکمن صورت گرفت منجر به آشنایی و اتحاد قوم قاجار با ترکمنان استرآباد گردید. سیاستهای نادرست و سلطه حاکمان نالایق در زمان صفویان باعث شورش های مداوم در استرآباد می شد. از جمله: قیام آبای ترکمن و شورش سیاهپوشان. سران قاجار از جمله فتحعلیخان بدنبال پیوند سیاسی با ترکمنهای استرآباد به فکر کشورگایی افتاد اما با ظهور نادر از صحنه رقابت ایلیاتی حذف گردید و محمدحسن خان در چندین مرحله با پناهنده شدن به ترکمنهای یموت از کینه افشاریان و زندیان در امان ماند لیکن او توسط نیروهای زندیه به قتل رسید و حتی آقامحمدخان برای رویارویی با رقبای خود بارها از ترکمن ها استمداد و پناه برد که عاقبت به کهک قوای قاجار و نیروهای بومی استراباد منجمله ترکمانان پیروز گردید و سلسله قاجاریه را تأسیس نمود. واژگان کلیدی: 1-ترکمنان 2-استراباد 3-قاجارها 4-نقش سیاسی نظامی 5- افشاریه 6- زندیه 7- رقابت ایلیاتی

در این بررسی سعی شده تا با تکیه بر منابع و اسناد موجود پرتوی بر اصلاحات و اقدامات اجتماعی و فرهنگی عباس میرزا افکنده شود. در این پژوهش به روی کار آمدن قاجارها و قدرت گیری آقامحمدخان و سپس به سلطنت رسیدن فتحعلی شاه پرداخته شده. همچنین ضمن پرداختن به چگونگی شکل گیری سلطنت قاجارها و روی کار آمدن فتحعلی شاه، تحولات اجتماعی و فرهنگی دوران عباس میرزا مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. ضمنا در این رساله سعی شده تا ریشه این حرکت را که به علت وقوع دو جنگ با روسیه تزاری بوده است، تبیین گردد و نیز به روابط عباس میرزا با فتحعلی شاه و انتصاب او به عنوان ولیعهد و فرمانده کل نیروهای مدافع ایران در برابر روسیه پرداخته شده و این که چگونه او به همراه وزاری کاردان و لایق خود یعنی میرزا عیس و ابوالقاسم قائم مقام فراهانی پی برد که با آن وسایل ساده و ابتدایی ارتش ایران در آن زمان قادر نخواهد بود تا در برابر ارتش مجهز روسیه کاری از پیش ببرد و جلوی تجاوزات آنها را به ایران بگیرد مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته، در این پژوهش اعتقاد بر این است که به همین منظور وی برای جلوگیری از تصرف سرزمین های ایران در برابر بیگانگان متوجه شد که راهی ندارد جز اینکه به همان وسایل و ابزار ملل متمدن مجهز شود. در نتیجه وی شروع به یکسری اصلاحات در زمینه های مختلف در ایران نمود. از جمله در زمینه چاپ و چاپخانه، انتشار روزنامه، ترجمه کتاب، اعزام محصل به فرنگ، دعوت از خارجیان برای اسکان در ایران و مهمتر از همه اصلاحات در زمینه نظامی نمود. او در این اصلاحات بیش ترین تمرکز خود را به زمینه نظامی معطوف کرد. هر چند عباس میرزا نتوانست در این خصوص توفیق زیادی حاصل نماید، لیکن اقدامات وی زمینه های رشد و بیداری را در ایران فراهم آورد و نام وی را به عنوان آغازگر و سلسله جنبان جنبش اصلاحات در تاریخ معاصر ایران ثبت کرد.

حزب تجدد با کمک رضاخان موفق به خلع قاجاریه شد.

پژوهش حاضر با عنوان" نقش فراکسیون اصلاح طلبان در تحولات اجتماعی و سیاسی دوره ی رضاخان" به چگونگی شکل گیری این حزب وآغاز فعالیت اعضای آن، در آن برهه ی خاص می پردازد. اما با توجه به اینکه پیدایش مشروطیت در ایران، به نسبت تاریخ چندهزارساله دارای قدمت چندانی نیست وعمری صدو سه ساله دارد، عمراحزاب نیز تقریباَ نزدیک به یک قرن است . در واقع اولین احزاب در آستانه ی مشروطیت در ایران ایجاد شد. انقلاب مشروطیت نظام سیاسی ایران را متحول ساخت. تا پیش از آن نظام سیاسی ایران اغلب استبدادی وفرمانروا یا حاکم در رأس هرم قدرت قرار داشت و توده های مردم در قاعده ی این هرم قرار می گرفتند. اما روشن اندیشان ایران در قرن سیزدهم با تشکیل دوره ها، گروه ها و انجمن ها، شعورسیاسی توده ها را افزایش داده و با تقدیم خون ها و مصایب بسیارموفق به کسب کانستیتوشن (قانون اساسی) شدند. مشروطیت دگرگونی اساسی در ساختار سیاسی جامعه ایجاد کرد و مردم با انتخاب نمایندگان خود، تاحدی موفق به تعین سرنوشت خویش شدند. در پی آن دسته بندیها واحزاب وفراکسیونها درجامعه ومجلس شکل گرفتند و فعالیت های سیاسی برسر کسب کرسیهای قدرت آغاز شد. فراکسیون اصلاح طلبان نیز در دوره ی چهارم مجلس شکل گرفت که همزمان با قدرت گیری رضاخان بنیانگذار سلسله ی پهلوی است. فراکسیون مزبور در آن دوره ی خاص منشأ تحولاتی شد که در این تحقیق بدان پرداخته می شود.

انقلاب مشروطه نماد تغییر و تحولات اساسی در جامعه و شروع تاریخ نوینی در ایران به جهت تشکیل ساختار سیاسی جدید و به خصوص ایجاد مجلس قانونگذاری به شمار می آید. هدف اصلی این انقلاب کاهش قدرت سلطنت و توزیع قدرت در جامعه، ایجاد دموکراسی و جایگزینی نظام مردم سالاری به جای حکومت مطلقه استبدادی بود که این معنی درخود کلمه مشروطه نیز پیداست. با توجه به اینکه مجلس نماد دموکراسی و مظهر تصمیم گیری جمعی، احترام به آراء و عقاید به شمار می آید، لذا اولین اقدام مهم رهبران مشروطه تدوین قانون اساسی و تشکیل مجلس بود. علی رغم تشکیل قوه مقننه و توجه به جایگاه رفیع و محوری آن در قانون اساسی و با توجه به کارکرد این نهاد بویژه در مجلس اول و دوم که به عبارتی می توان این دو دوره را دوران تغییر و آزمایش نهاد مجلس دانست. به نظر می رسد که این نهاد فاقد ظرفیت های لازم برای تحقق کار ویژه های خود در ایران بوده است. دلایل زیادی باعث ناکارآمدی مجلس در این دوران شد. یکی از این دلایل عدم سرکوب کامل استبداد بوسیله مشروطه خواهان بود به گونه ای که هر آن شرایط برای احیای استبداد فراهم می شد و از آنجا که در جامعه آن زمان آزادی وجود نداشت و همین طور به دلیل عدم شکل گیری خاستگاههای فکری و بینشی سازگار با دموکراسی و قانونگذاری و نبود یک نهاد اجرایی قوی برای اجرای مصوبات مجلس و علل و عوامل خارجی از جمله دخالت کشورهای استعمارگر در امور داخلی ایران همه در این ناکارآمدی موثر بودند. با این وجود مجلس مشروطه تأثیرات خاصی بر جامعه ایران به لحاظ فرهنگی، اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی گذاشت، بررسی و مقایسه سیاستهای حاصل از پدید آمدن مجلس مشروطه و مقایسه این سیاستها در ادوار مختلف مجلس بویژه در دوره های اول و دوم بسیار مهم به نظر می رسد و برای این بررسی پرداختن به نقش گروهها و جمعیت های سیاسی در پیدایش مشروطه و مجلس و همچنین احزاب سیاسی که نقش آنها بویژه در چالش های سیاسی مجلس دوم بسیار ملموس بوده، مهم می نماید لذا قبل از بحث دربار? مجلس اول و دوم باید به نقش انجمن ها و احزاب سیاسی در شکل گیری انقلاب مشروطه و ترکیبی که این احزاب و گروههای سیاسی در مجلس اول و دوم داشته اند، پرداخت رقابت های حزبی که در مجلس دوم وجود داشت و همین طور دسته بندی هایی که برای حمایت احزاب گوناگون شکل گرفت، مسیرتحولات را به گونه ایی پیش برد که در نهایت به افول مشروطه و انحلال مجلس انجامید.

چکیده:طی دوره قاجار رقابت میان دوقدرت استعماری وضعیت سیاسی ایران را شکل خاصی بخشیده بود . دراین اوضاع بود که دولتمردان انگلیسی وروسی به ایفای نقش خود می پرداختند .درمیان دولتمردان انگلیسی که درروابط باایران تأثیر گذار بودند ونقش مهمی را ایفا نمودند لردکرزن شخصیت بنامی می باشد. کرزن از جمله افراد معروفی بود که مدعی بود آسیا ومسائل آن در تخصص وی می باشد .درمیان کشورهای آسیایی، کرزن ایران را بیش از همه می شناخت وازاین رو خواهان اثرگذاری درنوع روابط انگلیس با ایران بود . دردودهه آغازین قرن بیستم سیاست انگلیس سرنوشت سیاسی ایران را تحت تأثیر دو قرارداد (1907و1919م)قرار،دادکه وضعیت سیاسی آنرا متحول نمودند .قرارداد 1907 میان روسیه وانگلیس منعقدشد که براساس آن ایران میان روسیه وانگلیس تقسیم شد .کرزن جزو کسانی بود که مدتها پیش از انعقاد قرارداد ،آنرا به دولت متبوع خود پیشنهاد کرده بود .علاوه برآن پیشنهادات ونظرات وی در درترسیم منطقه نفوذ انگلیس مورد استفاده قرار گرفتند،ضمن آنکه با انعقاد قرارداد درجرگه منتقدان آن قرار گرفت که این امر ناشی از امیال جاه طلبانه وی بود . قرارداد 1919 نیز سند تحت الحمایگی ایران بود که توسط کرزن طراحی شده بود اما به تصویب مجلس نرسید وسرانجام با جایگزین شدن آن با کودتای سوم اسفند 1299 ش،لغوشد درهردو قرارداد 1907 و1919کرزن باوزارت امورخارجه انگلیس اختلاف نظر داشت .اصولا مأمورانی که درهند خدمت کرده بودند بخاطر دغدغه بیش ازحدی که درمورد مصالح آسیایی انگلیس (هند) داشتند ،با وزارت امورخارجه انگلیس که عمدتا درگیر مسائل اروپایی بود اختلاف نظر داشتند .علاوه بر دومسئله بالا نقش کرزن در ایران زدایی از خلیج فارس نیز قابل تأمل می باشد .وی درسفری که برای تحکیم موقعیت انگلیس به خلیج فارس نمود (1903م/1321ه ق)در نطق خود تعمداًاز بکاربردن عنوان خلیج فارس امتناع ورزیده ودرعوض از کلمه خلیج استفاده نمود. کلمات کلیدی:ایران -انگلیس-مناسبات سیاسی-کرزن-قرارداد1907-قرارداد1919

چکیده : مشروطیت نقطه ی عطف و مهمترین واقعه ی تاریخ معاصر است که نظام حکومتی ایران را از استبداد به مشروطه مبدل کرد. این دگرگونی مهم در سراسر ایران، به ویژه در ایالات و ولایات، به انحاء مختلف نمود یافت . کرمانشاه هم ازجمله ایالت های مُهمی بود که با ویژگی های سیاسی و اجتماعی، اقلیمی خاص خود، چون دیگر ایالت ها در مسیر قانون خواهی و آزادی طلبی قرار گرفت. از همان ابتدای نهضت همراهی علما با مهاجرین و متحصنین مشهود و موثر بوده است. با برقراری نظام مشروطه و تشکیل انجمن های ملی و حضور نمایندگان در مجلس شورای ملی رفته رفته قانون مداری میسر گشت . اما متأسفانه درگیری گروه های حامی استبداد با طرفداران مشروطه ، مشکلات سخت و جانکاهی را برای مردم کرمانشاه به وجود آورد،که در نهایت برای این دیار جز قتل و غارت ، ضرر و زیان مالی و جانی حاصلی نداشت. باید گفت که به دلیل نبود زیرساخت مناسب فرهنگی وعدم آگاهی اجتماعی درک درست و صحیحی از مشروطه حاصل نشد . نقش طبقات اجتماعی، به ویژه اصناف، تجار و کسبه ... و درکنار آن وجود حاکمان مستبد در کرمانشاه و نقش ایلات و طوایف در معادلات اجتماعی منطقه و حضور مدعیان قدرت و رجال سیاسی، با اهداف و اغراض متفاوت، از نکات مهمی بود که در پیدایش این تحول عظیم درکرمانشاه سرنوشت ساز شد. همچنین وقوع جنگ جهانی اول و ورود قوای بیگانه به ایران و تشکیل دولت موقت ملی به ریاست نظام السلطنه مافی و سپس انحلال آن با دخالت دول متخاصم از مباحث برجسته ی تاریخی این ایام در کرمانشاهان است . تحولات سیاسی در جهان به نوعی استقلال و تمامیت ارضی ایران را تحت شعاع قرار داد و سپس نابسامانی های اجتماعی و اقتصادی و تحولات سیاسی داخلی که با کودتای اسفند 1299 شمسی تحولی عمده ایجاد کرد و ظهور یک دولت مستبد نظامی و سپس انتخابات سرنوشت ساز مجلس پنجم و انتصاب حکام مستبد نظامی، عمده ترین تحولات این عصر بود البته آنچه مهم تر است بحث چگونگی استقرار مشروطیت و بررسی موانع و محدودیت های آن است که در این پژوهش مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .

بعد از ظهور اسلام، تنها مفسر آن شخص پیامبر(ص)بودکه به سوالات مسلمانان در موارد مختلف با توجه به کتاب آسمانی و وحی پاسخ می داد. بعد از ایشان، غیر از قرآن، اعمال و رفتار و سخنانشان با عنوان سیره و حدیث راهنمایی پیروانش بود.اما هرچه که از صدر اسلام دور تر می شویم،به تدریج فرقه های مختلف پیدا شدند که استنباط های خویش در باره ی مسائلی چون، توحید ایمان، آخرت، فروع دین وغیره را ملاک عمل قرار دادند. یکی از پدیده های اجتماعی و فرهنگی که در قرن دوم هجری به وجود آمده «تصوف» بود. تصوف در طول زمان تاریخ پر فراز و نشیبی داشته است و به مرور انشعابات مختلف با آداب و رسوم های مخصوص به خود را گرفت. و در هر دوره بزرگان و افراد صاحب نامی در صحفه ی تصوف درخشیده اند،از جمله ی این انشعابات طریقت نقشبندیه می باشد. تصوف و مخصوصاً طریقت نقشبندیه در مناطق کرد نشین و توده ی عام مردم، تأثیر و نفوذی عمیق داشته ،به طوری که در تمام زمینه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی زندگی مردم تأثیر گذاشته است وبسیاری از سران و زمام داران زمان با بزرگان این طریقت در ارتباط بوده اند. تصوف و مخصوصاً طریقت نقشبندیه با وجود این که جوان ترین طریقت مشهور در کردستان می باشد در طول تاریخ دویست ساله خود با سرعت در میان قلب مردم جا باز کرد و هواداران بسیار زیادی را به دست آورد طوری که بسیاری از طرفداران طریقت قادری را با وجود تاریخ بسیار کهن آن به سوی خود جذب کرد. این طریقت در میان توده عوام بیشترین نفوذ را داشت و چون بیشترین قشر جامعه را همین عوام تشکیل می دادند کم کم این طریقت علاوه بر نفوذ مذهبی در زمینه اجتماعی و سیاسی هم نفوذ پیدا کرد طوری که خانقاه ها محل تجمع و تشکل های عمومی مردمی بود و کلیه تصمیمات مهم در این مکان گرفته می شد. مشایخ و بزرگان این طریقت که از قدرت پشتوانه ی مردم برخوردار بودند به تدریج در اداره امور منطقه دخالت ها و تأثیراتی داشتند تا آنجا که برخی از مشایخ و پیروان این طریقت علیه استکبار و ظلم حکومت ها به قیام بر خاستند. اما این تاثیر با گذشت زمان رو به افول رفته به طوری که در زمان حال در صد هواداران این طریقت به خصوص در میان جوانان کاهش چشم گیری داشته است و دیگر از مناسک وآداب و رسوم خاصی که در خانقاه ها اجرا می شد خبری نیست.

مطبوعات به عنوان یکی از رسانه های مهم خبری در بازتاب تحولات و وقایع جامعه و جهت دهی به آنها رسالت عظیمی بر دوش دارد. مطبوعات در شهرهای کردنشین مانند همه شهرهای ایران دارای فراز و نشیب هایی است که سرنوشت آن مستقیما به نوع حکومت و سردمداران آنها بستگی داشت. به طوریکه با گسترش آزادی، کیفیت وکمیت مطبوعات بالا می رفت و با وجود استبداد، مطبوعات دچار رکود و توقیف می شد. مطبوعات در شهرهای کردنشین مقارن با انقلاب مشروطه شروع به رشد و نمو کردند و در بیداری افکار مردم نقش مهمی ایفا نمودند.اما با شروع دیکتاتوری رضاخان دوران خفقان و سکوت مطبوعات آغاز گشت.در این دوره طبق اسناد فراوان مطبوعات این شهرها به شدت توسط شهربانی کنترل می شد و مجالی برای آزاد اندیشی و دموکراسی باقی نمی ماند.بعد از سقوط رضا شاه در سال 1320ش در شهرهای کردنشین احزاب سیاسی شروع به فعالیت نمودند، این احزاب دست به انتشار روزنامه های متنوعی زدند. یکی از این احزاب، حزب دموکرات کردستان بودکه توانست روزنامه های کردی زبان فراوانی منتشر سازد.اما دوران اوج فعالیت های روزنامه نگاری در شهرهای کردنشین به دوران مصدق بر می گردد،که فراوانی روزنامه ها در این شهرها خود شاهدی بر این مدعاست. با سقوط مصدق و شروع دوره دوم دیکتاتوری محمدرضا پهلوی وضعیت مطبوعات در شهرهای کردنشین سیر نزولی پیداکرد.و باید گفت مطبوعات نتوانستند با وجود توقیف و سانسور در برابر استبدادقدعلم کند.

چکیده میرزامحمد خان مجدالملک پسر میرزا فتحعلی بیگ و خواهرزاده ی میرزا آقاخان نوری(صدراعظم دوره ی ناصری) بوده است . وی به دلایل مختلف وارد دستگاه حکومتی گردید ؛ از جمله اینکه از خاندان اعیانی مازندران بوده است و هم چنین به این سبب که دارای توانایی شخصی نیز بود و مهمتر از همه اقوام و خویشانش در دربار از نفوذ ویژه ای برخوردار بودند ، توانست وارد دربار و سپس دولت قاجاریه گردد . وی کار خود را در عهد محمد شاه با پیشکاری مهد علیا -همسر محمد شاه و مادر ناصرالدین شاه-آغاز کردوهمراه او به مکه مکرمه مشرف گردید. از آن پس در بخش های مختلف دولت و دربار ناصری مشغول به کار شد.وی پست ها و مناصب کلیدی بسیاری را در این دوره بر عهده داشته است. میرزا محمد خان مجدالملک سینکی به نگارش دو اثر بسیار مهم پرداخت.کتاب « کشف الغرائب فی امور عجایب » -رساله مجدیه - و کتاب « مرآت الارض » .کتاب اول ، رساله ای انتقادی است از وضع موجود دولت و دربار دوره ی ناصرالدین شاه و کتاب دوم در زمینه ی جغرافیای جهان که حائز اهمیت است.در این پژوهش ضمن بیان زندگی میرزا محمد خان سینکی و خاندانش به اجمال در مورد اوضاع سیاسی ، اجتماعی و... دوران حیاتش نیز پرداخته شده است . کارنامه ی او نیز که شامل مناصب و مأموریت ها وآثار و اندیشه های اوست هم در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به کارنامه و عملکرد میرزا محمد خان سینکی ، می توان او را اندیشه گری اصلاح طلب معرفی کرد و اورا از زمره ی افرادی دانست که تفکر سیاسی اجتماعی اش –در رساله ی مجدیه -در ارتقاء سطح آگاهی مردم و افزایش سطح توقعات اجتماعی و سیاسی آنها نقش بسزایی داشته است. قطعاً این مسئله در مقدمات انقلاب مشروطه نیز بی تأثیر نبوده است .

موضوع این پژوهش زندگی، آثار و اندیشه های حسین کاظم زاده ایرانشهر می باشد . او از برجسته ترین فرهیختگان فرهنگی و اجتماعی ایران در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی می باشد. حسین کاظم زاده ایرانشهر فرزند حاجی میرزا کاظم طبیب تبریزی است. که در دی ماه 1262ه. ش / 1883م / 1300 ه.ق در شهر تبریز متولد و در سال 1340 ه.ش /1962م / 1382 ه.ق در سن 78 سالگی در سوئیس در گذشت. ایرانشهر تفریبا 58 سال دور از وطن ، در اروپا زندگی می کرد و لی طبق نوشته های خود خدماتش در مرحله اول برای هموطنان و همکیشان خود در ایران، و تعلیم و تربیت جوانان و راهنمایی و هدایت نسل آینده بود؛ و در وهله دوم برای نجات بشر از چنگال عفریت جهل و نادانی و ضلالت و گمراهی و دعوت مردم به صلح و برادری جهانی بود. از خدمات برجسته ایشان ؛ انتشار دوره چهار ساله مجله ایرانشهر و حدود صد و بیست عنوان کتاب به زبان فارسی و پنجاه عنوان کتاب و رسائل سودمند به زبان آلمانی و سایر زبانهای اروپایی تألیف کرده اند. و در اقطار و اکناف جهان منتشر کرد که هزاران خواننده داشت. او حس ملیت را در دلهای افراد ا یرانی به خصوص در نژاد نوزاد ایرانی بیدار کرد. می توان گفت ایرانشهر ، یکی از بنیانگذاران تعلیم و تربیت نوین در ایران بوده ، زیرا بیشتر کتا بهایش از جمله «راه نو در تعلیم و تربیت »، «رهبر نژاد نو » ، « اصول اساسی فن تربیت» ، و... در این زمینه می باشد . همچنین با نشر مقالات سودمند در روزنامه و مجلات کشورهای دیگر افکار عموم ملتها و مخصوصا ملت ایران را برای ایجاد یک تمدن جدید شامل قسمت های مفید تمدن های غرب و شرق باشد متوجه ساخت.

پژوهش حاضر بررسی اندیشه تحزب در روزنامه های فارسی زبان خارج از کشور است که با مطالعه بر روزنامه های اختر، قانون، چهره نما، پرورش، ثریا، حکمت و حبل المتین انجام گرفته است. تلاش روزنامه برای آشنایی ایرانیان و خوانندگان با عدم ساختار حاکمیت قانونمند در ایران و خاورمیانه و آسیا که عامل عقب ماندگی ایرانیان و مسلمانان دانسته شده، همچنین تلاش مطبوعات و محافل روشنفکری برای آشنایی ایرانیان و دیگر خوانندگان با انواع حکومتهای پارلمانی و فعالیت و کارکرد احزاب در این گونه سیستم های حکومتی دیده می شود. در این جراید تطبیق مفاهیم و مولفه های لیبرالیسم سیاسی و حکومت های پارلمانی با احکام و آموزه های شریعت دیده می شوند که با احکام شریعت در تضاد بوده اند. در واقع نمودی از مولفه های لیبرالیسم سیاسی با قانون شریعت بیان گردیده اند. بدون اینکه مضمون و محتوای فلسفی خود را در غرب به همراه داشته باشند. در واقع تلاش برای ترکیب مبادی لیبرالیسم با واقعیت های جامعه سنتی ایران دیده می شود. در بخشی دیگر به انواع مفاهیم در قالب اندیشه و فعالیت حزبی در قالب گروه های ذی نفوذ، جمعیت ها و سازمان ها و یا احزاب ایدئولوژیک پرداخته شده، که هدف آنان مبارزه با ساختار حاکمیت استبدادی قاجار و محدود کردن قدرت دولت در چهار چوب قانون، ایجاد قانون گذاری و مهار خودکامگی به کارگرفته شده است. در تعدادی از این روزنامه ها هدف از ترتیب جوامع و فعالیت احزاب خود آگاهی و بیداری مردم برای ایجاد اتفاق و اتحاد جهت مبارزه با ساختار حاکمیت استبدادی قاجار دستیابی به قانون خواهی و حاکمیت قانونمند بیان شده است. همچنین به حاکمیت اراده ملی، فردگرایی و اراده گرایی در قالب تحزب اشاره شده است که برای تحصیل و دستیابی به حقوق سیاسی و اجتماعی و فردی باید صورت گیرد . نقش و مسئولیت انسانی افراد و اهمیت آن در تحصیل دموکراسی های مدنی و خودآگاهی انسانها و نقش ویژه آنان در حاکمیت اراده ملی، ترویج مولفه های دموکراسی در میان زنان و در اندرون خانه ها از دیگر مباحث مورد نظر این روزنامه ها در قالب تحزب می باشد.

ایل بویراحمد بزرگترین ایل استان کهگیلویه و بویراحمد است. در عصر رضا شاه و در نتیجه اقدامات و اصلاحات ظاهری و محدود کننده وی، مقاومتهای بسیاری از ایل بویراحمد صورت گرفت که مشهورترین آن جنگ " تنگ تامرادی" است که در تابستان 1309 اتفاق افتاد و موجب تلفات سنگین و شکست مفتضحانه نظامیان پهلوی گردید. در بحبوحه جنگ جهانی دوم و آشفتگی های سیاسی پس از اشغال، وضع مملکت کاملاً دگرگون شد و زندانیان از جمله خوانین بویراحمد از بند و اسارت رهایی یافته به زادگاههای خود برگشتند. طی سالهای 1321 تا 1325 ایلات جنوب از جمله ایل بویراحمد در پی اوضاع سیاسی کشور اقدام به درگیری و مخالفت با حکومت پهلوی می کرد. درگیری با مراکز نظامی سمیرم، حَنا، کُمِهر و حمله به کازرون پس از تشکیل نهضت جنوب، از جمله ی این اقدامات است. در سالهای 1326 و 1327 به تدریج حکومت مرکزی وارد ایلات شده و کنترل مناطق عشایری را در دست گرفت. در جریان اختلافات دربار و دولت در سالهای 1330 به بعد و ملی شدن صنعت نفت، ایل بویراحمد به دو دسته طرفداران دولت و دربار تقسیم شد که همین دودستگی رخدادهایی را در پی داشت. پس از دولت مصدق تا سال 40 با توجه به خلع سلاحهای گسترده، همچنان در میان ایلات، ارتش قدرت بلامنازع بود. در اواخر سال 41 در پی برنامه اصلاحات ارضی و مخالفت خوانین با آن حرکتهایی از سوی خوانین بویراحمد صورت گرفت و در پی آن در تاریخ 31 فروردین 42 در تنگ گجستان درگیری شدیدی با ارتش رخ داد. با کشته شدن یکی از سران غائله به نام عبدالله خان در 18 خرداد 42 و تسلیم شدن ناصرخان و غلامحسین سیاهپور از دیگر سران غائله، عملأ غائله جنوب پایان یافت. حکم اعدامی ناصرخان با گروهی از خوانین ممسنی و حیات داوودی در 13 مهرماه 1343 و حکم اعدام ملا غلامحسین سیاهپور و چهار نفر از یارانش در 19 دیماه همان سال اجرا شد. پس از این رخدادها به پیشنهاد سپهبد آریانا _فرمانده نیروهای جنوب_ و مورد قبول واقع شدن از طرف محمدرضاشاه، بویراحمد و کهگیلویه به ترتیب از فارس و خوزستان منتزع و دارای فرمانداری کل گردید.

مطالب این پژوهش در راستای بررسی نقش فوج گروس در دوران قاجار تدوین گردیده و جهت پاسخ گویی به سه سوال اصلی و به آزمون گذاشتن سه فرضیه در چهار فصل تنظیم گردیده است . فوج گروس مورد تحقیق در مقام قوای نظامی و انتظامی بررسی شده و از همان ابتدای تشکیل دولت قاجار جزء نیرو های معتمد و وفادار حکومت محسوب می شده و در کنار حکومت مرکزی بارها و بارها در نبرد های داخلی و خارجی و دفع شورش ها شرکت نموده و نقش مهمی را در تحولات مهم کشور ایفا کرده ، به گونه ای که در مقام قوای نظامی در جنگ های ایران و روس و فتح هرات و در مقام قوای انتظامی در دفع و سرکوبی فتنه ی حسن خان سالار در خراسان ، سرکوبی بابی های زنجان ، طایفه ی جاف سرحدات ایران و عثمانی ، سرکوب قیام شیخ عبید الله در آذربایجان ، دفع اغتشاشات بعضی از ولایات ایران و ... قشون دولتی را همراهی و نقش موثر و قاطعی را ایفا نموده اند

در این پژوهش با رویکردی تاریخی ـ تحلیلی، پیوندهای واقع گرایانه فیمابین تجدد و تجددطلبی دوران قاجار و رفع حجاب بانوان در زمان پهلوی اول مورد بررسی قرار گرفته است و آنگاه واکنش های رخ داده پس از اعلان رسمی این قضیه در بین آحاد مردم مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است. سرآغاز ورود اندیشه تجدد که از همان اوان دوره قاجار رخ نمود، باعث گردید تا جامعه ایران، گام به گام پذیرای افکار نو که بی تردید از غرب وارد می شد، باشد. تجددطلبان و روشنفکران آن دوره با پذیرش اصول و قواعدی که از نظر آنان رهاوردی برای آزادی و برابری و نوسازی و پیشرفت جامعه خراب آن روزگار بود، مردم را دعوت به پذیرفتن آن اصول کردند و رهنمون می شدند. در این بین بانوان ایرانی نیز که از ظلم حاکمان قاجاری و ظلم مضاعف تری که از مردسالاری جامعه مردانه بر آنان می رفت به تنگ آمده بودند، آغازگر جنبش اجتماعی نوینی شدند که نمود بارز آن تأسیس مدارس نوین دختران ـ روزنامه ها ـ انجمن ها و تشکل های زنانه بود. از مجموع مباحث این پژوهش به این نتیجه رسیده ایم که سنگ بنای رفع حجاب از مدت ها قبل از دیکتاتور مدرن و ظهور وی گذارده شده بود و واکنش های متضاد نسبت به این مسئله فی البداهه ایجاد نشده و ریشه به سالیان قبل می رساند.

در این پژوهش به بررسی اهمیت نفت منطقه مسجدسلیمان در تأثیرات منطقه ای و بین المللی از زمان اکتشاف نفت و استخراج آن تا پایان دوره اول پهلوی(1320ش) پرداخته می شود. که هدف از آن مشخص کردن این است که نفت منطقه مسجدسلیمان چه تأثیری بر اقتصاد و وضع معیشتی مردم منطقه گذاشت و تا چه اندازه شرکت نفت ایران و انگلیس توانست خود را در تبادلات منطقه ای و بین المللی سهیم بداند. گرچه شرکت نفت ایران و انگلیس توانست منطقه مسجدسلیمان را به یک قطب اقتصادی و صنعتی کشور تبدیل کند اما عملأ ارتباط چندانی با بخش صنعت و اقتصاد منطقه و کشور برقرار ننمود و خود را جدای از اقتصاد کشور قلمداد می کرد و به مثابه یک ایالت مستقل عمل می کرد، شرکت نفت با عمال قدرت بر روسای محلی و تجهیز نمودن آنها برای حفظ و حراست از تأسیسات نفتی، دولت مرکزی را تضعیف می نمود. اما پس از خرید اکثر سهام شرکت نفت توسط دولت بریتانیا، این کشور ضرورت وجود دولت قوی مرکزی را در ایران احساس نمود و از آنجای که در سال1907 م سرزمین ایران بین روس و انگلیس تقسیم شد زمینه مداخلات در امور داخلی ایران فراهم شد اما با فروپاشی دولت ناکارآمد قاجاریه و روی کار آمدن رضاشاه پهلوی این رویه تغییر پیدا کرد. چنانچه وی در صدد برآمد به مداخلات این ایالت خودمختار پایان دهد و حتی طرح الغای امتیازنامه دارسی را به جریان انداخت اما متأسفانه چندان موفقیتی از آن حاصل ننمود اما زمینه ای شد تا دولت و ملت ایران جرأت پیدا کنند در دو دهه دیگر نفت را ملی کنند.

در اواخر دوران حکومت سلسله ی قاجاریه، اندیشه های تازه ای در سایه ی تحولات نوین جهانی وارد ایران شد. یکی از این اندیشه های مدرن که به نوعی دارای سابقه ای طولانی و زمینه ای مناسب در جامعه و فرهنگ اهالی این سرزمین بود، اندیشه ی باستان گرایی بود. منظور از باستان-گرایی در این تحقیق، بیان نگاه غرورآمیز به دوران ایران پیش از اسلام و تمجید و تعظیم آن است که در ادبیات دوران مشروطه انعکاس یافته و موضوع این پایان نامه بررسی این بازتاب است. این نوع نگرش در قرون اولیه ی اسلام نیز در آثار برخی از نویسندگان و شاعران ایرانی به چشم می-خورد. این پدیده در تحقیق حاضر، باستان گرایی کهن نامیده شده است که البته تفاوت هایی با نمونه ی مدرن خود دارد. مهم ترین این تفاوت ها در این است که باستان گرایی مدرن در نتیجه ی پیدایی دولت-ملت ها و ظهور مکتب ناسیونالیسم در جهان غرب و سپس سرایت آن به جوامع دیگر به وجود آمد. بسیاری از اهالی قلم عصر مشروطه، در آثار خود روزگار ایران پیش از اسلام را به مثابه عصری طلایی و بی نقص مورد توجه قرار داده اند. این توجه، غالباً با نوعی حسرت همراه است که با هدف ترغیب مخاطب به خودباوری و کوشش در جبران انحطاط و عقب ماندگی سعی در بیدارسازی اذهان جامعه را دارد. نتیجه ی گسترش این پدیده ی فکری توسط ادبیات، در جامعه ی ایران عصر مشروطه، به خوبی در برنامه ریزی های فرهنگی روزهای پایانی قاجاریه و همچنین، در تحولات اجتماعی و حتی سیاسی دوران پس از قاجار به خوبی قابل مشاهده است.

در پژوهش پیش رو با عنوان «سیاست عشایری پهلوی اول درباره ایلات کرد با تکیه بر ایلات کردستان و کرمانشاه» با استفاده از روش «توصیفی – تحلیلی» سعی شده است تا به شرح و وصف برنامه هایی که دولت برای ایلات و عشایر اتخاذ کرده، پرداخته شود. همچنین با مطالعه دقیق بستر زمانی و مکانی دوره ای که در آن سیاست عشایری طراحی و اجرا شده، اثرات سیاست عشایری برای ایلات کرد مورد بحث و بررسی و تحلیل قرار گیرد. به این منظور برای شناخت دقیق از بستر اقدامات دولت پهلوی اول درباره ایلات کرد، ابتدا اوضاع ایران و منطقه قبل از پهلوی اول مورد بحث و بررسی قرار گرفته و تاثیر مسائل بین المللی (تجزیه عثمانی و تلاش کردها برای ایجاد کردستان مستقل) نیز بر وقایع کردستان ایران را مورد توجه قرار داد. باتوجه به موارد اشاره شده انتظار می رود که سیاست عشایری پهلوی اول در شرایط خاصی در کردستان و کرمانشاه توسط نظامیان ومجریان و با نگاهی متفاوت تر، به نسبت سایر ایلات اجرا شده باشد. بطور کلی بر آنیم که سیاست عشایری پهلوی اول بر ایلات کرد درچه صورتی بر آنان تحمیل شد؟ این سیاست ها تا چه اندازه زندگی ایلات کرد را تحت تاثیر قرار داده است؟ سیاست عشایری پهلوی اول در سه مرحله خلع سلاح، سلب قدرت سران ایلات و اسکان بصورت برنامه عمومی در تمام کشور آغاز شد. شدت اجرا و میزان رویارویی های نظامی وتقدم و تأخر این مراحل در تمام ایلات یکسان نبود. خلع سلاح ایلات کرد از برنامه های مهم دولت در دوره قبل از سلطنت رضا شاه و با تلاش های نطامیان در سرکوب اسماعیل آقا سمیتقو و سردار رشید اردلان آغاز گردید و با جدیت زیادی در مورد سایر ایلات کرد پیگیری شد. منسجم ترین برنامه دولت در خلع سلاح جعفر سلطان هورامی در سال 1310صورت گرفت، اگر چه جعفر سلطان به املاکش در کردستان عراق فرار کرد اما این واقعه منجر به خلع سلاح سایر ایلات و طوایف منطقه گردید. ادامه سیاست های خلع سلاح در مورد ایل گلباغی نیز در سال 1317 به اجرا در آمد که موجب به عمل در آمدن گسترده ترین سیاست عشایری رضا شاه درباره ایلات کرد و کوچاندن آنان به مناطق مرکزی ایران و اسکان شان شد. مرحله دوم سیاست عشایری اگر چه از سال های قبل و با دستگیری سردار رشید اردلان، سردار مقتدر سنجابی و برادرش و همچنین امیر مخصوص کلهر آغاز شده بود اما بلافاصله بعد از خلع سلاح عشایر مرزی ادامه یافت و به نام پاک کردن صفحات غرب از مفسدینی که با اجانب ارتباط دارند صورت گرفت که موجب دستگیری بیش از 300 تن از سران ایلات کرد گردید. اسکان عشایر کرد اگر چه با تخصیص برنامه های خاص همانند واگذاری املاک خالصه و ارائه اعتبار از مرکز شروع شد اما به شدت و سختگیری که در باره دو رکن اول صورت گرفته بود، اجرا نشد وسهل گیری هایی در اجرای آن به چشم می آید. در تمام اجرای این مراحل سیاست های فرهنگی رضا شاه نیز بر مشکلات مردم و ایلات و عشایر کرد می افزود.

چکیده از آنجا که نقش و حضور مردم در جوامع اسلامی در کنار رهبری شایسته، ستون اصلی برای پیشرفت و حرکت به شمارمی آید و نوع رفتار، برخورد و همراهی مردم با تصمیمات و برنامه های مختلفِ جامعه در سطح کلان، نقشی اساسی در رسیدن به اهداف عالی و اسلامی دارد، لذا با شناخت از بینش مردم در بُعد سیاسی و اجتماعی به نقاط قوّت و ضعف آنها پی برده می شود تا با بررسی آنها الگویی مناسب فرا روی جوامع اسلامی که برای رسیدن به آرمان های حکومت علوی قدم بر می دارند، معرفی شود. مردم از نگرش های منفی و ضعیف دور شده به نقاط قوّتی که پشتوانه یک حکومتِ موفّق می باشد، روی آورند؛ از سوی دیگر رهبر جامعه نیز باید زمینه های رشد و بالندگی بینش سالم و پایدار را برای خواص و عوام فراهم سازد. مبنای شناخت از بینش مردم، مطالب کتاب شریف نهج البلاغه و جریانات و وقایع مهم سیاسی و اجتماعی آن زمان و نوع رفتار و عکس العمل مردم در برابر آنها می باشد، در راستای این بررسی شکایات امام علی (علیه السلام) در مقابل تمجید ایشان نسبت به مردم بیشتر است که نشان دهنده عدم رضایتمندی حضرت از مردمی می باشد که دچار دنیا زدگی شده و دین و خِرََد خود را به خاطر بهره مندی از دنیای مادّی، تباه کردند و چون خواص نقش عمده ای در شکل گیری و حرکتِ خط فکری توده مردم دارند در نتیجه اکثر نگرش های منفی به عملکرد منافقانه، نا آگاهانه و یا مادّی گرایانه خواص برمی گردد که در فتنه ها و و قایع مهم فرصت یکدلی و همراهیِ مردم را با امام علی (علیه السلام) گرفت. از زمینه های نگرش و بی بصیرتی مردم که به خاطر جهل و توجه به دنیا و مقامات دنیایی بود می توان به دوران بعد از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) تا قبل از حکومت امام علی (علیه السلام) اشاره کرد که دین و تعالیم وحی وارونه شده، سنّت جای خود را به بدعت می داد، شیوخ و صحابی معروف، با استدلال های عصر جاهلی که دوباره زنده می شد در جامعه به سمَت های مهم همراه با دریافتی های کلان از بیت المال منصوب شدند، جای پای بنی امیَه با غصب اموال عمومی در همه جا دیده می شد، شروع خلافت امیرالمومنین علی (علیه السلام) با فتنه? خونخواهی از عثمان، باعث شد تشتَت آراء در میان امَت پیش آمده برخی از این فرصت سوءاستفاده کرده فتنه های بعدی را ایجاد کنند، نبرد با مسلمانانی که علیه دین شورش می کردند عقیده مردم را سست نمود، خواص و عوام اسیر جهل و رفاه زدگی شدند و در پی آن جهاد گریزی و عدم اطاعت از امام (علیه السلام) منجر به سلطه و حمله وسیع دشمن گردید که تا سالیانی حکومت ظالمانه آنها مانع از رشد و گسترش اسلام و تشیَع شد. در نهایت با بررسی این موضوع در می یابیم که شناخت صحیح حق و باطل، آگاهی از فتنه های زمانه، عدم دلبستگی به مادَیات دنیایی، ولایت پذیری امامان معصوم (علیهم السلام) و اطاعت از رهبری جامعه اسلامی، از عوامل مهم برای کسب بینش دقیق و بصیرت بالا برای خواص و توده مردم می باشد که با داشتن این نوع بینش و تفکّر، زمینه های تعالی و رشد جوامع اسلامی در سراسر جهان در برابر قدرت های ضدَ دین به آسانی فراهم می شود.

چکیده پیدایش نفت سبب بوجود آمدن معادلات جدید و پیچیده ای در روابط بین الملل گردید. در نتیجه ایران بعنوان کشوری که دارای ذخایر نفتی بود، مورد طمع و دست اندازی قدرت های جهانی قرار گرفت. سیاست خارجی ایران نیز دستخوش تحولات مربوط به نفت شده بود و بدون در نظر گرفتن نقش نفت، بررسی جهت گیری سیاست خارجی ایران در هر مقطع زمانی ممکن نیست. این پژوهش به بررسی سیاست خارجی ایران در زمان پهلوی دوم (محمدرضا شاه) پرداخته و سعی دارد تا ارتباط بین تحولات نفتی و سیاست خارجی را پیدا نموده و بعنوان یکی از دلایل سقوط رژیم پهلوی مطرح سازد. در این پژوهش سعی شده است تا منابع مربوط به سیاست خارجی و تحولات نفتی گردآوری شده و با مقایسه و تحلیل آنها به درک درستی از علل تغییر جهت ها و تغییر نگرش های سیاست خارجی رژیم پهلوی رسید.

حکمرانی بخش عظیمی از مناطق ساحلی خلیج فارس، از بندردیلم تا چابهار و گوادر در بلوچستان زیر نظر حکمران بنادر و جزایر خلیج فارس با مرکزیت بوشهر بود، جایی که به خاطرگستردگی مرزها، تاثیر گذاری آن در رشد اندیشه های آزادی خواهی مردم جنوب و تاثیر پذیری آن از جریان های سیاسی وتحرکات شبه نظامی مشروطه خواهان، بسیار قابل تامل می باشد. مطالبات مردم ایران و مخالفت های با عوامل استبداد ، منجر به تصویب «قانون انتخابات» در سال 1324ه.ق/1285خ و آغاز عصر مشروطه گردید. ایران در آن برهه دارای چهار ایالت و بیش از 14 ولایت معتبر بود که در آغاز بر اثر شور و هیجانات آزادی خواهی مردم و طبقِ قانون، انجمن های ایالتی 12 نفره و انجمن های ولایتی6 نفره در سر تا سر کشور تشکیل شد. هر کدام از این انجمن ها در روند مشروطه خواهی ایرانیان نقشی را به عهده داشته اند که بررسی جز به جز فعالیت های این انجمن ها ، زمینه مطالعه هر چه دقیق تر تاثیر گذاری مشروطه و مشروطه خواهی را فراهم می کند. طول عمر این انجمن ها کوتاه بود. از اواسط سال 1285 خ این انجمن های رسمی در ایالات و ولایات کشور به وجود آمدند و تا اواخر سال 1290 همزمان با اتمام حجت روس و انحلال مجلس دوم بساط این نهاد مشروطه نیز برچیده شد. با وجود این که بوشهر دروازه تجارت دریایی ایران در دوره قاجار بوده ، اما تحولات این دوره 6-5 ساله در این شهر تا کنون مورد بررسی قرار نگرفته است. در این پژوهش تلاش می شود ، چگونگی تأسیس ، اختلافات اعضاء ، کارنامه و فعالیت های آزادی خواهانه و چگونگی انحلال «انجمن ولایتی بوشهر» در این دوره (1290-1285خ) با توجه به اسناد ، گزارش ها و منابع معاصر آن بررسی شود. انجمن ولایتی بوشهر یکی از نخستین انجمن های ولایتی ایران است که به کوشش مشروطه خواهان بوشهری تشکیل شد و کارنامه پرکاری را از عملکرد خود به تاریخ معاصر ارایه می دهد . این انجمن همانند سایر انجمن ها پس از انحلال مجلس دوم سر در محاق فرو برد

در این پژوهش،اوضاع سیاسی(قراگوزلوها) ـ اجتماعی و مذهبی همدان در دوران اول قاجار با تاکید بر وضعیت مذهبی بخصوص اهل تشیع مورد بحث و بررسی قرار گرفته و به افراد و گروهایی که به نوعی در ارتباط با شیعیان بوده اند پرداخته شده است. وضعیت مذهبی همدان در دوران قاجاریه را دو گروه تشکیل میدادند: 1) مسلمانان 2) غیرمسلمانان(اهل کتاب). در گروه نخست مسلمانان بودند که اهل تصوف، اصولیون و اخباریون را شامل می شد و در دوره قاجاریه نقش مهمی در تاریخ این ناحیه ایفا کردند و در گروه دوم غیر مسلمانان یا همان اقلیت دینی ساکن شهر بودند که از سالها قبل حتی پیش از ورود اسلام، در این ناحیه حضور داشتند و در دوره قاجاریه همچنان از نفوذ و قدرت فراوانی برخوردار بودند. بنیان اصلی این پژوهش به بررسی هریک از این گروها در دوره اول قاجاری با تأکید بر روابط و تقابل آنان استوار است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد حضور طولانی مدت گروهای دینی در این شهر زمینه های مساعدی برای حضور گروهای دینی جدیدی در دوره قاجاریه فراهم ساخته بود و موجب یک نوع همزیستی مسالمت آمیز شده بود. بیشتر وقایع و حوادثی هم که در این دوره به وقوع پیوست ریشه در منافع و جایگاه حکام محلی و حکام منطقه ای و عاملان مذهبی داشته است.

کلیومتریک به عنوان روشی میان رشته ای در تاریخ و اقتصاد ? می تواند بستری برای تجزیه و تحلیل بسیاری از جریان ها و تحولات تاریخی واقع گردد. بویژه در دوره معاصر که محققین ? در مقایسه با دوره های ما قبل? انبوه اطلاعات خام را (مخصوصاً در حوزه اقتصاد و جامعه) در اختیار دارند. تحقیقاً این روش ? دست کم در پژوهش های تاریخی? می تواند نهایتاً در حوزه تاریخ اجتماعی کاربرد عمیقی پیدا کند. بنابراین در این رساله تلاش شده تا با تجزیه و تحلیل اطلاعات اقتصادی و سیاسی (بویژه در حوزه نفت و در آمدهای غیر نفتی) به ترسیم دیپلماسی دکتر مصدق در مقابله با تحریم های انگلیس پرداخته شود. مهمترین نتیجه این پژوهش? پاسخ به این پرسش است که اولاً این تحریم ها چقدر تاثیر گذار بود ? و ثانیاً چگونه می توان از آن در شرایط دیگری بهره برداری کرد.

این تحقیق در نظر دارد جایگاه دین و مذهب را در اندیشه منورالفکران عصر مشروطه به صورت مطالعه موردی نسبت به 3 نفر از آنان بررسی کند که این 3 روشنفکر عبارتند از: میرزا فتحعلی آخوند زاده- میرزا ملکم خان ناظم الدوله- میرزا عبد الرحیم طالبوف تبریزی. طیف روشنفکران مشروطه با همه وجوه مشترکی که در اندیشه خود دارند در برخی جهات رویکردهای متنوعی نسبت به مذهب و نهادها و مناسک مذهبی داشتند که در 3 حوزه قابل بررسی است: دین ستیزان ، آشتی گرایان و تفکیک باوران . به نمایندگی از گروه اول:آخوند زاده و به نمایندگی از گروه دوم: ملکم خان و از گروه سوم: طالبوف تبریزی را می توان واکاوی کرد که در واقع نمایندگان شاخص و برجسته گروه های فوق بودند. سئوال اصلی پژوهش حاضر این است که آیا روشنفکران دوره مشروطیت برای دین و مذهب کارکردهای اجتماعی (مثبت یا منفی) قائل بودند یا نه و اساساً در مواجهه با مسائل مذهبی چه موضع گیری می کردند. از آنجائی که موضوع مورد تحقیق ما به گذشته باز می گردد، رهیافت تحقیق ما تاریخی است. محدوده زمانی نیز که این تحقیق به آن پرداخته از 30 سال پیش از مشروطیت آغاز گشته و به دوران مشروطه ختم می گردد. پس مطالعه ما به نوعی مطالعه مقطعی است. جامعه آماری ما عموم روشنفکران صدر مشروطه بوده و جامعه نمونه ما نیز 3 تن از روشنفکران تجددخواه آن عصر می باشند که بدانها اشاره رفت. پژوهشگرانی که برای موضوعات تاریخی از روش تاریخی استفاده می کنند کاربرد فنون کتابخانه ای و اسنادی را توصیه می کنند که مانیز در این پژوهش از آن بهره مند شده ایم.

سیدمحمدرضا مساوات از مشروطه¬خواهان پرآوازه¬ای است که نقش برجسته¬ای در تحولات سیاسی و اجتماعی دوره آغازین مشروطه دارد. ردپای مساوات در ادوار مختلف نهضت مشروطه نشان از روحیه مبارزاتی و آزادی¬خواهی او داشته است. در این تحقیق تلاش شده است به نقش و جایگاه مساوات و تاثیرات او بر جنبش مشروطه¬خواهی پرداخته شود. هدف مساوات از شرکت و عضویت در محافل و انجمن¬های سیاسی آن زمان، از آغاز نهضت مشروطیت تا لحظه پیروزی چه بوده است؟ مساوات با اذعان به سختی مبارزه؛ با نوشتن و انتشار شب¬نامه¬های مخفی، عضویت در کمیته¬ انقلاب، درگیری مسلحانه با مستبدین، انتشار روزنامه مساوات، درگیری مستقیم با محمدعلی¬شاه، خروج اجباری از کشور چه افقی در نظر داشته است؟ دلایل رویارویی حکومت با مساوات در طول نهضت چه بوده است؟ دلایل اقبال عمومی نسبت به مساوات پیش و پس از به توپ بسته شدن مجلس، بازگشت به تبریز و ادامه مبارزه در دوره استبداد صغیر در کنار ستارخان و باقرخان، ورود به مجلس دوم از طرف مردم تبریز، تبعید به قم، جنگ جهانی اول و تشکیل کمیته دفاع ملی، تبعید به استامبول، وین، برلین، عضویت در کادر رهبری حزب دمکرات، و نماینده دوره¬های سوم، چهارم و پنجم مجلس شورای ملی، چه بوده است؟ وی تاکنون در پژوهش مستقلی مورد بررسی قرار نگرفته است. از این رو ضرورت دارد جهت آشنایی با ابعاد و زوایای مختلف تاریخ مشروطه ایران، این چهره فعال و تأثیرگذار، زندگی سیاسی، آراء و اندیشه¬هایش مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش تلاش شده است تا با تکیه بر منابع دست اول مشروطه و شماره¬های متعدد روزنامه مساوات با برداشتن گامی کوچک، پرتو روشنی بر ابهام¬های کلی موجود در این زمینه افکنده شود و به سئوالات فوق پاسخ داده شود.

حج یکی از واجبات دینی و شعائر مذهبی محسوب می گردد ، ولی در مقایسه با سایر احکام وواجبات دینی دارای تفاوتهایی می باشد .قرارداشتن محل اجرای مناسک در خارج از قلمرو سرزمینی ایرانیان وامکان استفاده سیاسی از آن توسط قدرتهای حاکم بر منطقه حجازدرجریان رقابتهای منطقه ای،حج را تبدیل به اهرمی در روابط سیاسی و دیپلماتیک نموده ، و لذا این پرسشها که حج چگونه توانسته در مقاطع زمانی خاص نقشی موثر در قطع و ایجاد روابط دیپلما تیک ایفا نماید، و در ادامه این تحولات به چه میزان در روند حج گزاری اتباع ایرانی تأثیر گذار بوده است بسیارمهم می باشد و پاسخ به آنها آشکار میسازد که در برهه های مختلف تاریخی ،روابط سیاسی و دیپلماتیک منطقه ای چه تأثیرات مهمی در روند حج گزاری ایرانیان داشته و بطور مثال مشخص می نماید که در خلال سالهای 1304 - 1299 ه.ش یعنی دورانی که شریف حسین حاکم مستقل منطقه حجاز در آرزوی برپایی خلافت اسلامی در سیمای خاندان هاشمی بسر می برد ودر این راه نیازشدید به تأیید و حمایت دولت ایران داشت ،این نگرش و رویکرد شریف حسین درآن روزها چگونه توانست دورانی طلایی را در روند حج گزاری ایرانیان بوجود اورد ، دوره ای بی سابقه که حداقل تا کنون تکرار نگردیده است . و یا در طی سالهای( 1354-1343ه. ش) که ناسیونالیسم عربی در شکل تند و افراطی (ناصریسم) حکومتهای سنتی و پادشاهی منطقه همچون حکومتهای آل سعود وپهلوی را اماج حملات خود قرار داده و تهدید می کرد ،این دشمن مشترک چگونه موجب نزدیکی دو حکومت شد وهمبستگی آنها فضایی بی سابقه در طول دوران حکومت آل سعود برای حج گزاری اتباع ایرانی فراهم آورد. در بررسی روند اجرائی حج گذاری ایرانیان متوجه میشویم که تا قبل ازحادثه گردن زدن یکی از حجاج ایرانی در مسجد الحرام (1322ه.ش) دولتمردان ایرانی فاقد آگاهی و شناخت لازم از اهمیت حج در مناسبات سیاسی دیپلماتیک منطقه ای بوده و تازه بعد از این حادثه وبحران ناشی از آن که موجب قطع روابط دیپلماتیک ایران و عربستان (بمدت 5 سال)گردید، پی به اهمیت موضوع برده و قدم هایی در جهت ساماندهی آن برداشتند که اوج این رویکرد در سال 50 ودر دستور شاه مبنی بر تمرکز امور حج در سازمان اوقاف ودر پی آن انتصاب منوچهر آزمون ومأموریت وی به انجام این مهم تجلی یافت ،در عین حال این موضوع که منوچهر آزمون چگونه و به چه صورت توانست ظرف حضور چندساله خود در راس سازمان اوقاف ، مدلی را بر اساس الگوی سیستم های مدیریتی تمرکز گرا وسوسیالیستی، طراحی و ساماندهی نماید که موجبات دگرگونی و تحول اساسی در روند حج گذاری ایرانیان گردد؛ خود سوالی مهم است که پاسخ به آن مستلزم بررسی روند حج گزاری در قبل و بعد از این تحولات می باشد.

مطالعه و بررسی چگونگی حضور و زندگی شیعیان در استان کردستان از آن جهت که اکثر جمعیت آن را اهل تسنن شافعی مذهب تشکیل می دهند، موضوعی جالب و تازه در مطالعات تاریخ تشیع است. شیعیان با جمعیتی حدود 249415 نفری 18 درصد از جمعیت 1493645 استان را به خود اختصاص داده اند. شیعیان بیشتر در شهرهای بیجار، قروه و کامیاران سکونت دارند. آداب و رسوم و سبک زندگی شیعیان استان کردستان که به دو دسته آذری و کُرد تقسیم می شوند، از یکدیگر متفاوت است؛ شیعیان آذری تاکیدی بر اجرای رسوم گذشته ندارند و آداب و رسوم آنها با سایر هم وطنان یکسان است. در مقابل بسیاری از مصادیق سبک زندگی به ویژه برای شیعیان کُرد که به حفظ فرهنگ خود اهتمام بیشتری دارند، با رعایت موازین اعتقادی و هنجارهای مذهبی به قومیت بازمی گردد. پررنگ ترین جلوه اعتقادی در زندگی شیعیان استان کردستان که آنها را از اهل سنت متمایز می نماید مناسبت های مذهبی مانند عیدغدیر، نیمه شعبان، ایام محرم و صفر و ایام فاطمیه(س) است. عزاداری ماه محرم جزیی جدایی ناپذیر از زندگی شیعیان در استان کردستان را به خود اختصاص می دهد. از دیگر سو وجود تعداد بسیار زیاد امامزادگان و نوادگان امامان معصوم علیهم السلام که از جور حکومت های اموی و عباسی و یا به نمایندگی از ائمه علیهم السلام و برای تبلیغ دین به مناطق کُردنشین از جمله استان کردستان امروزی مهاجرت کرده اند نمادی روشن و بلند از حضور شیعیان و حیات اعتقادی آنها در این استان است. شیعیان و اهل سنت شافعی در استان کردستان همواره رابطه ای مسالمت آمیز با یکدیگر داشته اند مگر در مواردی در زمان حکومت صفوی ها و به گونه ای بسیار کمرنگ تر که بیشتر جنبه روانی دارد پس از تشکیل نظام جمهوری اسلامی که شرایط خاص پس از انقلاب و ... موجد فضای بی اعتمادی نظام به اهل سنت کُرد و احساس روانی تبعیض از سوی آنان شده است. برای تدوین پایان نامه پیش رو که با عنوان "تشیع در استان کردستان" به حضور شیعیان در این استان، جمعیت و پراکندگی آنها در سطح استان، آداب و رسوم و رابطه شیعیان با اهل سنت پرداخته است، منابع قابل توجهی که به صراحت از اوضاع شیعیان در طول تاریخ در استان کردستان سخن گفته باشد، وجود نداشت؛ بنابراین با کمک منابع تاریخ کُرد و آمار و ارقام اخذشده از نهادهای مربوطه و مصاحبه با چند نفر از اهالی مطلع استان و همچنین مشاهدات عینی گردآورنده از وضع زندگی، عزاداری ها و مراسم مذهبی، زیارتگاه ها و ... مطالب پایان نامه جمع آوری شده است.

از آنجا که بنادر جنوب مرز ارتباطی کشور استراتژیک ایران با کشورهای دیگر دنیاست و از آن روی که بوشهر در یک نقطه حساس از مرز جنوبی کشور قرار دارد حکمرانی بنادرجنوب علاوه بر حاکمیت مرکزی ایران برای کشورهای غارتگری نیز که برای دستیابی به منابع این سرزمین سرودست می شکستند،اهمیت فراوان داشت.رقابت دیرینه کشورهای استعمارگر در دوره مورد پژوهش در این پایان نامه تقریبا پایان یافته وانگلیس حاکم بلا منازع این میدان می باشد.از طرفی برای استعمار آسان تر شیوه دستیابی به منابع تغییر یافت و در صورتی که حکمران بنادر جنوب جانب همسوئی با انگلیس را نگه می داشت دیگر کار به انجام رسیده و اغتشاشی هم در کار نبود. (چو دزدی با چراغ آید گزیده تر برد کالا) آری متاسفانه احمد خان دریابیگی با همسوئی با بیگانگان و صد البته برای رسیدن به منافع خود،هیچ وقت منافع سرزمین خود را در نظر نگرفت.گرچه کارهای نیک هم کرد ولی متاسفانه این کارهای نیک در زیر سایه این خیانت های تاریک و ظالمانه ناپدید شد و چشمگیر نشد. جای شگفتی آنجاست که حاکمیت مرکزی ایران از چه روی سه بار ایشان را عزل کرده ولی هر بار با دسایس فراوان ایشان به این مقام دست می یابد. در این پژوهش سعی بر این است تا با بررسی چگونگی برخورد احمدخان دریابیگی با قضایای مهمی چون مشروطه خواهان بوشهری،مبارزین جنوب در مقابل انگلیس متجاوز و شیوه های حاکمیتی این فرد،نقاب از روی گوشه ای از تاریخ معاصر این مرز و بوم برداشته شود.

روابط، مناسبت¬ها و معادلات سیاسی و فرهنگی ایران و عثمانی در طول تاریخ حدود چهار قرن همجواری، دستخوش تغییرات و فراز و نشیب¬های مختلف و متفاوتی شده است. شکی نیست که عوامل و دلایل متفاوت و پیچیده¬ای در تحولات روابط این دو حکومت ایفای نقش کرده¬اند و تبیین جامع این روابط، بدون در نظر گرفتن مجموعه عوامل و دلایل، به دلیل تقلیل منابع عدیده تأثیرگذار و تعیین¬کننده، فاصله گرفتن از دقت¬ورزی در پژوهش تاریخی است و چنین تحقیقی از خطا و اشتباه تقلیل¬گرایی برکنار نخواهد بود. این تحقیق با چنین رویکردی و با هدف تبیین گستردگی عوامل موثر در مناسبات ایران و عثمانی و با اذعان به پیچیدگی تبیین این روابط و اقرار به تأثیرگذاری عوامل مختلف و پرهیز از تحلیل تک¬عاملی، نقش عامل انسانی، اجتماعی، جغرافیایی، دینی و تاریخی کردها را به عنوان یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در روابط و مناسبات این دو حکومت تحلیل و تبیین می¬کند و بدین شکل با مد نظر قرار دادنِ سیر و تحولِ یکی از عواملی که در این مناسبات پیچیده، کمتر به شکل مستقل مورد توجه قرار گرفته، تحقیقات کنونی را کامل¬تر می¬کند. رساله¬ی پیش¬رو دربرگیرنده¬ی نقش شخصیّت¬ها، فرمانروایان و گروه¬های کردی مطرح در مناسبات بین دو کشور ایران و عثمانی مقارن حکمرانی ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمد شاه، به ویژه از عهدنامه¬ی ارزروم دوم 1326ه.ش/ 1847.م تا سقوط سلسله¬ی قاجاریه در سال 1305ه.ش/ 1925.م می¬باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که کردها در مناسبات ایران و عثمانی علاوه بر ایفای نقش به عنوان عاملی تأثیرگذار در روابط خصمانه و دوستانه و معاهداتی چون ارزروم دوم به عنوان معمولی متأثر نیز از این روابط تأثیر پذیرفته¬اند.

بررسی زندگی علما و بزرگان دین همواره یکی از بهترین و جذابترین موضوعات مورد بررسی در مطالعات تاریخی بوده است که با واکاوی و نگاه عمیق تر به زندگی این بزرگان میتوان از دید دریچه زندگی و افکار آنها به درک بهتری از وقایع تاریخی رسید. این پژوهش به بررسی زندگی آیت الله کمالوند پرداخته که نقش این فقیه بزرگوار در مخالفت با لایحه انجمن ایالتی ولایتی و لغو این لایحه، اقدامات سیاسی و مذهبی آیت الله کمالوند در لرستان و ارتباط او با احزاب و گروههای مختلف اسلامی در طول سالیان زندگی وی را مورد بررسی قرار داده است. جهت انجام این پژوهش از روشکتابخانهایوابزارفیشبرداریبعنوان روش اصلی مدنظر بوده و همچنین نگارندهبهبررسیومطالعهانواعمنابعاصلیومأخذفرعیپرداختهکه در پایان باتجزیهوتحلیلاطلاعاتودادههاودستهبندی مطالببهتدوینونگارشتحقیقخویشاقدامکردهاست. یافته های تحقیق حاکی از آن است که آیت الله کمالوند نقش پررنگی در ارتباط با حوادث مذکور و همچنین حوادث مهم دیگری در فرایند به ثمر رسیدن و پیروزی انقلاب اسلامی از قبیل 15 خرداد داشته است. همچنین ایشان در روند متحد کردن علمای لرستان و هماهنگ کردن تلاش های مردمی و روحانیت با تحقق اعتقاد به اینکه روحانی نباید از حوادث جامعه خویش غافل باشد، تلاش بسزایی انجام داد. وی با این بینش بود که با اجازه مرحوم آیت الله بروجردی(ره) در مسائل سیاسی هم دخالت و اعمال نفوذ می کرد و در موقع مناسب به عزل و نصب مأموران دولتی همت می گماشت. مجاهد روشن بین خرم آباد در بسیج مردم علیه گروهک های منحرف(توده ای ها) نقش بسزایی داشت و با سخنرانی های بیدار کننده خویش نقشه های آنان را نقش بر آب می کرد؛ از حامیان و مریدان حضرت امام خمینی(ره) بود و دوشادوش آن مبارز قدم بر می داشت.

انتخابات یکی از شاخص های توسعه سیاسی و مفسر نقش مردم در حکومت محسوب می گردد. با وقوع کودتای 28مرداد1332 به موازات بسته شدن فضای باز سیاسی محمدرضاشاه با اتخاذ "استراتژی نظارت "نهادها و سازمان ها ی سیاسی را شدیدا تحت کنترل خود گرفته، از فعالیت نیروهای مخالف رژیم و نهاد های اجتماعی غیررسمی و احزاب سیاسی غیردولتی جلوگیری به عمل آورد اجرای این سیاست توسط پهلوی دوم باعث کم رنگ شدن نقش طبقات درونی جامعه و احزاب سیاسی غیردولتی در جریان انتخابات مجالس هجدهم تا بیستم شد. این پژوهش با هدف پاسخگویی به سوال اصلی تحقیق مبنی بر این که آیا در ادوار هجدهم تا بیستم مجلس شورای ملی ایران انتخابات سالمی برگزار شده است؟ به اسناد، کتب،مقالات ومطبوعات مربوط به این سه دوره انتخابات مجلس شورای ملی مراجعه شده با روش کتابخانه ای و اسنادی تلاش شده تا نقش دربار، دولت، احزاب سیاسی، جریانهای مذهبی و طبقات اجتماعی در انتخابات مجالس هجدهم تا بیستم شورای ملی مورد بررسی قرار گیرد. در مجموع این بررسی به ما نشان می دهد با توجه به فضای بسته سیاسی و کنترل احزاب از سوی حکومت دربار و دولت نقش مستقیم و احزاب و نیروهای اثرگذار غیر دولتی در جریان انتخابات این ادوار به طور مستقیم نقش عمده ای نداشتند.

اشغال نظامی ایران و تصرف مرزهای غربی توسط متفقین در شهریورسال1320ش از وقایع سرنوشت ساز تاریخ معاصر کشورمان است که نقطه ی عطفِ بیداری ایرانیان بعد از پایان حکومت رضاشاه بود. برای روشن شدن زوایای مختلف تاریخ کشور ناگزیر از بذل توجه به تواریخ محلی و منطقه ای هستم. در پژوهش حاضر سعی بر این شده است عوامل اعتلای سیمای فرهنگی و تأثیرات منفی تحولات بر ساخت مایه های فرهنگی، تأثیر رشد مدارس، نهادهای فرهنگی، ورود عناصر مدرنیزم و مطبوعات و نحوه ی تفکر و واکنش عامه بر حیات اجتماعی-فرهنگی شهر بررسی شود که در این راستا گروه های اجتماعی، نهادهای اجتماعی-فرهنگی و بخش های خدماتی شهر در این دوره مدنظر قرار گرفت. حوادث سیاسی زمینه ساز بسیاری از رخدادهای اجتماعی و به تبع آن فرهنگی در کرمانشاه بوده است. پذیرفتن یا واکنش مقاومتی نسبت به این تحولات، گاهی به علت رعایت نکردن برخی ارزش ها که در فرهنگ مردم ریشه داشت، از سوی برخی حکام و افراد، موجب پیدایش برخی اعتراضات گردید و در مواردی سنتی بودن جامعه کرمانشاه و پایداری سنت های اجتماعی و فرهنگی در عصر پهلوی دوم، مانع تغییرات در سطح وسیع گردید. به همین نسبت تأثیرات این تحولات در کرمانشاه در مواردی مثبت و در مواردی منفی و مخرب عمل کرده است. این پایان نامه با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی شهرستان کرمانشاه در فاصله ی سال های 1320تا 1342شمسی می پردازد.

تحقق اهداف روسیه برای تسلط بر هندوستان، مستلزم عبور از خاک ایران و سلطه بر بخشهای مهم، از جمله سواحل دریای مازندران بود. این امر در دوره پتر کبیر سرعت و سازماندهی بیشتری پیدا کرد و باعث شد حملات مکرری به سواحل خزر ایران صورت گیرد. فساد و ناتوانی هیئت حاکمه و سوء سیاست قاجارها که منجر به کشمکش پیوسته با ترکمنها می شد، از یک سو و ممنوع بودن ایران از داشتن نیروی دریایی در دریای مازندران به موجب عهدنامه ترکمانچای، از سوی دیگر سبب شد تا روس ها جزیره آشوراده را تصرف کرده و به بهانه مبارزه با ترکمن ها، در آنجا پایگاهی تأسیس نمایند. سلطه روسیه بر جزایر آشوراده تا 1266 قمری که در این سال به دستور امیرکبیر بیرون رانده شدند، ادامه یافت. فقط بازرگانان روسی و موسسه تجارتی آنان باقی ماندندکه بعد از شهریور 1320 شمسی، دولت ایران توانست به استناد قراردادهایی که پس از استقرار حکومت شوروی، با حکومت جدید منعقد ساخته بود، جزایر آشوراده را در اختیار کامل خود گیرد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق اسنادی و کتابخانه ای، با هدف تبیین و تحلیل کلی علت حضور روسها در جزیره آشوراده، با این فرضیه اصلی که آیا دخالت های روسیه در جزیره آشوراده، جزو اهداف توسعه ارضی روسیه بوده است ویا تحت دلایل دیگری دنبال می شد ، به این نتیجه دست یافته است که دولت روسیه از سویی، مسئله هند و دستیابی به آن سرزمین و از سوی دیگر، به بهانه ایجاد امنیت برای کاروان های تجاری خود، حضور نظامی و برپایی پایگاه های نظامی در دریای خزر را مورد نظر قرار داده بود.