تغییر شرایط و اوضاع سیاسی در کشورهای عربی و ورود مفاهیم جدید سیاسی در قرن معاصر شعر سیاسی ادبیات معاصر عربی را نسبت به گذشته دچار تحولات قابل توجهی کرده است. در این میان احمد مطر شاعر بزرگ عرب از برجسته ترین شاعران سیاسی معاصر است که نام او هم اکنون بیش از دیگر شاعران سیاسی در محافل ادبی می درخشد. زندگی پرفراز و نشیب این شاعر بزرگ، تعقیب ها، تبعیدها و فشارهایی که به موجب غربت و دوری از سرزمین و خانواده خود دچار شد، به شدت شعر او را تحت تأثیر قرار داده است. وی به ندرت به موضوعات غیر سیاسی پرداخته و با تمرکز ویژه بر روی شعر سیاسی، در این زمینه به اوج رسیده است. پرهیز او از مدح قدرتمندان و حاکمان، انتشار غیر رسمی اشعار او به دلیل ممنوعیت آثارش، مواضع ثابت، عدم وابستگی به قدرتها و احزاب از ویژگی های وی است. علاوه بر این خصوصیات منحصر به فرد، سبک و زبان شعری خاص و تنوع و گستردگی موضوعات سیاسی را می توان از خصوصیات برجسته احمد مطر قلمداد کرد. این وجوه تمایز ، شعری را خلق کرده است که در عین سادگی و قابل فهم بودن شگفتی آفرین و در اوج زیبایی و تأثیرگذاری است. زبان طنز، اقتباس از قرآن و حدیث و نهج البلاغه و اشعار پیشینیان موجب تنوع اسلوبها در بیان مفاهیم سیاسی و شیوه های انتقال معانی شعر سیاسی احمد مطر شده است. تعهد، و گرایش اسلامی، عربی، و انسانی از دیگر شاخصه های شعر اوست.

أمثال و حِکَم از قدیمی ترین انواع میراث فرهنگی بشر هستند و پیشینه آن ها بیشتر از شعر و خط است . أمثال در حُکم آیینه زندگی بشر دیروز و امروز می باشد و از این حیث منبعی موثق برای مطالعه زندگی مادی و معنوی او به شمار می آید. شاعران با توجه به ویژگی های امثال و حکم یعنی ایجاز، وضوح و بیان معنای عمیق و رسا همواره برای بیان منظور خود از این نوع ساختار ادبی استفاده کرده اند و حتی برخی بیت ها، خود مَثَل شده اند. ابن سنان خفاجی نویسنده شیعی قرن پنجم هـ.ق و از شاعران دولت بنی مرداس در حلب است. او صاحب کتاب معروف «سرالفصاحه» و یک دیوان شعر است، که ضرب المثل ها و حکمت های عربی بسیاری را در خود جای داده است. در این تحقیق بعد از بیان اسلوب و انواع أمثال و شناخت جنبه های اهمیت آن به مطالعه و بررسی و استخراج امثال و حکمی که ابن سنان در شعر خود به کار برده و یا ابتکار کرده، پرداخته شده است همچنین منشأ و خاستگاه آن امثال آورده شده است. قابل ذکر این که وی با استفاده از این ویژگی نه تنها به شعر خود غنی و استحکام بخشیده بلکه در القای منظور خود به مخاطب تأثیر فراوان گذاشته است. او با آگاهی از امثال و حکم عربی و تأثیری که در اقناع مخاطب دارد، شعرش را در هر موضوعی که سروده، مدح، ذم، هجو،رثا، ارشاد و نصیحت، در قالب ضرب المثل و حکمت بیان کرده است.

ارتباط آشکار اعراب با سایر ملل، به ظهور اسلام باز می گردد. به گواهی تاریخ از همان عصور اولیّه ی گسترش این دین، ارتباط زبان عربی و فارسی عمیق بوده و در عرصه ی ادبیات، شاعران و افکار آنان را به یکدیگر پیوند داده است. در این تحقیق در قالب ادبیات تطبیقی و با پشتوانه ی قوانین آن که همان یافتن ویژگی مشترکِ آشکار و پنهان بین دو زبان و پدیده ی تأثیر و تأثر است، اشعار حِکَمی متنبّی عرب زبان و صائب فارسی زبان با بررسی دیوان ایشان و مطالعه ی کتب مربوط، مورد تطبیق و مقایسه قرار گرفته است. آن چه که بیش از همه جالب توجه می باشد، اثرپذیری شعر هر دو شاعر از محیط است که باعث القای تجربه ای ویژه به آن دو و متبلور شدن آن در حکمتی خاص است. همین طور تشابه فرهنگی عمیق و کهن دو زبان از گذشته های دور، و اندیشه ی دینی هر دو شاعر، باعث تشابه حِکَم آن ها گردیده است.

چکیده : در این پژوهش، دیوان صاحب بن عباد، وزیر شیعه مذهب و ایرانی الاصل قرن چهارم هجری که از شاعران و نویسندگان بزرگ این دوره به شمار می آید مورد بررسی قرار گرفته است. اشعار این شاعر، اگر چه در موضوعات مختلفی سروده شده است، اما حضرت علی (ع) و بیان حق مسلم ایشان در جانشینی پیامبر اکرم (ص) مهمترین موضوعی است که صاحب بن عباد، بدان پرداخته است. اقتباس از قرآن و حدیث در شعر این شاعر ، از بارزترین آرایه های ادبی است که به فراوانی در جای جای دیوان وی هویداست. این پژوهش نشان می دهد که صاحب بن عباد، به هر موضوعی که پرداخته است، آن را با آیه ای از قرآن کریم و یا حدیثی از پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم -علیهم السلام- در آمیخته است تا از این رهگذر رسالتی را که برای خدمت به دین مبین اسلام و مذهب بزرگ تشیع ، دنبال می کرده است، انجام داده باشد. در این تحقیق ابیات برگرفته از قرآن و حدیث در پنج عنوان کلی دسته بندی گردیده است، که عبارتنداز: ذات اقدس الهی و ذکر صفات او، علویات یا بیان فضایل و مناقب امام علی (ع) ، اهل بیت علیهم السلام، موعظه و حکمت و نیز موضوعات متفرقه، در این پژوهش که پیرو رسالت صاحب بن عباد انجام گرفته است، روشن گردید که این شاعر به دلیل برخورداری از ایمان و عقیده ای استوار به شدت تحت تاثیر این دو منبع فیاض تعالیم الهی و اسلامی بوده است و با شعر خود ، به مذهب تشیع ، خدمت بزرگی نموده است. واژه های کلیدی: صاحب بن عباد، شعر ، اقتباس، قرآن و حدیث ، حضرت علی(ع)

بدون شک شعر نو در پی تغییر در ساختار، درون مایه اش نیز دگرگون شد. مضامین و محتوای پویای ارزنده ای جایگزین موضوعات سنتی شعر گشت. شعر نوین جهان عرب از این قاعده مستثنی نیست، چنانچه در قرن بیستم با توجه به زمینه های موجود، شاعرانی از سرزمین عراق درفش انقلاب شعری را به دست گرفته و ساختار و مضامینش را دگرگون ساختند. این پرچم داران و پیشاهنگان در بامداد این قرن به صحنه آمدند و گوی سبقت را از دیگر بلاد عربی ربودند. از جمله این نوآوران: نازک الملائکه، بدرشاکر السیاب و درپی آن دو عبدالوهاب البیاتی می باشند. در این راستا تحقیق پیش رو پیرامون مضامین اجتماعی در شعر آخرین ضلع این مثلث یعنی عبدالوهاب البیاتی می باشد که نگارنده در فصل اول این رساله به بررسی شعر اجتماعی و اوضاع و احوال عمومی عراق در قرن بیستم و چگونگی ساختار اجتماعی جامعه عراق پرداخته و به تبع آن در فصل دوم شرح احوال و آثار شاعر و روند شعری و سیره شخصی وی و همچنین نقش ایشان در پیدایش شعر نو آمده و در پایان مضامین اجتماعی شعر این شاعر نام آور عراقی که شامل موضوعاتی نظیر فقر، عقب ماندگی، دهقان و کارگر، مرض و بیماری، مسئله زن، آزادی، عدالت و غیره مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. کلید واژگان: شعر اجتماعی، ادبیات معاصر عربی، عبدالوهاب البیاتی

استعاره در زمره قوی ترین ومتعالی ترین فنون بیانی به شمار می آید.واژه یا عبارتی است که در غیر معنای حقیقی خود با هدف تاثیر گذاری بیشتر به کار می رود.درکلام امیر المومنین(ع)نیز استعاره به فراوانی یافت می شود که تشخیص ارکان آن،به آسانی میسور نیست.چرا که استعاره ازاساسی ترین وجوه زبان تخییلی،و عنصری اساسی در فرآیند ارتباطی شمرده می شود.در ترجمه استعاره خصوصا در متون دینی چون نهج البلاغه که در هر صورت ادب وبلاغت را در واژه خود جای داده است،باید با نکات بلاغی وشرایط ترجمه آشنا بود. ترجم? تحت اللفظی استعاره، به کار بردن استعار? معادل دیگر در زبان مقصد، ترجمه به تشبیه، ترجمه به جامع، تصریح به حقیقتِ استعاره و ترجم? آزاد از روش هایی است که دشتی، شهیدی و فیض الاسلام در ترجم? هشتاد وپنج استعاره مفرده وتمثیلیه خطبه های بیست ویک تا پنجاهم به کار برده اند.این نتایج بعد از استخراج استعاره خطبه های ذکر شده ودقت درشناسایی و فهم خطبه ها وسپس ترجمه های سه مترجم یاد شده همراه با روش ترجمه آنها بدست آمده است.که در نهایت سه مترجم به ترجمه تحت اللفظی گرایش زیادی داشته اند.برای هر استعاره ترجمه پیشنهادی نیز آورده شده است که از اهداف این پایان نامه و یکی از راههای نقد و بررسی ترجمه های سه مترجم به شمار می آ ید.

گرچه سرشت دین، خدایی است اما از آن رو که مخاطبش انسان است،در تفهیم ادراک ها و آرمان های خود ناگزیر از استخدام همان ابزار بشری یعنی واژه هاست.تغییر معنی واژگان بخشی از جوانب تحول زبانی است.به دنبال انقلاب عظیمی که قرآن کریم در صدر اسلام به وجود آورد،تحولی وسیع در معانی واژگان پدیدار شد که این تحول در پی دگرگون شدن مجموعه ی ارزش ها و جایگزینی ارزش های نو است،با تحول ارزش ها در صدر اسلام،در واژه ی«عفو»نیز تحول معنایی رخ می دهد که تحول معنایی این واژه و واژه های متقارب المعنی با آن موضوع این تحقیق قرار گرفت. هدف از این تحقیق تبیین ضرورت بررسی تحول معنایی واژگان؛ برای درک معنای صحیح آن در ترجمه ی قرآن است و این که بدون این امر ترجمه ی صحیح امکان پذیر نیست. مطالب این پایان نامه بدین شرح است: فصل اول شامل کلیاتی پیرامون علم معنی شناسی است. فصل دوم به بیان معانی واژه ی عفو در قاموس ها و ادبیات عصر جاهلی و قرآن اختصاص داده شده است. در فصل سوم نیز معنای واژگان متقارب المعنی با واژه ی عفو، جمع آوری و مقایسه و تحلیل شده است که البته روش این پژوهش به صورت تحلیلی و تطبیقی انجام شده است. در نهایت پس از بررسی تحول معنایی این واژگان از دوری جاهلی تا صدر اسلام مشخص گردید، واژه ی «عفو» و واژه های متقارب المعنی با آن، گسترش معنایی پیدا کرده و در حوزه ی معنایی ارزش های اخلاقی قرار گرفته اند.

رساله الغفران یک سفرنامه تخیّلی به دنیای پس از مرگ با محوریّت انتقاد از اوضاع معاصر پدید آورنده ی خود می باشد. این اثر سرچشمه ی الهام آفرینش آثار بزرگی همانند «جاوید نامه» توسّط اقبال لاهوری به شمار می آید. جاوید نامه این شاهکار ادبی به اندازه ای برای خالق خود مهم بوده، که آن را کمدی الهی شرق نامیده است. این دو در گروه آثار بزرگ جهان در آمده و نگارنده ی این تحقیق پس از یک مطالعه ی گسترده با استفاده از روش کتابخانه ای و مقایسه ی سبک، محتوا، ساختار و در پایان با یک نگاه فرامتنی به دو داستان به شباهت ها و تفاوت های مهّمی از دو اثر دست یافته است. دو داستان علاوه بر اشتراک در موضوعاتی از قبیل بهشت، شکنجه گاه، شعر، زن، عقل، تهیّه ی ابزار جهت ادامه ی مسیر، حضور خداوند و بهره گیری از یک الگوی باستانی که هر یک ایجاد کشش فوق العاده ای به سمت داستان می نمایند در انجام خویشکاری های جذّاب چهل و چهارگانه، اعتقاد به وجود یک ابر یاریگر، اعتقاد به وجود یک پاداش دهنده و نیز در ساختار و هدف که اصلاح و تغییر جامعه ی معاصر آن هاست به هم نزدیک شده اند. سفر مسافر رسال? الغفران بی بازگشت است و پاداش آن ماندگاری و برخورداری از نعمت های بهشتی است ولی پاداش مسافر جاوید نامه جاودانگی و همراهی مردم با وی است. این پاداش با درخواست مسافر و برگشتن از سفر به او داده می شود. شباهت دیگر دو داستان تأثیرپذیری آن ها از اوضاع معاصرشان است و این امر موجب استقلال آن ها شده است. تأثیرپذیری از محیط موجب شده، بصیرت معرّی در یک نگاه انتقادی با نفی اوضاع موجود در متن داستان و با پرداختن به زندگی دنیوی و اخروی تبلور یابد امّا انتقاد اقبال از شرایط جامعه با پرداختن به امور اساسی زندگی دنیایی انسان با معرّفی یک جامعه ی آرمانی شکل یافته است.

کتاب «الفصل و الوصل فی القرآن کریم» نوشته ی منیر سلطان از جمله آثار معاصر در زمینه ی علم بلاغت،مبحث فصل و وصل می باشد. نویسنده ی کتاب در خصوص فصل و وصل واقسام مختلف آن از ناحیه ی بزرگان علم بلاغت، و بررسی کردن مبحث فوق در قرآن کریم به تحقیق وتفحص پرداخته است،منیر سلطان در مقدمه ی کتاب ابتدا به چگونگی شکل گیری اصطلاح فصل و وصل وتقسیمات وگرایشات آن توجه داشته، و در فصل اوّل کتاب به بررسی فصل و وصل قبل از جرجانی پرداخته، و در این فصل در خصوص انواع وسایل فصل وکاربرد آن وهمچنین در مورد وصل واستفاده های وصل سخن به میان آورده است. در فصل دوّم نیز به جایگاه فصل و وصل در زمان جرجانی توجّه داشته؛ و به کنکاش وبررسی وسایل فصل و وصل به صورت دقیق همّت گماشته،و در فصل سوّم کتاب به تعریف فصل و وصل بعد از جرجانی پرداخته،و با آوردن دیدگاههای مختلف از بلاغیون بزرگ از جمله زمخشری به کتاب خود رونق خاصی بخشیده؛که برای خوانندگان نیز از اهمیّت به سزایی بر خوردار است،او همچنین در طول این فصل به کاربردهای مختلف فصل و وصل در میان کلمات مفرد و جملات توجّه ویژه ای داشته؛و نظرات دانشمندان بزرگی از جمله سکاکی را در خصوص فصل و وصل مورد بررسی قراداده است،وی در پایان در فصل چهارم به کاربرد فصل و وصل در سوره های متنوع با آوردن آیات قرآن کریم،اشاره ای دقیق داشته،و به مهم ترین نقصهای این مبحث از بلاغت یعنی فصل و وصل به نحو شایانی پرداخته است؛لذا با توجّه به اهمیّت زیاد موضوع که یکی از مهم ترین مباحث علم بلاغت است،ترجمه ی این اثر می تواند مورد استقبال و استفاده ی چشمگیر دانشجویان علاقمندبه علم بلاغت قرار گیرد،وهمچنین نگارنده با توجّه به استفاده وکاربرد بی بدیل موضوع در قرآن کریم،سعی داشته در بسیاری از موارد به ترجمه ی آزاد کلمات وجملات و تحلیل مواردی که نیاز به توضیح داشته،و معرفی شخصیتهای کتاب بپردازد؛تا بهتر مورد توجّه مخاطبین واقع شود،و در پایان به نقد وبررسی شکلی ومحتوایی کتاب به صورت گذرا و با اشاره به اشکالات اثر، توجّه داشته،و با ارائه ی پیشنهاداتی در خصوص آن ها همّت گماشته؛تا بهترمورداستفاده باشد.

اهل بیت عصمت و طهارت از جایگاه عظیمی در نزد شاعران شیعی برخوردارند. این شاعران از طریق مدح و مرثیت اهل بیت علیهم السلام، علاوه بر زنده نگاه داشتن یاد ایشان، دَیْن خود را در حفاظت از کیان تشیع ایفا کرده اند. گاه در این راه نیز تا سر حد قتل رسیدند. پرداختن به مناقب اهل بیت علیهم السلام به طور عموم، و واقعه ی عاشورا به طور خصوص دستمایه ی شاعران بسیاری گردید و قصائد فراوانی درباره ی آن سروده شد. سید حیدر حلی و محتشم کاشانی دو تن از شاعران بزرگ شیعی به شمار می آیند. شاعر نخست، عربی زبان و متعلق به قرن سیزده؛ و شاعر دوم، شاعری پارسی زبان و متعلق به قرن دهم هجری است. یکی در محیطی کاملاً عربی و دیگری در دامان فرهنگ ایرانی- اسلامی رشد یافته اند،که در این زمینه اشعار قابل ملاحظه ای دارند. با توجه به جایگاه والای اهل البیت نزد خدا که مبتنی بر قرآن کتب حدیث و تاریخ بوده، نشان از برجسته بودن این موضوع در اشعار این دو شاعر می باشد.آنان این مقوله را به گونه ای زیبا واعجاز آفرین ودر نهایت تعابیر بلاغی وادبی در شعر خود بکار گرفتند. بررسی این اشعار از لحاظ ادبیات تطبیقی با اهمیت است . این دو شاعر در اشعار مربوط به اهل بیت^ در زمینه پیامبر|، امام علی×، حضرت فاطمه زهرا÷، امام حسین÷ وامام سجاد÷ اشعار مشترکی دارند، که از طرفی بیانگر حقانیت، عظمت ونورانیت اهل بیت^ را می رساند واز طرف دیگر شناخت این دو شاعر را نسبت به این جایگاه بیان کرده، که صفا وپاکی باطن بستر آن بوده، و مرز مکان وزمان را نمی شناسد.

ادبیات در هر عصری، ابزاری برای تبلیغات و توسعه ی افکار و عقاید مختلف بوده که بیانگر وقایع و رخدادهای اجتماعی آن عصر و زمان است. و از سوی دیگر نشان دهنده ی موضع گیری گروههای مختلف در برابر حوادث و رویدادهاست.هر اثر ارزشمند ، هدفدار و متعهد دارای خصوصیات و ویژگی های منحصر به فرد است که آن را از آثار دیگر متمایز می سازد، ادبیات شیعی و به خصوص شعر شیعی از این قاعده مستثنی نیست.ادبیات شیعه ، متعهد و دارای رسالت است که در همه ی دوره ها دارای موضوع ها و ساختارهای گوناگون بوده است.شاعران شیعی از قدیم در مورد اهل بیت(ع) سروده هایی بسیار زیبا به نظم در آورده اند و توانایی بالای زبان شعر شیعی و کارایی زیاد آن در زمینه ی تبلیغ و گسترش معارف و ارزشهای اخلاقی همراه با تعهد، تاثیر اندیشه های ناب و والای ائمه(ع) را در شعر شاعران بیشتر کرده و باعث پرمایگی اشعار آنان شده است. سرزمین عراق نیز از دیرباز در تربیت شاعران شیعی موفق بوده و عرصه را برای رشد و شکوفایی ارزشهای الهی و اخلاقی مهیا ساخته است.عراق در قرن یازدهم میدان جدال عثمانی سنی مذهب و صفوی شیعه مذهب می باشد و همچنان محل پرورش شاعران شیعی بود که ما در این تحقیق برآنیم ، ویژگی شعر متعهد شیعی عراق قرن یازدهم هجری را با توجه به حکومت امپراطوری عثمانی و تاثیر آن بر ادبیات آین عصر و معرفی شاعران برجسته این قرن را مورد بررسی قرار دهیم. واژگان کلیدی: عراق ، شعر متعهد، شاعران شیعی قرن یازدهم، ادبیات اهل بیت(ع)

چکیده مدح و رثای اهل بیت به ویژه ذکر مصائب و مظلومیت امام حسین? در واقع? عاشورا در ادبیات معاصر عربی جایگاه خاصی دارد و شاعران بسیاری با سرودن اشعاری در این زمینه به خلق اثر پردخته اند، و نام خود را در دفتر شاعران شیعی متعهد به ثبت رسانیده اند. عبدالحسین حیاوی فقیه، ادیب و شاعر معاصر عراقی یکی از شخصیت های برجست? شیعی است که در سرودن اشعار متعهد به مکتب اهل بیت? تبحر و توانایی بسیار زیادی داشت. و همچون دیگر عالمان شاعر در وادی ادب قدم نهاد. و سروده هایش را با نام این خاندان پاک مزین نمود. نظر به اینکه تاکنون پژوهشی در مورد این عالم و ادیب بزرگ انجام نشده و ایشان جزء شاعران گمنام محسوب می شوند این پژوهش حائز اهمیت است. هدف از انجام آن معرفی شخصیت ادبی شیخ عبدالحسین حیاوی و ارائه اشعار وی که با موضوع اهل بیت? در کتب مختلف به صورت پراکنده آمده است می باشد و در آن علاوه بر معرفی شاعر و ارائه اشعار، به بررسی محیط زندگی، موضوعات شعری، اسلوب های خاص وی در ذکر مظلومیت و مصائب معصومین علیهم السلام بویژه امام حسین? و ویژگی های منحصر به فرد این اشعار پرداخته شده است. بدین ترتیب تلاش کردیم تا در حد توان پرده از شخصیت گمنام ایشان برداریم، که او اسوه ای از اسوه های تاریخ معاصر عراق به شمار می رود و الگوی هم? کسانی است که در زندگی به هدفهایی والا می اندیشند و ارزشهای متعالی را می جویند. واژه های کلیدی: عبدالحسین حیاوی، ادبیات اهل بیت?، شعر معاصر عربی

نجف اشرف نه تنها مهد پرورش عالمان و مراجع بزرگ جهان تشیع که خواستگاه سخنوران و شاعرانی بنام و برجسته است. میراث فصاحت و بلاغت علوی تا به آنجا در زبان مردم این سرزمین اثر نهاده است که نه تنها طبقه ی تحصیل کرده و حوزوی که در کلام عوام ایشان نیز روح ذوق و ادب موج می زند. یکی از ستارگان این شهر که سه فضیلت تقوا و علم و ادب را با یکدیگر قرین ساخته است و از شاعران طراز اول این شهر در قرن چهاردهم هجری به حساب می آید شیخ عبدالمهدی آل مطر است. معظم اشعار این ادیب برجسته پیرامون فضایل و مناقب ائمه ی معصومین^ و گواه آگاهی عمیق وی بر سیره ی ایشان می باشد. خصوصیت دیگری که این شاعر را در میان سایر اقران برجسته می کند پرداختن وی به مسائل روز جهان عرب است که نشان از تعهد سیاسی و اجتماعی وی دارد. عالمی که از تلاشگران حوزه ی اصلاحات حوزوی شهر نجف به حساب می آید و همواره کوشیده است با روشنایی قلم خویش، افق هایی تازه از روح همدلی و اتحاد را در برابر فرزندان غیور امت خویش بگشاید. نظر به مجهول القدر ماندن این فقیه و شاعر توانمند و با هدف آشنایی بیشتر با ادبیات متعهد شهر نجف در قرن چهاردهم هجری بر آن شدیم تا در این مجال به معرفی شخصیت و آثار شیخ عبدالمهدی بپردازیم. روش کار پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و در ابتدا به بیان اوضاع سیاسی و فرهنگی عصر شاعر و شرح زندگی نامه ی وی پرداخته ایم. پس از این با معرفی مهم ترین مضامین شعری شاعر کوشیده ایم تا میزان تاثیر پذیری وی از محیط و حوادث عصر خویش را مشخص نماییم.

توفیق الحکیم نمایشنامه نویس معاصر مصری می باشد که به عنوان پدر نمایشنامه نویسی عرب شناخته شده است.نمایشنامه های وی افزون بر اینکه از ژرف ترین مضامین انسانی برخوردار است، در قالب زیبایی نیز نوشته شده است.توفیق در نمایشنامه هایش با بهره گیری از عناصری مانند گفت و گو، اسطوره طنز، اقتباس از داستان های قرآنی و آوردن نثری موزون و روان کوشش کرده است تا نمایشنامه های خود را به شکلی دلنشین و جذاب ارائه کند. طبیعتا شناخت بیشتر از سبک ادبی توفیق الحکیم، می تواند برای دستیابی به فهم بهتر مضامین نمایشنامه های او به خوانندگان کمک کند. وی برای نوشتن این پایان نامه، یکی از نمایشنامه های توفیق الحکیم به نام «بین یوم ولیله» را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.ابتدا مختصری در باب زندگی توفیق الحکیم، سبک نمایشنامه های وی و همچنین تاریخ آشنایی عرب ها با نمایش و تئاتر آورده شده و در دو فصل آخر که چهارچوب اصلی رساله را تشکیل می دهد، به جمع بندی و تحلیل ساختار و محتوای نمایشنامه ها پرداخته شده است و بررسی مباحثی چون چگونگی پرورش شخصیت ها در طول نمایشنامه و بررسی شخصیت های داستان از سه بعد جسمانی، اجتماعی و روانی ، نحوه پرداختن به تم های اصلی و فرعی در نمایشنامه ها، انواع کشمکش ها، وجود شخص یا اشخاص مخالف در نمایشنامه و ... مورد بررسی، تحلیل و مقایسه با دیگر آثار ارزنده توفیق الحکیم قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف اثر بیان شده است. شیوه نگارنده در نگارش این رساله کتابخانه ای بوده و با استفاده از کتب ارزشمند پیرامون نویسنده ی مذکور، جهان عرب، تئاتر عرب و ... به تالیف و گردآوری این اثر اقدام کرده است. کلمات کلیدی: توفیق الحکیم، بین یوم و لیله، تئاتر، نمایشنامه، تم، کشمکش

چکیده کشور الجزایر یکی از کشورهای عربی است که شاهد بزرگترین انقلاب ها در جهان عرب بوده است. انقلاب نوامبر 1954 الجزایر؛ 8 سال به طول انجامید و در نهایت به حضور 130 ساله ی استعمار فرانسه در خاک این کشور خاتمه داد. این انقلاب از همان ابتدای شکل گیری؛ حمایت تمام اقشار جامعه را به همراه داشت. حضور شاعران در صحنه ی مبارزات آزادی بخش، شعری متعهد به آرمان های ملی به وجود آورد که همانند سلاحی علیه دشمن به کار گرفته شد. مفدی زکریا یکی از پیشگامان شعر انقلاب الجزایر است که در تمام مراحل انقلاب و استقلال حضور فعال داشت، به گونه ای که شاعر انقلاب الجزایر نام گرفته است. این پژوهش ضمن معرفی شخصیت مفدی زکریا و بررسی تاثیرات محیط بر فعالیت های سیاسی و زندگی ادبی وی؛ به تحلیل اشعار سیاسی و انقلابی او پرداخته است. مضامینی از جمله: استعمار ستیزی، فقر و محرومیت مردم، بی سوادی و عقب ماندگی، زندان و شکنجه، دعوت به قیام و مبارزه ی مسلحانه، توجه به هویت عربی و اسلامی، مقابله با فرهنگ وارداتی غرب، توجه به مسائل جهان عرب و بازتاب حوادث سیاسی بخشی از موضوعات شعری او می باشد. آنچه به دست آمد بیانگر این مطلب است که شعر مفدی زکریا با تحولات سیاسی الجزایر، هماهنگ بوده و همراه با سیل عظیم ملت در مسیر کسب استقلال قدم برداشته است. شعر او به ثبت رویدادهای انقلاب و بیان زندگی اجتماعی و خواسته های سیاسی مردم پرداخته است.

شناخت زمینه های فکری و تاریخی خیزش های مردمی منطقه ی خاور میانه، از منظر شعر وادب وبه ویژه در شرایط کنونی، می تواند برای علاقه مندان ادب سیاسی بسیار سودمند باشد. یکی از شاعران پر آوازه که تأمل در آثار ادبی و به خصوص اشعارسیاسی او، مخاطب را با چنین بستری آشنا می کند، نزار قبانی (ت:1923م)، شاعر بزرگ سوری، است. اینجانب با بررسی و مطالعه ی مجموعه آثار 8 جلدی و به ویژه سروده های سیاسی او از یکسو وبررسی دیدگاه های پاره ای از منتقدان از دیگر سو به این مهم دست یافت که نزار، برخلاف دیدگاه های گروهی از ناقدان افراطی شعرش، تنها یک شاعر تغزلی،ویا رومانتیک محسوب نمی شود بلکه او، ضمن تسلط کافی بر مبنای اندیشه ی سیاسی مدرن و خود آگاهی اجتماعی بالا، عمر پربار ادبی خود را در مبارزه برای آزادی و آگاهی مردم از شر استبداد داخلی و اشغالگری خارجی صرف نمود. وی توانست در این زمینه، بیش از هر شاعر عرب دیگر، نقش ایفا کند و مخاطبان خود را نیز نسبت به ساختار استبدادی منطقه در اشعارخود، از جمله: ارعاب مردم، عوام فریبی، منفعل و منزوی نمودن روشنفکران، و ذره ای کردن مردم و...ساختار آن ها را مصداق بارز حکومت های عقب مانده و ضدّ توسعه تلقّی نموده است، این همان نکته است که بحث منسجمی درباره ی آن تحریر نیافته است. این پژوهش با عنوان بررسی مفهوم استبدادستیزی در اشعار نزار قبانی می باشد که به شیوه ی کتابخانه ای گردآوری شده است.

قطیف (شرق عربستان) به عنوان یکی از مناطق شیعه پرور محسوب می شود که عالمان و شاعران دینی بسیاری را در دامن خود پرورش داده است.از جمله آن ها شیخ عبدالله معتوق می باشد که در سال 1274ه.ق در قطیف دیده به جهان گشود، و در 22 سالگی برای تحصیل علوم دینی به نجف اشرف رفت و به درجه اجتهاد رسید. وی آثار متنوعی از خود به جای گذاشته است که بیانگر وسعت علم و ژرف اندیشی او است. یکی از آثار گرانبها و ارزشمندی که از او به جای مانده است دیوان شعری در مدح و رثاء اهل بیت(ع) است. هدف از انجام این پژوهش، شرح احوال عبدالله معتوق و همچنین بررسی و ترجمه دیوان اوست.آنچه بدست آمده از این قرار است:چون بیشتر آثارش دینی است این نشان می دهد که تحت تاثیر حوزه بوده است.دیوان او در مدح و رثاء اهل بیت(ع) است که در آن با بکار گیری از صور خیال زوایای مختلفی از زندگی اهل بیت را به تصویر کشیده است. از انواع صور خیال بیشترین نوعی که در دیوان بکار رفته است تشبیه و سپس استعاره است.

شعر اجتماعی موضوع جدیدی در ادبیات عربی نیست، و هدف از آن، پرداختن به مشکلات مردم یا گروهی از مردم می باشد که در یک جامعه با یکدیگر زندگی می کنند، و خواستار اصلاح وضع جامعه می باشد. شعر اجتماعی عراق در قرن نوزدهم، و در پی افزایش ظلم و ستم حکومت عثمانی، و با هدف مبارزه در برابر استبداد و به امید بر طرف شدن ریشه ها و عوامل نابسامانی های اجتماعی، شکل گرفت. در این پژوهش سعی شده مضامین شعری مورد توجه شاعران عراق در قرن نوزدهم مورد بررسی قرار بگیرند. این کار در سه فصل صورت گرفت، دو فصل اول به بررسی اوضاع عراق و محیطی که شاعران در آن زندگی کردند، اختصاص داده شد تا علت روی آوردن آنان به شعر اجتماعی مشخص شود، و در فصل سوم به مضامین اجتماعی مورد توجه آنان اشاره شد، و ابیاتی که در این زمینه داشته اند جمع آوری شدند. و با توجه به مطالعات انجام شده و استناد به منابع و مآخذ معتبر و جمع آوری اطلاعات لازم، نتایج قابل توجهی به دست آمد، که مهمترین آن ها: شعر اجتماعی عراق در قرن نوزدهم چون وضع جامعه را بررسی می کند می تواند به عنوان تاریخ عراق معرفی شود، و در نیمه ی اول موضوعاتی همچون شعر مناسبات و شکایت از ظلم حکومت عثمانی مطرح بود، اما بعد از ظهور نهضت ادبی موضوعات تغییر می کند و بیشتر به مشکلات جامعه می پردازد از قبیل: فقر و جهل و مشکلات زن در جامعه و دیگر موضوعات اجتماعی مهم. و شاعران به نامی همچون زهاوی و رصافی در نیمه ی دوم قرن نوزدهم درخشیدند، که واقعیت های جامعه را درک کرده و سعی در رهایی آن از بیماری هایی که دامن آن را گرفته و تلاش برای درمان آن ها کردند، و معضلات اجتماعی اقشار مختلف را بیان کردند، طوری که لقب اصلاح گر جامعه را گرفتند.

ادبیات ازمهم ترین حلقه های اتصال جوامع بشری از گذشته تا کنون بوده است ، امروزه با گسترش دانش ادبی و ادبیات تطبیقی در سبک های مختلف به کندوکاو این ارتباطات پرداخته می شود ،مفاهیم ومضامین مشترک بین ملل مختلف در یک مقطع زمانی یا در دورانهای مختلف بررسی می شود .ملی گرایی یا وطن خواهی با تعاریف مختلفی که دارد از جمله مواردی است که از دیرباز در میان ملّت های مختلف ظهور وبروز کرده است،امّا امروزه به دلیل رشد جوامع بشری وسیاست های استعماری غرب این احساس در میان ملل نهادینه شده است ، حقیر در این پایان نامه کوشیدم که به تطبیق نمادهای ملی گرایی در شعر نزار قبانی شاعر معاصر اهل سوریه و مهدی اخوان ثالث شاعر فارس زبان معاصر بپردازم .

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.