م. آزاد یکی از شاعران معاصر و از پیروان نیمایوشیج است. تلاش های نیما و سخت کوشی های پیروانش شعر نو و پس از زمان کوتاهی گونه های دیگری از شعر را در جامعه رواج داد. اما تنها چند تن مورد توجه قرار گرفتند و در گیر و دار جنبش های سیاسی - اجتماعی نام تعدادی از بزرگ ترین شاعران معاصر قرین فراموشی گردید. محمود مشرف آزاد تهرانی (م.آزاد) از جمله این شاعران فراموش شده است که تاکنون هیچ تحقیق علمی بر اشعارش صورت نگرفته . این رساله با هدف بررسی علمی بر اشعار وی انجام گرفته تا با پژوهش هایی از این دست میزان نوآوری شاعران معاصر در زمینه ی تخیل و کاربرد عناصر خیال بررسی گردد و بدین ترتیب از اظهار نظرهای سطحی و احساسی درباره ی شعر نو و زیر مجموعه های آن کاسته شود. در این رساله انواع صور خیال از جمله تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه مورد بررسی قرار گرفته و کوشش نگارنده بر پاسخ به دو پرسش مهم معطوف گشته است: نخست این که کدام یک از عناصر خیال در اشعار م. آزاد بیش تر به کار رفته است؟ با این فرض که با توجه به سپری شدن زندگی شاعر در دوره ی خفقان اجتماعی و فعّالیّت های سیاسی او به کارگیری استعاره در اشعارش قابل انتظارتر است. دیگر این که آیا شاعر با توجه به موقعیت و فضای شعر از عناصر خیال به شیوه ای مناسب بهره برده یا تنها برای رنگین کردن کلام خود از آن ها بهره جسته است؟ برای دست یابی به این مقصود ابتدا مجموعه اشعار شاعر (شامل پنج مجموعه ی شعر : دیار شب ، قصیده ی بلند باد ، آیینه ها تهی ست ، با من طلوع کن و شعرهای تازه ) به دقت مورد مطالعه قرار گرفت و سپس انواع صورخیال با استفاده از فیش برداری، مشخص و دسته بندی شد. در نهایت هم با تحلیل آمار به دست آمده و ارائه ی جدول ها و نمودارها هدف پژوهش پی گرفته شد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که کلیات اشعار م.آزاد از نظر به کارگیری صور خیال متنوع اند و همین تنوع سبب تصویری و ملموس شدن شعرهایش گشته است. از میان انواع صور خیال در اشعار م.آزاد ، 59/86 درصد به استعاره، 29/42 درصد به تشبیه، 9/49 درصد به کنایه و 1/23 درصد به مجاز اختصاص دارد. شاعر بنا به فضای شعری خود از گونه های مختلف صورخیال بهره برده است و تلاش او در به کارگیری این عناصر برای نشان دادن شرایط اجتماعی دوران زندگی اش او را به استعاره گرایی سوق داده است.

واقعیت آن است که در مورد ادبیات قرن نهم و دوره تیموری (807 – 913 هـ ) که اغلب آن را دوره رکود وانحطاط شعر ونثردانسته اند ، در مقایسه با دیگر دوره های ادبی چون خراسانی ، عراقی و هندی پژوهشهای فنی و سبک شناسانه قابل توجهی انجام نشده و تا حدودی بررسی و تجزیه وتحلیل علمی آثار این مقطع ادبی ایران کمتر وجهه همّت اهل فن وصاحب نظران بوده است وازآنجا که نمی توان از ارزش این حوزه ادبی به عنوان حلقه میانی سلسله ادبیات ایران چشم پوشید و از شاعران بزرگی که در این دوره بوستان زیبای شعر وادب فارسی را باغبان بوده اند صرف نظر کرد ، دراین پژوهش سعی بر آن بوده است که «سی نامه» یا «محب ومحبوب » کاتبی ترشیزی نیشابوری (متوفای 839 هـ ) که در بسیاری از عرصه های شعر فارسی دنباله روی موفّق ودر پاره ای موارد صاحب ابداع و اختراع بوده است مورد بررسی قرار گیرد.

موضوع علم بیان ، بررسی زیباشناسانه ی متون ادبی اعم از نظم و نثر می باشد .چهار علم مجاز ، کنایه ، تشبیه و استعاره در علم بیان بحث می شود . تشبیه تصویر واژه هاست . شاعر ار این دیدگاه به نمایاندن زیبایی های موجود در متن می پردازد . ارکان اصلی تشبیه مشبه ، مشله به ، وجه شبه و ادات تشبیه است . فرهنگ یک فرهنگ کاربردی است که به کمک آن می توان تشبیه های موجود در متن اصلی را جستجو کرد و با توجه به فهرست الفبایی به سرعت می توان به مشبه یا مشبه به که طرفین اصلی تشبیه هستند دست یافت .در این پژوهش منبع اصلی ، دیوان بهار است .

چکیده در این اثر به بررسی بزم و توصیفات بزمی در دیوان خاقانی پرداخته شده است. جشن و شادی مردم که همان بزم نامیده می شود از نگاه خاقانی بررسی شده و در شش فصل تنظیم شده است. خاقانی به بزم اهمیت می دهد و جزئیات مجالس بزم را با نگاهی دقیق توصیف می کند.در این شش فصل انگیزه ها و اشخاص و لوازم بزم تجزیه و تحلیل می شود و در ابتدای هر فصل مقدمه ای کوتاه ذکر شده و سپس به توضیح مسائل مربوط به ان بخش پرداخته و ابیا آن از دیوان خاقانی استخراج گرددیده است. حاصل این پژوهش پر اهمیت بودن بزم را از دیدگاه خاقانی نشان می دهد. او به بزم و مجالس بزم نگاهی عمیق دارد. او برای شادی مردم ارزش قائل است و با آوردن نکات ظریف و دقیق کمک بزرگی به تاریخ بزم وبزم سازی می کند.

چکیده: عطار در سرودن اسرارنامه ، زبانی ساده و بی آلایش و در عین حال هنری را بر می گزیند.تمام حکایات رمزگونه اش ، بیان مفاهیم عرفانی و اخلاقی است؛صور بیانی (تشبیه،استعاره،مجاز و کنایه) را تقریباً به یک اندازه به کار می گیرد.اگر چه مجاز و کنایات فراوانی در اسرارنامه یافت می شود اما هنر عطار در ساخت تشبیهات و استعارات نو و بدیع است. عطار با استفاده از این عناصر خیال سعی دارد علاوه بر آرایش سخن ، مفاهیم انتزاعی و مجرد عرفانی را برای خواننده محسوس نماید . حس آمیزی ، پارادوکس و اغراق از دیگر عناصریست که برای خیال انگیز کردن خود،از آنها بهره می گیرد. بررسی تمثیلات اسرارنامه از دیگر موضوعات مهم این پایان نامه می باشد . عطار در حکایات خود از انواع تمثیل : پارابل ، فابل و اگزمپلوم استفاده می کند اما غالب تمثیلات او در این اثر از نوع پارابل (غیر حیوانی) است؛قهرمان حکایاتش بیشتر مردم عادی و ساده ی کوی و بازارند،از میان قهرمانان گروهی دیگر دیوانگان هستند؛عطار از زبان اینان اعتراضاتی را که عقلاءِ حسابگر جرأت اظهار آن را نمی کنند بیان می کند. این پایان نامه پژوهشی در بررسی زبان تصویری با تأکید بر تمثیل های آن در اسرارنامه ی عطار نیشابوری- شاعر قرن ششم و هفتم - می باشد که در چهار فصل تهیه گردیده است ، فصل اول در کلیات ، فصل دوم در زندگی ، احوال و ... عطار،فصل سوم جلوه های تصویرگری،فصل چهارم تمثیل و در پایان نیز بخشی تحت عنوان نتایج و یافته های تحقیق آمده است. تا که قبول افتد و که در نظر آید. واژگان کلیدی : عطار ، اسرارنامه ، زبان تصویری و تمثیل

چکیده کلیت منظومه ی حماسی عرفانی منطق الطیر ریشه در اسطوره ی بازگشت به اصل و جستجوی حیات جاوید دارد. عناصر اساطیری و دینی بی شماری و عقاید و باورهای کهن مردمی بسیاری در ساختار سمبلیکی و نمادین، به طرز خودآگاه یا ناخودآگاه در این منظومه راه یافته است. هدف از این تحقیق بررسی سمبل های منطق الطیر عطار با تکیه بر بن مایه های اساطیری آنهاست.به طور کلی عطار در گزینش سمبل ها به جای شخصیت ها و مفاهیم انتزاعی، خصوصیات ظاهری،ویژگی های فطری و زمینه های اساطیری آنها را در نظر داشته است. در این پژوهش سمبل های منطق الطیر در دو بخش پرندگان و عناصر و شخصیت های سمبلیکی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ذکر ویزگی ها و سابقه اساطیری سمبل ها از طریق منابع قدیمی و جدید و نیز تجزیه ی و تحلیل شخصیت ها از اهم مواردی است که بدان ها پرداخته خواهد شد. اهمیت این پزوهش در بررسی همه جانبه ی سمبل هایست که در پیشبرد داستان منطق الطیر نقش کلیدی و اساسی دارند و از آنجا که بیشتر سمبل ها سابقه ی اساطیری و ریشه در باورهای کهن دارند، نه تنها ذوق و خلاقیت عطار در گزینش آنها به اثبات خواهد رسید، اوج هنر و اندیشه ی قوم ایرانی نیز بیش از پیش آشکار و مبرهن خواهد شد. واژگان کلیدی: عطار، منطق الطیر ، سمبل ، اسطوره

موضوع این پایان نامه، بررسی موسیقی در غزلیات سلمان ساوجی است.که در آن به بررسی دقیق عناصر چهارگانه ی موسیقی ساز از قبیل موسیقی بیرونی شعر(وزن عروضی)،موسیقی کناری(قافیه و ردیف)،موسیقی درونی(سجع،جناس،تکرار)و بالاخره موسیقی معنوی که به بررسی تمام ارتباط های پنهانی عناصر یک مصرع که از رهگذر انواع تضاد ها و تقابلها ،تشبیه و استعاره ها،انواع ایهام و ...پدید می آید،می پردازد. اهمیت والای موسیقی در شعر و نیز عدم وجود این نوع تحقیق در غزلیات شاعری چون سلمان ساوجی،پژوهنده را برآن داشت تا به بررسی و تحقیق عناصر موسیقی ساز در غزلیات سلمان ساوجی بپردازد.ضمن اینکه وجود لطافت بیان وزبان عاشقانه عارفانه ی این شاعر در غزل،جذابیتهای خاصی رابرای محقق به وجود آوردو وی را برای اجرای کار،راغب تر نمود. روش اجرای کار در این پژوهش این گونه بود که ابتدا،تحقیقات و بررسیهای لازم پیرامون پیشینه تحقیق و موضوعات مربوط به آن صورت گرفت و مطالب مورد نیاز جمع آوری گردید و سپس غزلیات شاعر به صورت ریز و جزئی بر اساس جنبه های چهارگانه ی موسیقی،بررسی و فیش برداری شده،جدولها و نمودارهای مربوطه تهیه وترسیم گردید.

چکیده تلمیح از جمله شگردها و فنونی است که شاعر با ایجاد و اختصار و همچنین گسترش معنا برای بیان مقصود و زیبایی کلام از آن بهره می گیرد. برای درک و فهم عبارت و یا ابیاتی که در آن تلمیح وجود دارد اطلاع و آگاهی کامل از داستان، شعر، مثل و... ضرورت دارد، زیرا این شناخت و آگاهی باعث درک صحیح اثر و دیدگاه شاعر یا نوسینده، می شود و شیرینی کلام او را دو چندان می کند. سلمان از جمله شاعرانی است که در دیوان خود از تلمیح به میزان زیادی استفاده کرده است. این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و فیش برداری از کتابخانه صورت گرفته است و به بررسی تلمیحات دیوان سلمان ساوجی پرداخته است. در این پژوهش بعد از توضیح در مورد کلمه تلمیح به بررسی منشأ کاربرد، نوع و فایده تلمیح اشاره شده است. شاعر توانسته است با بسامد بالای تلمیحات مذهبی و اسلامی بیشترین تلمیحات را با هدف بالا بردن خبر در اشعار خود به کار برد.

موضوع علم بیان ، بررسی زیبایی شناسی متون ادبی از زاویه « تصویر گری به وسیله کلمات » است . تشبیه که یکی از مهم ترین شاخه های علم بیان است ؛ « ادعای همانندی بین دو چیز » بوده و شامل چهار رکن اصلی « مشبه » ، «مشبه به » ، «وجه شبه » و «ادات تشبیه » می باشد . فرهنگ تشبیه نیز یک فرهنگ کاربردی است که به کمک آن میتوان تشبیه های موجود در منبع اصلی را مشاهده نموده و به وسیله فهرست الفبایی ، به آسانی به مشبه یا مشبه به مورد نظر دسترسی یافت. در این پژوهش منبع اصلی ،کتاب کوش نامه حکیم ایرانشان بن ابی الخیر با مقدمه و تصحیح دکتر جلال متینی است. که شامل 10129 بیت است . پژوهش حاضر بر آن است تا با تعمق دراین منظومه حماسی به بررسی تشبیه ، انواع و بسامد آن بپردازد . با توجه به اینکه حکیم ایرانشان بن ابی الخیر به عنوان شاعری حماسه سرا ، در آثار خود از نکات بلاغی (بیان) استفاده کرده است ، از این رو پژوهش حاضر بر آن است تا با تعمق درمنظومه حماسی کوش نامه به بررسی تشبیه و انواع و بسامد آن بپردازد و در نهایت به پرسشهای محوری و بنیادی زیر پاسخ گوید : 1. انواع تشبیهات در کوش نامه کدامند؟ 2. چه تشبیهات در کوش نامه بیشتر بکار رفته است؟ 3. ساختار تشبیه سازی در کوش نامه چگونه است ؟ و در انتهادر میابیم که به علت آنکه کوش نامه یک اثر حماسی است مبالغه و اغراق در این اثر بیش از دیگر صنایع شعری بکار رفته است. و این اغراق در میدانهای جنگ و صحنه های نبرد به اوج خود می رسد. از آنجا که کوش نامه یک اثر حماسی است ونوی اثر روایی است اکثر تشبیهات کوش نامه از نوع « حسی به حسی » است . از 596 مورد تشبیه 11/91% حسی به حسی ، 86/3 % عقلی به حسی ، 03/5% حسی به عقلی و . تشبیه عقلی به عقلی در کوش نامه دیده نمی شود. همچنین تشبیهات کوش نامه بیشتر از نوع « مفرد به مفرد» است . 99/61% آن مفرد به مفرد ، 20/16% مفرد به مقید ، 67/4% مقید به مفرد ، 36/4% مقید به مقید ، 25/1% مفرد به مرکب ، 25/1% مرکب به مقید ، 93/0 % مقید به مرکب و 62/0 % مرکب به مفرد است . ادات تشبیه به کار رفته درکوش نامه عبارتند از: بدان سان (2 مورد) ، بر سان (1 مورد) ، بسان (12مورد ) ، بکردار (6 مورد)، چنان (5 مورد)، چنانچون (5 مورد)، چو (247 مورد) ، چون (85 مورد) ،سان (1 مورد) ،فش (1 مورد) ،گفتی (5 مورد)، گون (10 مورد) ،گویی (4 مورد ) ،مانند (40 مورد) ، ماننده (11 مورد)، همانند (2مورد)، همچو ( 35 مورد )، همچون (14 مورد)، همی (1 مورد)، وار(1 مورد). درکوش نامه ، تعداد تشبیهات مرسل بیشتر از موکد است و81/38% تشبیهات آن مرسل و 18.62% آن تشبیه موکد است . بیشتر تشبیهات کوش نامه از نوع مفصل است که شامل42/65% است و تشبیه مجمل 46/20% و تشبیه بلیغ12/14% است . از میان 98 مورد تشبیه بلیغ ، 6 مورد آن اضافه تشبیهی و 92 مورد آن غیر اضافه تشبیهی است . 23/84% وجه شبه های کوش نامه به صورت مفرد ، 0.50% مرکب و 27/15% به صورت متعدد است . همچنین ، بیشترین نوع تشبیهات از لحاظ شکل ظاهری ، تشبیه جمع می باشد و 37/80% ابیات نیز عاری از موارد هشتگانه هستند.

چکیده: حافظ در قالب غزل های شورانگیز خود ، سخن از عشق و دوستی می گوید و لابلای این همه شور و عشق متذکر می شود که ، ریا و سالوس آفت عشق است . پس با ریا به ستیز برمی خیزد . زاهد ، شیخ ، صوفی ، محتسب و ... نمادهایی هستند که حافظ برای نمایاندن زشتی ریاکاری و تزویر، آنها را به خدمت می گیرد و با یاری رند ، پیر و حافظ ، پا به میدان مبارزه با آنها می گذارد . خود را در حد یک رند خراباتی بدنام پایین می آورد تا به دسته ریاکاران بفهماند ، برای او خوشنامی و محبوبیت دروغین و دنیاطلبی ارزشی ندارد . شخصیت های دیوان حافظ ، در دو گروه قهرمان (رند: شخصیت اصلی،پیر،حافظ،ساقی،صباومعشوق: شخصیت های فرعی) و ضدقهرمان(زاهد،شیخ،صوفی،محتسب و واعظ) مقابل هم می ایستند و با بیان افکار و نمایش اعمال خود ، عمق فاجعه بی توجهی به آفت ریا و ساده گرفتن آن را به تصویر می کشند. شخصیت پردازی شخصیت های موجود در دیوان ، غیرمستقیم است و بیشتر برمحورگفتگو(گفتگوی مستقیم و تک گویی اول شخص ) می چرخد . پرداختن به رفتار ، قیافه ظاهری ، شغل ، سن ، جنس و ملیت ، اگرچه در مورد بعضی از شخصیت ها دیده می شود، اما همچنان گفتگو وبه ویژه گفتگوی ذهنی شاعراز زبان منِ روایتی ، نقش مهمتر و پررنگ تری در پردازش شخصیت ها دارد. ریاستیزی و مبارزه با سالوس ، هسته مرکزی افکار و اعتقادات شاعر است و هدف از ایجاد جدال میان شخصیت های قهرمان و یاریگر قهرمان با شخصیت های مخالف ، به تصویر کشیدن قبح و خبث این آفت روح بشری است . کلید واژه : عناصرساختاری دیوان حافظ ،حافظ ، شخصیت پردازی ، ریاکاری

آن چه پیش رو دارید بحثی ای است پیرامون تشبیه در دیوان عنصری بلخی تصحیح سیّد محمّد دبیر سیاقی بر مبنای بیان سیروس شمیسا. روشی که در تدوین این پایان نامه به کار گرفته شده؛روش تحلیل محتوا و روش توصیفی است یعنی گرد آوری، فیش برداری،تنظیم و طبقه بندی موضوعی و با ابزار مآخذ و مراجع مکتوب،سایت های اینترنتی،مقالات پژوهشی و یاد نامه هاست. تدوین چنین پایان نامه ای می تواند اولاً تصویری از اندیشه و خیال شاعر را برای ما آشکار کند و ثانیاً باتوجه به شفاف سازی تشبیه های به کار رفته در این دیوان و طبقه بندی آنها به صورت فرهنگ الفبایی ، این تحقیق می تواند به عنوان الگوی کاری مناسب و مفید برای دانشجویان و دانش پژوهان و علاقه مندان زبان و ادبیات فارسی قابل استفاده باشد. کل دیوان عنصری 3519 بیت است که از میان این ابیات تعداد1693 بیت تشبیه دار استخراج شده است.از مقایسه ی این دو عدد می توان چنین نتیجه گرفت که استفاده از عنصر تشبیه در دیوان عنصری از حد متوسط کمتر بوده است. با توجه به بسامد بالای صور خیال در دیوان عنصری بلخی و با توجه به اهمیت تشبیه به عنوان اساس صور خیال ، بررسی بسامد آن در دیوان اشعار وی ضروری می نماید.

موضوع پژوهش پیش رو، بررسی موسیقیِ شعر «رضی الدین آرتیمانی» است. موسیقی شعرِ شاعر را از چهار منظر مورد بررسی قرار داده ایم. نخست : «موسیقی بیرونی» یعنی وزن شعر و بحر عروضی آن. دوم : «موسیقی کناری» یا همان قافیه و ردیف. سومین جلوه ی موسیقی شعر او را از نظر «موسیقیِ درونی» شامل تکرارها، توازن ها و جناس هاوسجع ها مورد بررسی قرار داده ایم و چهارمین بخش هم پرداختن به «موسیقی معنوی» در شعرِ اوست که به بررسی تمام ارتباط های پنهانی عناصر یک مصرع و در واقع آرایه هایی چون تضادها، تلمیحات، ایهام ها،تشبیه ها،استعاره ها و... می انجامد. اهمیت وارزش موسیقی شعر و نیز عدم سابقه ی این نوع پژوهش در اشعار رضی آرتیمانی،محقق را برآن داشت تا به بررسی عناصر موسیقی ساز در اشعار رضی آرتیمانی بپردازد.ضمن اینکه لطافت عارفانه و ظرافت عاشقانه ی شعر او، محقق را راغب تر می نمود. روش اجرای کار در این پژوهش اینگونه بود که نخست ،تحقیقات و بررسی های لازم پیرامون پیشینه ی تحقیق و موضوعات مربوط به آن صورت گرفت و مطالب مورد نیاز جمع آوری گردید و سپس اشعار شاعر به صورت ریز و جزئی بر اساس جنبه های چهارگانه ی موسیقی شعر،بررسی و فیش برداری شده،جدولها و نمودارهای مربوطه ، تهیه و ترسیم گردید. بررسی عناصر پدید آورنده ی موسیقی در اشعار رضی الدین آرتیمانی،برای پژوهنده،نتایج شایانی در بر داشت که این نتایج ابتدا در پایان هر فصل آورده شده است و سپس در انتهای تحقیق به صورت کلی،دسته بندی شده و مورد ارزیابی قرار گرفته است.

مبنای علم معانی تناسب سخن با مقتضای اوضاع و احوال است،مواد علم معانی ساختارهای نحوی است و منابع این علم در هر زبانی شاهکارهای ادبی آن زبان می باشد.شاهنامه فردوسی یکی از مهم ترین شاهکارهای ادبیات فارسی است که بررسی آن بر مبنای علم معانی برای کشف بخشی از اسرار بلاغی مختص زبان فارسی موضوع پژوهش حاضر است. در این رساله سعی شده است با تأکید بر نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی و توجّه به برخی از نظریات مطرح در زبان شناسی برای معیارهای این علم دسته بندی نسبتاً تازه ای پیشنهاد شود و بر مبنای آنها شگردهای بلاغی جدیدی از متن شاهنامه کشف شود. برای این کار تأکید نگارنده بر داستان رستم و اسفندیار است ضمن آنکه در جای جای پژوهش شاهد مثال هایی از مواضع مختلف شاهنامه فردوسی ارائه کرده است. «واو مقابله» و «واو فوریت»، «معنای ضمنی ایجاز»، «معنای ضمنی اطناب»، «معنای ضمنی اغراق» و سرانجام مطرح کردن مواردی مانند گفت و گو، انسجام و لحن در ابواب علم معانی از جمله مباحث تازه ای است که در این رساله مطرح شده و با توجه به آنها این نتیجه به دست آمده است که بسیاری از دلایل اثرگذاری شاهنامه در گرو شگردهای ویژ? فردوسی در حوز? علم معانی است، شگردهائی که کشف و فهم آنها در درکِ مفاهیم حقیقی این کتاب بسیار موثر است.

ثبت و نگارش تجربه های خلاق عرفانی، بخش قابل توجهی از آثار عرفانی را تشکیل داده است؛ زبان این آثار ازآن جا که از تجربه ای ناب و فراحسی سرچشمه گرفته اند، و به دلیل تفاوتی که تجربه عرفانی با تجربه های حسی و معمول دارد، به طور محسوسی از زبان معیار فاصله گرفته و به زبان ادب نزدیک می شود؛ به همین دلیل در بررسی این متون با بسامد بسیار بالای انواع صور خیال مواجه می شویم؛ اما این که در هر اثر بسامد کدام یک از انواع تصاویر بیشتر است، مسئله ای است که باید با توجه به مولفه هایی مانند نوع تجربه عرفانی، هدف عارف از نگارش و روایت تجربه، مخاطب اثر و حتی زمان و مکان آفرینش آن، بررسی و تحلیل شود. در این رساله برآنیم تا نشان دهیم که رابطه ای منطقی میان انواع تجربه عرفانی و تصاویر به کاررفته برای بیان و نگارش این تجربه ها وجود دارد. توجه خاص روزبهان بقلی به بُعد تجربی عرفان باعث شد تا عبهرالعاشقین و کشف الاسرار و مکاشفات الانوار وی به عنوان جامعه آماری این پژوهش انتخاب شود. معرفی تصوف به مثابه گفتمان، ارائه بحث هایی پیرامون تجربه عرفانی، ماهیت و انواع آن و نیز تحلیل تجربه عرفانی روزبهان در دو اثر یادشده، بخش های دیگر این رساله را تشکیل می دهند.

اوزان دوری از دو برابر کردن وزن اشعار کوتاه عامیانه ساسانی ساخته شده است و بعدها به اشکال متنوعی در آمده است. در این تحقیق کم و کیف و ویژگی های خاص اوزان دوری بررسی و اشعار بر وزن دوری تا پایان قرن ششم در شعر فارسی گزارش شده است. در ضمن نظرات عروضیان در این باره تحلیل شده است که طی آن ثابت شده است اشکال عمده کتب عروض در عدم شناخت عروضیان از وزن دوری و خلط آنها با اوزان شبه دوری است. نگارنده روش تفکیک اوزان دوری از اوزان شبه دوری را ارایه داده و ضمنا تبصره هایی بر اختیارات شاعری الحاق کرده است: اختیار آوردن فاعلاتن بجای فعلاتن در اول رکن فعلاتن مفاعلن و فعلاتن مفتعلن صحیح نیست. عکس اختیار تسکین علی رغم نظر عروضیان صحیح است و دارای شواهد بسیاری در شعر فارسی است از جمله در دیوان خاقانی، مولوی و حزین و..

نسخه ضیاالدین درقرن ششم نگاشته شد که حدود 7000 بیت را شامل میشود

پژوهش حاضر به منظور شناسایی اشارات و تعبیرات عامیانه در دیوان پروین اعتصامی انجام شده است. بخش عظیم دریافت معانی و مفاهیم و درک ظرایف و دقایق یک اثر و برخورداری از التذاذ ادبی ، در گرو فهم اشارت و تلمیحات آن اثر ادبی است و برای درک عبارت یا ابیاتی که در آن اشارات وجود دارد، آگاهی کامل از داستان، شعر، مثل مورد اشاره و ... ضرورت دارد لذا دربخش نخست این پژوهش به بررسی اشارات و تلمیحات دیوان پروین پرداخته شده است. دربخش دوم نیز تعبیرات عامیانه ی دیوان پروین مورد مطالعه قرار گرفته است.یکی از مهمترین گونه های فارسی امروز گونه گفتاری عامیانه آن است که کمتر صورت مکتوب دارد، اما تاثیر آن بر گونه های دیگر فارسی غیر قابل انکار است ، این زبان ، به دلیل زنده و پویا بودنش،سخت غنی است و می‏توان آن را سرچشمه ی زبان علمی و ادبی دانست. لذا نگارنده با این باور که گستره اشارات و تلمیحات در اشعار پروین وسیع خواهد بود و همچنین زبان پروین با وجود سادگی و روانی و مردمی بودنش از تعبیرات عامیانه بهره برده است برآن شد تا پژوهشی توصیفی- تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای انجام دهد تا علاوه بر شناخت ژرف ساخت اندیشه ی این شاعر توانا، میزان توانایی او را در پرداختن به انواع اشارات و تلمیحات و تعبیرات عامیانه را نشان دهد. پس از مطالعه و فیش برداری اشارات و تعبیرات عامیانه اشعار پروین ، ذیل هر یک از موارد اشاره شده توضیحاتی در مورد هر یک ازآنها با استفاده از منابع معتبر ارائه گردیده است و بیت مورد نظر با ذکرعنوان شعر و صفحه ذکر شده است. در نهایت اشارات وتلمیحات دیوان پروین پس از بررسی در شش بخش تنظیم گردید که شامل اشارات و تلمیحات مذهبی و عرفانی ، اشارات و تلمیحات اساطیری ، ملی وتاریخی ، اشارات و تلمیحات اجتماعی ، اشارات مربوط به طبیعت ، اشارات نجومی ، طبی و سایر اشارات می باشد از میان اشارات یاد شده اشارات مربوط به طبیعت از بسامد بالایی برخوردار بود و بعد از آن به ترتیب اشارات اجتماعی ، مذهبی و اساطیری قرار دارد . نتیجه ی دیگر اینکه بسیاری از تعبیرات عامیانه ی به کار رفته در دیوان او تعبیرات کنایی محسوب شده و مربوط به زبان گفتاری مردم تهران است که موجب روانی و رسایی و مردمی شدن و همه فهمی دیوان او شده است . کلید واژه ها ی این پژوهش: پروین اعتصامی ، اشارات ، تعبیرات عامیانه

چکیده نوشتار حاضر جستجویی است پیرامون آراء ، احوال واقوال فضیل بن عیاض که در آن سعی نموده ایم وجوه مختلف شخصیتی ورفتاری او را با واکاوی مبانی نظریِ عواملی همچون خلوت ، حزن واندوه ، فتوت وجوانمردی وبرخی مباحث کلامی همچون عدم ستایی مورد بررسی قرار دهیم . وجود بارقه هایی از ملامتیه ، اصول جوانمردانه رفتاری و اشتغال به حزن واندوه درکنار «عملگرایی» در حوزه ایمان ، حاکی از وامداربودن او نسبت به جوانمردی وحکمت قدیم ایران از یکطرف والهام بخشی ملامتیه ومکاتب عرفانی خراسان وبغداد از طرف دیگر است . زهد فضیل با تأثیر عمیق درساحت های مختلف فکری ورفتاری ؛ فراتر از خوف ورجاء و نشانگرِ دید برتر معرفتیِ او و ریشه در نگرش قرآنی و محبّتِ ناشی از معرفت دارد .این موضوع ، علاوه برتشیع ، از ارکان فتوّت نیز هست . نحوه نگرش فضیل به هستی و نیستی ، موجد عقایدی همچون عدم ستایی است . عدم درمقابل وجود ، از مُدرَکات اعتباری است و برای توصیف وتبیین آنها از برخی استعاره ها استفاده می کنیم که یکی از این استعاره ها سکون است . سکون در نظریات فضیل عمدتاً واجد سه جنبه است : جنبه هستی شناختی ، جنبه نفسانی وجنبه زبانی .جنبه هستی شناسانه مربوط بی میلی وبدبینی نسبت به آفرینش . بُعد نفسانی با موضوعاتی چون شرم وحیاء وجنبه زبانی آن نیز با صمت وسکوت ارتباط پیدا می کند. بررسی احوال واقوال فضیل مارا به این نتیجه رهنمون می سازد که او شخصیتی جامع بوده است که باآنکه طرفدار حزن وخلوت ودلباخته عدم وامور عدمی است لیکن اندیشه های او الهام بخش مکاتب عرفانی وعارفان قرون بعد است . کلمات کلیدی : غم و اندوه، خلوت، خوف ورجاء ، زهد،جوانمردی، ایمان،فضیل

تلمیحات و اشارات عصاره ی تفکرات، اعتقادات و فرهنگ یک قوم هستند و با توجه به تلمیحات و اشارات مورد استفاده ی آنان در ادبیاتشان، می توان تلقی یک قوم یا ملتی را نسبت به جهان مادون و مافوق آن دریافت. در حقیقت تلمیحات و اشارات، شاخص های جهان بینی و ایدئولوژی یک قوم هستند، بر همین اساس شاعر برای انتقال احساسات عمیق و اندیشه ی سیال خود از گنجینه ی فرهنگی مردم خویش بهره می گیرد. پس هر شاعر بازتاب لطیفی از باورهای معرفتی مردم عصر خویش است و با آگاهی از زوایای پنهان و آشکار اندیشه های مخاطبانش، کلام نظم و نثر را منعقد می سازد. سیدحسن غزنوی عارف، ستاره شناس، عالم، موسیقی دان، فقیه و... به علت آگاهی از علوم مختلف زمانه و ارتباط با مردمان و درباریان در دیوان خود به کرات از تلمیحات و اشارات استفاده کرده است .و بدون آگاهی اجمالی از این علوم و اصطلاحات و فرهنگ زمانه ی او نمی توان اشعار وی را درک کرد و فهمید. این پژوهش می تواند گامی در راه فهمیدن و درک کردن تلمیحات و اشارات و در نتیجه دسترسی به اندیشه های فرهنگی، علمی و... این شاعر بزرگ باشد. در این پژوهش، ابتدا تعاریفی از تلمیح و اشارات و انواع آن بیان شد، سپس شرح حال مختصری از سید حسن غزنوی پرداخته شد، سپس به دسته بندی انواع تلمیح و اشاره و تحلیل و بررسی دقیق آن ها به شکل علمی(عینی و آماری)پرداخته شد. از تحلیل کل تلمیحات و اشارات دیوان سید حسن غزنوی مشخص شد که تلمیحات و اشارات به کار رفته در دیوان سید حسن غزنوی،همان تلمیحات و اشارات به کار رفته در دیوان شاعران هم عصر او چون سنایی،انوری و... می باشد. در کل انواع تلمیح و اشاره بخش دانش ها و هنرها دارای بیشترین درصد آماری می باشد و این نکته، ارزش و جایگاه علمی این شاعر را اثبات می کند. بخش های آداب و رسوم و باورها،تلمیحات، قرآن و حدیث، ضرب المثل ها و اماکن از نگاه آماری به ترتیب بعد از دانش ها و هنر ها دارای بیشترین درصد آماری می باشند.

در دنیای امروز همه علوم راه کل نگری در پیش گرفته و در جهت پیوستگی هر چه بیشتر می کوشند. ادبیات به عنوان ابزار بروز و بیان احوالات و اندیشه های بشر باید دارای نظام و ساختاری باشد تا درک منظور گویندگان و نویسندگان و سرایندگان را آسان تر سازد. ساختارشناسی به عنوان یک روش علمی می تواند با برقراری پیوندهایی میان ادبیات و سایر علوم انسانی و در نتیجه علمی تر شدن آن، سودمند باشد. این پژوهش به عنوان یک نمونه اولیه از کاربرد عملی دانش ساختارشناسی در یک متن ادبی فارسی، دیوان مسعود سعد سلمان را مورد بررسی ساختارگرایانه قرار داده است. در دوره ای که مسعود می زید شعر فارسی در حال تغییر سبک است و او نیز با زندانی شدن، دچار تغییر سبک زندگی می گردد. نتیجه اینکه در اثر بروز احوالات و احساسات گوناگون، مضامین متعددی در اشعار او دیده می شوند. روش من برای ورود به نقد ساختارگرا در قصاید مسعود اثبات وجود این دگرگونی احوالات است. این موضوع ناشی از فراز و فرود بسیار در زندگی شاعر می باشد. قصایدی که در این پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفته اند، نخست در چند گروه تقسیم شده، سپس روش مناسب خواندن هر کدام ارایه گردیده است. پس از آن با در نظر گرفتن این نکته که اوضاع درونی و برونی( اجتماعی ) شاعر بر لحن گفتار و نوع « پیام » او تاثیر قابل توجهی می گذارد، به کمک دانش روانشناسی و آگاهی های تاریخی به تجزیه و تحلیل قصاید پرداخته شده است.

در این پایان نامه صور خیال و بدایع شعری در دیوان غنی کشمیری، شاعر سبک هندی بررسی شده است. کوششی است در جهت آشنایی هرچه بیشتر با سبک غنی کشمیری با بررسی صور خیال و بدایع شعری در دیوان وی که در یک مقدمه و سه فصل تنظیم شده است. در فصل اول در مورد زندگی غنی کشمیری و سبک هندی و سبک شخصی شاعر بحث شده است و در فصل دوم به بدایع شعری در دیوان غنی پرداخته شده است و فصل سوم صور خیال در شعر وی می باشد. در فصل بدایع شعری چیزی که بیشتر از همه خود را نشان می دهد ایهام می باشد. استفاده از آرایه های دیگر چون جناس، مراعات نظیر، تضاد، تلمیح، اغراق به نحو قابل ملاحظه ی وجود دارد. در فصل سوم در بخش تشبیه، تشبیه حسی به حسی و پس از آن تشبیه فشرده و تشبیه مفرد به مفرد بیشترین کاربرد را دارد. استفاده از اسلوب معادله نیز به گونه ای است که به عنوان یکی از عناصر سبکی خود را نشان می دهد. از انواع استعاره تشخیص بیشترین کاربرد را دارا است و بعد از استفاده از استعاره مصرحه، استعاره مکنیه از نوع غیرتشخیص از بسامد اندک برخوردار است. از انواع کنایه، کنایه در فعل بیشترین بسامد را دارا می باشد. همه این عناصر که با بسامد بالا به کار رفته است، ما را در جهت شناخت سبک شخصی غنی یاری می کند. کلید واژه: غنی کشمیری، بدایع، صور خیال

رابطه ی تقابل های دوگانه وساختارگرایی به این ترتیب است که نه دال نه مدلول هیچ یک به خودی خودوبه تنهایی نشانه نیستند،بلکه تنها به واسطه ی رابطه ی ساختاریشان با یکدیگر به نشانه تبدیل می شوند؛به بیان دیگر دال و مدلول همیشه به هم وابسته اند.در این پژوهش ابتدا راجع به ساختارگرایی،پیشینه و نظریه پردازان آن صحبت شده،سپس تقابل های دوگانه که ازاصول مهم روش ساختارگرایی است،در پنج مجموعه شعری محمدرضاعبدالملکیان به نام «آوازهای اهل آبادی،ریشه در ابر،دنیا به کبوترانش پشت کرده است،ساده با تو حرف می زنم و رد پای روشن باران»بررسی شده است.در هر فصل تقریبا ده شعر از یک مجموعه ی شعری به علت دارا بودن دو ویژگی «روایی بودن وداشتن ساختار دو قطبی»انتخاب و تقابل های دوگانه،زیبایی های شعری،موسیقی شعروارتباط بندها با یکدیگر بررسی شده است.مهم ترین تقابلی که در آثار این شاعر دیده می شود،تقابل زندگی شهری و روستایی است و این که شاعر سنت و مدرنیته را در برابر هم قرار می دهد و زندگی روستایی راترجیح می دهد.

چکیده سهل بن عبدالله تستری (م. 283 ه) یکی از بزرگان و عارفان بنام تصوف اسلامی در قرن سوم هجری است که تأثیر فراوانی بر تفکّر صوفیان داشته است. یکی از ویژگی های مهم دوران زندگی سهل ارائه «رساله توبه» اوست که با مخالفت فقها و علما روبرو شد و سبب رانده شدن او از شوشتر و تبعیدش به بصره گردید. وی معتقد بود انسان ها باید همیشه تائب باشند، چه مطیع باشند چه معاصی. این نظریه وی باعث بوجود آمدن یکی از بزرگترین مکاتب عرفانی بنام «سلسله سهلیه» شد و پیروان بسیاری پیدا کرد که این مکتب یکی از شش حزب پر قدرت، مایه دار و پایدار تصوف بصره و بغداد در قرن سوم هجری است که تأثیر شگرفی در تکوین عرفان اسلامی داشته است و شاگردش «ابوعبدالله سالمی» این سلسله را بعد از استادش بسط داد و تبلیغ نمود و نام استاد خویش را برای همه اعصار زنده نگاه داشت. در این جستار به بررسی احوال و اقوال سهل در متون عرفانی قرون 5-6 پرداخته شده و سعی گردیده است با مراجعه به امهات کتب در این قرون به صورت صحیح استخراج و ارائه گردد. جمع آوری اقوال که بارزترین قسمت تحقیق بوده به شیوه فرهنگ گونه وبه ترتیب موضوعی والفبایی تنظیم شده وهدف دسترسی آسان وسریع علاقمندان به اقوال عارف بزرگ سهل بن عبدالله می باشد. کلید واژه: سهل بن عبدالله تستری، احوال، اقوال، متون عرفانی، فرقه سهلیه، توبه.

ابوبکردلف بن حجدر شبلی از مشایخ وصوفیان بزرگ اواخر قرن سوم واوایل قرن چهارم هجری قمری است. (وفات: روزجمعه بیست وهشتم ذی الحجه سال334 قمری در سن 87 سالگی). شاگرد جنید بود ولی برخلاف رویّه معتدلانه استاد که به «صحو» تعلیم می کرد، وی به «سکر» گرایش داشت.بی پروایی وهیجانی که در بیان حالات وعقاید خود ابراز کرده است،طبعاً او را در زمره عارفان و صوفیان شوریده حال جای می دهد، و احوال و اقوال گاه متضاد او را شاید بتوان به همین روحیه خاص نسبت داد؛ چنانکه اگر جعفر خلدی به «حکایات» ومرتعش به «نکات» شهره اند، شبلی را به شطحیات وزعقه هایش می شناسند. سخنان بی پروا و افشای سر او را به یکی از ادامه دهندگان راه حلاج تبدیل کرد. اقوالش از صنایع بلاغی تهی نیست. به زبان عربی شعرهایی سروده و از این رو در حوزه ادبیات عرفانی جایگاهی دارد. در این جستار احوال و اقوال شبلی در متون عرفانی تا قرن ششم با مراجعه به امهات کتب در این قرون استخراج و بررسی شده است . کلید واژه ها: ابوبکر دُلف بن حَجدر شبلی، احوال و اقوال،صوفیان و عارفان قرن سوم و چهارم، شطح

مهم ترین رابطه ای که بین انسان و خدا قابل تصوراست،دعا و نیایش است. همه ی انسان ها، از روی عشق ونیاز ،با خداوند ارتباط برقرار می کنند. از میان شاعران نیاشگر، مولانا با جهان بینی دینی که متأثر از قرآن کریم است؛ شور انگیزترین نیایش ها را در قالب نو ع خاصی از غزل با عنوان « غَزَلْ نیایش»در دیوان شمس، به تصویر می کشد.چنانکه این پایان نامه نیز بر مبنای این مسأله اساسی شکل می گیرد که مولانا در غزلیات شمس، با توجه به روابط چهارگانه ارتباط انسان با غیر، چگونه با خداوند ارتباط کلامی از نوع دعا و نیایش برقرار می کند و عدم سنخیت و نابرابری طرفین ارتباط، چه تأثیری در ماهیت زبان ایجاد می کند. به همین منظور غزل نیایش های مولانا در چهارشکل هنری؛ غَزَلْ ستایش، غَزَلْ دعا، غَزَلْ مناجات و غَزَلْ نیایش، مبتنی بر نظریه ی «تِنِتْ» و دیدگاه «ایزوتسو» با هدف تبیین ژانر «غزل نیایش» و معرفی آن به عنوان ژانر فرعی در سنت شعر فارسی، با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت. مطالب این پایان نامه در فصول هفت گانه سامان یافته است؛ فصل اول به اصول و کلیات می پردازد. در فصل دوم نظریه نیایش مطابق با ساخت های چهارگانه ی ارتباط انسان باغیر، در غزل نیایش های مولانا بررسی می شود. فصل سوم؛به چگونگی شکل گیری غزل نیایش، ماهیت و تعاریف،ویژگی غزل نیایشهاپرداخته و شیوه های نیایش مولانا با خدا در زبان غزل با ذکر نمونه هایی از چهار شکل غزل نیایش بررسی می شود.فصل چهارم به مضامین نیایشی ومحتوای غزل نیایش هادر چهار جایگاه«خطاب،ستایش،عبودیت وبندگی ودرخواست وطلب از خدا» توجه می کند. فصل پنجم ساختار غزل نیایش ها رااز نظر «گروه موسیقیایی و شکل» بررسی می کند. فصل ششم؛به ارزش زیبا شناختی زبان دعا نیایش در سه سطح لغوی، نحوی و ادبی می پردازد و جایگاه «نماد، تشبیه و تلمیح» را در میان غزل نیایش های واکاوی می کند. فصل هفتم؛به نتیجه گیری و جمع بندی مطالب در فصول ششگانه توجه می کند.در پایان فهرست منابع و مآخذ ذکر می شود. کلید واژه ها: مولوی، غزلیات شمس، نیایش، نظریه ی نیایش، غزلِ نیایشی، غزلْ نیایش.

از میان نسخه های موجود هفت پیکر، کتاب تصحیح شده توسط حسن وحید دستگردی برای بررسی انتخاب شد. تشبیهات بدیع این کتاب به صورت فیش برداری گرد آوری و با تجزیه، تحلیل و طبقه بندی موضوعی الفبایی بررسی گردید. اطلاعات به دست آمده، تحلیل محتوای آنها و نمودارهای ترسیم شده بر اساس آنها، توانست نکته های بسیاری را در مورد این کتاب ارزنده در اختیار ما بگذارد.از جمله آنها می توان شکل های گوناگون به کار رفته از تشبیه، بسامد انواع تشبیه، نوآوری و ابداعات به کار گرفته شده توسط نظامی در هفت پیکر را نام برد. بسیاری از ابیات شیرین هفت پیکر به صورت ضرب المثل در میان مردم به کار می رود که این قدرت نفوذ کلام این شاعر توانا را می رساند.اشارات زیادی به داستان های شاهنامه دارد و این امر همانگونه که خود در آغاز کتاب آورده،احترام وی را به فردوسی بزرگ می رساند. تشبیهات نظامی از عناصر طبیعی نمونه های فراوان دارد و به انواع گوناگون حیوانات و پرندگان و عوامل محیط زیست اشاره های دلنشین می کند. این کتاب مراحل هفتگانه ی عرفان را نیز با استفاده از تشبیهات دلنشین به خوبی بیان کرده و خواننده را از دنیای سیاه مادی به جهان روشنی، سپیدی و اهورایی می برد.روشن کننده ی این راه چراغ دانایی نظامی،شاعر دانا و تواناست

شبه قاره هندوستان در عهد سلطنت خاندان تیموری، مهد پرورش شاعران فارسی بوده است. گروهی از شاعران، در همان روزگار از ایران به آن دیار رفته و همان جا مانده و درگذشته اند. شهرت برخی فراگیر است امّا جمعی نیز هستند که کمتر شناخته شده اند. طغرای مشهدی یکی از این شاعران است که تقریباً گمنام مانده است. او از شعرای توانا در قرن یازدهم هجری است که در عهد جهانگیر به هند رفته و در روزگار سلطنت شاهْ جهان، در ملازمت شاهزاده مراد بخش بوده است. اواخر عمر را در کشمیر گذرانده و در همان جا فوت کرده و به خاک سپرده شده است. طغرا شاعری مضمون آفرین است ولی با این همه بلندپروازی، به آوازه ای که سزاوار بوده ، نرسیده است. هدف نگارنده ، تحقیق و تصحیح دیوان طغرای مشهدی بوده و به این منظور، دو نسخه موجود از دیوان طغرا را با هم در امر تصحیح پیش چشم گذاشته و همراه با آن، پژوهش در زندگی و شعر وی را مد نظر داشته است. بررسی شعرِ طغرای مشهدی از جنبه های گوناگون، ما را به نتایج زیر رهنمون می گردد: این شاعر در سبک هندی شعر می گفته و حجم زیاد اشعارش نشان می دهد که او شاعری پرکار بوده است. خلاقیت فوق العاده او در ساخت لغات و ترکیباتِ نو بسیار چشم گیر است به طوری که کلمات زیادی از او در فرهنگ های لغت با ذکر ابیات وی به صورت شاهد مثال آمده است. کثرت اصطلاحات گوناگون نیز فهم شعرش را با دشواری همراه می سازد. همچنین او در استعمال لغات هندی تعمّد داشته است. آشنایی با فرهنگ و تاریخ و محیط شبه قاره هندوستان، در شناخت شعرش ضرورتی تام دارد. مطالعه دیوان این شاعر به منظور شناخت شعر سبک هندی، و نیز موقعیت شعر فارسی در عهد تیموریان هند بسیار ارزشمند است. کلیدواژه ها: نسخه خطی، طغرای مشهدی، سبک هندی، دیوان.

گفتمان کاوی متون ادبی شکلی ویژه از کاربرد زبان است که از اواسط دهه های 60 و 70 قرن بیستم میلادی در پی تغییرات گسترده ی علمی معرفتی به سرعت وارد حوزه ی علوم انسانی شد. امروزه در حوزه ی نقد مدرن از جایگاه و اهمیّتی خاص برخوردار است. گفتمان کاوی دارای انواع زیادی است که مهمترین آنها عبارتند از: گفتمان ادبی و هنری، در گفتمان کاوی ادبی دو عنصر کلیدی بافتِ متن و بافت موقعیّتی بسیار حائز اهمیت است. مهمترین اهداف تحلیل گفتمان در حوزه ی ادبی در چند محور قابل دسته بندی است؛ زبان، تصویرپردازی (صور خیال)، تجربه ی بشری و بینامتنی. که از این میان نقش زبان و بینامتنی از برجستگی بیشتری برخوردار است. فرمالیست های روسی نخستین نظریه پردازانی بودند که بویژه موضوع «مناسبات میان متنی» را در نقد متون ادبی مطرح کردند. به طور کلی اساس این نظریه بر این است که نوآوری شاعران تنها در تصاویری که خلق می کنند نیست بلکه در زبانی است که به کار می گیرند. اثر هنری در ارتباط با آثار هنری دیگر از رهگذر تداعی با آن آثار فهمیده می شود. در پایان نامه ی حاضر که به شیوه ی تحلیلی، توصیفی در چهار فصل تنظیم شده است به بررسی و تحلیل آثار شاعر بزرگ، سعدی شیرازی در حوزه ی گفتمان کاوی پرداخته است. کلیدواژه ها: گفتمان، گفتمان کاوی، زبان، تصویرپردازی، تجربه ی بشری، بینامتنی، سعدی.

نقد کهن الگویی از نظریه های مدرن نقد ادبی و مبتنی بر نقد روان شناختی است که براساس آرای یونگ بنا شده است. در این نوع نقد، ضمن مطالعه و بررسی کهن الگوهای یک اثر، چگونگی جذب آنها توسّط ذهن شاعر و نویسنده نشان داده می شود. کهن الگوها که محصول تجربه های مکرر بشر در زندگی هستند و در ناخودآگاه وی به ودیعه نهاده شده اند، از زوایا و ابعاد گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. برپایه ی این مطالعات، سفر قهرمانی برای رسیدن به کمال و رویای فردیّت با تکیه بر حضور کهن الگوها در زندگی هر فرد میسّر است. هدف این رساله، بررسی ده رمان معاصر فارسی از منظر نقد کهن الگویی با تکیه بر مبانی فکری کارول پیرسون و هیو.کی.مار برپایه ی کهن الگوهای دوازده گانه ی بیداری قهرمانان درون است. در این رساله ده رمان برگزیده ی بوف کور، چشمهایش، مدیر مدرسه، شازده احتجاب، ملکوت، سووشون، همسایه ها، شوهر آهو خانم، سنگ صبور و جای خالی سلوچ انتخاب و کاربرد کهن الگوها در آنها بررسی و تحلیل شد. با توجّه به بررسی های به عمل آمده، به نظر می رسد می توان کهن الگوهای بیداری قهرمان درون را در شخصیّت های داستانی همچون روند تکامل شخصیّتی شخصیّت های انسانی دریافت و سفر قهرمانی را در سه مرحله ی (عزیمت، تشرّف و بازگشت) دنبال کرد. در ده رمان مورد بحث یازده شخصیّت به طی این سفر موفّق گردیدند و کهن الگوهای دوازده گانه به آنها در مراحل سه گانه ی سفر تفرّد یاری رساندند. بررسی ها نشان می دهد با اینکه تنها برخی از شخصیّت ها توانستند به مرحله ی بازگشت دست یابند، امّا دیگر شخصیّت ها نیز به این مسیر پا نهاده اند و کهن الگوها با تجلّی در روح و روان شخصیّت، قهرمانان را به سمت تعالی و کمال سوق داده اند. این پژوهش نشان می دهد می توان با بهره گیری از کهن الگوهای شخصیّتی و توجّه به سفر قهرمانی به تحلیل و تفسیر متون ادبی پرداخت و مفاهیم اصلی مکنون در آنها را آشکار و واضح ساخت.

در آثار شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری حکایت های دلپذیر عرفانی بسیاری وجود داردکه در آنها از عوالم روحانی و معنوی سخن به میان رفته است. اکثر این حکایت ها مبدعانه و متفکرانه اند. بهره گیری از قصه و حکایت برای بیان مفاهیم بلند عرفانی، از گذشته مورد توجه شاعران و نویسندگان ایرانی بوده است، و عطار بیش از هر شاعر دیگری به حکایت پردازی پرداخته است و به این کار شهره است. از نکات برجسته در آثار عطار ترجیح تصوف عاشقانه بر تصوف عابدانه است. برای مثال در داستان «شیخ صنعان»که عطار در منطق الطیر به آن پرداخته است منظور اصلی داستان برافتادن حجاب خوشنامی از طریق ابتلای به عشق و مورد طعن و ملامت دیگران قرار گرفتن است. علاوه بر این عطار در غزلیات خویش نیز به این حکایت پردازی ها پرداخته است و در تصوف و سیر و سلوک قلندرانه و عاشقانه خود این راه را پیش گرفته و سرگذشت و احوال درونی خود را با احوال و سرگذشت کسانی مانند حلاج و بایزید و شیخ صنعان و ابوسعید یکی دیده و گاهی سرگذشت خود او با این شخصیت ها درهم آمیخته شده است. سرگذشت و احوال درونی شیخ صنعان و منصور حلاج از مایه های اصلی سروده شدن این غزلیات بوده و منجر به شکل گیری غزلیاتی روایت گون با عناصر خاص آن شده است. در دیوان عطار هشتصد و هفتاد و دو غزل وجود دارد که از میان آنها سی غزل ساختاری کاملا ً روایی دارند. هدف اصلی این نوشتار تجزیه و تحلیل ساختار و عناصر متعدد موجود در غزل ها و روابط متقابل واحد ها بوده است و به این نتیجه رسیده است که در بسیاری از موارد این عناصر و روابط بین آنها قابل تطبیق با آراء و عناصر روایی متن های مدرن است و از این طریق است که می توان به الگوهای ذهنی شاعر دست یافت.

دفتر اول مثنوی معنوی از نظر شکلی؛ علاوه بر بخش مقدمه و خاتمه، پانزده داستان اصلی دارد که به غیر از داستان 4 که با داستان قبلی خود مشابهت موضوعی داشته و در موازات آن قرار گرفته است، بقیه با همدیگر یک پیوند زایشی دارند یعنی هر داستان از داستان قبلی خود زایش می یابد. بخش داستانی این دفتر، علاوه بر 15 بستر اصلی، در مجموع؛ از 33 حکایت فرعی، 13 توصیه، 2 تمثیل، 10 تفسیر و 4 حدیت شکل گرفته است. از نظر محتوایی؛ روان درمانی، قضاوت، نقاب، دگر آزاری، سامانه شناختی، دگرگونی روانی، قابلیت و ظرفیت، خود بینی و قدرت، تهذیب نفس و آگاهی از مباحث اصلی و هسته ای این داستان ها به شمار می روند. در مجموعه داستان های دفتر اول، درحوزه مطالعات روان شناختی، 408 نظریه استخراج شده که با نظریه های مکاتب مهم روان شناسی غرب (انسان گرایی، رفتارگرایی، روانکاوی، شناخت گرایی) همخوانی دارند. از این مجموعه نظریه ها؛ 40 درصد آن روانکاوی، 28 درصد شناختی، 17 درصد انسانگرایی، 11 درصد رفتارگرایی و 4 درصد تکراری است. براساس آمار استخراجی؛ مولوی در سلسله مباحث خود، بیشتر روی معرفی درد و درمان انسان تمرکز دارد. وی درباره درد روحی، جسمی و موجبات و علل آن ها عالمانه بحث کرده و نظریه های جامعی ارائه داده است. تخصیص 40 درصد از مجموعه نظریه های روان شناختی به حوزه روانکاوی، رویکرد غالب فکری مولوی را در دفتر اول با این مکتب همخوان نشان می دهد. وی"آگاهی" را نسخ? درمان همه بیماری ها و گرفتاری ها، وسیله حل موانع و سختی ها و در نهایت موجب عزت و سربلندی های زندگی انسانی می داند. 28 درصد از نظریه های روانشناختی اش به این حوزه اختصاص یافته و در آن ها، به جای آموختن بیشتر به آگاهاندن توجه شده است. مولوی در پانزده داستان دفتر اول، از ارزش های زندگی، فطرت و اصالت انسان صیانت می کند و سعی دارد؛ یک سبک مطلوب و الگوی مناسب برای زندگی شخصی و اجتماعی انسان تعریف کند که مسیر سعادت حقیقی را برای وی هموار سازد.

هدف این تحقیق، تحلیل تطبیقی دفتر اول و ششم مثنوی معنوی است. نگارنده تلاش کرده است در حد بضاعت ناچیز خود ساختار روایی، موضوعی، زبانی و دستوری هر دو دفتر را مورد بررسی و مدّاقه قرار دهد. بر همین اساس فرهنگی بر اساس قرآن، تلمیحات، کنایات، تشبیهات، استعارات و نیز سبک و ساختارگریزی مولانا که هدفمند و در جهت نیل به اهداف خود او بوده است، تهیه شد و به صورت مقایسه ای در هر دو دفتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در حین انجام تحقیق توجه نویسنده به بسامد واژگان هر دو دفتر معطوف شد و این احساس به وجود آمد که ممکن است رابطه معنا داری در این بخش وجود داشته باشد. بنابراین بسامد واژگان دفتر اول و ششم نیز آماده و مورد بررسی قرار گرفت. از این رو، با کمال تعجب معلوم شد علیرغم ادّعای برخی محققان داخلی و خارجی، ساختار مثنوی هدفمند و دارای طرح و ساختار مشخص است و می توان ادّعا کرد اجزای این کتاب دارای انسجام محکم داخلی است و بسان قطعه های یک پازل هر کدام در جای خود مجموعه را کامل می کنند. لذا، توجه مجدد و موشکافانه به آن می تواند دنیای جدیدی را به روی ما بگشاید.

نظم فارسی در هر دوره لبریز از فایده های بیانگر حقیقت و منظر و مجلدی از دیدگاههای بنیادی و شناخت کلی از جامعه زمان خود است و به بیان دیگر گویای اندیشه های دینی، عرفانی، اجتماعی، اخلاقیات، سیاست و اقتصاد است و در یک کلمه هر آنچه به گونه ای زنده با آدمی بستگی و با جامعه پیوستگی دارد. هدف از این تحقیق گشودن فضای جدید در حوزه دیوان غزلیات شهریار در دوران معاصر می باشد و در نهایت سعی بر این است که تمامی تشبیهات و ارکان تشکیل دهنده آن که منعکس شده است مورد بررسی قرار بگیرد تا شناختی بهتر و دقیق تر از اشعار مورد نظر حاصل شود و با ظرافتها و زیبائیهای به کار رفته در این اشعار بهتر آشنا شویم و نیز بررسی زیبایی شناسی تشبیه در غزلیات شهریار و تجزیه و تحلیل تشبیهات به کار رفته و رسیدن به کلیتی دقیق در آن و در نهایت ایجاد فرهنگ تشبیه از غزلیات شهریار می باشد. این تحقیق در پی محقق ساختن این مدعاست که هر اثر ادبی منعکس کننده شرایط و اوضاع اجتماعی زمان خود می باشد و بر اساس آن شاعر اقدام به سرودن شعر می کند.

یکی از بزرگ¬ترین اندیشمندان اسلام، سهرودی معروف به شیخ اشراق است؛ قصه های او که بازتاب اندیشه¬هایش می¬باشد همیشه مورد توجه متفکران بوده و شرح¬¬هایی بر آن نوشته شده است. در این پژوهش، از منظر یونگ قصه¬هایی از سهروردی که سیر تعالی انسان را با آرکی¬تایپ سفر نشان می¬دهند بررسی شده است.ابتدا اندیشه¬های سهروردی و یونگ بر اساس آثار و شرح¬های که در مورد اندیشه¬های آنها نگاشته شده مورد مطالعه قرار گرفته است و سپس با استفاده از معنای نماد¬ها، عناصرآرکی¬تایپی چهار قصه: غربت غربی، رسال? الطیر، آواز پر جبرئیل و عقل سرخ که دارای عناصر آرکی تایپی سفر بوده¬اند تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد، مانع اصلی شروع سفر همان اشتغالات دنیا است که باعث فراموشی از خویشتن می¬شود، این مرحله بانمادهای بند و زندان نشان داده شده است. سفر قهرمانان داستان زمانی آغاز می¬گردد، که درکمال معرفت عقلی باشند و معرفت قلبی را نیز کسب کنند و با کمک آرکی تایپ روح، از آرکی تایپ سایه و آنیمای خود عبور می¬کنند و به تولدی دوباره دست می¬¬یابند، و به ملاقات خویشتن خویش که با نمادهای ملک، پدر و پیر نشان داده شده است، نائل می¬گردند. اما برای رهایی کامل از اشتغالات دنیا باید تمامی بندها گسسته شود و این امر با مرگ صورت می¬پذیرد، لذا قهرمانان اجبار به بازگشت به زندان و بند را دارند.

خاقانی شاعر خلق مضامین بکر و غیر تکراری است که می توان این هنر شاعر را در تک تک ابیات غرّای خاقانی مشاهده کرد ، خاقانی اصطلاحات علوم و باورهای عصر خود را در اشعار ش به کار برده است.همین امر باعث دیر فهمی اشعارش شده است. هم چنین قسمت بزرگی از قصاید وی راجع به نوحه و ندبه است که قصاید مفصل در مرثیه امام محمد بن یحیی از علمای نیشابور و کافی الدین عمر ، عم خود ، و فرزندش رشید از آن جمله است و قسمتی از قصاید وی مربوط به کبر و غرور و فخر و مباهات می باشد و برخی نیز حکایت از تواضع و شکست نفس خاقانی دارد .خاقانی در تجرد و توحید وسیر وسلوک نیز قصیده ها ی منظوم ساخته است.

مضامین متفاوت در اشعار مختلف شاعران نمودار است برخی شاعران تنوع موضوعات بیشتری داشته و یا توانسته اند این مضامین را با لحن شاعرانه تری بیان نمایند خاقانی از جمله شاعرانی است که توانسته است مضامین متفاوت را به خوبی در اشعار خویش به کار گیرد در این پژوهش سعی شده است واژگان قصاید خاقانی به صورت الفبایی مضمونی طبقه بندی گردد ودر اختیار خاقانی پژوهان و ادب دوستان قرار گیرداز جمله یافته های این تحقیق کاربرد به جا و مناسب خاقانی از مضامین عمده ای همچو : شب روز، جان، کعبه و ... بوده است برای مثال در لابه لای اشعار خاقانی اشارات زیادی به عناصر ایران باستان وجوددارد که در مضمون سازی کمک شایانی به شاعر نموده است همچنین خاقانی بیش از همه در توصیف کعبه و منازل و مناسک آن سخنانی رسا دارد طوری که می توان آن را یکی از خصائص شعری او دانست

پژوهش حاضر تصحیح نسخه خطی، «مطمح الانظار» تألیف سیدمحمدامین شهرستانی اصفهانی است. که در سال 1019 هجری قمری و به تقلید از مخزن الاسرار نظامی گنجوی سروده شده است، دیباچه این منظومه به نثر مسجع آمیخته به نظم تحریره شده، و منظومه دارای 2941 بیت می باشد. متن نسخه مشتمل بر: توحید، مناجاتِ (اول، دوم، سوم و چهارم) نعتِ (اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم)، منقبت شاه ولایت پناه، سبب نظم کتاب، مدح شاه، در فضیلت سخنوران، در بیان حدیقه طبع ناظم، صفت رنگ بی رنگی، خلوتِ (اول، دوم و سوم) و بیست مقاله که هر مقاله دارای حکایتی است که متناسب با موضوع مقاله است. از این منظومه، سه نسخه دیگر استنساخ گردید که نسخه قدیمی تر و نزدیک تر به زمان مولف با مشورت با اساتید و بزرگان این فن به عنوان نسخه اساس و مابقی به عنوان نسخه بدل برگزیده شد. شیوه تصحیح نسخه، تصحیح التقاطی است. متن نسخه با توجه به شیوه نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به رسم الخط امروزی بازنویسی گردید و اختلاف نسخ در پاورقی آورده شد، در ادامه پژوهش به زندگی نویسنده و دیگر آثار او، ویژگی های رسم الخطی و کتابتی منظومه، و اختصاصات سبکی، زبانی و بلاغی اثر اختصاص یافته و بخش پایانی شامل تعلیقات است که در آن بخش به شرح لغات، فهرست اعلام، اماکن و... در پایان به فهرست منابع اشاره شده است. هدف اصلی نگارنده احیای یک اثر ادبی و معرفی آن به جامعه ادبی بوده است که سعی شده کاری علمی و منطبق با اصول درست تصحیح ارائه گردد.

شعر فارغ از توصیف و تصویر سخنی عادی است، زیبایی و تاثیرگذاری اشعار، مرهون تصاویر و توصیفاتی است که از تخیل شاعران نشأت می گیرد. خاقانی نیز در شمار آن گروه از شاعران است که به این امر توجه بسیار داشته است. او یکی از موفق ترین شاعرانی است که به آفاق بکر و پر از رمز و راز سخن پارسی گام نهاده و از آن گستره ی پر از ابهام الفاظ و معانی، سرافراز عبور کرده و در شمار سرآمدان زبان فارسی جای گرفته است. لذا محقق برآن شد تا پژوهشی در خصوص واژگان و مفاهیم کاربردی و مضامین عمده در دیوان خاقانی همچون طبیعت، مدح، هجو، مرثیه در ترکیب بندها و قطعات در قالب فرهنگ مضامین به صورت مدخل و شرح واژه با اهدف: آشنایی دانشجویان با مضامین و شگردهای خاص مضمون سازی خاقانی،شکستن هراسی که بعضی از افراد از مشکل بودن شعر خاقانی دارند، نشان دادن زیبایی های شعر خاقانی و توان لذت بردن از آن برای مخاطب انجام دهد. روش تحقیق به صورت کتابخانه ای می باشد. واژگان کلیدی: دیوان، خاقانی،ترکیب بند، قطعه ها

شعر فارسی گنجینه ای است که دانش های کهن، از جمله علم نجوم را که در شمار قدیمی ترین آنهاست، به خود اختصاص داده است. تحقیق در متون ادبی و غور در آنها نشانگر این واقعیت است که علم نجوم با بسیاری از مسائل و معماهای خود در دوره های معینی، بیش و کم شعر و نثر فارسی را میدان ظهور خود ساخته است. آن چنان که درک مفاهیم بسیاری از آنها(متون ادبی) بدون آشنایی با اصطلاحات مربوط به این علم میسر نخواهد بود، یا حداقل دشوار به نظر خواهد رسید. با توجه به اینکه بسیاری از اصطلاحات علم نجوم و همچنین باورهای عامه در مورد اجرام فلکی در شعر فارسی منعکس شده، هدف ما نیز در این رساله بیشتر پرداختن به این جنبه، از دیدگاه مولوی و میزان و چگونگی بهره گیری این شاعر از آنها برای زیبایی کلام و تفهیم مطلب خود بوده است. این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است که فصل اول آن طبق آیین نامه دانشگاهی به اصول و کلیات(پروپوزال) اختصاص داده شده است. فصل دوم به شرح و توضیح عناصر و مفاهیم نجومی می پردازد که سعی شده است در این بخش از تمامی کتب – چه پیش از مولوی و چه پس از آن – استفاده شود. فصل سوم که فصل اصلی و مورد نظر این پایان نامه است به توضیح شاهد مثالهای نجومی از مثنوی می پردازد. فصل چهارم تحلیل نجوم عارفانه مثنوی را به خود اختصاص داده است. فصل پایانی آرایه های نجومی-ادبی مثنوی را بیان می کند که اغلب آنها ابداع و ساخته خود شاعر است. از میان مفاهیم و اصطلاحات نجومی مورد استفاده مولوی در مثنوی، «فلک» و ترکیبات مربوط به آن از بالاترین بسامد برخوردار است و کلمه آفتاب در رتبة بعدی قرار دارد. کلید واژه ها: نجوم، عناصر نجومی، تنجیم، مثنوی، مولوی

گرشاسب نامه ی اسدی طوسی که خمیرمایه ی آن گرشاسب نامه ی منثور ابوالمویّد بلخی بوده است ، یکی از آثار حماسی قرن پنجم هجری می باشد . این اثربه عنوان نخستین و موفّق ترین پیرو شاهنامه ، جایگاه خاصّی در ادبیات فارسی دارد و دومین شاهکار بزرگ حماسی پس از شاهنامه است. این منظومه از لحاظ ساختار زبانی و ادبی نیز برای پژوهندگان دقایق زبان فارسی ، اهمیّت فراوانی دارد و به عنوان یکی از برجسته ترین آثار سبک خراسانی ، پر از ویژگی های سبکی این دوره می باشد. اسدی در گرشاسب نامه هنر شاعری خویش را به نمایش گذاشته و به ذکر مباحث فلسفی، مذهبی ، تاریخی و جغرافیایی و استفاده از آیه و حدیث پرداخته است .دراین تحقیق امثال و حکم گرشاسب نامه مورد بررسی موضوعی قرارگرفته است.

با تأملی بر اشعار مخزن الأسرار نظامی در این تحقیق، دریافتیم که این اشعار، دارای مضامینی با محتوای عناصر طبیعی، تعالیم اخلاقی، حکمی، فلسفی و عارفانه هستند. نظامی از جمله شاعران تأثیر گذاری است که در تاریخ ادبیات ذوقی و شعری ایران، آمیزه ای از حکمت و عرفان را در کنار یکدیگر قرار داده است؛ لذا بر آن شدیم تا پژوهشی در خصوص مضمون پردازی و مضامین عمده ی مخزن الأسرار، در قالب فرهنگ مضامین به صورت مدخل و شرح مضمون همراه با ذکر بیت گرد آوریم. طبعاً سخنان سنجیده و هنری، خالی از مضامین دینی و عرفانی و مسائل حکمی و فلسفی نیست.در این اثر ارزشمند، عناصر طبیعی و باورها و اعتقاداتی که در قالب مسائل دینی پی ریزی شده است همانند عدل و داد و تعالیم اخلاقی مانند عقل و تاثیر آن در امور زندگی بسیار دیده می شود. شاعر، برای ساختن تصاویر دلخواه خود از موضوعات نامبرده، مضامین گسترده ای خلق نموده است. بر همین اساس هر بیت، همراه با شرح آن در یک سطر و طبق الفبای مضمونی نوشته شده است و حتی الإمکان جانب ایجاز رعایت گردیده و به بازگویی مختصر معانی مضامینی پرداخته شده است. اهداف این پژوهش، گردآوری و تألیف مضامین به کار رفته در مخزن الأسرار نظامی به صورت الفبایی و تسهیل دستیابی به مضمون های مخزن الأسرار است. در نگارش این پایان نامه از روش توصیفی و فیش برداری با ابزار کتابخانه ای سود برده شده است. ابتدا مضامین ابیات گردآوری و فیش برداری گردید و با مراجعه به منابع، به توضیح آن پرداخته شد.

شاهد صادق دائرهالمعارفی نگاشت? میرزا محمد صادق مینای آزادانی اصفهانی (1018-1061) است. این اثر در شبه قاره هند تألیف شده و شامل پنج باب و یک خاتمه است و در مجموع پانصد و چهل و دو فصل دارد. مولف آن را در 1059ق به اتمام رسانده و به شاه شجاع بهادر تقدیم کرده است. اطلاعات تاریخی، ضبط نام های جغرافیایی، داده های مردم شناسی، اصطلاحات ادبی و جز آنها از مضامین این اثر به شمار می رود. باب سوم آن در عقل و علم و عیب و هنر حاوی مضامینی چون آداب سخن گفتن، حساب، علم انساب، علم اخبار، علم امثال و جز آنها است. به سبب رویکرد ادبی این باب، تصحیح آن هدف این رساله است.

چکیده هدف پژوهش بررسی تصاویر ( استعاره ، تشبیه ، کنایه ) در قصاید خاقانی ( شصت قصیده اول ) و طبقه بندی آنها است . برخلاف تصور بسیاری از اهل ادب که خاقانی را شاعری استعاره پرداز تلقی کرده و بسامد این تصویر در قصاید او را بیش از دیگر صور خیال دانسته اند، نگارنده در این پژوهش با تحقیق پی اثبات این مدعا برآمده که تصویر خیالی تشبیه پرکاربردترین و چشمگیرترین عنصر خیال شاعرانه در سرایش قصاید خاقانی است . این رساله شامل سه بخش می باشد که در بخش نخست ابتدا تعریفی از استعاره ، تشبیه ، کنایه و انواع آن ذکر شده و در بخش دوم تصاویر ابیات استخراج و به ترتیب حروف الفبا مرتب شده اند. در پایان نیز بسامد این تصاویرو طبقه بندی آنهاارائه گردیده است و کوشش بر این بوده که از دریای تخیلات ژرف شاعر قطراتی چند به علاقمندان ارائه شود . واژگان کلیدی : تصویر ، استعاره ، تشبیه ، کنایه ، قصاید ، خاقانی

این کتاب، درمقدم? نسخه،“مَطلَع مَقاصِداللُّغَـه" نامیده شده اسـت و چون نخستین برگ آن افتاده به نام مولف آن پینبردم. همچنین تاریخ و جغرافیای کتابت آن نامعلوم است. از طرز انشاء تصور می کنم که در قرن هفتـم و یا پیش از آن تألیف شـده است. با توجه به شواهد موجود در متن، مولف را از اهالی ماوراء النَّهر و به احتمال بسیار از قصب? "بانیحانِ" ایالت "فرغانه" می پندارم. مولف، این کـتاب را به دو بخش تقسیـم نموده است. نخسـتدر اسماء، دوم درافعالی که دراخبار قرآن کریم و احادیث و گفته های بزرگان صدر اسلام استعمال گـردیـده است. دیباچ? آن به عربی است. مـولـف، اسماء موجوده در هریـک را به سـهباب (مفتوح، مضموم و مکـسور) تقسیم و به نقل آنهـا با ترجم? فارسیِهریک پرداخته و پس ازاتمامِ کـتاب یـاء، افعال صحیحه و پس از آنافعال معتلـه را با ترجمه آورده و گذشتـه از ترجم? پارسیِ آنها، امثل?عـربی و پارسـی را برای پاره ای از اسماء و افعال ذکـر نـموده است. اینجانب حتی المقدور لغات و عبارات دشوار متن را علامت گذاری نموده ام و سپس آنها را در پایان کتاب، با کمک لغت نامه های معتبر فارسی و عربی و راهنمایی های اساتید، شرح داده ام.متاسفانه بسیاری از واژگان متن مانند: خارغان، باشاشُقَّه، غرتنج، غریفح، دیواج، فقتـره، ترفارز، بیامیده، سباناخ و بسیاری دیگر، در «لغت نام? دهخدا» و سایر فرهنگ های فارسی،موجود نبود. اما خوشبختانه با توجه به عبارات عربی مقابل آنها، می توان معنای واژگان را در بسیاری موارد دریافت، که برای دوستان و اساتید و محققین، جای کار بسیاری می گذارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.