بررسی دقیق آثار صوفیه معلوم می دارد صوفیانی که حقیقت وجود را اراده خودآگاه یافتند مثل شقیق بلخی،رابعه عدویه یا آنان که حقیقت وجود را زیبایی شمردند یا گروهی که آن را معرفت یا نور نام نهادند همه مکمل هم بودند.اینان در پی کمال بودند که با زیبایی و دریافت و درک آن برابر است. عرفا با سلوک و پرورش روح بصیرت می یابند که زیبایی حق را فراتر از مخلوقات و آثار دنیا ببینند هرچند در بیان آن زیبایی قاصرند. توجه به زیبایی خداوند در آثار ابتدایی عرفانی یا صورت نگرفته و یا بسیار اندک است. جمال گرایی در قرن ششم وهفتم به اوج خود می رسد. عارف پس از قرب در می یابد که هدف این بوده که در دریای زیبایی خداوند فنا شود تا به بقا دست یابد. نکته مهم دیگری که در این پایان نامه به آن توجه شده رابطه زیبایی و عشق در متون عرفانی است. عشق نخستین فرزند زیبایی است. هیچ یک از عرفا منکر وجود زیبایی حق نشده اند. در میان همه عرفا عین القضات و بهاولد نگاهی عاشقانه تر به زیبایی خداوند داشته اند. دریافت زیبایی رابطه مستقیم با مراتب سلوک دارد. گاه سلوک زمینه دریافت زیبایی مطلق را فراهم می کند و یا تجلی زیبایی خداوندی راه کمال و فنای عارف را به او می نماید.

مثنوی به عنوان یکی از مهم ترین آثار عرفانی منظوم زبان فارسی از جنبه های مختلف شایست? بررسی است. مولانا در مثنوی بسیار از آیات قرآن بهره گرفته است و یکی از شگردهای مهمّ مولانا در برخورد با آیات قرآن کریم تأویل و تفسیر ذوقی و عاشقان? آن هاست. تأویل در فرهنگ اسلامی و به خصوص در ادب عرفانی، اصطلاحی معروف است که تحت عنوان تفسیر باطنی و یا از ظاهر به باطن رفتن به کار برده می شود. اصولاً اعتقاد به باطن امور در مرکز تفکّر مولاناست؛ به همین دلیل به تأویل توجّهی ویژه دارد. او معتقد است که قرآن کریم دارای باطنی است که در زیر ظاهر الفاظ پنهان است. تأویل آیات قرآن کریم در مثنوی شیوه ای از تفسیرست که باطن را از ورای ظاهر و با معیار عشق و ذوق بیرون می آورد ولی ظاهر را نفی نمی کند. یکی از مهم ترین شرایط تأویل از نگاه او، تأویل خویش است که خودشناسی و تزکی? نفس را ضروری می کند و لازم? آن دوری از هوی و هوس است. دومین و شاید اصلی ترین مولّف? تأویل از نگاه مولانا اثر و نتیج? آن است؛ به این معنی که تأویل باید آدمی را به رحمت خداوند امیدوار کند. موضوع این رساله بررسی تأویل های عاشقان? مولانا از آیات قرآن کریم است که در دو بخش تدوین شده است: بخش اوّل در چهار فصل؛ شامل: مختصری در احوال مولانا، بررسی تأویل و سیر تحوّل آن و نیز بررسی هرمنوتیک در یافته های اخیر، تأویل در قرآن و سیر تأویل در آثار عرفانی، بخش دوم هم شامل دو فصل است: تأویل و شرایط آن در مثنوی از نگاه مولانا و تأویل های عاشقان? مولانا از آیات قرآن کریم که در حقیقت بخش اصلی پایان نامه است.

چکیده الماس خان کندوله ای، از سرهنگان سپاه نادرشاه افشار، پس از گذراندن دوران سپاهی گری، آثار حماسی و غنایی ارزشمندی را به گویش کردی گورانی به نظم کشید. این آثار اکنون به صورت دست نویس در جزوات گوناگون در میان مردم کرمانشاه، جنوب کردستان، شمال ایلام و غرب لرستان وجود دارند. یکی از این داستان ها، منظومه ی غنایی خورشید و خرامان می باشدکه به احتمال برگرفته از روایات عامیانه ی عصر شاعر است، اما شاعر آگاهانه آن را در چارچوب آثار غنایی مشابه در ادب فارسی سروده است. موضوع این رساله تصحیح انتقادی این داستان براساس نسخه های موجود است که در یک مقدمه و چهار فصل تدوین شده است. فصل اول مشتمل برکلیات تحقیق، شرح احوال و آثار شاعر، تاثیر فرهنگ عامه ی کرد در این اثر غنایی، معرفی نسخه ها ، شیوه ی تصحیح و برگردان داستان به نثر فارسی است. فصل دوم شامل متن تصحیح شده بر پایه ی چهار نسخه به زبان و رسم الخط کردی گورانی است که به شیوه ی رایج تصحیح انتقادی فراهم شده و موارد اختلاف در حاشیه ذکر شده است، به علاوه در روایات مختلف اجتهاد شده و نتیجه ی این اجتهاد به شکل علایم و عبارات موجز ارائه شده است. فصل سوم به تعلیقات اختصاص یافته است در این بخش دشواری های متن از قبیل معنای لغات و ترکیب ها ، باورها و تصاویر خاص و نیز ویژگی های سبکی توضیح داده شده است. فصل چهارم شامل نمایه هاست که فهرست لغات و ترکیب ها با معنای معادل آن در زبان فارسی ، فهرست اشخاص، جای ها ، ابزارها، آلات موسیقی، حیوانات، گل ها ، گیاهان و سنگ های قیمتی را در بردارد. واژه های کلیدی : الماس خان کندوله ای، خورشید و خرامان، منظومه ی غنایی، شعر کردی، تصحیح.

اندیشه آرمان شهر و آرزوی دستیابی به جهان مطلوب ذهن بسیاری از اندیشمندان، فلاسفه و شاعران را به خود مشغول کرده است. در ادب کلاسیک و در آثار شاعران بزرگ، اندیشه آرمان شهر وجود دارد. امّا در دوره معاصر با توجه به ورود بیشتر شعر به مسائل اجتماعی این مساله چشمگیرتر شده است. شاعر معاصر شعر و زبان خود را وسیله ای برای بیان رنج و بیدار سازی مردم قرار می دهد از این رو به ترسیم جامعه ای می پردازد که در آن ظلم و فقر و... نیست و منطبق با آرمان-ها و ارزش های کامل انسانی است. موضوع تحقیق حاضر بررسی دیدگاه مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری و احمد شاملو در باب آرمان شهر است. مباحث مربوط به پایان نامه در دو بخش و شش فصل تنظیم شده است. در بخش اوّل ابتدا (کلیات) تعاریف، ویژگی ها ، تاریخچه و فلسفه پیدایش، شاخصه ها و عناصر آرمان شهر طرح شده است. در بخش دوم، ابتدا شرایط و اوضاع اجتماعی روزگار سه تن ازشاعران معاصر( مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری و احمد شاملو) بررسی شده است و پس از بررسی مجموعه آثار منظوم و منثورشاعران مذکور دیدگاههای ایشان در مورد آرمان شهر، عناصر و شاخصه های آن استخراج، شرح و تبیین شده است و در فصل پایانی مقایسه ای بین آرمان شهر این سه شاعر انجام گردیده است. آرمان شهر اخوان ایران باستان و آرزوی بازگشت به خانه نیا و بازیافتن هویت از دست رفته است. از این رو مهمترین شاخصه آرمان شهر او هویت ایرانی و اسطوره ای آن است. سپهری در آرمان شهر خود بین انسان و طبیعت پیوند ایجاد می کند. آرمان شهر او به دلیل حضور محسوس خداوند و نگاه نابی که برآن حاکم است اغلب رنگی عرفانی دارد. در آرمان شهر شاملو حاکم انسان است و مفاهیمی مانند بیداری، آزادی، رهایی و تلاش و کوشش ، مهمترین شاخصه های آرمان شهر اوست.

شاعران ایرانی از آغاز شکل گیری شعر فارسی، موضوعات و مضامین متنوّعی را در شعر خود گنجانده اند. با تطوّر و تکامل شعر فارسی، تنوّع موضوعی نیز روی در فزونی داشته است، به گونه ای که از سده های ششم تا هشتم موضوعاتی چون عشق، عرفان، شکواییه، هجو، هزل، طنز و...در شعر فارسی رواج یافته است. در قرن نهم نیز که مقدّمه ای برای شروع سبک هندی و آغاز صنعت سازی و مضمون پردازی فراوان و انتزاعی در ادب فارسی است، تنوّع موضوع و مضمون در دیوان شاعران به چشم می خورد. ابن حسام خوسفی(م: 875) شاعر برجسته و شیعی مذهب قرن نهم در بیشتر موضوعات شناخته شده ی شعر فارسی از قبیل توحید، نعت رسول اکرم(ص)، منقبت، مدح شاهان و درباریان، مرثیه، موضوعات اخلاقی، عرفان، عشق مجازی، وصف، شکواییه، مفاخره و خودستایی و موضوعات انتقادی طبع آزمایی کرده است که این رساله در پی بررسی این موضوعات است. مباحث مربوط به رساله در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اوّل مربوط به کلیّات و تعاریف تحقیق است. فصل دوّم که به قرن نهم و زندگی شاعر می پردازد از سه بخش تشکیل شده است، در بخش نخست به اهمّیّت قرن نهم و شعر این دوره پرداخته شده است. در بخش دوّم اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی و ادبی ایران در قرن نهم و انعکاس آن در شعر شاعر بررسی گردیده و در بخش سوّم به زندگی وی اشاره شده است. فصل سوّم که قسمت اصلی رساله را در بر می گیرد، موضوعات شعری است شامل دوازده بخش که در هر بخش یکی از رایج ترین موضوعات در دیوان شاعر معرّفی و تحلیل شده است. فصل چهارم شامل مضمون سازی شاعر با علوم، هنرها، بازی ها، اعداد و حروف است که در چهار بخش بررسی شده است، بدین گونه که بخش نخست آن به علوم، بخش دوّم به هنرها، بخش سوّم به بازی ها و سرگرمی ها و بخش چهارم به اعداد و حروف اختصاص یافته است. با توجّه به اوضاع ایده آل دینی و اعتقادی سده ی نهم و آبشخورهای فرهنگی و مذهبی شاعر، بیشتر موضوعات شعر وی حول محور مدح و منقبت ائمّه ی اطهار به ویژه امام علی(ع) شکل گرفته است. بیشترین مضمون سازی شاعر در ضمن موضوعات نیز مربوط به آیات قرآنی و احادیث نبوی و ائمّه ی اطهار (ع) است.

ادبیات بومی و محلی میراث ماندگار از گذشته و حال است که به صورت منظوم و منثور به زبان محلی در یک جغرافیای زبانی تدوین می گردد. این ادبیات بایدها، اعتقادات، سلایق و علایق مردمان یک جغرافیای زبانی را در خود پژواک می دهد که مجموعه ی آن ها در گسترش وتقویت زبان و ادب ملی از ارزش چشمگیری برخوردار است. الماس خان کندوله ای کرمانشاهی از سرهنگان سپاه نادرشاه افشار ویکی از شاعران حماسه سرای بومی و محلی در کرمانشاه است که پس از گذراندن دوران سپاهی-گری، آثار حماسی و غنایی ارزشمندی را به گویش کردی گورانی به نظم کشیده است. این آثار به صورت دست نویس در جزوات گوناگون در میان مردم کرمانشاه، جنوب کردستان، شمال ایلام و غرب لرستان پراکنده است. یکی از این داستان ها، منظومه ی حماسی رستم و ببربیان است که الماس خان این مـنظومه را با توصیف های زیبا و فضای کاملاً اساطیری و حماسی به نظم کشیده است. تصحیح انتقادی این داستان بر اساس نسخه های موجود شامل شرح احوال و آثار شاعر، معرفی نسخه ها، برگردان داستان به نثر فارسی، متن تصحیح شده بر پایه ی سه نسخه به زبان و رسم الخط کردی گورانی به شیوه ی رایج تصحیح انتقادی با ذکر موارد اختلاف در حاشیه، تعلیقات، لغات و ترکیب ها با معنای معادل آن در زبان فارسی، نمایه ی اشخاص، جای ها، ابزارها، آلات موسیقی، حیوانات می باشد.ویژگی های یک داستان حماسی بر ساختار، مـحتوا و درون مـایه ی این داستان حـاکم است و در ردیف داستان های حماسـی بـومی و محلی قرار می گیرد.

چکیده: کمال خجندی شاعر عارف نامدار و از غزل سرایان برجست? قرن هشتم است. بخش اعظم دیوان هشت هزار بیتی وی در قالب غزل سروده شده است. یکی از جنبه های مهّم و مغفول ماند? شعر این شاعر تحقیق در لغات و ترکیبات دیوان اوست که موضوع تحقیق حاضر است. این تحقیق در سه فصل انجام گرفته. در فصل اوّل کلیات و مبانی تحقیق بیان شده است. فصل دوّم مشتمل است بر اشاره ای به تاریخ عصر شاعر، اوضاع سیاسی و اجتماعی آن عصر، بررسی زمینه های فکری شاعر و ارتباط این زمینه با زبان شعری وی، بحث در باب زبان شاعر و جبنه های مختلف آن از قبیل واژگان، ترکیب ها، امثال و... . فصل سوّم که در حقیقت اصل تحقیق است شامل فهرست لغات و ترکیبات دیوان شاعر همراه معنی و شاهد مثال است. در این بخش کوشش شده لغات و به ویژه ترکیبات مهّم و کلیدی شاعر ذکر شود و معنی دقیق هر کدام با توجّه به کاربرد آن در شعر وی ارائه شود. در موارد بسیار برای عرض? معنی دقیق به منابع متعدد از جمله فرهنگ های معتبر و تعلیقات متون نظم و نثر برجسته و سایر منابع رجوع شده است. در پایان این بخش فهرستی ازمثل ها، نام ها و مکان ها ارائه شده است. در پایان و قبل از فهرست منابع و مآخذ نتیج? این پژوهش عرضه شده است. واژه های کلیدی: کمال خجندی، غزل های کمال، زبان شعر، لغات و ترکیبات.

چکیده مکتب رمانتیسم در اواخر قرن هیجدهم در اروپا و در برابر مکتب عقل گرای کلاسیسم شکل گرفت و سرآغازی برای مکاتب بعدی همچون رئالیسم، سمبولیسم و ... گردید. این مکتب کمی پس از افول در ادبیات اروپا، وارد ادبیات فارسی گردید. بیشتر محققان افسانه ی نیما و ایده آل عشقی را نخستین نمونه های رمانتیک در ادبیات فارسی می دانند. به طور کلّی انقلاب نیما یوشیج باعث رویکرد تازه ی شاعران به شعر و ورود مضامین نسبتاً تازه به ادبیات فارسی گردید. حتّی مضامین سنّتی نیز در زبانی جدید و با رویکردی تازه به مخاطب عرضه شدند. در این تحقیق سعی شده است که ضمن معرفی مختصر محمدعلی بهمنی و شعر او، مکتب رمانتیسم، اصول آن، تاریخچه ی ورود این مکتب به ایران، برخی شاعران رمانتیک و نظر محققین در این باره بررسی شود. هم چنین سعی شده است که جلوه های رمانتیسم در شعر بهمنی نشان داده شود. بهمنی در نگاه اوّل، یک شاعر تنوّع طلب است که در اکثر قالب های شعری طبع آزمایی کرده است؛ امّا با دقّت در شعر وی می توان روح تغزّل را در اشعارش مشاهده کرد و از این جهت باید عامل پیوند دهنده ی کثرت قالب ها و مضامین شعری وی را تفکّر رمانتیک دانست. اهمیت این تحقیق از آن جهت است که محمدعلی بهمنی یک شاعر غزل سرا است و این تحقیق سعی دارد رمانتیسم را که با نیما و شعر نوگرای فارسی گره خورده است، در اشعار یک شاعر غزل سرا بررسی کند. از جمله نتایج این تحقیق یافتن جلوه‎ هایی از رمانتیسم چون تنوّع، بیان احساسات، طبیعت گرایی، عدول از هنجارهای رایج شعری، حزن و اندوه و ... در اشعار محمدعلی بهمنی است. بنابراین حتّی اگر نخواهیم بهمنی را یک شاعر کاملاً رمانتیک بدانیم، لااقل بخشی از آن چه که مورد توجه هنرمندان رمانتیک بوده و از اصول رمانتیسم به شمار می رود، در شعر وی یافت می شود.

شعر ازپنج عنصر عاطفه، تخیل، زبان، آهنگ و شکل تشکیل شده است. در این میان عاطفه یا احساس که زمینه ی درونی و معنایی شعر به اعتبار کیفیت برخورد شاعر با جهان ذهنی و حوادث پیرامون اوست، از مهم ترین عناصر محسوب می شود و موفقیت و پایایی شعر، مرهون آن است. مهدی اخوان ثالث از شاعران برجسته و نام آشنای معاصر است و اصالت و ماندگاریِ شعر او تا حد بسیار زیادی، مرهون عواطف صمیمانه و برخورد ویژه و مناسب او با جهان درونی و بیرونی خویش است. روش تحقیق به صورت مطالعات کتابخانه ای ا ست. ابتدا آثاری که در مورد اخوان تدوین شده است بررسی شد؛ سپس با مطالعه ی کتب و مقالات، تعریفی جامع از عاطفه ارائه دادیم. در نهایت نیز با مطالعه ی دفاتر شعری، به دسته بندی انواع عاطفه در اشعار اخوان ثالث رسیدیم.عواطف شعری اخوان ثالث را می توان در سه حوزه ی عواطف شخصی، عواطف سیاسی ـ اجتماعی و عواطف فلسفی دسته بندی کرد. در دسته ی شخصی عواطفی چون عشق، اندوه، حسرت و غم غربت، خشم و اعتراض، نفرت و یأس و امید حضور چشمگیر دارند. در بخش سیاسی ـ اجتماعی که مهم ترین و گسترده ترین بخش عواطف شعر اخوان را شامل می شود، یأس، نارضایتی، نفرت، وطن دوستی و امید بیش ترین زمینه ی عاطفی شعر او را به خود اختصاص داده اند. تأملات فلسفی شاعر نیز در مواردی چون یأس فلسفی، جبرگرایی، مرگ اندیشی، حسرت بر گذر عمر، عصیان و اغتنام فرصت باز نموده شده است.

موتیف از اصطلاحات رایج در حوزه ی هنر و ادبیات است و منظور از آن، عناصر تکرار شونده در اثر ادبی است که ویژگی هایی از قبیل تکرار شوندگی و معنی افزایی داشته باشند. یکی از عرصه های تجلی بن مایه های تکرار شونده در شعر فارسی، تصاویر شعری است و این تصاویر بیانگر رویکرد بلاغی و ترجمان ذهن و ضمیر شاعر به حساب می آیند. موضوع تحقیق حاضر بررسی موتیف های تصویری در غزل سعدی و حسین منزوی به عنوان سرآمدان غزل عاشقانه در عرصه ی ادب گذشته و معاصر فارسی است. غزل های ایشان نیز از میان آثارشان جلوه ی خاص دارد و عرصه مناسبی برای مطالعه ی موتیف ها است. روش این پژوهش به صورت کتابخانه ای می باشد. در این تحقیق تمام موتیف های تصویری چون تشبیهی، استعاری، کنایی، اسلوب معادله، تلمیحی و تمثیلی در غزل دو شاعر بررسی شده است. این پژوهش، بیانگر نقش اساسی تصاویر مکرر در شکل گیری غزل دو شاعر است. هر یک از شاعران به اقتضای دیدگاه شخصی و اوضاع زمانه ی خویش، به گونه ی خاصی از تصویر توجه بیشتری نشان داده اند. سعدی توجه ویژه ای به تشبیه داشته و منزوی علاقه مند به استفاده از استعاره بوده است. زمینه ی اصلی ایجاد تصاویر مکرر در غزل سعدی و حسین منزوی عشق است و تجلیّات عمده ی آن از رهگذر توصیف معشوق، اشتیاق عاشق و بیان احوال عاشق و معشوق صورت پذیرفته است.

تنوع موضوعی از ابتدای شکل گیری ادب فارسی به اشکال گوناگون وجود داشته است و هرچه از آغازشعر فارسی می گذرد، بر وسعت و عمق آن افزوده شده است. در سده های هفتم و هشتم هیچ موضوع مهمی نیست که توجه شاعران را جلب نکرده باشد از توحید و نعت گرفته تا انتقاد اجتماعی و عشق در تمام ابعاد دنیوی و عرفانی آن. دیوان سیف فرغانی شاعر برجسته قرن هفتم و سالهای آغازین سده هشتم مشحون از موضوعات گوناگون شعری است به گونه ای که دیوان او آیینه تمام نمای اجتماع روزگار شاعر و احوال شخصی وی است مهمترین موضوعات شعر او عبارتند از توحید، نعت، منقبت و مرثیه، انتقاد اجتماعی، وصف، شکواییه، مفاخره، عشق، اخوانیات، زبان حال، عرفان و پند و موعظه. تحلیل این موضوعات موضوع پژوهش حاضر است که در چهار فصل تدوین شده است: فصل اول به کلیات و تعاریف اختصاص دارد. فصل دوم مشتمل است بر بررسی اوضاع سیاسی - اجتماعی سده های هفتم و هشتم، زندگی، اندیشه و طرز سخن شاعر. فصل سوم که بخش اصلی تحقیق محسوب می شود به بررسی و تحلیل موضوعات شعری دیوان شاعر در شانزده قسمت اختصاص یافته است، موضوع فصل چهارم بررسی بهره گیری شاعر از دانسته های رایج روزگار خویش است و در آن مواردی چون استفاده شاعر از آیات، احادیث، نجوم، موسیقی، شطرنج، طب، بازی ها و سرگرمی ها بررسی شده استهرچند بیشتر موضوعات شعر فارسی در دیوان سیف فرغانی آمده است اما می توان انتقاد اجتماعی و عشق و تغزل را موضوعات عمده دیوان وی دانست به ویژه انتقاد از اجتماع در تمام مظاهر آن در دیوان او بسیار چشمگیر است و ازین حیث در طول تمام ادوار شعر فارسی چهره او ممتاز و بی همتا مانده است.

انسان و شناخت ابعاد وجود او همواره در مرکز معارف بشری قرار داشته است و مکاتب و ادیان به فراخور بینش و غایت تعالیم خویش آرای گوناگونی در باب هستی و فلسف? وجود او عرضه داشته اند. پس از رنسانس نگاه به انسان دچار تغییر اساسی شد به گونه یی که منزلت انسان و شناخت زوایای پیدا و پنهان زندگی او بیش از پیش برجسته شد. یکی از زمینه های تجلی انسان و مفاهیم مرتبط با او ادبیات است و این امر در ادبیات معاصر با توجه به ورود اندیشه های جدید نمود بیشتری دارد. از میان معاصران محمدرضا شفیعی کدکنی (م. سرشک) شاعر و متفکر برجسته، دیدگاهی خاص نسبت به هستی، اجتماع و انسان دارد. در اندیش? او انسان محور هستی است و تمام امور عالم در نسبت با انسان سنجیده می شود. پژوهش حاضر عهده دار بررسی جایگاه و منزلت انسان و جلوه های حیات او در شعر شفیعی-کدکنی است. مباحث پایان نامه در دو بخش و نُه فصل تدوین شده است. بخش اول شامل کلیات تحقیق است و در آن جایگاه انسان در مکاتب و ادیان و دورنمایی از جریان های سیاسی و اجتماعی عصر حاضر و زندگی و اندیش? شفیعی کدکنی بررسی شده است. در بخش دوم که اصل پایان نامه را تشکیل می دهد انسان شعر م. سرشک بررسی شده است. مباحث اصلی این بخش عبارتند از: انسان اجتماعی که برجسته ترین بُعد شخصیتی انسان شعر اوست. انسان و طبیعت که دربرگیرند? حضور نمادین طبیعت در اندیش? انسانی شاعر است، رمزهای پایداری و جاودانگی که وجه نمادین و رمزگرایان? شعر شاعر در ارتباط با مفاهیم انسانی را دربرمی گیرد و در پایان بررسی کیفیت اندیش? انسانی شاعر، تأثیرپذیری شاعر از ادبیات جهانی و به طورکلی سیر اندیش? انسانی شاعر. انسان شعر شفیعی کدکنی انسانی اندیشمند و توانمند است که در تنهایی خویش می اندیشد و در جامع? بزرگ فریاد می زند، ریشه اش در اسطوره است و با حماسه پیوند می یابد چرا که اقتضای روزگار شاعر، وجود انسان حماسی است که علیه ظلم و استبداد بشورد. انسان شعر او در تاریخ جریان دارد. در بطن طبیعت می زید و در لباس برگ و درخت رخ می نماید. طبیعت ابزاری در دست شاعر است تا با بهره گیری از آن آراء و آرمان های بشری را مطرح کند. تمام عناصر شعر او به نوعی در خدمت انسان قرار دارد تا آنجا که می توان گفت بدون حضور انسان چیزی از شعر او برجای نمی ماند.

شناخت انسان به عنوان یکی از مجهولترین پدیده های هستی، همواره مورد توجه متفکران بوده است. ادبیات، به ویژه ادبیات معاصر،رساترین منادی جایگاه انسان و ارزشمندی صفات و نیازهای اوست. شعر معاصر بیانگر نگرش جدیدی به انسان بوده و از سوی شاعران و اندیشمندان بسیاری مورد توجه قرار گرفته است. احمد شاملو از جمله شاعرانی است که بیشترین التفات را به انسان و معرفی شاخصه ها و آلام وی داشته است، به گونه یی که می توان شعر شاملو را پرچمدار انسانیت در شعر معاصر دانست. در این پژوهش، جایگاه و منزلت انسان و جلوه های حیات او در شعر شاملو بررسی شده است. عمده مباحث مربوط به پایان نامه در دو بخش و نُه فصل تنظیم گردیده است. بخش اول در برگیرنده کلیات با عناوینی چون انسان در ادیان و مکاتب؛ زندگی، شعر و آثار شاملو و عوامل موثر بر شعر معاصر است. بخش دوم در شش فصل انسانِ شعر بامداد را تحت عناوینی همچون انسان و جلوه های حیات، انسان اسطوره یی، انسان حماسی، انسان و سرزمین، انسان و مدرنیته، انسان و پایداری بررسی کرده است. انسان شعر شاملو با اجتماع و مناسبات آن پیوند می خورد، انسانی مبارز، معترض و روشنفکر را به تصویر می کشد. عشق، عنصر تفکیک ناپذیرِ انسانِ شعر شاملو است و تحت تأثیر انگاره های اجتماعی وی، رنگ و بوی اجتماع و شاخصه های آنرا می گیرد. انسانِ شعرِ شاملو، مرگ اندیش است، مرگ را سکوت انسان از اندیشه می داند و شکستِ چنین مرگی را فتح زندگی. ریشه های انسانِ شعر شاملو در قلمرو وسیع اسطوره قوت یافته و سیمای آرمانی انسانِ وی در میان اسطوره های کهنِ جهان نمایانگر شده است. قهرمانانِ اسطوره یی او، همان انسان هایِ متعهدوآگاه معاصرِ وی اند که در لباس اساطیرکهن جهان ظاهر شده اند. انسانِ شعرِ شاملو تصویرگرِ حماسه هایِ روحِ انسان و انسان حماسیِ ایرانی، یونانی،...است. روحیه یی مبارز، معترض، آزادی خواه وسرکش دارد، پیوسته بر تیرگی ظلم و جور می شورد. انسانِ او در وهله اول سرزمین و وطنِ خود را دوست می دارد و بعد به جهان وطنی می رسد، چراکه در اندیشه وی، انسان مفهومی عام و فراگیر می یابد و جهان را خانه خود می داند. انسانِ شعرِ شاملو علی رغم آنکه از پشتوانه های فرهنگی و اندیشگی ایران بهره مند است اما تحت تأثیر فرهنگ اروپا به ویژه ادبیات آن، از شاخصه-های مدرنیته نیز بهره مند است. شاملو، رمز را همچون عناصر دیگر، در خدمتِ به تصویر کشیدنِ انسانِ مورد نظرش به کار بسته است. رمزهایی که انسان را در عرصه مبارزه، پایداری و شهادت معنا می دهند. شعر بامداد آیینه تمام نمای انسانی حقیقی در دنیایی حقیقی است که با تمام واقعیتهای تلخ و شیرین این جهان مناسبت می-یابد و بر بلندای شرافت انسانیِ خود پیروزمندانه می ایستد.

چکیده جامع? ایران در سده های هفتم و هشتم و در پیِ یورش مغولان و فرمانروایی اعقاب آنان بر این سرزمین دچار تغییر و تحولات اساسی شد. بازتاب این تحولات را می توان در خلال بسیاری از متون نظم و نثر آن روزگار بررسی کرد. از جمل? بهترین منابع و اسناد مطالعه در احوال اجتماع آن روزگار منظوم? جام جم اوحدی مراغه ای (م: 673 ه.ق) است که شاعر در آن تصویری روشن از اجتماع عصر خویش ترسیم کرده است. با مطالع? دقیق این منظومه می توان به بسیاری از مسائل اساسی اجتماع از قبیل؛ طبقات اجتماعی، روابط اجتماعی، شیو? ادار? اجتماع، شیو? زندگی مردم و نظایر آن پی برد. موضوع پژوهش حاضر بررسی سیمای اجتماع در این منظومه است که در سه فصل تدوین شده است. فصل اول شامل کلیات تحقیق است. فصل دوم مشتمل است بر زندگی و روزگار اوحدی و بررسی پیوند اجتماع و ادبیات. فصل سوم که قسمت اصلی و اعظم رساله را دربر می گیرد شامل بررسی اقشار اجتماعی در دور? شاعر است که در شش بخش تدوین شده است. بخش اول شامل بررسی سیمای حاکمان و کارگزاران چون شاه، وزیر، قاضی، سرهنگ و شحنه است. بخش دوم مشتمل است بر بررسی احوال اهل خانقاه و مکتب از قبیلِ فقیه، شیخ، حکیم، واعظ، رند و قلندر. بخش سوم به پیشه وران و ارباب مشاغل چون؛ برزگر، راوی، مطرب، کُناس و ... اختصاص دارد. بخش چهارم دربر گیرند? اقوامی چون ترک، کرد، رومی، هندو و ... است و در بخش پنجم این فصل نظام خانواده و روابط خانوادگی از نظر شاعر تبیین شده است. بخش ششم این فصل نیز شامل آیین ها و رسوم و باورهای اجتماع عصر اوحدی است. از مسائلی که در مثنوی جام جم توجّه شاعر را بیش از همه به خود معطوف کرده است، بحث اصلاح جامعه از طبق? حاکم و بالای جامعه است و شاعر اساس حکومت خوب را بر محور عدالت و حاکمان عادل می داند، اما از قاضیان و عاملان حکومت بسیار ناراضی است. به دلیل رواج عمومی عرفان و ظاهرگرایی عرفا به اهل خانقاه بدبین است اما به احوال مردم فرودست و صاحبان مشاغل بیش از همه پرداخته است و از آنها با احترام یاد کرده است و وجود آنها را بسیار ضروری دانسته است. او به خانواده و تربیت فرزندان و نیز به نحو? نگهداری از آنها و همچنین احترام به زن تأکید فراوان کرده است. در مجموع جام جم آین? تمام نمای اجتماع عصر شاعر و از ارزشمندترین اسناد مطالعه در جامع? ایران در قرن هشتم محسوب می شود.

صورخیال در کنار موسیقی،شکل،عاطفه ومحتوا یکی از عناصر اساسی شعر و بررسی آن یکی از مباحث اصلی درنقدآثار ادبی و حتی بررسی سبک شعری شاعراست.چنان چه در غالب تعاریف قدیم وجدید شعر جایگاه ویژه ای دارد.اهمیت موضوع صور خیال تا جایی است که تعدای از علمای قدیم واساتید معاصر آن را فصل ممیز شعر از نظم دانسته اند.حوزه ی صور خیال در گذشته شامل تشبیه،استعاره؛کنایه ومجاز بوده اما امروزه تمثیل ونماد وسمبل هم بر آن ها اضافه شده است.مجیرالدین بیلقانی از شاعران بزرگ قرن ششم است که در قصیده سرای مانند استادش،خاقانی،خیلی تواناست.کنایات او برگرفته از زبان عامه مردم است.تشبیهات اوناب و برگرفته از طبیعت می باشدو....

چکیده صور خیال در کنار موسیقی، عاطفه و زبان از عناصر بنیادین شعر محسوب می شود. چنان که در غالب تعاریف قدیم و جدید شعر جایگاه ویژه ای دارد و ناقدان از دیرباز در باب اهمیت آن سخن گفته اند. حوز? صور خیال در مطالعات قدیم تر شامل تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز است امّا امروزه عناصر دیگری چون نماد به این مجموعه افزوده شده است. در شعر معاصر با وجود این که محتوا و فرم کلی شعر اهمیّت بیشتری پیدا کرده است امّا صور خیال هنوز جایگاه ویژه ای دارد و به عنوان عنصری مهم در شکل گیری شعر معاصر قابل مطالعه و بررسی است. موضوع پژوهش حاضر بررسی صور خیال در شعر فریدون مشیری از شاعران نام آور معاصر است. مشیری با دیدی نوین به طبیعت و انسان نگریسته است و شعر وی حاصل تأملات وی در ابعاد مختلف جهان و انسان و بیانگر عواطف اوست. صور خیال سهم عمده ای در بیان ذهنیّت و شکل گیری هنر او دارد. این رساله در شش فصل تنظیم شده است. فصل اول شامل تبیین کلیات تحقیق است. فصل دوم مشتمل است بر نگاهی به ادبیات معاصر و زندگی و شعر فریدون مشیری. فصل های سوم تا ششم با عناوین تشبیه، استعاره، کنایه و نماد اصل تحقیق را تشکیل می دهند. در این چهار فصل علاوه بر پرداختن به گونه های خیال و بحث در اقسام و اشکال آن ها در شعر مشیری، در باب مباحث دیگری چون عناصر تصویرساز، زمینه های فکری شاعر و ارتباط آن با تصاویر وی، بسامد انواع و اقسام تصویر و دلایل آن کنکاش شده است. این پژوهش به خوبی بیانگر جایگاه ویژ? صور خیال در شعر مشیری است. بیشترین بسامد گونه های خیال در شعر او به ترتیب تشبیه، استعاره، کنایه و نماد است و مهم ترین عناصر شعر او نیز برگرفته از طبیعت است. واژه های کلیدی: فریدون مشیری، صور خیال، تشبیه، استعاره، کنایه، نماد، عناصر تصویرساز

شیخ اوحدالدین یا رکن الدین بن حسین اوحدی مراغی (م: 738‏هـ ق)، شاعر و عارف اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم است که کلیات وی را مجموعه غزلیات، قصاید، قطعات، ترجیعات، رباعیات و هم¬چنین دو مثنوی با نام ده¬ نامه (یا منطق العشاق) و جام جم تشکیل می¬دهد. در دیوان اوحدی مراغی بیش از 870 غزل وجود دارد که از جنبه‏های مختلف سزاوار بررسی و توجه بیشتر هستند. یکی از این جنبه‏ها سبک‏شناسی است که اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست. غزل اوحدی مراغی در سه سطح زبانی، فکری، و ادبی شایستۀ تحلیل و بررسی است، اما در میان سه سطح یاد شده، خصیصه¬های ادبی این غزلیات، رنگ خاصی به شعر وی بخشیده که در این پژوهش به بررسی آن¬ها پرداخته شده است. این رساله در سه فصل بررسی و تنظیم شده که فصل اول شامل کلیات و تعاریف است که به شرح و بیان مسئله، ضرورت و اهمیت موضوع، اهداف تحقیق، کاربرد نتایج تحقیق، پیشینه علمی موضوع، فرضیه یا سؤال¬های تحقیق و شرح روش تحقیق می¬پردازد. فصل دوم به¬صورت زندگی¬نامۀ اوحدی مراغی، آثار اوحدی مراغی، دانش و آگاهی اوحدی مراغی، تأثیر و تأثر اوحدی مراغی بر شعرای قبل و بعد از خود، تاریخچۀ سبک-شناسی در ایران، سبک و سبک¬شناسی، معرفی لایه¬های سبکی و تعریف سبک دوره¬ای و سبک عراقی تنظیم شده است. فصل سوم، که تنۀ اصلی پایان¬نامه را تشکیل می¬دهد، در چهار بخش تنظیم شده است؛ در بخش نخست به بررسی تشبیه در سبک سخن اوحدی مراغی پرداخته شده، در بخش دوم کیفیت سبک استعاره¬ای غزلیاتِ مورد بحث بیان گردیده، در بخش سوم نحوۀ کاربرد کنایه در غزل اوحدی مراغی ارائه شده و در بخش واپسین سبک ایهامی غزلیات اوحدی مراغی بررسی گردیده است. نتایج پژوهش نشان می¬دهد که چهار صنعت بلاغی مذکور به غزل اوحدی مراغی غنای خاصی بخشیده است به نحوی که باید سخن وی را کلامی تصویری با معانی چند لایه محسوب کرد. بسامد بالا، تداوم در تکرار و پراکندگی هر یک چهار صنعت مذکور در سطح غزلیات شاعر سبب گردیده است که به عنوان وجه غالب در سطح بلاغی معرفی گردند.