این اثر عرفانی و ادبی مربوط به اواخر سده هفتم و اوایل سده هشتم هجری است که دارای نثری مرسل و متوسط است و با زبانی سلیسی و روان که درنوع خود شیوایی دارد و گاهی نیز به صورت شعر ناب منثرو در می آید نثر کتاب شبیه به مرصاد العباد شیخ نجم الدین رازی است که در آن از آثار سنایی عطار نیشابوری شیخ نجم الدین رازی و شهاب الدین سهروردی مقتول است به اضافه قطعات و فردها و غزلیاتی بدون نام گوینده آن ها ذکر شده که وجود این اشعار و قطعات و رباعیات لطب بیشتری به سخن داده است اما محتوای کتاب بر اساس تصریح خود مولف دریازده باب تتنظیم شده که باب هشتم آن شش فصل و باب نهم آن پنج فصل است.مولف در بابهای یازده گانه این موضوع را شرح می دهد باب اول در روموز و اشارات و معانی و حکایات در حال انسان و باماندن از سعادت ابدی و مشعول شدن به دنیا فراموش کردن مقام اصلی و تنبیه از غفلت. باب دویم در اشارات به طلسم وجود انسان و در رموز وکنوز معنی و مواعظ ونصیحت در تنبیه ودلالات بر معنی و و صف جمال وکمال روح تا بدانی که همه در وجود تو است. باب سیوم در آنکه بدانی که مقصود از آفرینش تویی و جمله بهر تو است که موجود کرده است و سبب آمدن تو در این دنیا از بهر چیست و حقیقت دنیا و موجودات را و اشغال خلق وسبب دنیا وآشوب دنیا. باب چهارم درآفریدن انسان و چگونگی و سپردن امانت به وی وسبب عزت و رففعت و سبب خواری و مذلت. باب پنجم در آفریدن انسان و حقیقت انسان و چگونگی سر که چیست وچگونه امانت نهاده اند و مقصود چیست و سر عزت و مدلت . باب ششم در معرفت آنکه از کجا آمده ای و از جه مقام و جرا آمده ای و در فراموش کردن آن مقام ودر آنکه نام تو انسان چرا است و تو چه ای. باب هفتم در بدایع فطرت و صنایع قدرت حق تعالی در خلقت انسان و چگونگی موجود گردانیدن او و آفریدن از قطره آب. باب هشتم شش فصل است فصل اول در عجایب خلقت سر ففصل دیم در عجایب خلقت چشم فصل سوم در عجایب خلقت گوش فصل چهارم در عجایب خلقت بینی فصل پنجم در عجایب خلقت دهان فصل ششم در عجایب خلقت روی و غیز باب نهم در خلقت تن و اعضا و جوارح و عجایب خلقت دست و انگشتان و کف و ناخن وشآن نیز مشتمل برپنج فصل است باب دهم در عجایب جمله تن و تشبیهات او به جمله موجودات و تشبیه صفات او به جمله حیوانات و رموز و اشارات چند از قصص در تشبیه به صفات انسان. باب یازدهم در سلطانی روح و تاثیراو در لوح جسم در عالم و وصف افعال روح و عجایب و وصف جهان و جان و دل

موضوع این پایان نامه کتاب شناسی تحلیلی، توصیفی آثار چاپ شده ی خاقانی شروانی است که در آن به توصیف دقیق ویژگی های ظاهری و نقد و بررسی محتوایی تعداد 90 کتاب چاپ شده با درونمایه ی مرتبط با موضوع شناخت خاقانی و شعر او پرداخته شده است، کتاب های معرفی شده در این پژوهش پس از گردآوری مطالعه، توصیف و بررسی، در پنج فصل با عنوان های؛ تصحیح‎ها، گزیده‎ها، شروح، فرهنگ‎ها و کتب درباره‎ی خاقانی دسته‎بندی شده‎اند که در فصل تصحیح ها، تعداد 15 کتاب، در فصل گزیده ها 21 کتاب، در فصل شروح 19 کتاب، در فصل فرهنگ ها هفت کتاب و در فصل کتب درباره ی خاقانی 28 کتاب معرفی، توصیف و نقد و بررسی شده اند، بررسی های انجام شده در این پژوهش نشان می دهد که در دو دهه ی هفتاد و هشتاد به خاقانی و شعر او توجّه بیشتری نشان داده شده است و نمودار شروح، گزیده ها، کتب درباره ی خاقانی و فرهنگ ها در این دو دهه افزایش یافته است کار اغلب شروح و گزیده ها توجّه به مباحث تکراری و سلیقه ای و تأکید بر انتخاب و شرح تعدادی اشعار مشابه و تکراری است. محققان به نقد نوین و ساختاری با توجّه به مسائل روز کمتر نظر داشته و در انجام پژوهش های خویش در ابعاد مختلف و وسیع تر نکوشیده اند. ایشان به علت توجّه بسیار به قصاید از پرداختن به غزلیات خاقانی غافل مانده و بدون توجه به پژوهش های انجام شده، به مباحث تکراری در گزیده ها و شروح مختلف، تحقیقاتی تکراری و موازی انجام داده اند. از میان این 91 کتاب بررسی شده، 49/16% آثار به تصحیح ها، 17/24% به گزیده ها، 88/20% به شروح، 7/7% به فرهنگ ها و 76/30% به کتب در مورد خاقانی اختصاص دارد.

چکیده: این پایان نامه با عنوان «بررسی وتحلیل سیر مقامات عرفانی(از آغاز تا قرن هفتم)» در چهار فصل نگارش یافته است. فصل اوّل: در بیان عرفان و تصوف، شامل: لزوم آشنایی باعرفان وتصوف، مبدأ پیدایش تصوف، نخستین صوفیان و معروف ترین مشایخ اهل صوفیه. فصل دوم: مختصر شرح حالی از معروف ترین مشایع اهل صوفیه که درعرفان وتصوف تأثیر گذار بوده اند. فصل سوم: اصطلاحات صوفیانه شامل علل گسترش و بکارگیری اصطلاحات صوفیانه، مفهوم مقام و مقام در اصطلاح اهل تصوف. فصل چهارم: بررسی مقامات (مراحل سیر وسلوک) که در آن به بررسی آثار مولفین اهل تصوف درمورد مقامات عرفانی از ابتدا تا قرن هفتم پرداخته شده است. در بررسی و تحلیل سیر مقامات عرفانی، درمی یابیم که در قرن اول بعد از اسلام از «مقامات» عرفانی و تقسیم بندی آن توسط اهل صوفیه خبری نیست، در قرنهای دوم و سوم است که مقامات در اصطلاح صوفیانه آن با تعداد چهار و یا هفت وارد متون عرفانی شده است. در قرن های چهارم و پنجم و ششم در متون آموزشی عرفانی توسط مولفین اهل صوفیه با تعداد ده، چهل، صد، هزار و هزار و یک بیان شده است و در هر دوره ای با نام مقام یا عقبه یا میدان به طبقه بندی و بحث پیرامون آن پرداخته اند. در همه این ادوار هم از نظر تعداد و هم از نظر نام و ترتیب «مقام» ها تفاوتهایی وجود دارد. در قرن هفتم عطار با نام وادی در منطق الطیر به آن پرداخته است. کلید واژگان: اصطلاحات صوفیه، تصوف، عرفان، مقامات، هفت وادی، مراحل سیر و سلوک، صدمیدان، چهل منزل.

نوستالژی موضوعی است که در ادب غنایی مطرح می گردد. احساس غم غربت یا نوستالژی رفتاری ناخودآگاه است که با دگرگونی اوضاع اجتماعی رخ می دهد و شخص را دچار آشفتگی روحی می نماید، این تغییر ناگهانی باعث مرور خاطرات می گردد. یادآوری گذشته ارزشمند که در اثر تناقض میان دو موقعیت زمانی ایجاد می شود، گویای محرومیت از منافع گذشته است که به حسرت و اندوه می انجامد. عوامل ایجاد این حس، غم فقدان عزیزان، حبس، اندیشیدن به مرگ دوری از محل تولد، تجمل گرایی و پشت کردن به ارزش ها، و از دست دادن فرصت های معنوی است. تجلی این حس، شاعر را در خود فرو برده، دچار حس نوستالژیک می نماید. با بررسی نوستالژی در اشعار قیصر امین پور، محمدحسین جعفریان، سیدحسن حسینی، قادر طهماسبی(فرید)، محمدرضا عبدالملکیان، علیرضا قزوه، عبدالجبار کاکایی، سیدحسن ثابت محمودی (سهیل) این نتایج حاصل گردید: بالاترین بسامد مضمون مورد نظر در اشعار علیرضا قزوه مشاهده گردید. بهترین اشعار با این مضمون در قالب غزل، مثنوی، دو بیتی و رباعی سروده شده اند. در شعر دهه هفتاد، شاعر نگاه نوستالژیک، عاطفی و خوداتهامی دارد. گرایش شاعر از نظر صور خیال، رمانتیسم است و از عرفان نیز بهره مند می باشد. اما در اواخر دهه هفتاد، به علت همراه بودن شاعران با اجتماع و حوادث آن و محدود بودن دایره واژگانی شعر دفاع مقدس، به موضوعات جدیدی ازجمله جانبازان شیمیایی، کاروان راهیان نور و اشعار اجتماعی پرداخته می شود.

این رساله در صدد مقایسه میان آداب و رسوم اجتماعی مطرح شده در دو کتاب «سمک عیار» و «داراب نامه طرسوسی» است. هرچند در این دو اثر به آداب و رسوم و عادات و خلق و خوی درباریان و طبقات اشراف و قدرتمند جامعه اهمیت ویژه ای داده می شود، اما در لابه لای داستان های این دو کتاب می توان مطالبی مربوط به مردم کوی و برزن و سنت ها و معتقدات آن ها یافت. با مطالعه این داستان ها متوجه موارد فراوانی از مطالب مردم شناختی و جامعه شناختی می شویم. این موارد می تواند ابتدا ما را با فولکلور جامعه ایرانی آشنا کند و سپس زمینه ای را برای پژوهش های میان رشته ای بین ادبیات فارسی و جامعه شناسی و ... فراهم آورد. در پژوهش حاضر سعی شده تا مواردی راکه به فرهنگ مردم مربوط بوده است، گردآوری کرده ،به طبقه بندی و تنظیم موضوعی آن بپردازیم تا مجموعه ای به دست آید که ما را در شناخت فرهنگ ایرانی در قرن ششم یاری دهد و راهنمای ما در یافتن منشأ و ریشه آدابی باشد که امروزه نیز در جامعه به چشم می خورد. در پایان به این مطلب رسیدیم که این دو اثر بیانگر تشابهات فرهنگی زیادی هستند که برخی از این رسوم امروز نیز به چشم می خورد و اینکه «سمک عیار» برای بررسی های فرهنگی منبع غنی تر و مناسب تری است.

در این پژوهش تلاش بر این است تا با بهره گیری از آثار منتشر شده و مطالعات صورت گرفته در مورد مدرنیسم و عنصر فردیت در شعر، جایگاه فردیت در آثار نیما، سهراب سپهری و فروغ فرخزاد مورد بررسی قرار گیرد و نسبت حضور این عنصر در آثار هر یک مشخّص گردد. همچنین تلاش می شود میزان تأثرپذیری هر یک از این شاعران از مدرنیسم و بازتاب آن در آثارشان مورد بررسی قرار گیرد. ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که طرح عنصر فردیت در شعر معاصر، گرچه تحولی مهم در زبان، ساختار و نگاه شاعرانه ایجاد کرد، به معنای نفی دستاورد های گران قدر شعر کلاسیک فارسی نیست و در واقع ادامه و تکامل سنت شعر فارسی است. از همین زاویه است که می توانیم بپذیریم آنچه بن بست چند قرن اخیر ادبیات خلاقه را شکست، ظهور فردیت در شعر معاصر بود.

چکیده موضوع این تحقیق عبارت است از «بررسی شعر شیعی از قرن هفتم تاپایان قرن هشتم هجری»؛ یعنی دورانی که تسنن مذهب رایج و مورد حمایت حاکمان وقت در ایران بوده است. برای فراهم نمودن مجموعه ای منسجم از سیر شعر شیعی در این سرزمین، نگاهی به جامع? ایران در قرن های هفتم و هشتم شده و ابعاد گوناگون آن بررسی گردیده است. در بعد سیاسی، مشخص گشته که برخی از حاکمان مانند خوارزمشاهیان و ایلخانان مغول، برعکس غزنویان و سلجوقیان، در برابر تشیع، تسامح و در بعضی موارد به آن گرایش داشته اند و این خود سبب تقویت شعر شیعی گشته است؛ هرچند دردوره های غزنوی و سلجوقی نیز فرصت هایی برای شیعه جهت تقویت خود پیدا می شده است. در بعد جغرافیایی، مشخص شد که مناطقی هم چون خراسان، ری و کاشان در گسترش شعر شیعی تأثیر فراوانی داشته اند. در بُعد مذهبی، تأثیر فرقه-های مهم تشیع مانند زیدیه ،اسماعیلیه و اثنی عشریه بر بعضی از شاعران هم چون ابن یمین، نزاری قهستانی، و حسن کاشی و طبعاً بر اشعار آنان ثبت شده است. دربُعد فرهنگی و اجتماعی نیز معلوم گردید که مشترکاتی میان رسوم ایرانیان و آیین تشیع وجود داشته است که این امر سبب گرایش مردم این سرزمین به تشیع شده و عناصر فرهنگی این مذهب را در اشعار فارسی خود جای داده است. نتیجه این که ورود هر نوع تفکر مذهبی در شعر، غیر از عقاید صاحب آن ها، به نحو? تعامل زمامداران با شاعران و نیز فضایی که شاعران در آن پرورش یافته اند، بستگی دارد. دیگر این که شعر شیعی با تمام محدودیت هایی که غالباً از طرف حاکمان وقت برای شیعیان ایجاد می شده، با فراز و نشیب هایی حرکت رو به رشد خود را ادامه داده و آثاری ارزشمند ـ هرچند معدود ـ در دوران مذکور از خود بر جای گذاشته است. مهم ترین مضامین و عقاید شیعه که در شعر این دو قرن آمده، عبارتند از: غدیریه ها، مدح و منقبت ائمه (ع)، آیات و روایات در شأن و مقام اهل بیت به ویژه حضرت علی(ع)، افضلیت علی(ع) بر دیگر صحابه و منصوص بودن امامت علی (ع) و امامان بعد از ایشان. واژگان کلیدی: شعر فارسی شیعی ،مضامین شیعی، شاعران شیعه و متشیع، قرن هفتم تا پایان قرن هشتم.

رضا امیرخانی، نویسنده ی جوان و خلاقی است که در سال های اخیر در عرصه ی ادبیات داستانی درخشیده است. آثار او به ترتیب عبارتند از: ارمیا، ناصر ارمنی، منِ او، از به، داستان سیستان، نشت نشا، بیوتن، سرلوحه ها، نفحات نفت و جانستان کابلستان. پنج اثر از آن ها به صورت غیرداستانی و در قالب هایی همچون مقاله، یادداشت های پراکنده و گزارش ارائه شده است که ما در این تحقیق، تنها به شرح مختصری از آن ها بسنده کرده ایم. موضوع اصلی این پژوهش، نقد و بررسی آثار داستانی امیرخانی است، که شامل رمان ارمیا، مجموعه داستان ناصرارمنی، رمان منِاو، داستان بلند ازبه (به شیوه ی نامه نگاری) و رمان بیوتن است. ما در انجام این تحقیق، نخست تمامی آثار او را با دقّت مطالعه کرده و با سبک نثر او آشنا شده و پس از آن تک تک آثار داستانی وی را از دیدگاه موضوع و عناوین داستان، عناصر داستان اعم از شخصیت پردازی، زاویه ی دید، فضاسازی و شیوه ی روایت و نیز ساختار زبانی و همچنین از نظر محتوا و نشانه های مذهب در داستان، مورد نقد و بررسی قرار دادیم. با توجه به برخی ابداعات و خلاقیت های موجود در آثار داستانی رضا امیرخانی، معرفی و نقد آثار او می تواند در شناخت بهتر سبک نثر او به خوانندهی امروزی کمک شایانی داشته باشد و به نوقلمان در جهت الگوگیری یاری رساند.

داراب نامه ی طرسوسی اثر ابوطاهر طرسوسی در قرن ششم هجری تألیف گردیده است و داراب نامه ی بیغمی توسط مولانا محمد بیغمی مربوط به قرن هشتم و نهم هجری است. دو داستان از نظر موضوع کاملاً متفاوتند، امّا از حیث اختصاصات زبانی دارای اشتراکاتی می باشند. در این تحقیق در ابتدا کلیّاتی راجع به ادبیات عامه، قصه و داستان پردازی مطرح شده، آنگاه داراب نامه ی طرسوسی به سبب تقدّم زمانی و سپس داراب نامه ی بیغمی، پس آنگه کتابی که مشتهَر است به اینکه مجلّد سوم داراب نامه ی بیغمی است به نام "فیروزشاه نامه" از دو منظر ساختار زبانی و محتوا تحلیل و بررسی گردیده اند. نتیجه ی کلی حاصل از تحلیل و مقایسه ی این کتب و وجه تمایز آنها در پایان تحقیق این است که طرسوسی در بیان داستان خود صاحب قلمی فاخر و هنرمندانه است، که نغزی زبان وی به داستانش اعتبار بخشیده است. در نقطه ی مقابل، بیغمی در قصه گویی و داستان گزاری چنان روایتش را دلربا و جذاب و پر مغز گزارش می کند که مخاطب هر لغزش لفظی در داستان را به ازای شگفتی محتوا و معنای آن، نادیده می انگارد. کتب موصوف به عنوان منبع اصلی و سایر کتب در جهت اخذ مباحث و موارد کلی، مکرراً محل مراجعه و یادداشت برداری بوده است، لکن در این بین هیچ یک از منابع ذی قیمتی چون؛ تاریخ ادبیات مرحوم دکتر صفا و سبک شناسی مرحوم بهار و... اسمی از این دو اثر منثور نبرده و اگر اشارتی هم به نام داراب نامه ها کرده باشند گذرا بوده و اختصاصاً و به طور مبسوط به آنها نپرداخته اند که این پیشینه ی ضعیف و نبود سابقه ای با قابلیت اتکای علمی بزرگترین تنگنا در مسیر تحقیق بوده است.

ارزش فرهنگ نویسی بر هیچ کس پوشیده نیست. فرهنگ نامه ها همواره از ابزارهایی بوده اند که انسان را به شناخت بسیاری از ناشناخته ها و مجهولات یاری کرده اند. قرنهاست که در زمینه های گوناگون اعم از لغت و اصطلاح در زبان فارسی فرهنگ هایی نوشته می شود. در این فرهنگ (فرهنگ تحلیلی اشارات و تلمیحات در دیوان انوری) اشعاری از دیوان انوری ابیوردی شاعر قرن ششم که دارای تلمیح و اشاره هستند گردآوری شده و از آنجا که گاه تلمیحات در دیوان این شاعر، با همه ی زیبایی آفرینی و هنری بودن، عدم وقوف خواننده از معنای تلمیح مانع فهم و درک شعر و التذاذ ادبی شده است با شرح و توضیح تلمیح مورد نظر، گره از مشکلات و تعقیدات ابیات گشوده شد. تلمیحات در این پژوهش به صورت موضوعی دسته بندی شده، پس از بخش اول که فصل کلیات، معرفی شاعر و مفاهیم تحقیق است، در بخش دوم به ترتیب تلمیحات اساطیری، تاریخی، دینی، اشاره به علوم متداول عصر، اشارات عامیانه (مانند آداب و رسوم و سبک زندگی) همراه با توضیحات لازم آورده شده است. در بخش سوم پیشنهادهایی برای دانش پژوهان رشته زبان و ادبیات فارسی ارائه گردید و واژه نامه یی الفبایی برای دسترسی راحت تر به محتویات پایان نامه تهیه و تنظیم شد. انوری در اشعار خود به طور گسترده ای از صنعت تلمیح استفاده کرده است و تلمیح به مسائل دینی، علوم متداول عصر و اشارات عامیانه بیش از سایر تلمیحات در دیوان او دیده می شود. کلیدواژه: فرهنگ، انوری ابیوردی، قرن ششم، تلمیحات و اشارات، اساطیر، عامیانه.

موضوع این رساله، سیمای یاران پیامبر9 در متون ادبی و عرفانی تا پایان قرن هفتم است. صاحبان آثار ادبی و عرفانی، ضمن برشمردن نام بسیاری از صحابه رسول خدا9 به انگیزه های گوناگون، فضایل و خصوصیات ایشان را ذکر کرده اند؛ اما در متون رایج ادبی به بیان تلمیحات اکتفا شده است. در حالی که با کندوکاو بیشتر در گنجینه آثار می توان سیمای روشن تری از اصحاب را نمایاند. در این پژوهش بیست و پنج اثر برجسته ادبی و عرفانی(تا پایان قرن هفت) مورد بررسی قرار گرفته و پس از فیش برداری و جمع بندی های دقیق، این نتایج به دست آمده است که فضایلی نظیر: سخاوت، تواضع، علم و بعضی از حوادث زندگی یاران، بیشتر مورد نظر نویسندگان بوده است و از بین یاران، علی7 و پس از ایشان خلفای سه گانه در صدر توجه قرار گرفته اند، همچنین قابل ذکر است که کیمیای سعادت، شرح تعرف، دیوان سنایی و دیوان ناصرخسرو بیشترین یادکردها را در جهت اثبات سخن خود، الگو سازی از یاران، پند پذیری و تعالیم خانقاهی داشته اند. کلیدواژگان:یاران پیامبر، آثار ادبی تا قرن هفتم ، متون عرفانی تا قرن هفتم، فضایل صحابه

جلال آل احمد و سیمین دانشور دو نمونه از نویسندگان بسیار موفّق در عرصه ادبیّات معاصر هستند که با داشتن سبک ادبی و تفکّر خاص توانستند آثار زیادی را خلق کنند و به مردم و جامعه عرضه کنند. این دو تن موضوع و درونمایه اصلی آثار خود را مشکلات و کاستی های جامعه قرار داده اند و همواره برای رفع نقص ها کوشیده اند. این نویسندگان برای بیان اهداف و درونمایه آثار خود از تمهیدات ادبی گوناگون استفاده کرده اند. تشبیه و استعاره دو عنصر مهمّ و پرکاربرد بیانی هستند که به آن دو در پروردن درونمایه آثارشان و مفهوم تر کردن آن برای مخاطبان، بسیار کمک رسانده اند. آل احمد و دانشور توانسته اند با یاری جستن از این دو عنصر بیانی، درونمایه و اهداف آثار خود را برای مخاطبان ملموس کنند. روش کار این تحقیق بدین گونه است که ابتدا عناصر تصویری در آثار دو نویسنده تفکیک گردیده و به نسبت اهمّیّت و به صورت تفصیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بعد از آن ارتباط تصاویر خلق شده با درونمایه آثار مورد بررسی قرار گرفته است. با انجام این کار به این نتیجه رسیدیم که در آثار دو نویسنده یک درونمایه اصلی وجود دارد و در پیرامون آن مفاهیم و تصویرهای مختلف خلق شده اند که درونمایه اصلی را تفسیر کرده و توضیح می دهند. این عمل در آثار آل احمد با شتاب بیشتر و در آثار دانشور با درنگ و تأمّل و نیز به صورت پنهان تر انجام شده است. آل احمد و دانشور هرکدام دارای صور خیال خاص خود هستند که این صور خیال بازتاب شیوه زندگی و تفکر خاصّ آن هاست. درونمایه تصاویر آثار آل احمد خشم و عصبیّت است که این خشم و عصبیّت در آثار دانشور با ملایمت خاصّی نمود پیدا کرده است. عنصری که این دو نویسنده در جهت پروردن درونمایه آثارشان بیشتر مورد استفاده قرار داده اند «تشبیه» می باشد و از عنصر «استعاره» بیشتر در جهت تزیین متون استفاده شده است.آثاری که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند، داستان های بلند آل احمد از قبیل مدیر مدرسه، سرگذشت کندوها، نون و القلم، نفرین زمین و سنگی بر گوری و نیز داستان های بلند دانشور از قبیل سووشون، جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان می باشند.

در طول تاریخ و حیات فرهنگی انسان، کاروان شعرو ادب، پویا و همپا با دانش و معرفت بشری در حرکت بوده و بسیاری از رویدادهای سیاسی، اجتماعی، اعتقادات مذهبی و شخصیت های برجسته را در خود پرورانده و به زمان ما آورده است. نگارنده در این اثر، با عنوان «بازتاب سیره و شخصیت اهل بیت در متون ادبی و عرفانی از آغاز تا پایان قرن هفتم » می کوشد تا با کاوش و پژوهش در لابه لای کتب و دیوان ها، عبارات و اشعاری که همانند آب زلال، تشنگی معرفت طلبان را بر طرف می کند ، شناسایی نماید وسیره و شخصیت اهل بیت– علیهم السلام- و اصول عقیدتی و شعائر و برخی اصطلاح های شیعی را که از آغاز تا پایان سده هفتم بر زبان شاعران و نویسندگان جاری شده و در دیوا ن هایشان موجود بوده، بیابد و آنها را بازگوید. کار این اثر، ابتدا با شناسایی متون ادبی و عرفانی دوره های مورد نظر آغاز گردید و سپس به تدریج با تأنی و استقصایی گسترده، یادداشت های شعری و نثری فراهم گشت. پس از تنظیم یادداشت ها، نخست عناوین براساس نام اهل بیت و رعایت تقدّم زمانی آنان و موضوعات و مفاهیم مطرح شده در خصوص آن بزرگواران دسته بندی گردید. آنگاه با رعایت ترتیب تاریخی کتب و دیوان های مورد نظر، شواهد آن ها ذکر و تحلیل و نتیجه گیری شد. برخی از متون نظم و نثری که در این اثر، بیشتر از شواهد آن ها بهره گرفته شده است عبارتند از: آثار سنایی، عطار و مولوی، دیوان های ناصر خسرو و قوامی رازی، کیمیای سعادت، کشف الاسرار، کشف المحجوب، رساله قشیریه و روض الجنان. از مجموع نتایج به دست آمده، در آثار منثور بیشتر به موضوعات: علم و کرامات، خداشناسی، گزاردن حق صحبت، فقر، زهد، خوف، سخاوت، صدقه، حج، کظم غیظ، عبادت و دعا، و در آثار منظوم بیشتر به موضوعات و مفاهیمی چون مناقب حضرت علی- علیه السلام- ولایت و غدیر، ذوالفقار، خمسه طیبه و تولا پرداخته شده است.

براساس آیات قرآن، جهان هدفمند و برای انسان آفریده شده است. خلافت و آزمون الهی، رسیدن به رحمت خداوند، عبادت و معرفت، تفکّر، تعقّل، تقوا، تذکّر، هدایت، رستگاری و نجات و رسیدن به مقام عبودیّت از مهمترین اهداف آفرینش انسان است. درجات عبودیّت تابع درجات معرفت عبادت کننده و میزان توجه او به خداوند است. این پژوهش به تبیین و تحلیل ماهیّت بندگی و مراتب آن از دیدگاه دو اندیشمند و مفسّر قرآن کریم، براساس دو کتاب مثنوی معنوی و تفسیر کبیر می پردازد. با تأمّل در سخنان مولوی و فخر رازی در می یابیم که آن دو به طور کلی عبودیّت را دارای سه مرتبه می دانند: عامیانه، عالمانه و عارفانه. رکن اساسی عبودیّت از نظر آنها معرفت است، از این رو عبودیّت عامیانه را مصداق عبادت واقعی ندانسته و عبودیّت را در دو قسم اخیر مندرج می دانند. همچنانکه انسانها از نظر ایمان به خدا و تقوا و کمال قوای نظری و عملیِ نفس در سطوح و مراتب متفاوتی قرار می گیرند، از نظر بندگی نیزدارای مدارج و مراتب متفاوت هستند. ازدیدگاه آنها بندگی الهی نحوه ای از زندگی است و حقیقت آن چیزی جز تسلیم در برابر آموزه های دینی نیست. هرکس به بندگی خدا جهت رسیدن به سعادت و لذت دنیوی یا اخـــــروی، تن دهد معــــــبود حــــقیقی او همان سعـــــادت و لذّت می باشد نه خداوند متعال، چنیـن فـردی خدا را ابزاری برای رسیدن به مقصود و مطلوب خود قرار داده است، بندگی این دسته عمدتاً از سر تقلید و به دور از معرفت، و پایین ترین درج? بندگی است. افرادی که با تن دادن به بندگی خدا خواستار شرافت وجودی هستند و در واقع می خواهند با انتساب به خدا به عظمت و جایگاه شریفی برسند، گرچه نسبت به مرتبه قبلی برترند، ولی در اینجا نیز مطلوب بالذات غیر خداست، بنابراین عبودیّت حقیقی محسوب نمی شود، برترین مرتب? بندگی خداوند، عبارت است از عشق به حق از آن رو که او اِله بوده و دارای جلال و عزّت و هیبت، و شایسته عبودیّت است. این مرتبه از بندگی حاصل نمی-شود مگر با پیدایش عشق به خدا، و عشق تنها از رهگذر شناخت معبود پدید می آید. از عمده-ترین تفاوتهای فخر و مولوی در مسأل? مذکور، می توان به تأکید فخر بر عقلانیّت و انحصارگرایی دینی در نیل به مدارج عالیّ? بندگی و تمرکز بر مبانی کلامی و جبری دانستن مراتب فوق، و در مقابل، تأکید مولوی بر عشق و پذیرش نوعی کثرت گرایی دینی در وصول به درجات بندگی و بهره گیری از مبانی عرفانی و اختیاری دانستن سلوک الی الله اشاره کرد.

آثار سعدی، شاهکار بی نظیری است که هر خواننده و شنونده ای را تحت تأثیر خود قرار می دهد و اگر بارها خوانده شود باز از لطافت و زیبایی اش ذره ای نخواهد کاست و روح انسان را صیقل می دهد و به عمق جان نفوذ می کند.در اندیشه شیخ اجل سعدی، گزاره های اخلاقی و شناساندن فضایل و رذایل و زمینه سازی تربیت اخلاقی و روی آوردن به اخلاق حسنه و پای بندی به ارزش اخلاقی به منظور رسیدن به سعادت جاودانه است. در این پژوهش سوال اساسی این است که سعدی چه راهکاری را برای تربیت اخلاقی معرفی می کند؟ سعدی، نقش الگوسازی،داستان سرایی،موعظه،مناظره،تشویق وتنبیه،محاسبه،پرسش وپاسخ،سیروسیاحت،استقامت، وراثت،استعدادهای خدادادی، محیط وغیره... را در تربیت بسیار مهم می داند. او با استفاده از تشبیهات زیبا در غالب حکایت، داستان و تمثیل به بررسی تأثیر استعداد ذاتی و گوهر وجودی در تربیت می پردازد و قسمت عمده ی آثار سعدی متأثر از موضوع اخلاق و تربیت است. هدف از این تحقیق شناسایی منابع اخلاقی سعدی که برگرفته از قرآن و احادیث است همچنین بررسی نکات اخلاقی در شعر سعدی و شناساندن تأثیر اوضاع سیاسی، فرهنگی و اجتماعی عصر سعدی بر مسایل تربیت اخلاقی و آشنا کردن خوانندگان با شیوه ی بیان مسائل اخلاقی و بیان هنرمندانه اخلاق در قالب اشعار پندآموز و تأثیر گذار است.

جوانی، زیباترین فصل از کتاب زندگی، همواره در ادوار مختلف مورد توجّه پدید آورندگان آثار گوناگون اعم از دینی، روان شناسی، ادبی و... بوده است. لزوم توجّه به جوانان، بهره جویی از توان همه جانبه آنان و مد نظر قرار دادن یافته های تحقیقات در برنامه ریزی ها و دفع چالش ها توسّط دست اندرکاران امور جوانان، بخشی از اهداف تحقیق مورد نظر را تشکیل می دهند. در پایان نامه مدنظر، موضوع «جوان و جوانی در آثار منتخب قرن پنجم تا هشتم» مورد پژوهش قرار گرفته است. آنچه ضرورت توجّه به چنین موضوعی را فراهم می سازد، عدم توجّه به آن به صورتی گسترده، لزوم درک سلایق، صفات و توانمندی های جوانان و میزان توجّه صاحبان آثار دوره مورد تحقیق به موضوع مدنظر است. تحقیق پیش روی، شامل بخش هایی از قبیل محدوده سنی جوانی، جوانی در آیات و روایات، جوانی از دیدگاه روان شناسی و جوانی در متون نثر و نظم دوره مورد تحقیق می باشد. در بخش اخیر که مهم ترین قسمت پایان نامه را نیز شامل می گردد، ابتدا صفات استخراج شده از متون، به انواع ظاهری و درونی منقسم شده، هر یک از جنبه های مثبت و منفی صفات مورد توجّه قرار گرفته اند. صفات در فصولی جداگانه و به گونه الفبایی قرار گرفته اند که در ابتدای آن ها، توضیحی کوتاه و کلّی از یافته های درون شواهد مثال، جهت روشنگری کلی مخاطب از عنوان مورد نظر آورده شده است. به علاوه، نحوه قرار گرفتن شواهد مثال بر حسب قرون تألیف آنها می باشد. همچنین در متون نظم و نثر دوران مورد مطالعه که شامل 7 اثر منثور و 16 اثر منظوم می باشد بیشتر اوصاف جوانان را صفات مثبت و درونی شکل می بخشند و صفات درونی و منفی، بیرونی مثبت و بیرونی منفی در مراتب بعدی جای گرفته اند. بیشترین اوصاف ذکر شده از نظر کمّیت شامل جوان و جوانی، جوانمردی، جوان بختی، بی بقایی، پندگریزی و زیبایی ظاهری است. همچنین از 171 صفت مرتبط با جوانان، 154 مورد درونـی و 17 مورد صفـات بیرونـی است. در ضمن از 154 مورد صفات درونی، 96 مورد را صفات مثبت و 58 مورد را صفات منفی تشکیل می دهند و از 17 مورد صفات مرتبط با ظاهر جوانان، 2 مورد را صفت منفی و 15 مورد باقیمانده را صفات مثبت تشکیل می دهند.

موضوع این پایان نامه مقایس? نقدهای اجتماعی در آثار سعدی و دیوان حافظ است. در آثاراین دو شاعر گاه با نقدهای اجتماعی روبرو می شویم که اگرچه جنب? تاریخی دارند، کاربردی نیز می-توانند بود. همچنین نگاه اجتماعیِ سعدیِ جهان دیده و پرتجربه از یک سو و نظرات ریز بینان? حافظ خلوت نشین و در عین حال تیز بین از سوی دیگر ما را به این انتخاب ترغیب نمود. جستجوی نقد اجتماعی در آثار سعدی و دیوان حافظ جز در بار? برخی شخصیت های خاص مانند شاهان، صوفی، زاهد و شیخ، آن هم به طور اجمالی انجام نشده بود. در این پایان نامه با توجه به اهمیت دیدگاه این دو شاعرِ نقاد و صاحب فکر دربار? جامعه و انسان، موضاعاتی مانند: روابط شاه و رعیت، قاضی، محتسب، اطرافیان شاه، مغولان و ترکان، خانقاه، مسجد، مدرسه، عالم، خورندگان نان وقف، انسان، امنیت اقتصادی و اجتماعی، خود پرستی و ... بررسی و تحلیل شده است. هدف از این کار دست یابی به دیدگاه های اجتماعیِ هریک از این دو شاعر بزرگ ادبیات فارسی بود تا بتوان بر اساس این دیدگاه ها، به جهان بینی هریک پی برد و با مقایس? آن ها، از نظرات شان در پرورش جامعه ای آرمانی استفاده کرد. از آنجایی که جستجوی تمام عناوین اجتماعی در این آثار سابقه نداشت، ابتدا بررسی سطر به سطر آثار را شیو? کار خود قرار دادیم تا هیچ عنوان فرعی از نظر نیفتد. سپس نقدهای مشترک هر دو شاعر را تحت عناوین واحد آوردیم تا کار مقایسه، عینی تر و آسان تر شود و نقدهای اختصاصی هر یک را تحت عناوین مربوط ذکر کردیم. با دقت در نقدهای سعدی و با توجه به اینکه جنبه های اجتماعی در آن قوی تر است او را می توان فردی جامعه گرا دانست که رستگاری انسان را مرهون جامعه ای سالم و عادل می-داند، اما حافظ در نقدهای خود بیشتر به جنبه های فردی در جامعه می پردازد و انسان گرا است؛ تا جایی که او انسانِ کامل را جامعه ساز می شمارد.

شعر کودک ، دارای قالب ها ، زبان ، محتوا ، موسیقی ، و آرایه های ادبی خاص خودش است . این ویژگی ها شعر کودک را از شعر بزرگسال متمایز می کند . هرکدام از شاعران کودک نیز از امکانات شعر کودک به شکلی خاص بهره می برد که با شاعران دیگر فرق دارد. تفاوت شعر کودک و بزرگسال ، همچنین تفاوت شعر شاعران کودک ، باعث گستردگی و رشد این نوع شعر می شود. برای شناختن این تفاوت ها لازم است یک بررسی علمی و آماری صورت پذیرد تا اطلاعات روشنی به دست ما بدهد. بنابر این یک بررسی سبک شناختی را می طلبد . در این پژوهش ، با انتخاب و بررسی سبک شناسی تعداد نزدیک به سی جلد کتاب شعر کودک ، به بخشی از این اهداف رسیدم . بعد از آمارگیری و به دست آوردن داده های خام و تحلیل داده های آماری ، به این نتایج رسیدم که شعر کودک از لحاظ زبانی ، محتوایی ، موسیقی ، موتیف ها ، و ساختاری با شعر بزرگسال متفاوت است . همچنین هر کدام از شاعران به عناصر خاصی از شعر کودک توجه بیشتر نشان می دهند. یکی دیگر از نتایج این است که در شعر کودک شاعران نوآوری هایی در قالب شعرها و موضوعات آنها به وجود آورده اند . اما نتیجه گیری نهایی من این است که اگر سبک های خراسانی ، عراقی ، هندی ، و معاصر را چهار موج شعر ایران بدانیم ، بی شک شعر کودک قابلیت این را دارد که به عنوان موج پنجم شعر ایران مطرح شود . موجی که توانسته است رکود حاکم بر شعر معاصر را بشکند و خود را به عنوان یک سبک ادبی متمایز مطرح کند.

چکیده: موضوع این رساله تحلیل دستوری سمک عیار بر مبنای دستور تاریخی است که در آن ساختار دستوری و دگرگونی واجی بخش هایی از کتاب بررسی شده است.اهداف و کاربردهای این پایان نامه ترسیم خطوط دستوری سبکی این اثر و استفاده از آن در تدوین دستور جامع تاریخی زبان فارسی و شناساندن جایگاه زبانی ودستوری کتاب سمک عیار است.در فصل اول نگارنده به بیان کلیات می پردازد.فصل دوم مقوله های دستوری کتاب را بررسی کرده است و در فصل سوم نگارنده به برخی دگرگونی های واجی اشاره نموده است.در تمام فصول این پژوهش پس از توضیحات ساختارهای گوناگون هر نوع کلمه،جمله هایی که در بردارند? نکات نادر و سبکی است به عنوان نمونه از کتاب سمک عیار انتخاب شده است.آن چه خوانند? این کتاب را مجذوب خود می کند، علاوه بر جاذبه های داستانی ، ویژگی های کم نظیر و شاید منحصر به فرد این کتاب در استعمال الفاظ است که علاوه بر آن که معرّف حقیقی گویش مردم قرن ششم و قبل از آن است، خود مبیّن غنای زبان فارسی در حوز? ادبیات عامیانه است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

موضوع این تحقیق عبارت است از: بررسی شعر شیعی از قرن چهارم تا اوایل قرن هفتم؛ یعنی، دورانی که تسنّن، مذهب رایج و مورد حمایت حاکمان وقت در ایران بوده است. برای فراهم نمودن مجموعه ای منسجم از سیر شعر شیعی در این سرزمین، نگاهی به جامعه ایران در قرن های چهارم تا اوایل هفتم شده و ابعاد گوناگون آن بررسی شده است. در بُعد سیاسی، مشخص گشته که بعضی از حاکمان مانند سامانیان، بر عکس غزنویان و سلجوقیان نسبت به تشیّع، تسامح و در بعضی موارد گرایش داشته اند.و این خود سبب ایجاد شعر شیعی گشته است. هر چند در دوره های غزنوی و سلجوقی نیز فرصت هایی برای شیعه جهت تقویت خود پیدا می شده است. در بُعد جغرافیایی، مشخّص شد که مناطقی همچون ماوراءالنهر، خراسان و ری در گسترش شعر شیعی تأثیر فراوانی داشته اند. در بُعد مذهبی، تأثیر فرقه های مهمّ تشیّع مانند: زیدیّه، اسماعیلیّه و اثنی عشریّه بر بعضی از شاعران همچون کسایی، فردوسی، قوامی، ناصر خسرو و دیگران و طبعاً بر اشعار آنان، ثابت شده است. هم چنین وجود مناقشات مذهبی در میان شاعران و استفاده از « مناقبیان» از دلایل رشد شعر شیعی در این دوران بوده است. در بُعد فرهنگی و اجتماعی نیز معلوم گردید که مشترکاتی میان رسوم ایرانیان و آیین تشیّع وجود داشته است که این امر سبب گرایش مردم این سرزمین به تشیّع شده و عناصر فرهنگی این مذهب را در اشعار فارسی خود جای داده است. نتیجه این که، ورود هر نوع تفکّر مذهبی در شعر، غیر از عقاید صاحب آن ها، به نحوه تعامل زمامداران با شاعران و نیز فضایی که شاعران در آن پرورش یافته اند، بستگی دارد. دیگر این که، شعر شیعی با تمام محدودیّت هایی که غالباً از طرف حاکمان وقت برای شیعیان ایجاد می شده، با فراز و نشیب هایی حرکت رو به رشد خود را ادامه داده و آثاری- هر چند معدود- در دوران مذکور از خود بر جای گذاشته است.