با عنایت به نفوذ فرهنگ و ادب عربی و ایرانی در یکدیگر وگسترش آنها ، سعی شده است با ترجمه و شرح بخش سوم دیوان أعشی کبیر ، نگاهی گذرا و کوتاه نیز به تاریخ و فرهنگ عربی و ایرانی داشته باشیم. أعشی یکی از شاعران جاهلی با آمد و شدهایی که به دربار ساسانی داشته تحت تأثیر زبان و فرهنگ فارسی قرار گرفته و از الفاظ فارسی بسیار استفاده کرده ونیز دراشعارش به تاریخ و فرهنگ ایرانی اشاراتی داشته است. در بیست و سه قصیده پایانی أعشی گوناگون و گاهی متضاد صحبت می کند ، به عنوان مثال هم از غزل مبتذل گفته و هم در حکمت سخن سرایی کرده است. به موضوعاتی همچون هجو ، وصف ، مدح ، خمر و غزل می پردازد. از ویژگیهای شعری او: طولانی بودن قصاید ،گستردگی موضوعات ، عواطف صادقانه ، الفاظ آسان ، آهنگ و موسیقی خاص ، فراوانی رخداد ها و شخصیت های تاریخی ، تنوع در قافیه و متأثر بودن از زبان غیر عربی را می توان بیان کرد. درقصاید پایانی دیوان وی انواع صنعت بلاغی به کار رفته است. موسیقی در شعر او موج می زند. در این قصائد شاعر از بحرهای مختلف عروضی استفاده کرده ، اما از بحر طویل بیشترین استفاده را نموده که این خود نیز بر موسیقی شعرش می افزاید. رساله حاضر مشتمل بر مقدمه ای در احوال و اشعار أعشی بنی تغلب و أعشی همدان و مقایسه آن دو با أعشی کبیر بوده و متن اصلی پایان نامه (تحقیق و شرح بخش سوم دیوان أعشی کبیر) می باشد. واژگان کلیدی:أعشی ، شعر ، مدح ، هجو ، خمر ، غزل

چکیده: نهج البلاغه که حاوی برخی خطبه ها، نامه ها و حکمتهای ارزشمند امام علی(ع) است و توسط مولف بزرگ سید رضی جمع آوری شده است، از ارزشمندترین و نادرترین کتب در میراث علمی، ادبی مسلمانان و پشتوانه بزرگ امت اسلام در فهم و تبیین قرآن کریم است، کتابی است که در برگیرنده اصول علمی بسیاری در زمینه های مختلف از جمله ادبیات، اقتصاد، فقه، فلسفه، سیاست و... می باشد و متضمن بهترین فنون فصاحت و بلاغت است، فصاحت وبلاغتی عمراه با ایجاز که مولود و بازتابی از آیات الهی در قرآن کریم وسخنان رسول اکرم (ص) است. استعاره که از اسالیب قدیمی عرب است، به کار بردن لفظی در غیر از معنای اصلی خود می باشد و نمونه هایی از آن را در شعر دوره جاهلی، عباسی، دوره های بعد و نیز قرآن و احادیث نبوی شاهد هستیم، از اساسی ترین فنون بیانی تأثیر گذار بر خواننده است و از قدیم مورد توجه بوده است و از آنجا که نهج البلاغه از جهت بلاغی مهجور واقع شده است، پرداختن به این موضوع، ضروری به نظر رسید. در این رساله با استناد به روش تحلیلی- فنی، استعاره و انواع آن را در کلمات قصار مورد بررسی قرار داده ایم، تا نحوه به کارگیری و اسلوب استعاره در این حکمتها مشخص گردد و معیاری باشد برای طالبان حقیقت تا بدین وسیله به قطره ای از دریای اعجاز این کلمات ارزشمند دست یابند، پس از بررسی حکمتها این نتیجه تقریبی حاصل شد که بیشترین استعاره های به کار رفته خصوصاً در مورد مسائل تاریخی، همانند فرمانروایی خلفا و موضوعات اعتقادی، همانند ذم دنیا، دین اسلام ، جهاد در راه خدا، توجه به مرگ و معاد و... استعاره مکنیه می باشد و در موضوعات اخلاقی و اجتماعی همانند: دوستی ودشمنی، عهد و پیمانها، حیاء و آبرو، حسن خلق و...که مورد خطاب عموم مردم هستند، استعاره مصرحه بیشتر به چشم می خورد، همچنین تعداد زیاد استعاره های مرشحه در مقایسه با مجرده بر بلاغت این سخنان می افزاید. پس به طور کلی می-توان گفت استعاره ها به گونه ای است که متناسب با نوع تفکر و فهم مخاطب، در حکمت های ارزشمند امام علی(ع) به شکل بسیار زیبایی جای گرفته اند. واژه های کلیدی: امام علی (ع)، نهج البلاغه، کلمات قصار، استعاره

چکیده : مجاز در مفهوم ساده و اولیه آن که بر پایه ی تفکر انتقال دلالت از یک معنا به معنای دیگر ، در لفظ شکل گرفت ، در آغاز از چنان اهمیّتی برخوردار بود که مباحث کلامی گسترده ای به خصوص در بررسی های مربوط به متن قرآن کریم ، پیرامون آن مطرح شد . بررسی این مفهوم در نامه های حضرت علی ( ع ) که توسّط شریف رضی ، به همراه خطب و حکمت ها ، در کتابی به نام نهج البلاغه گرد آوری شده است. ابعاد گوناگون مجاز را در آثار منثوری چون نامه ها به تصویر می کشد . به عنوان مثال ، آنچه در اکثر نامه ها مشهود است ، ایجاز و اختصاریست که با کمک مجاز پدید آمده ، زیرا سخنی که در سبک و سیاق نامه ( رساله ) به نگارش در می آید ، غالباً پرهیز از اطناب و سخنوری را می طلبد و استفاده از مجاز با توجّه با اینکه کارکرد گسترش مفهوم را می توان برای آن متصوّر شد ؛ امری مطلوب و مناسب است . از سوی دیگر موضوع نامه ها ، دستور به انجام عملی یا نهی از آن است . استعمال مجازی کلمات نیز در مواردی در خدمت این هدف قرار گرفته است . از این رو مجاز به کار رفته ، تأمّل مخاطب را در واژگان ؛ برای دریافت کنه مقصود می طلبد ؛ نه در گیر شدن در ظواهر لفظ آن چنان که درگونه ای ادبی به نام رسائل اخوانیه می بینیم. مجاز های به کار رفته غالباً از نوع استعاره می باشند . طرفین آن نیز حسی ، و برگرفته از فرهنگ محیطی است که مخاطب بدان مأنوس شده است ، این اسلوب در قرآن نیز قابل مشاهده است . در این نوشتار سعی بر این بوده تا با رویکردی تازه ، نامه های حضرت علی ( ع ) از جهت مجاز های به کار رفته در آن ها مورد بررسی قرار گیرد . تا بدین شکل مقدمه ای برای پژوهش های ادبی در سایر ابعاد باشد . از این رو پس از تشخیص تعابیر و الفاظ مجازی به شرح آن ها با استناد به آیات و شواهد شعری موجود پرداخته شده است . کلید واژه : نهج البلاغه ، نامه ها، مجاز.

چکیده: عدی بن زید عبادی از شاعران مسیحی در عصر جاهلی است. وی نویسنده و سفیر دربار ساسانی بوده و از آغاز نوجوانی به هر دو زبان فارسی و عربی تسلط کامل داشت. بیشتراشعار این شاعر، در دوره جاهلی از بین رفته و شعر هایی که از این شاعر به جای مانده در کتاب های لغوی و ادبی پراکنده است. موضوع این شعرها اغلب حکمت، پند، اندرز و اعتذاریاتی است که در زندان سروده و برای نعمان بن منذر فرستاده است. این شعرها با بیان و اسلوبی ساده و روان و با رنگ و بوی مدنیت می باشد که از عاطفه صادق شاعر سرچشمه گرفته است. شاعر در اغراض مشهور شعر جاهلی شعر نسروده است. مدح و رثاء در دیوان او موجود نیست و فخر و هجاء منحصر در چند بیت است. وی برای اولین بار خمر را به عنوان فن مستقل به کار برده ودر این زمینه، شاعرانی مثل اعشی و اخطل از او پیروی کرده اند و نیز در شعر قصصی واعتذاریات نیز بردیگر شاعران جاهلی پیشی گرفته است. غزل عدی بن زید مادی و در آن از زیبایی و دوری معشوق سخن گفته است. عدی بن زید به خاطر ابتکار در اغراض، شکل و مضمون قصاید جاهلی، شاعری نوآور به شمار می آید، اشعار وی در بیشتر قصاید دارای معانی جدید بوده و از تقلید فاصله دارد . هرچند که بعضی از ناقدان و ادیبان عیب هایی را در اشعار او دیده و بیان کرده اند .

چکیده: ابی فراس حمدانی شاعر بنی حمدان یکی از شاعران مشهور عصر عباسی دوم می باشد که شعرهای ایشان سرشار از عاطفه است،وی هیچگاه شعر را به عنوان حرفه در نظر نگرفته است.اغراض شعری وی غزل و فخر و وصف است. در شعر هایش رگه هایی از غزل تقلیدی و تشبیهات جاهلی وجود دارد و از مدح تکسّبی و هجو غیر اخلاقی دور بودند و شاعری درون گرا و پر احساس بود. ابی فراس شاعری عاطفی و رومانسی بودند نه شاعر حماسی.همه زندگیش را فخر در بر گرفته به گونه ای که وصف نیز در فخریات او قرار گرفته است و وصف او وصفی محسوس است که دارای الفاظ شیرین و عبارات سهل است.بیشترین اشتهار ابی فراس به رومیات اوست که در آن هم غزل و هم رثاء و هم شکایت از روزگار وجود دارد. همه زندگی ابوفراس را فخر در بر گرفته است که ابیات فخری در تمام قصائد او در هر نوعی که باشد به نحوی گنجانده شده است.

عصر عباسی به طور کلی به دو دوره تقسیم می شود: دوره اول که به عصر طلایی نیز مشهور است و مقارن با قرن هشتم و نهم میلادی است اوج شکوفایی و ارتقا، علم و ادب و فرهنگ است چرا که خلفای عباسی به علم و ادب و هنربسیار توجه داشته و در مسیر پیشرفت و اعتلای آن بر یکدیگر پیشی می گرفتند. در این دوره با توجه به امتزاج و اختلاط فرهنگ ها و عناصر گوناگون و تاثیراتی که این عناصر بر جامعه عباسی داشتند. گرایش ها و جریان های متعددی ظهور یافتند گرایش زهد و پارسایی یکی از بارزترین آنهاست که با ورود به شعر و ادب هویت و جلوه خاصی به خود گرفت هر چند که مفاهیم زهدی قبل از این دوره نیز در عرصه شعر و ادب حضور داشت اما در عصر عباسی زهدیات به عنوان یک فن مستقل شعری توسط ابوالعتاهیه شناخته شد بدنبال آن شعرای دیگری نیز به سوی آن جلب شدند. ابوالعتاهیه و ابونواس دو تن از شاعران پر آوازه عصر اول عباسی به شمار می روند که اشعاری ناب در اغراض گوناگون سروده اند ابونواس را در ادبیات عرب با خمریات و طردیات اش می شناسند شاعری که بخش اعظمی از عمر خویش را به وصف شراب و مجالس آن پرداخته است و اما ابوالعتاهیه با زهدیاتش معروف است البته ابونواس در اواخر عمر به زهد روی آورد و در این باب اشعاری بسیار زیبا سرود که از عمق روح پشیمان و امیدوارش سرچشمه می گرفت. اشعار زهدی ابونواس سر شار از احساس و عاطفه است . ابوالعتاهیه نیز در زمینه زهد به عنوان پیشوای جریان زهد روزگار خویش شناخته می شود جریانی که در دوره عباسی به اوج شکوفایی خود رسیده بود البته این دو شاعر در انواع اغراض شعری طبع آزمایی کرده اند که از ارزش ادبی و هنری والایی برخوردار می باشد اما این بحث به بررسی و مقایسه اشعار زهدی آنها پرداخته و در صدد شرح و تبیین هر چه بیشتر آن می باشد .

چکیده شهاب الدین الموسوی الحویزی از شاعران عصر عثمانی است. از زندگانی او آگاهی اندکی در دست است. وی در زمان حکومت مشعشعیان در حویزه که دست نشانده حکومت صفویه در غرب خوزستان بوده، می زیسته است. پسرش معتوق اشعار او را در یک جلد تحت عنوان (دیوان ابن معتوق) گردآوردی نموده است. وی اشعار خود را در اغراضی همچون مدح، غزل و نسیب، خمریات و مراثی به نظم در آورده است. البته اغلب اشعار او مدح است؛ مدح هایی که آنها را در مورد خاندان مشعشعیان؛ به خصوص سید علی خان؛ سروده است. همچنین در دیوان او دو بیتی هایی وجود دارد که اکثر آنها مدح و برخی هم الهامات شاعر از محیط اطرافش می باشد . شهرت او به اشعار نثر گونه ای به نام بند است که وی در آنها با بهره گیری از تصاویر طبیعی و محسوسات اطراف خود و نیز با استفاده فراوان از صنایع بدیعی و بیانی زیباییهای طبیعت و ممدوح خود را به تصویر کشیده است . شاعر اشعار خود را به تقلید از ساختار شعر جاهلی سروده است و قصاید خود را با نسیب و خمریات آغاز می کند و همچنین قصاید طولانی دارد. وی اگرچه در اشعار خود بسیار از صنعت های بیانی و بدیعی بهره جسته اما توانسته با اسلوبی قوی و تعبیراتی ساده از صور بیانی معقدی که شاعران آن دوره در مصر و شام به آن گرایش داشتند، خود را حفظ کند و از صنعت پردازیهای متکلفانه و متطرفانه به دور باشد . کلید واژگان : ابن معتوق، مدح، مرثیه، دو بیتی، بند