امروزه مطالعه در مورد جذب فلزات سنگین در موجودات آبزی به دلیل افزایش این فلزات در اثر فعالیت های انسانی و سرازیر شدن آن به محیط های آبی تشدید شده است. درک اثرات سمی فلزات بر ماهیان مشکل است به این دلیل که ماهیان مهاجرت طولانی دارند، بنابراین غلظت و طول دوره در معرض قرار گرفتن به فلزات، در سیکل زندگی ماهیان متفاوت می باشد. هدف از این تحقیق پایش غلظت کادمیوم، مس، روی، سرب و کروم در بافت های کبد، کلیه، آبشش، روده و عضله در دو گونه ماهی آب شیرین، کپورچه (carassius gibelio)، و اردک ماهی (esox lucius) و تعیین روابط بین گونه های ماهی و مقایسه تجمع زیستی این فلزات در سایزهای مختلف در دو گونه است. برای این منظور نمونه گیری از ماهیان فوق در تابستان 1388در تالاب بین المللی انزلی انجام گرفت. غلظت فلزات سنگین بین گونه های مختلف ماهی و همچنین بین بافت های مختلف ماهی ها متفاوت بود. غلظت بالایی از فلزات سنگین در گونه های ماهی و بافت های ماهی مشاهده شد. بیشترین تجمع در بافت کبد اردک ماهی و کمترین تجمع در بافت عضله اردک ماهی مشاهده گردید. نتایج نشان می دهد که تجمع فلزات سنگین بین دو گونه به صورت روی> مس> سرب> کروم> کادمیوم می باشد، به استثناء الگوی پراکنش فلزات در کبد کپورچه فلز کروم تجمع بیشتری نسبت به فلز سرب داشته است. همچنین الگوی تجمع غلظت فلزات سنگین در نمونه های بافت بین دو گونه به صورت کبد>کلیه>آبشش> روده>عضله می باشد ، به استثناء فلز سرب که در کلیه تجمع بیشتری داشته است. اختلاف آماری معنی داری بین غلظت فلزات سنگین در آبشش و روده در دو گونه مشاهده نشد. بین دو سایز مختلف در هر دو گونه اختلاف آماری معنی داری بین فلزات و بافت های مختلف مشاهده نشد. در این تحقیق غلظت کادمیوم، مس، روی، سرب و کروم در عضله دو گونه ماهی در دو سایز مختلف به منظور بررسی امکان انتقال فلزات در جمعیت های انسانی از طریق مصرف ماهی از تالاب انزلی مورد بررسی قرار گرفت، نتیجه این تحقیق نشان می دهد که میزان غلظت فلزات سنگین در عضله دو گونه ماهی کمتر از استاندارد های جهانی از جمله سازمان بهداشت جهانی، سازمان خوار و بارکشاورزی و انجمن تحقیقات دارویی و بهداشت ملی استرالیا برای مصرف انسان می باشد.

در اکوسیستم های آبی، رسوبات بعنوان مخزن آلاینده های مختلف بویژه فلزات سنگین محسوب شده و در واقع حامل و پتانسیل این منابع شیمیایی سمی می باشند .تالاب انزلی یکی از مهمترین اکوسیستم های مهم آبی ایران است که امروزه بدلیل عدم وجود سیستم تصفیه فاضلاب های شهری، صنعتی و ورود مستقیم پساب های کشاورزی و انسانی، در معرض خطر بوده و در نتیجه میزان تجمع آلاینده ها در آب، رسوبات و آبزیان آن افزایش می یابد. برای حفظ محیط زیست و کنترل آلودگی باید اطلاع دقیقی از میزان آلودگی ها و پراکنش آن ها در محیط هایی همچون تالاب ها داشته باشیم. از میان انواع آلاینده ها، فلزات سنگین بواسطه ویژگی هایی نظیر تجزیه پذیری، تجمع در بافتها، تأثیر بر زنجیره های غذایی و مقاومت به تغییرات بیولوژیکی در محیط زیست جزء سمی ترین و خطرناکترین آلاینده ها محسوب می گردند. طی این مطالعه نمونه برداری از 6 ایستگاه واقع در بخش شرقی تالاب انزلی در مرداد 1388 صورت پذیرفت. برآورد آلودگی رسوبات از طریق روش تفکیک شیمیایی چهار مرحله ای انجام گردید. نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر نشان داد که میزان مس و کادمیوم رسوبات منطقه در مقایسه با مقادیر پوسته زمین و رسوبات جهانی بالاتر می باشد. البته شاخص انباشت ژئوشیمیایی، تنها آلودگی تالاب به عنصر سمی کادمیوم را تائید نموده است. همچنین یافته های بدست آمده نمایانگر افزایش میزان فلزات سنگین در حضور بار مواد آلی رسوبات می باشد. میزان فاکتور آلاینده فردی برای فلزات cd، cu، zn و cr در تمامی ایستگاه ها بیشتر از یک بوده که این مطلب از دیدگاه زیست محیطی نگران کننده است و فراهمی زیستی بالای این عناصر، سلامت تالاب انزلی را به خطر می اندازد. مقدار icf برای فلزات مورد مطالعه در مجموع 6 ایستگاه به صورت ذیل می باشد: pb < cd< cu < cr < zn بطور کلی تعیین درصد عناصر سمی در دانه بندی های مختلف رسوبات نشان می دهد که ابعاد ریزدانه های رسوبات تأثیر قابل توجهی بر توزیع مکانی فلزات سنگین در منطقه نداشتند.

چکیده: نگرانی در مورد آثار دراز مدت فلزا ت سنگین به عنوان آلاینده های زیست محیطی افزایش یافته است و مشخص شده که پایش زیستی می تواند روش مطلوب و رضایتمندی برای اندازه گیری میزان فلزات سنگین و در دسترس بودن زیستی آنها باشد . به دلیل پیچیدگی های شناسایی آثار زیستی در زیستگاه، اندازه گیری مقادیر آلایند ه منطقی تر است . بیان شده است که پرندگان به سبب قرار داشتن در سطح تغذیه ای بالا در اکوسیستم و همچنین حساسیت پذیری بالای آنها به مواد سمی، شاخص های مفیدی برای آلودگی فلزات سنگین هستند . به همین علت تحقیق حاضر به اندازه گیری میزان فلزات سنگین سرب، کادمیوم و روی موجود در اندامهای کبد، کلیه و عضله سینه دوگونه اگرت ساحلی(egretta gularis) و کاکایی سیبری(larus heuglini) در ذخیره گاه زیست کره حرا درآبان ماه سال 1389پرداخت. نمونه گیری بصورت تصادفی و ازطریق شکار صورت گرفت و از هر گونه تعداد 15 پرنده شکار گردید. غلظت فلزات مذکور توسط دستگاه جذب اتمی مدل shimadzu aa/680 صورت گرفت. تحلیل آماری بوسیله نرم افزار spss صورت گرفت. غلظت فلزات سنگین سرب، کادمیوم و روی درارتباط با جنسیت و سن پرندگان نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که غلظت فلزات سنگین(سرب، روی و کادمیوم) در بافت های کبد، کلیه و عضله سینه با یگدیگر اختلاف معنی داری داشت(p<0/05).غلظت فلزات سرب و کادمیوم در بافت کلیه دوگونه اگرت ساحلی و کاکایی سیبری بیشتر از بافت های کبد و عضله سینه بود. غلظت فلز روی نیز دربافت کلیه کاکایی سیبری بالاتر از بافت های کبد و عضله سینه بود. درصورتیکه غلظت این فلز در گونه اگرت ساحلی در بافت کبد بالاتر از دو بافت دیگر بود.در هردوگونه پایین ترین غلظت فلزات سنگین مورد بررسی در بافت عضله سینه یافت گردید. درکل غلطت فلزات سنگین دربافت های کاکایی سیبری بیشتر از اگرت ساحلی بود. نتایج همچنین نشان داد که فقط دربافت کبد کاکایی سیبری بین دو جنس نر و ماده درمیزان تجمع فلز کادمیوم اختلاف معنی داری وجود دارد(p<0/05).درارتباط با تاثیر سن فقط دربافت کبد کاکایی سیبری بین بالغین و نابالغین درمیزان تجمع روی اختلاف وجود داشت(p<0/05).همبستگی معنی داری بین غلظت فلزات روی موجود درکلیه، سرب موجود درعضله و کادمیوم موجود درکبد باوزن پرندگان متعلق به گونه کاکایی سیبری وجود داشت. اما همبستگی معنی داری بین بافت های مختلف درارتباط با غلظت فلزات سنگین وجود نداشت(p>0/05).

تالاب انزلی، واقع در حاشیه جنوبی دریای خزر، یکی از اکوسیستمهای کمنظیر دنیاست که از چهار حوضچه شرقی، مرکزی، غربی و سیاهکشیم تشکیل شده است. این اکوسیستم دارای 20گونه ماهی است و آب بیش از 11 رودخانه دائمی و فصلی، که از کوههای البرز و تالش سرچشمه میگیرند، بعد از گذر از مزارع و شالیزارهای اطراف تالاب، به درون آن تخلیه میشوند و با انتقال آب و تهنشین شدن رسوبات آن که حاوی غلظت بالایی از عناصر سنگین است، موجب آلودگی تالاب میشوند. ترکیبات جیوه جزء آلایندههای خطرناکی در آب رودخان هها و دریاچه ها هستند. که از ته نشین شدن و رسوب کردن فاضلاب های صنعتی و شهری در ته رودخانه ها حاصل می شوند. ماهی و پستانداران دریایی منبع برجسته ترکیبات جیوه در رژیم غذایی انسان هستند. در این تحقیق سعی شده است، علاوه بر مطالعه آب 4 حوضچه تالاب انزلی از نظر میزان آلودگی به ترکیبات جیوه، اثر ایستگاهها و فصول نمونهبرداری بر روی غلظت جیوه مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور 20 نمونه آب در فصل پاییز و زمستان 86 و تابستان 87 از ایستگاههای موجود در حوضچههای تالاب برداشته شد و آنالیزهای فیزیکی و شیمیایی لازم بر روی آنها انجام گرفت. برای تعیین غلظت ترکیبات جیوه در نمونههای آب از روش هضم اسیدی و آنالیز جذب اتمی بخار سرد استفاده شد. برای بررسی تأثیر ایستگاهها و فصول نمونهبرداری از محاسبات تحلیل واریانس یک طرفه و دو طرفه استفاده شد. برای بررسی میزان آلودگی ترکیبات جیوه در بافت عضلهی ماهیان 4 حوضچه تالاب، 50 نمونه ماهی در 6 گونه مختلف انتخاب شد. برای بررسی تأثیر عوامل سن، طول و وزن بر روی غلظت ترکیبات جیوه در بافت عضلهی ماهیان از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج آنالیز جذب اتمی بخار سرد با روش هضم قلیایی برای ماهیان نشان میدهد که غلظت ترکیبات جیوه در نمونههای ماهی در مقایسه با غلظت استاندارد آن، در حد طبیعی و کمتر از مقدار استاندارد است ولی در نمونههای آب، بیش از حد استاندارد آب آشامیدنی است. بیشترین آلودگی نسبت به این عنصر در نمونههای آب در حوضچهی شرقی و در نمونههای ماهی در اردک ماهی اندازهگیری شده است. نتایج تحلیل واریانس یک طرفه نشان میدهد، غلظت ترکیبات جیوه در ایستگاههای نمونهبرداری شده با سطح اطمینان 95 % با یکدیگر تفاوت معنیدار دارند. نتایج تحلیل واریانس دو طرفه نشان میدهد، ایستگاهها و فصول نمونهبرداری دو عاملی هستند که با سطح اطمینان %95 روی غلظت جیوه تأثیر میگذارند. همچنین نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان می هد که غلظت ترکیبات جیوه در بافت عضله ماهیان با سطح اطمینان 99 % به وزن و طول بستگی دارد. برای مطالعه ترمودینامیکی استخراج ترکیبات جیوه در بافت عضله ماهیان، 5 نمونه ماهی 331-365 انجام شد. برای k انتخاب شد. هضم بافت عضلهی این ماهیان در محدودهی دمایی 1 حسب رسم شد. /t بر lnkc محاسبه پارامترهای ترمودینامیکی تعادلی استخراج منحنی استخراج ترکیبات جیوه در بافت عضله ماهیان با استفاده از این منحنی °g∆ و °s°،∆h∆ بهدست آمدند. کمیتهای ترمودینامیکی محاسبه شده مربوط به شکستن پیوند گوگرد اسیدآمینه سیستئین با جیوهی معدنی در پروتئینهای گوگرددار است.