در راستای این منظور، پژوهش حاضر کتاب عقد الفرید اثر ابن عبد ربه اندلسی - از شاعران و مترسلان قرن چهارم هـ . ق – را برگزیده است. کتاب فوق به زبان عربی نگاشته شده و هیچ چاپ و ترجمه ای در ایران ندارد. با بررس کل اثر، مطالب مربوط به ایران و ایرانیان از آن استخراج، ترجمه و فصل بندی شد. در این میان اردشیر بابکان، کسر انوشیروان، بزرگمهر، فیروز بن یزدگرد، هرمزان، موالی و شعوبیه، برمکیان، طاهریان، خاندان نوبختی، سهل بن هارون و شهرهای خراسان، اهواز و فارس بیشترین مطالب را به خود اختصاص داده اند که سعی شد مطالب مربوط به هر یک، در فصلی منفصل ترتیب داده شود. این پژوهش بیشتر از هر چیز بر خطبه ها، نامه ها، جملات قصار و پند و نصایح آن بزرگان تأکید دارد و وقایع تاریخی و رویدادهای اجتماعی، به ندرت در آن محل توجه قرار گرفته است. هر شخصیت تاریخی در حقیقت بخشی از هویت ملی کل جامعه است، از این رو چه بسا بتوان با در کنار هم نهادن آن اقوال به تصویری تازه از یک شخصیت ملی رسید و با در کنار هم نهادن تک تک این افراد هویت ایرانی را با پرهیز از هر گونه اغراق، بزرگ نمایی و یا خود کم بینی و غریبه پرستی، خوب یا بد، همان طور که هست، معنا بخشید. این دستاوردی بزرگ و فرهنگی است و این پژوهش، گامی کوچک است در راستای رسیدن به چنین هدفی.

معلّقات سبع یکی ازکهن ترین منابعی است که از شعر روزگار پیش از اسلام موجود است، این اشعار به زبان های مختلفی همچون آلمانی، انگلیسی و... ترجمه شده است، اهمیت این اشعار را شاید بتوان در تصویری که از روزگار پیش از پیدایش اسلام به مخاطب می دهد دانست. در رساله حاضر سعی بر آن است که به این اشعار از منظری دگرگونه نگریسته شود و آن بررسی و پژوهش واژه های علمی در معلّقات سبع است. به این منظور ابتدا به معرّفی کلّی عصر جاهلی پرداخته شده و مفهوم جاهلیّت، شعر عصر جاهلی، معرّفی معلّقات سبع و شرح حال کوتاهی از شاعران آن آورده شده است، سپس تقسیم بندی علوم به طور کلی و تعریف علوم طبیعی و اقسام آن مشتمل بر علم جانور شناسی، گیاه شناسی و...آمده است، در آخر نیز پس از بیان تاریخچه ای از علوم «جانور شناسی، پزشکی(تشریح)، گیاه شناسی، دارو شناسی، سنگ شناسی و ستاره شناسی» نزدعرب قبل از اسلام، واژه های مرتبط با این علوم که در معلّقات سبع به چشم می خورد به طور مفصّل و با کمک فرهنگ های مختلف توضیح داده شده و شاهد مثال های عربی، فارسی و قرآنی برای آن ها آورده شده است. روندی که این فصل ها طی می کند خود به خود خواننده را به این سمت و سو سوق می دهد که بر خلاف تصویری که از عصر جاهلی در ذهن ما نقش بسته است شعرای آن زمان با علوم موجود در روزگار خود آشنایی داشته اند، بسیاریِ واژه های علمی که در معلّقات سبع به چشم می خورد نشان دهنده این مطلب است که عرب روزگار جاهلی از علوم عصر خویش بی خبر نبوده است، هرچند آنان برخی از علوم خود را از یونان اقتباس کرده اند، البتّه این نکته نباید پنهان بماند که آنان در بهره برداری از این علوم و ترجمه ها و تألیف های مربوط به آن، اشتباه های آنان را کشف و تصحیح می کردند و برخی آراء علمی خود را در آن ها وارد می ساختند و نظریه ها و ایده های جدیدی را کشف می کردند که آنان را به سمت علوم پیشرفته در میادین مختلف سوق می داد، اعراب انتقال دهنده محض نبودند بلکه تا جایی که در توانشان بود در زمینه ابداع و ابتکار کوشش می نمودند و اگر ما اکنون شاهد تمدّن و فرهنگی در عصر ظهور اسلامی هستیم، باید آن را مرهون تمدّن عرب قبل از اسلام بدانیم.

ادبیات تطبیقی به عنوان یک شاخه نوپای ادبی درکشورما قدمتی پنجاه ساله دارد. این شاخه نوپای ادبی در طول عمرکوتاه خود با فراز ونشیب های زیادی روبه روبود است ومی توان گفت؛ پیدایش ادبیات تطبیقی درایران حاصل جنبشی فکری وفلسفی نبوده بلکه این نوع جدید از پژوهش های ادبی به تقلید از دانشگاه های اروپایی وارد دانشگاه های ما شد. بی شک هیچ علمی از علوم جدید به اندازه ادبیات تطبیقی به ادبیات کشور های اسلامی خدمت نکرد زیرا ادبیات تطبیقی عمق روابط و پیوندهای فکری وهنری میان ادبیات کشورهای اسلامی راروشن ساخت و نوعی تعامل ودادوستد بی سابقه میان آنها ایجاد کرد، ازاین رو هرکوششی دراین زمینه غنیمت است ومی تواند مورد توجه علاقه مندان ادبیات بومی و فراملی واقع شود. این پایان نامه «مقدمه، شرح، تعلیق و ترجمه کتاب الأدب المقارن (دراسات تطبیقیه فی الأدبین العربی و الفارسی)» تألیف دکتر محمد السعید جمال الدین است. مولف، فارسی پژوه مصری، استاد و رئیس بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه عین الشمس و عضو انجمن بین المللی استادان زبان و ادبیات فارسی در تهران است. نویسنده در این کتاب به بررسی ارتباط میان ادبیات کشورهای اسلامی و به ویژه ادبیات فارسی و عربی و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر می پردازد و همچنین خدمات ادبیات تطبیقی به ادبیات کشورهای اسلامی را مورد بررسی قرار می دهد. وی در سه فصل بخش اول کتاب خود به بررسی ارتباط میان ادبیات تطبیقی و ادبیات ملل اسلامی و در فصل چهارم به زمینه های پژوهش در ادبیات تطبیقی پرداخته است. همچنین در بخش دوم کتاب چهار پژوهش تطبیقی میان ادبیات فارسی و عربی را مورد بررسی قرار داده است که عبارتند از:1. پژوهشی در داستان معراج و منابع آن در منظومه جاویدنامه محمد اقبال لاهوری 2.رباعیات خیام وترجمه های آن در ادبیات معاصر عرب 3. لیلی و مجنون درادبیات فارسی و عربی 4. شیخ محمد عبده مترجم شایسته عربی، یادگیری زبان فارسی و ارتباط او با فارسی زبانان. در پژوهش حاضر، پس از تدوین مقدمه ای کلی در باب ادبیات تطبیقی، تعریف ادبیات تطبیقی، ادبیات تطبیقی در جهان عرب، ادبیات تطبیقی در ایران و نقش ترجمه در پژوهش های تطبیقی به شرح و ترجمه کتاب پرداخته و نقاط ضعف و قوت نویسنده را مورد بررسی قرار داده ایم. واژگان کلیدی : ادبیات، ادبیات تطبیقی، ادبیات فارسی و عربی، مکاتب ادبیات تطبیقی، ترجمه.

چکیده : در این پایان نامه از آنجایی که معن بن اوس از شاعران مخضرمی است ابتدا مقدمه ای پیرامون عصر جاهلی، دوره صدر اسلام و نیز دوره راشدی و اموی نگاشته شده و پس از پرداختن به ویژگیهای شعر و تحولات آن در هر دوره ، زندگینامه معن بن اوس و افکار و ویژگیهای شعر و موضوعات شعری وی ارائه گردیده است . سپس متن دیوان معن بن اوس بر اساس روایت " قاسم بن اسماعیل البغدادی " مکنی به أبو ذکوان ، همراه با ذکر لغات مهم و نکات نحوی و بلاغی و نیز ترجمه و شرح ابیات آن ، به فارسی آورده شده است . در شرح دیوان سعی شده که از کتاب ها و منابع دست اول استفاده شود . و نیز نکات مبهمی که احتیاج به توضیح بیشتر داشته اند در داخل پرانتز کاملاً شرح داده شده است . اعلام متن و اسامی مکان ها ، ازکتاب های انساب و زندگینامه ها و معاجم در قسمت پرداخت واژگان و گزاره بیت توضیح داده شده است . واژگان کلیدی : معن بن اوس - دوره راشدی و اموی – اوضاع و احوال اجتماعی – نکته های بلاغی – اشاره های نحوی

پرداختن به موضوع زنان وادبیات آن درهردوره از ادبیات عربی زمینه ای است که از جنبه های گوناگون به آن پرداخته شده است. این پژوهشها به هیچ وجه با پژوهشهایی که در زمینه ادبیات مردان انجام شده است برابری نمیکند و یا حتی قابل برابری با آن نیست وشاید این عدم برابری به علت این دیدگاه باشد که ادبیات مردان وزنان از نظر کمیت با یکدیگر برابری نمی کنند. حقیقتی که نگارنده را برآن داشت که موضوع زنان شاعر در عصر جاهلی را برای رساله ی پژوهشی خویش برگزیند این است که عده ای ازمنتقدان وپژوهشگران بر این باور واعتقادند که چهره زن قبل از اسلام چهره ای است که نقطه ای تاریک از زندگی قوم عرب را نشان می دهد و زن جاهلی نتوانسته است شخصیت واقعی خویش را به اثبات برساند و این اجازه از سوی مردان به او داده نشده است. از سوی دیگر او به عنوان کالایی در خدمت مردان بوده است. اما با جستاری در منابع موجود و احوال زنان جاهلی می توان دریافت که چهره زن در دوره جاهلی به طور واقع منعکس نشده است آنجا که شاعر عصر جاهلی دختران خود را مدح می کند وبا نداشتن پسر اصلاً ناراحت وپریشان نیست وبا داشتن سه دختر به هیچ روی چهره او سیاه نیست. پژوهش حاضر که تحت عنوان النساء الشواعر فی العصر الجاهلی (زنان شاعر در عصر جاهلی) می باشد در چهار فصل به انجام رسیده است که در فصل اول و دوم کلیاتی پیرامون زن و جایگاه او در عصر جاهلی ذکر شد و در فصل سوم شرح حال مختصری از بیش از صد شاعر زن همراه با گزیده ای از اشعارشان ذکر گردید و در فصل چهارم به سیر شعر زنان و ادبیات آنان و نیز موضوعات و مضامین اشعار آنان پرداخته شد و چهار تن از مهمترین زنان شاعر یعنی، خنساء، خرنق، جلیله، و لیلی عفیفه مورد نقد و بررسی تحلیلی قرار گرفتند. بعد از مطالعه و بررسی به این نتیجه رسیدیم که زنان جاهلی به خوبی از عهده ی نقش خویش بر آمده اند و توانسته اند جایگاه خویش را در زمینه های مختلف به اثبات برسانند و از جمله ی میادینی که زنان در آن گام نهاده اند شعر و ادبیات می باشد که زنان با استمداد از عاطفه ی خویش به اوج قله های آن دست یافته اند و این درخشش در اشعار رثاء به وضوح دیده می شود.

حکمت از دیر باز مورد توجه اعراب بوده است . اگر به اشعار دوره جاهلی نگاهی بیاندازیم،متوجه می شویم که شاعر ضمن مدایح یا مراثی و یا شکوه ها و عتاب های خود ابیات حکمت آمیزی سروده است،هرچند که محیط طبیعی و اجتماعیشان به آنان اجازه نمی داد که آراء خود را به صورت یک نظام عمومی ارائه دهند، اما باز هم به اصلاح جامعه خویش، اهمیت داده ودر فالب شعر سخنان حکیمانه ای سروده اند . باطلوع خورشید اسلام این حکمت ها رنگ وصبغه اسلامی به خود گرفت وهر چه بیشتر در راستای خدمت به جامعه اسلامی و اصلاح آن کمر همت بست.در این میان ،کعب بن زهیر از جمله شاعرانی است که به آوردن حکمت در اشعار خود ،علاقه نشان داد .او یکی از شاعران مخضرم می باشد که در ابتدا به دشمنی با اسلام پرداخت اما پس از زمانی کوتاه، اسلام آورد .پس از اینجا مفهوم واژه مخضرم بر ما معلوم می شود و آن به معنای درک دو دوره جاهلی و اسلامی است. در رساله حاضر سعی بر آن شده است که اشعار حکمی و اندیشه های اسلامی کعب بن زهیر مورد بررسی و شرح قرار داده شود. به این منظور ابتدا به معرفی عصر زندگی شاعر یعنی، روزگار جاهلی وصدر اسلام پرداختیم تا تصویری از وضعیت شعر و شاعری در این دوره ها پیش روی ذهن خواننده ترسیم گردد . سپس فصولی را به زندگی نامه کعب ومقدمه ای حول حکمت اختصاص دادیم و درفصل پایانی نیز به شرح و بررسی اشعار حکمی و اندیشه های اسلامی شاعر پرداختیم. متن دیوانی که در این رساله مورد بهره برداری قرار گرفته شده بر اساس جمع آوری سکّری،محمد فاروق،درویش الجویدی تنظیم شده است ، آن گاه هر بیت اعراب گذاری شده و لغات مهم آن همراه با ترجمه و شرح ابیات و نیز ذکر نکات نحوی و بلاغی ابیات که در زیر همان بیت به فارسی نگاشته شده است. روندی که این رساله طی کرده است ،خواننده را متوجه این نکته می کند که کعب از ارشادات پدرش در زمینه شعر بهره ها برده است و قدم در مسیر وی نهاده و تا حد زیادی از وی تأثیر پذیرفته است، دیگر آن که اسلام کعب ،اسلام حقیقی بود تا آن جا که در اندیشه های اثر گذاشت و نتیجه آن در تغییر مضمون شعری و نحوه گزینش الفاظ ،هویدا است و دلیل دیگر ادعای ما آن است که در میان اشعار وی به حکمت و اندیشه هایی باز برخورد می کنیم که رد پای اسلام و قرآن وحدیث در آن نمود دارد. واژگان کلیدی:عصر جاهلی- حکمت و اندیشه های اسلامی-تحلیل واژگانی- اشارات نحوی وبلاغی-شرح ابیات

در این پایان نامه- از آنجایی که عبید بن أبرص از شاعران جاهلی است_ ابتدا مقدمه ای پیرامون عصر جاهلی، نگاشته شده است؛ سپس موضوعات شعر در این دوره، زندگی نامه عبید بن أبرص وبررسی أفکار وموضوعات شعری او آورده شده است، سپس به شرح و تحلیل تمام أشعار دیوان عبید بن أبرص _که با معلقه او که از معلقات دهگانه شمرده می شود،47قصیده است_، همراه با پرداخت واژه های مهم وکلیدی این دیوان واشارات نحوی ونکات بلاغی، پرداخته شده است. واقعیت امر اینست که برای شرح و تحلیل این دیوان، منبعی که بتوان از آن استفاده کرد، موجود نمی باشد وتاکنون نیز دیوان عبید به زبان فارسی ترجمه نشده است و از همین روی هر جایی هم که نیاز به توضیح بیشتری بوده، در داخل پرانتز کاملاً شرح داده شده است. واژگان کلیدی: عصر جاهلی، موضوعات شعری این عصر، زندگی نامه عبید بن أبرص وافکار وموضوعات شعری او، معانی ابیات، اشاره های نحوی ولغت.

چکیده: ثابت بن جابربن سفیان ملقّب به «تأَبَّطَ شرّاً» از شاعران دوره ی جاهلی و در گروه صعالیک است. زندگی صعالیک اگر چه از جنبه هایی مورد قبول هیچ کس نیست، ولی در لابه لای اشعار آنان به نکاتی برخورد می کنیم که بسیار جالب و زیبا بوده و فقط مخصوص خود آنانست. برخی از ویژگی های اشعار صعالیک عبارتند از: بیان عزّت نفس، سخن از دل، وصف اسلحه، و ریزبینی در طبیعت. از آنجا که «تأَبَّطَ شرّاً» یکی از ارکان صعالیک بوده و اشعار وی بخش قابل توجّهی از اشعار صعالیک را تشکیل می دهد و با توجه به اهمیّت پرداختن به اشعار این گروه از شاعران دوره ی جاهلی و آشنایی با مضامین شعر آنها تهیّه ی یک فرهنگ واژگانی از دیوان این شاعر برای درک بهتر اشعار وی ضروری به نظر می رسد تا پژوهش گران و دانشجویان رشته های زبان و ادبیات عربی و فارسی به آسانی بتوانند به معانی واژه های این دیوان و اغلب شعر شُعراء صعالیک دسترسی داشته باشند و کمتر وقت خود را صرف جستجو در فرهنگ های لغت کنند. پایان نامه ی حاضر فرهنگ لغتی است برای دیوان «تأَبَّطَ شرّاً». روشی که برای ترجمه ی واژه ها اتخاذ شده بدین ترتیب است که ابتدا معنی یا معانی واژه ذکره شده و بعد به بیت شعری که آن واژه در آن بیت به کار رفته است، ارجاع داده شده سپس شماره ی بیت و صفحه ی مربوط به آن ذکر گردیده است. واژه های کلیدی: شعر جاهلی، عوامل پیدایش صعالیک، ویژگی اشعار آنان، تأبط شرّاً، فرهنگ واژگانی.

المدخل بین شعراء الجاهلیّه، کان زهیرُ بن أبی سُلمی، - بشهادهِ أبی الفرج الأصبهانی – أحدَ الثلاثه الکبار، و الآخران هما امروالقیس و النابغه. وقد «اختُلف فی تقدیم أحد الثلاثه علی صاحبیه». إنَّ زهیرَ ابنَ أبی سُلمی هو أحدُ أهم شعراءِ العصرِ الجاهلی و کما عرفنا هو من عبید الشعرِ أی ممن کانوا ینقّحون أشعارَهم و قصائدهم مراراً. و کان یهتم بالجانب الصوری البیانی لکلامهِ المنظوم. فنونُ البلاغهِ فی العصر الجاهلی کانت فطریَّهً بسیطهً و لم نعرف البلاغهَ عندهم إلا بجمال الکلام، لذا فی هذا البحثِ درستُ فنونَ البلاغهِ من البیانِ و المعانی و البدیعِ فی قصائد و أشعار أحد أهم شعراء الجاهلیّه و هو زهیر بن أبی سُلمی. وجدتُ أنّ أشعاره ملیئه بالصورِ البیانیّه من التشبیه و الاستعاره و المجاز و الکنایه و کُلّ هذه الصورِ للتعبیرِ الساذجِ و الجمیل عن أحاسیس الرجلِ البدوی. و یمکن أن نقول إنه رسّامٌ ماهرٌ فی رسم اللوحه المتجسمه فی نفسهِ الحساسهِ و هی لوحهٌ یراها سامعها فی عینی الشاعر. شعرُ زهیر مثل شعر باقی شعراءِ ذلک العصرِ مرآه للجاهلیّهِ و لنفسهِ. من أجل معرفه أشعار الشاعرِ یجب أولاً أن ندرسَ حیاته و بیئته لنفهم ما یقول و نعیش اللحظه کما عاشها الشاعرُ. و الشاعرُ الماهرُ هو من عبّر عما یدور فی نفسه و أوصلَ للسامع إحساسه فی تصویرٍ کامل بجزئیاته من الزمانِ و المکانِ و الأسلوب و الصورهِ. البیئهُ الجاهلیَّه بیئهٌ صحراویّهٌ بسیطهٌ جافهٌ. أثرت هذه البیئهُ فی نفسیّه زهیر و جعلته یصوّرُ أحاسیسه بأخذ عناصر شعره من عناصرها الملموسه و المادیّه. و کذلک جفافُ هذه البیئه جعل الشاعرَ لایحتمل الکلامَ الطویلَ بل یوجز و یبسط. من أهم خصائص زهیر الشعریّه: البساطه، الإیجاز، البیان العالی، الصور المرسومه بکُل أجزائها، و الدقه. المفردات الرئیسیّه: زهیر بن أبی سُلمی، البلاغه، العصر الجاهلی، صورالبیان، جمال الکلام، الدقه.

الصعلکه ظاهره إجتماعیه شهدها المجتمع الجاهلی بین أبناءه من الفقراء و الخلعاء و المضطهدین الذین اتخذوا من الغزو و التلصص وسیله لاستعاده حقوقهم أو تحقیق مآربهم فی الحیاه. و هم مع ذلک لم یعدموا بعض الصفات الاخلاقیه النبیله والقدرات البدنیه الخارقه. و قد کان عدد غیر قلیل منهم من الشعراء البارزین الذین احتفظت کتب الادب و الاخبار بطائفه من أخبارهم و آثارهم الشعریه. مما حدی بنا فی هذه الرساله أن نعتمدها کوثائق و شواهد نستطیع من خلالها التعرف علی القیم الاخلأقیه و الإجتماعیه التی کان الصعالیک یتحلون بها أو ینشدون تحقیقها فی مجتمعهم آنذاک.

توحید ، مصدر و از ریشه ی « وَحَدَ ، یَحِدُ ، وَحدَهً ، حِدَهً » به معنای تنها ماند ، است و در اصطلاح آن را ایمان « بالله وَحدَهُ لا شریکَ لََهُ » معنا کرده اند . بنابراین توحید همان اعتقاد به یگانگی خداوند است . توحید یکی از اصول اساسی تمام ادیان است و دیگر اصول و عقاید به گونه ای مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستند . پس اگر ما بخواهیم به ارزش ها و مفاهیم حقیقی و ناب توحیدی ، دسترسی پیدا کنیم باید از زاویه دین به آنها نگاه کنیم . ما می توانیم مفاهیم و ارزشهای دینی ای را که مستقیم یا غیر مستقیم با توحید در ارتباط است در شعر شعرای جاهلی بیابیم . این اشعار نمایانگر این است که شعرای جاهلی این مفاهیم و ارزشها را از دینی گرفته اند که از آن متأثر یا بدان پایبند بوده اند . برای روشن سازی این باور ،رساله حاضر به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شعرای دینی دوره ی جاهلی می پردازد . لازم به یاد آوری است که این رساله در فصلی جداگانه به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شاعرانی پرداخته که دینشان برای ما مشخص نبوده است . اندیشه های دینی و توحیدی که شاعران جاهلی در شعر شان بدان اشاره کرده اند ، عبارت است از : - وصف خداوند و کمالات او . - همتا و شریک قرار ندادن برای خداوند . - رستاخیز و قیامت و عقاب و پاداش خداوند در آن روز . - داستانهای انبیاء . - وصف فرشتگان . - فانی بودن دنیا و عدم جاودانگی در آن . - تقوا و پرهیز کاری . - وصف پدیده های آفرینش . - و ...................

امروزه پژوهشگران به این باور رسیده اند که اشعار دوره جاهلی تا چه اندازه می تواند در بردارنده اخبار و آگاهی هایی در حوزه های گوناگون تاریخی و فرهنگی و... باشد که ما را به آن رهنمون می سازد. از این رو، به چکامه های دوره جاهلی اهتمام ورزیده و به آن پرداخته اند، هر چند کشمکش بر سر اینکه آیا به راستی اشعار منتسب به دوره جاهلی، مربوط به آن دوره است یا خیر همواره با کم یا زیاده روی هایی رو برو بوده است، اما هرگز نمی توان از برخی چکامه های آن دوره چشم پوشی نمود، از جمله اشعار اوس پسر حجر که خود بنیانگذار مکتب اوسی است، مکتبی که در آن شاعر در گزینش واژه ها ظرافت و تیزبینی به کار برده و برخی وقتها برای یک قصیده تا یک سال تمام وقت می نهاده است، دکتر طه حسین که نظریه وی در باره ی ساختگی بودن اشعار دوره جاهلی سروصدای فراوانی را در محافل علمی در پی داشته است، مکتب اوسی را دارای ویژگی های مشترکی می داند که نشان صحت و عاری بودن از جعل و دستکاری است. پیراستگی و حسن پرداخت در چکامه های مکتب اوسی به ویزه اوس پسر حجر که خود بنیانگذار این مکتب است، نگارنده را بر آن داشت تا به یاری حضرات اساتید که خدایشان تندرستی و دراز زندگانی همراه با سرفرازی دهاد، فرهنگ واژگانی از اشعار دیوان این شاعر بر اساس تصحیح دکتر عمر فاروق الطباع (1999) و با استفاده از تحقیق و شرح و تصحیح دیگر این دیوان به قلم محمد یوسف نجم گردآورد؛ به امید آنکه این امر، گام کوچکی باشد در راستای تهیه و تدوین یک فرهنگ واژگانی کامل از تمامی اشعار دوره ی جاهلی، جهت دسترسی آسان تر پژوهشگران و دانشجویان محترم به واژگان و ترکیبات به کار رفته در چکامه های شعرای این دوره. روش کار در این پژوهش بدین صورت است که ابتدا معنای هر واژه به کمک منابع دست اول و فرهنگ های قابل اطمینان و بر مبنای آنچه که شاعر از آن اراده کرده به فارسی روان برگردانده شده، سپس نشانی سر واژه ها در پایان هر مدخل به کمک فلشی آورده شده است تا پژوهشگر بتواند بیتی که سرواژه در آن به کار رفته و همچنین شماره ی صفحه و شماره بیت از آن صفحه را در متن دیوان، به آسانی بیابد، بدینگونه که دو مصرع بیت در پایان مدخل نخستین واژه از هر بیت آورده شده و بقیه واژه های آن بیت به واژه ی نخست آن ارجاع داده شده است، سپس مجموع واژگان به روش ریشه ای چیدمان شده و کلمات هم ریشه نیز به نوبه ی خود به صورت الفبایی مرتب گردیده اند. آنگاه در پایان نیز برای دسترسی آسان تر پژوهشگران به واژه ی مورد نظر، بار دیگر تمامی واژه ها و البته این بار به گونه ی کاملاً الفبایی سامان یافتند، تا از طریق نشانی صفحه ای که از متن فرهنگ واژگانی به دست داده شده است به برگردان آن واژه دست یابند. همچنین اسم هایی که مثنی یا جمع می باشند مفردشان ذکر گردیده و در مورد فعل های ثلاثی مجرد نیز بعد از ترجمه ی فعل،ماضی و مضاع و مصادر آن فعل آورده شده است.در برخی از ابیات که شاعر صفت استعاره یا کنایه را به کار برده، ضمن ترجمه ی کلمات به معانی استعاری و ترکیبات کنایی نیز اشاره شده است.

الملّخص إنّ فی الأدب الجاهلی جماعه من الشعراء عبروا عن القیم الخلقیه و الإنسانیه بشعرهم و شجّعوا الناس علی مکارم الأخلاق و حذروا من الرذائل و المفاسد الموجوده فی المجتمع الجاهلی کما نری هذه الظاهره فی جمٍ غفیر من الشعراء الجاهلیین خاصه عند الشعراء المخضرمین الذین أدرکوا الجاهلیه و الإسلام کالحطیئه و حسان بن ثابت . کانت أخلاق العرب و لاسیما البدو منهم ولیده الصحراء و الحاله البدائیه علی الرغم أن بعض النقاد المتطرفین ذهبوا إلی أنّ الأدب الجاهلی لا یتخیم إلاّ فی وصف النیاق و الوقوف علی الأطلال و البکاء علیها و ذکر الحبیبات العدیده ذکراً مکشوفاً دون أن یری فیه ضئیل من نور القیم الخلقیه الإنسانیه و التزام الأدیب بها . یبّین لنا الشعر الجاهلی ، فی کثیر من مواضعه ، أن العرب لهم أخلاق شاعت بینهم ، و تقبلوها سلوکاً یسیرون علیه ، و دعا بعضهم بعضاً إلی الأخذ بها ، و الإهتداء بنبراسها و لعلهم کانوا من اوائل الأمم التی اعتدت بمکارم الأخلاق ، و افتخرت بفضائل الخلال . إنّ خیر دلیل حول القیم الخلقیه الإنسانیه علی أنّ الشعراء أولوا عنایه و اهتماماً تاماً بهدایه الناس لإکتساب الخیر و الفضیله و بعدهم عن التمسک بالرذائل و حثهم علی المحافظه علی الشرف ، مکانه الکرم ، العزّه و الإیثار کما نری فی الحکم و الأمثال و الآداب الجاهلیه . الکلمات الرئیسیه الحطیئه ، الشعر الجاهلی ، الشاعر المخضرم ، القیم الخلقیه ، مکارم الأخلاق .

توحید مصدر و از ریشه «وحدَ، یَحِدُ، وحدَه، حدهً» به معنای «تنها ماند» است و در اصطلاح آن را ایمان «بالله وحدهُ لا شریک له» معنا کرده اند بنابراین توحید همان اعتقاد به یگانگی خداوند است. توحید یکی از اصول اساسی تمام ادیان است و دیگر اصول و عقاید به گونه ای مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستند پس اگر ما بخواهیم به ارزشها و مفاهیم حقیقی و ناب توحیدی دسترسی پیدا کنیم باید از زاویه دین به آنها نگاه کنیم. ما می توانیم مفاهیم و ارزشهای دینی ای را که مستقیم یا غیر مستقیم با توحید در ارتباط است در شعر شعرای جاهلی بیابیم. این اشعار نمایانگر این است که شعرای جاهلی این مفاهیم و ارزشها را از دینی گرفته اند که از آن متأثر یا بدان پایبند بوده اند برای روشن سازی این باور رساله حاضر به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شعرای دینی دوره جاهلی می پردازد. لازم به یادآوری است که این رساله همچنین به بررسی اندیشه های توحیدی آن دسته از شاعرانی نیز پرداخته که دینشان برای ما مشخص نبوده است. اندیشه های دینی و توحیدی که شاعران جاهلی در شعرشان بدان اشاره کرده اند عبارت است از: وصف خداوند و کمالات او، همتا و شریک قرار ندادن برای خداوند، رستاخیز و قیامت و عقاب و پاداش خداوند در آن روز، داستانهای انبیاء، وصف فرشتگان، فانی بودن دنیا و عدم جاودانگی آن، تقوا و پرهیزگاری و ....

در رساله حاضر سعی بر آن شده است که اندیشه ها و افکار انسانی ، توحیدی، و دینی امیه بن ابی صلت که در قالب شعر حکمی ظهور کرده مورد شرح و بررسی قرار داده شود. به این منظور ابتدا به معرفی عصر زندگی شاعر یعنی روزگار جاهلی و صدر اسلام پرداختیم تا تصویری از وضعیت شعر و شاعری در این دوره ها پیش روی ذهن خواننده ترسیم گردد. سپس مقدمه ای حول حکمت نگاشته و فصلی را به زندگی نامه امیه اختصاص دادیم و در فصل پایانی به شرح و تحلیل اشعار حکمی او همراه با پرداخت واژه های مهم و کلیدی ابیات و اشارات نحوی و نکات بلاغی پرداختیم. روندی که این رساله طی کرده خود به خود خواننده را به این سمت سوق می دهد که بر خلاف تصویری که از عصر جاهلی در ذهن ما نقش بسته است شعرای آن زمان با افکار والای حکمی آشنایی داشته اند و امیه از شاعران مخضرمی است که فرهنگ وسیعی داشت، کتاب های زیادی مطالعه و پیش از اسلام از کتاب های مقدس تورات و انجیل و پس از آن از قرآن کریم تأثیر پذیرفت.

فقد اتسمت الحیاه الإنسانیه بکثیر من التناقضات ، فالموت یطارده الحیاه ، والعدل یواجه الظلم و کل هذه المشاعر الإنسانیه عبر عنها الشعر العربی اصدق تعبیر ، فالشعر الإسلامی له اهمیه کبیره ، إذ هو المعین الثر الذی یبین لنا مدی تأثیر التعالیم الإسلامیه فی تلک المجتمعات وایضاً مدی تأثرها بتلک التعالیم الرفیعه . فیعد القرآن الکریم من أهم المصادر التی استفاد منها شعراء العرب فی إغناء تجاربهم الشعریه ، لأنهم یرون فیه النموذج الفرید المعجز للبلاغه و الفصاحه ، و من هذه الرویه نجد أنه قد تأثر کثیر من شعراء العرب بأسالیب القرآن الکریم و معانیه ، فانتهلوا من معانیه التی لا تنضب محققین غایات شعرهم من ابهار و تأثیر . من خلال اهتمامی بشعر شعراء صدر الاسلام ، تبین لی انهم تأثروا بالتعالیم الإسلامیه و أیضاً تأثروا بأسالیب القرآن الکریم و معانیه ، إذا بدأ شعرهم متلبساً بالقرآن الکریم ، اسلوباً و فکراً ، و ممتزجاً به فی نماذج کثیره درسنا خلال دراستنا لأبیاتهم الشعریه فقد جاءت اشعارهم منفتحهً علی القرآن الکریم، معبرهً عن مکوناته الثقافیه الإسلامیه التی کان القرآن الکریم فی مقدمه مصادرها. و قد رکزت دراستی علی اشعار ثلاثه من الشعراء(حسان ، کعب و النابغه) و تواصلت دراستی بتصفح دواوینهم و استخراج النماذج الأدبیه التی تفصح لنا عن تأثر الشاعر بالذکر الحکیم و التعالیم الإسلامیه فی ماده الاخلاق و الحکمه و الدین و تری من خلال دراستی لأبیاتهم الشعریه أن اثر القرآن الکریم کان جلیاً واضحاً فی اشعار هولاء الشعراء و کل واحد منهم تأثر بالاسلام و تعالیمه الرفیعه بقدر ما استطاع و ایضاً یتجلی لنا تعامله مع الدین. و قد فرضت طبیعه الموضوع أن تکون الدراسه فی مقدمه و ثلاثه فصول و خاتمه و ثبت للمصادر و المراجع.

الملخص فی هذه الدراسه حاولت أن أفصح عن مکانه المرأه المرموقه و مستواها الإجتماعی و الثقافی ببزوغ شمس الإسلام عکس ماکانت فیه المرأه فی العصر الجاهلی،فالمرأه أثبتت نفسها بصفه مواطن فیودی دورها الموثرفی المجتمع. المرأه قد ساهمت الرجل فی الحیاه الأدبیه فی صدر الإسلام . فکانت شاعره یشار إلیها بالبنان . یشغل الشعر النسائی الاذهان کما وصل إلینا فی کتب التاریخ و التراجم . اجادت طائفه من النساء موضوعات شعریه تقلیدیه کالرثاء و الغزل و الفخرو المدح والهجاء وکذلک فی الاغراض المتطوره الجدیده المتأثره بالجو الاسلامی کالجهاد فی سبیل الله و اشعارالحس القومی و الشکوی و اشعارالأسر و رعایه الطفوله. لأشعار النساء میزات بلاغیه من حیث اللغه و المضمون و المعانی و البیان و البدیع. أظهرت نتائج الدراسه أن الإسلام له حق عظیم علی عاتق الشعر النسوی فی هذه الحقبه و المرأه تستطیع أن تثبت مکانتها بواسطه الدخول فی ساحات الشعر و الأدب و الشاعرات بواسطه الإستمداد من قوه العاطفه یحصلن علی أعلی درجات الفصاحه و البلاغه فیظهرن بلوغهن فی غرض الرثاء من جهه و من جهه أخری فی البلاغه . هذا هو الشی الذی نتطرق بها فی هذه الرساله إضافه إلی الکشف عن دور الشاعره فی صدرالإسلام بما فیها من الحقائق الادبیه و التاریخیه . المفردات الرئیسه : الشعر العربی القدیم، صدرالإسلام، المرأه

إشتمل هذا البحث علی مقدمه و خمسه فصول. الفصل الأوّل إشتمل علی منهجیّه البحث و الفصل الثانی یتضمّن علی تعریف الإلتزام لغه و اصطلاحاً و التباین الموجود بین الإلتزام و الإلزام ثمّ نتحدّث حول الإلتزام فی الشعر الجاهلی و الإلتزام القبلی. و أمّا الفصل الثالث إشتمل علی دراسه العصر الإسلامی و شعره و موقف الإسلام و القرآن و الرسول صلی الله علیه و آله و سلم من الشعر و بیّنا محاولات الدین الجدید فی تهذیب الشعر العربی فی تلک الفتره و إلتزام الشعراء الدینی و إقتباساتهم من المضامین القرآنیه و التعالیم الدینیه فی أشعارهم، أیضاً قمنا بتعریف ثلاثه من الشعراء الملتزمین فی صدر الإسلام و هم حسان بن ثابت الأنصاری، کعب بن مالک، و عبدالله بن رواحه، ثم أخترنا قصیده من قصائد کلّ واحد منهم و قمنا بتحلیلیها حتی نبیّن صدی الدین الجدید فی أشعارهم. أما الفصل الرابع فقد خصّصناه لدراسه العصر الأموی و بیئاته و الشعر فی هذا المجتمع و موقف الخلفاء الراشدین من الشعر، ثم تطرّقنا إلی الحدیث حول أغراض الشعر الأموی و دراسه شعراء الأحزاب و شعرهم بالتّرکیز علی المضامین الدینیه کما قمنا بتعریف أربعه من أهمّ الشعراء العصر الأموی وتحلیل أبیاتهم الدینیه و هم: کمیت بن زید الأسدی، الطرماح بن حکیم، الأخطل و ابن قیس الرقیات. و ختمنا الدراسه بخاتمه فی الفصل الخامس تتضمّن أهمّ نتائج الدراسه.

الحدیث عن صله هذا الاقلیم بأمتنا الاسلامیه فی ایران المجیده من البدیهیات التی لیست بحاجه الی برهان و لکن علی الرغم من هذه الصله الوثیقه کان حضاً ضئیلاً من الدراسات الأکادیمیه المنظمه فی المیدان الثقافی و الأدب العربی، فحسب بحوثی فی هذا المجال عثرت علی رسالتین لمرحله الدکتوراء مطبوعتین، احداهما للسیده الدکتوره انسیه خزعلی تحت عنوان «امام حسین (ع) در شعر معاصر عربی»( الامام الحسین (ع) فی الشعر العربی المعاصر) ، و الاخری للسیده الدکتوره نرگس انصاری تحت عنوان «عاشورا در آیینه ی شعر معاصر فارسی و عربی (عاشوراء فی مرآه الشعر المعاصر الفارسی و العربی) باللغه الفارسیه و لکن مع جودتهما لم تنال هاتان الرسالتان البحث عن الشعر العربی الایرانی للشعراء الخوزیین الذی هو جزء من تراث أمتنا الاسلامیه فی ایران، التی تُعتبر أم القری لشیعه أهل البیت علیهم السلام ، و لعلّ السبب عدم عثورهما علی هذا التراث العظیم و هناک ایضاً البعض من طلاب الادب العربی من حاول علی دراسه أو کتابه بحوث حول آثار بعض الشعراء کرساله السید مالک کعب عمیر فی مرحله الماجستیر من جامعه الشهید چمران فی الاهواز، تحت عنوان «دراسه الشعر العربی الفصیح فی خوزستان»، و رسالتین لمرحله الماجستیر ایضاً ، إحداهما حول شخصیه الشیخ عبد العظیم الربیعی و الاخری للسیده مائده علی پور حول شخصیه السید محمد علی الغُریفی، و لکن لم تفی هذا المحاولات الجاده المشکوره، و رأینا أن تستمر المحاولات و وددت ان افتح الطریق بقدر الامکان للباحثین ، فهذه محاوله متواضعه مِن مَن أحب ان یساهم فی هذه الاعمال الثقافیه و اشغفه حب الادب بعد ما قضی جُلّ عمره فحسبه الله و نعم الوکیل، فبحثت عن شعراء خوزستان فی القرن الرابع عشر الذی حدثت فیه ثورتنا الاسلامیه التی کانت زلزلا عنیفا فی کیان الطواغیت فی جمیع العالم ، و هذه الثوره حسب ما قال قائده العظیم (ره) من ثمار ذکر إباء و بطوله ثم استشهاد أبی عبد الله الحسین (ع) و اصحابه، فی شهری محرم و صفر ، و من أجل تمسک الامه بهذا الحبل المتین و الحذو بحذوه، حیث انتصر الدم علی السیف. و أما مسیرتی فی هذا البحث الذی قمت به فیرتکز علی رثاء الامام الحسیین – علیه السلام – لدی أبرز شعراء خوزستان فی القرن الرابع عشر الهجری و لکن لابد من القاء الضوء علی الاقلیم و لو لمحه عابره من حیث الموقع الجغرافی و التاریخی و الثقافی و التقالید الاجتماعیه ثم الحرکه الأدبیه فی القرن الرابع عشر الهجری و بالطبع التنویه الی جذور هذه الحرکه و رأینا بأن نُمَهِّد لهــذا المقال من تعریف الادب و تطوره، ثم معنی الرثاء لغه و اصطلاحاً و بیان مکانته لدی الشعراء الخوزیین و تطوره عبر التاریخ و الاشاره الی بعض ممیزات رثائهم، و … . و من الجدیر بالذکر، ان کافه الشعراء الذین تطرقت الیهم ینتسبون الی محافظه خوزستان سواءً بقوا فی هذه المحافظه أو رحلوا عنها لسببٍ ما... .

این رساله با عنوان " مرگ و زندگی در دیدگاه شاعران عصر جاهلی" پژوهشی است برای بیان دیدگاه های شاعران آن دوره درباره ی مرگ و زندگی و برداشتی که آنان از این پدیده داشته اند. بدیهی است توجه به مرگ و زندگی و عاقبت هستی، اندیشه ای فلسفی، دینی یا حداقل اسطوره ای در پی خواهد داشت.پرسش در اینجا است که در دوران جاهلی این تفکر و یا برخورد با این دو رویداد چگونه بوده است و با چه کیفیتی در شعر شاعران آن زمان جلوه گر شده است و بازتاب آن در زندگی اجتماعی آن مردم تا چه اندازه نمایان گردیده است. از آن روی این پژوهش درباره ی این موضوع انتخاب شده است که شعر هر دوره ای تجلیگاه افکار و عواطف مردم آن روزگار است و از آن جا که مرگ و زندگی همواره دغدغه ی بشر بوده است، ضرورت دارد در دوره ای که فقر علمی و فرهنگی رایج بوده است، به بررسی اندیشه مرگ و زندگی بپردازیم. از این راه می توانیم به حل پاره ای از مشکلات مفاهیم شعری شاعران آن روزگار دست یابیم و با رسیدن به افکار و اندیشه های آنان در شناخت جامعه بدوی آن روزگار، گامی در راه جامعه شناسی و مردم شناسی عرب جاهلی برداریم. قلمرو مکانی این پژوهش، جزیره العرب؛ قلمرو زمانی آن، عصر جاهلی و قلمرو موضوعی آن، بررسی مرگ و زندگی از دیدگاه شاعران آن دوره می باشد. سوال هایی که در آغاز این پژوهش، ذهن نگارنده را به خود مشغول ساخت، عبارتند از: • آیا مرگ و زندگی در شعر دوره جاهلی به عنوان پدیده ای غیر اختیاری مطرح شده است؟ • آیا شاعران دوره جاهلی به زندگی به عنوان موهبتی نگاه کرده اند و مرگ را سرنوشتی محتوم تلقی نموده اند؟ • آیا بررسی در موضوع مرگ و زندگی در شعر جاهلی با آیین های ویژه آن دوره و اعتقادات و سنن آنان می تواند در حل برخی مشکلات و درک مفاهیم شعری آن دوره راه گشا باشد؟ این پژوهش، به نوعی پژوهشی جدید می باشد، چرا که تا به حال کاری که به صورت مبسوط و مفصل به هر دو جنبه مرگ و زندگی در اشعار جاهلی پرداخته باشد، صورت نگرفته است. روش انجام پژوهش،تحلیلی-انتقادی است.زیرا هدف این رساله، بررسی وتحلیل دیدگاه شاعران دوره جاهلی درباره ی مرگ و زندگی می باشد. به این منظور روش کتابخانه ای ( فیش برداری ) برای گردآوری اطلاعات در نظر گرفته شد و با بهره گیری از منابع و مآخذ مورد نیاز، فصل های زیر برای رساله ی حاضر در نظر گرفته شد: فصل اول :در این فصل با عنوان "شعر جاهلی"، در ابتدا مطالبی درباره ی شعر جاهلی و روایت آن آمده است. در ادامه نیز در مورد شناخت منابع شعر عربی و شکل و محتوای آن، ارزش شعر جاهلی، جایگاه شعر و شاعر در دوره جاهلی و... سخن به میان آمده است. فصل دوم: از آنجا که دو واژه ی "مرگ" و "زندگی" از اصطلاحات و تعبیرات عرفانی به شمار می آیند، در این فصل ، تعریفی از مرگ و زندگی از دیدگاه عرفاء و متصوفین آورده شده است. فصل سوم: در این فصل، مفهوم مرگ و زندگی در شعر جاهلی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم: در این فصل که فصل اصلی و پایانی این رساله به شمار می رود، به بررسی و شرح مختصر ابیات مربوط به مرگ و زندگی پرداخته شده است. لازم به ذکر است از آن جا که دامنه ی شعر دوره ی جاهلی بسیار گسترده می باشد، در این رساله سه اثر از منابعی را که در فصل اول به عنوان منابع شناخت شعر جاهلی معرفی گردید، انتخاب نمودیم که عبارتند از: دیوان های اصحاب معلقات، کتاب مفضلیات و أصمعیات. نحوه پژوهش در این بخش بدین صورت است که ابتدا ابیات مربوط به مرگ و زندگی استخراج و همراه با اعراب دقیق آنها آورده شده و ذیل هر بیت، معانی واژه های دشوار و ترجمه آن و در صورت لزوم شرحی مختصر آمده است. ابیات شعری در این فصل، به سه بخش تقسیم شده است. در بخش اول، اشعار موجود در دیوان های دهگانه اصحاب معلقات آمده است. ترتیب آنها به این صورت می باشد که هفت نفر اول به ترتیب کتاب"شرح معلقات زوزنی" (امروالقیس، طرفه بن العبد، زهیر بن أبی سلمی، لبید بن ربیعه، عمرو بن کلثوم، عنتره بن شداد، حارث بن حلزه) و سه نفر پایانی طبق کتاب" شرح القصائد العشر" خطیب تبریزی (أعشی الأکبر،نابغه ذبیانی، عبید بن الأبرص) آمده است. در این بخش سعی شده است اشعار شاعران در دو بخش با موضوع مرگ و دیگری زندگی، طبقه بندی شود. در پایان بررسی هر دیوان، دیدگاه و اعتقاد هر شاعر درباره ی مرگ و زندگی به صورت مختصر و به منظور نتیجه گیری ذکر گشته است. در بخش دوم و سوم ، اشعار مربوطه در کتاب " مفضلیات " و " أصمعیات " به ترتیب الفبایی قافیه های شعری آمده است. و با نتیجه ای کلی درباره ی مرگ و زندگی از این منابع ، این دو بخش به پایان رسیده است. لازم به توضیح است که مطالبی کوتاه در مورد زندگینامه هر یک از شاعران ، پیش از آوردن ابیات شعری آنها، ذکر گردیده است. در بخش پایانی رساله ، یک نتیجه گیری کلی از مطالب آمده ؛ سپس خلاصه ای از مطالب به زبان عربی و پس از آن نیز چکیده ی انگلیسی آورده شده است. کتابنامه ی رساله در دو بخش فارسی و عربی آمده است. امید است این رساله ، مورد توجه و استقبال کلیه دانشجویان و پژوهندگان رشته زبان و ادبیات عربی و فارسی و همچنین تمامی علاقه مندان به پژوهش در این زمینه قرار گیرد و راه را برای آنها هموار سازد.

المستخلص: إذا تصفحنا دیوان محمود درویش وإبراهیم طوقان نجد قصائدهما الوطنیه تطفح بإلاحساس المرهف، لإنّهم عاشوا قضایا بلدهم. فعکست قصائدهما إلاحساس العمیق بالنسبه إلی الوطن، وتخلیص من أغلال الإستعمار فکانت قصائدهما نداءات صارخه یحثا فیها أبناء الوطن علی خوض النضال ضد الکیان الصهیونی وتبیین قیمه تراب الوطن واستحقاقه بالتضحیه فی سبیل تحریره وإثاره الشعور الوطنی فی أبناء الشعب، أیضاً نری إنّهما کیف جعلا الشعر ناقله صالحه فی الدعوه إلی قضاء فریضه الدفاع من الوطن إتجاه کل ظالم متعدی لاسیما الکیان المحتل فدرویش وطوقان کلاهما قاموا بإثاره القوه الدفاعیه فی نفوسا أبناء شعبهم کما حثواعلی الحرکه الفعاله فی المجتمع، فلذا نحن فی هذه االرساله قمنا بدراسه أشعار محمود درویش وإبراهیم طوقان الموازنه حتی نبین وجهه نظر الشاعرین إتجاه الوطن. وفی موازنه وطنیات درویش وطوقان الأصوات الصارخه فی أرجاء العالم بإسم الحریه والوطن، وجدناهما إهتموا بقضیه الوطن وجعلوه فی أعلی السلم من حیث القیمه وجعلا التفانی فی سبیل تحریر الوطن أمر واجب ومحبوب. المفردات الرئیسیه: الوطنیات، الموازنه، محمود درویش، إبراهیم طوقان إذا تصفحنا دیوان محمود درویش وإبراهیم طوقان نجد قصائدهما الوطنیه تطفح بإلاحساس المرهف، لإنّهم عاشوا قضایا بلدهم. فعکست قصائدهما إلاحساس العمیق بالنسبه إلی الوطن، وتخلیص من أغلال الإستعمار فکانت قصائدهما نداءات صارخه یحثا فیها أبناء الوطن علی خوض النضال ضد الکیان الصهیونی وتبیین قیمه تراب الوطن واستحقاقه بالتضحیه فی سبیل تحریره وإثاره الشعور الوطنی فی أبناء الشعب، أیضاً نری إنّهما کیف جعلا الشعر ناقله صالحه فی الدعوه إلی قضاء فریضه الدفاع من الوطن إتجاه کل ظالم متعدی لاسیما الکیان المحتل فدرویش وطوقان کلاهما قاموا بإثاره القوه الدفاعیه فی نفوسا أبناء شعبهم کما حثواعلی الحرکه الفعاله فی المجتمع، فلذا نحن فی هذه االرساله قمنا بدراسه أشعار محمود درویش وإبراهیم طوقان الموازنه حتی نبین وجهه نظر الشاعرین إتجاه الوطن. وفی موازنه وطنیات درویش وطوقان الأصوات الصارخه فی أرجاء العالم بإسم الحریه والوطن، وجدناهما إهتموا بقضیه الوطن وجعلوه فی أعلی السلم من حیث القیمه وجعلا التفانی فی سبیل تحریر الوطن أمر واجب ومحبوب.

? چکیده: رساله حاضر تحت عنوان بررسی جنبه های اخلاقی، اجتماعی و انسانی در شعر عروه بن الورد تلاشی برای آشنایی و بررسی کلمات غریب و نامآنوس زبان عربی در عصر حاضر و همچنین مقایسه ای تطبیقی در اخلاق اجتماعی و انسانی صعالیک با روزگار معاصر است که با انتخاب یکی از نام آورترین شاعر آنان به نام « عروه بن الورد العبسی» سعی در شناخت جنبه های اخلاقی وی به عنوان امیر الصعالیک دارد. در ادامه، از دریچه ی نگاه نافذ محقق دانشجو، روزگار قبل از اسلام و شعر و ادبیات آن دوره را مورد بررسی قرار می گیرد. باشد که نزد علاقمندان به زبان و ادبیات عرب مفید فایده بوده وکمکی هر چند اندک به درک مفاهیم عمیق اخلاقی و لغوی شعر دوره ی جاهلی نموده باشد. کلید واژه ها: عروه بن الورد، شعر جاهلی، صعالیک، اخلاق، اعراب جاهلی

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

معنای لغوی و اصطلاحی طنز در زبان عربی نمونه های طنز در قرآن،بیان جایگاه طنز و کاربردآن در شعر جاهلی با ذکر نمونه و سپس وضعیت آن در عصر اموی.میزان رشد طنز و وضعیت آن در عصر عباسی با بیان شعرای بنام این سوژه و در نهایت طنز در گونه های مختلف ادبی عصر امروزی در جهان عرب و بخصوص کشور عراق تا قبل از سال2003سپس معرفی تحول طنز در ادبیات کشور عراق و گونه های مختلف آنپس از سال2003.

در این پایان نامه از آنجایی که مخبل سعدی از شاعران مخضرم است ابتدا مقدمه ای پیرامون عصر جاهلی، صدراسلام و اموی نگاشته شده، سپس موضوعات شعر در این دوره ها، زندگینامه مخبل سعدی و بررسی افکار و موضوعات شعری او آورده شده است. سپس متن دیوان مخبل سعدی براساس جمع آوری محمد نبیل طریفی (1428 هـ .ق) همراه با ذکر لغات مهم، ترجمه و شرح ابیات و نیز ذکر نکات نحوی و بلاغی نادر به فارسی برگردانده شده است. در شرح دیوان سعی شده از کتابها و منابع دست اول استفاده شود. هر جایی هم که نیاز به توضیح بیشتری بود، در داخل پرانتز کاملاً شرح داده شده است. اعلام متن و اسامی مکانها از کتابهای انساب و زندگی نامه ها و معاجم در قسمت پرداخت واژه توضیح داده شده است.