اسباب نزول عبارت از اموری است که یک ویا چند آیه ویا سوره ای درپی آنها وبه خاطر آنها نازل شده است.برای همین آگاهی از اسباب نزول نقش کلیدی وکاربردی درفهم آیات قرآن داردوپرده ابهام راازروی قرآن برمی دارد واین درصورتی ممکن است که روایات اسباب نزول صحیح باشد ولی اگرساختگی باشد مارابه بیراهه می برد همچنان که احادیث جعلی درمیان روایات راه یافته ،اسباب نزول نادرست هم درتفسیررسوخ کرده است. این تحقیق پس ازبیان مفهوم شناسی اسباب نزول و اهمیت آن ،جایگاه این علم درمجمع البیان راموردبررسی قرار می دهدوهمچنین به ملاک های طبرسی(موافقت با ظاهر آیه،تاریخ،عقل،سیاق.......) درتشخیص روایات صحیح می پردازد. این پروژه در چهار فصل سامان یافته است درفصل اول کلیات درفصل دوم زندگینامه علامه طبرسی وآثارعلمی اوپرداخته شده است در فصل سوم مفهوم اسباب نزول وشأن نزول وتفاوت این دوباهم وجایگاه این علم درمجمع البیان وملاک های تشخیص روایات صحیح درنقد روایات تبیین گردیده است ودرفصل چهارم که مهمترین فصل این پروژه است روایات اسباب نزول پنج جزءآخر قرآن مورد بررسی قرار گرفته.تادر نهایت با جمع آوری روایات مجمع البیان و مقایسه با سایر تفاسیر وبا استفاده از ملاک های تشخیص صحت و سقم روایات نتیجه گیری شده است.

پایان نامه دارای شش فصل است فصل نخست شامل مباحث مقدماتی مانند معرفی مجمع البیان وتعاریف تفسیر وقواعد آن وضرورت بررسی این قواعد در مجمع البیان است فصل دوم به بررسی شیوه طبرسی در توجه به قرائت صحیح پرداخته وبه نظر می رسد که ضمن بیان قرائتهای مشهور وغیر مشهور با ذکر دلایل آنها ،برای ترجیح یک قرائت خود را مقید به قرائت مطابق با رسم الخط کنونی مصحف شریف نموده است.در فصل سوم تبیین ازمنظر طبرسی بررسی شده ومعلوم گردید که وی تمام لغاتی را که از نظر خودش نیاز به تبیین داشته اند ،معنا کرده است وبه اموری مانند آیات قرآن،روایات ،اشعار عرب وسخنان صحابه استناد کرده است.در فصل چهارم شیوه طبرسی در توجه به قواعد ادبیات عرب مورد مداقه قرار گرفته ومشخص گردید از این قواعد استفاده گسترده ای نموده است ضمن آنکه به نقد نظرات ادبی دیگران نیز پرداخته است. فصل پنجم عهده دار شیوه مفسر در توجه به قرائن است که با وجود عدم تصریح به ذکر نام بسیاری از این قرائن،از آنها در تفسیر آیات کمک گرفته است.گاه به کمک سیاق ،تفسیر صحیح آیه را بیان کرده وگاه از آن به عنوان قرینه صارفه از معنای ظاهری آیه بهره گرفته است.گاه چند سبب نزول را ذکر می کند بدون این که صحت وسقم آنها را بررسی نمایدودر مواردی خلط بین سبب نزول وشأن نزول نموده است.ودر رابطه با آیاتی که متضمن معانی باشند که موجب تجسیم در خدای متعال بوده یا مخالف با شأن مخاطب آیات باشند با کمک قرینه ویژگیهای متکلم یا مخاطب آیات ،ظهور آیه در آن معنا را بی اعتبار می داند. همانطور که گاهی با کمک معرفتهای بدیهی وبرهانهای آشکار به رد نظرات خلاف واقع دیگران می پردازد.ونیز از آیات وروایاتدر تبیین آیات مجمل بهره گرفته است.گرچه گاهی از ذکر منبع وسند روایات احتراز نموده است.فصل نهایی اختصاص به بررسی توجه به اقسام دلالتها ومعانی باطنی قرآن دارد،وبا توجه به احاطه علمی وی بر علوم پیش نیاز تفسیر ،گاه چندین دلالت را برای آیه بیان نموده است.وبا این که معتقد به وجود معانی باطنی در آیات قرآن است ولی در بیان این معانی بسیار احتیاط کرده استتا گرفتار تفسیر به رای نشود بطوریکه خود را ملتزم به پیروی از روایاتی نموده که یقین به صحت سند ومحتوای آنها داشته است.با تفحص در مطالب تفسیری مجمع البیان،معلوم گردید که غالب مطالب مطرح شده در چارچوب قواعد تفسیری بیان شده واز آنجا که به همه قواعد تفسیر کم وبیش توجه داشته است می توان آن را یک تفسیر اجتهادی جامع به شمار آورد.

مسئله وحی از جمله مسائل مهم در حوزه علوم قرآنی است. موضوعاتی چون نحوه ارتباط پیامبر? با خداوند، چگونگی تفهیم مفاهیم وحی از سوی خداوند به پیامبر?و نقش پیامبر? در این فرایند، از جمله موضوعات مطرح شده ذیل این مسئله است. مبحث نقش پیامبر? در وحی در سال های اخیر و با ورود نظریه های دین پژوهان غربی بر سر زبان ها افتاد. اعتقاد عموم مسلمانان در این زمینه به نقش قابلی و پذیرندگی پیامبر? خلاصه می شود؛ اما در این زمینه نظریه هایی نیز وجود دارد که با الهام از علوم جدید و یا نظری? تجرب? دینی در غرب، پیامبر? را فاعل و آفرینند? قرآن می دانند. این تحلیل ها از وحی در بین روشنفکران مسلمان نیز طرفدارانی پیدا کرده است که باعث رواج برخی شبهات و مستند کردن آنها به دیدگاه عرفا و فلاسفه اسلامی شده است. تبیین صحیح دیدگاه اندیشمندان مسلمان و نقد و بررسی شبهات در این زمینه لازم است. در این پژوهش که در سه فصل به سامان رسیده است، پس از بیان کلیات و مفهوم شناسی در فصل نخست، در فصل دوم به نقش قابلی پیامبر? در وحی پرداخته و با استفاده از آیات و روایات به این نتیجه رسیدیم که پیامبر? به واسطه فضل الهی و وجود شاخصه هایی برتر، شایست? دریافت وحی الهی شد. آن حضرت در متن وحیانی قرآن هیچ دخل و تصرفی ننموده است. در ادامه این فصل دیدگاه عرفا و فلاسفه را با این نظر مطابقت داده ایم. در فصل سوم به نقش فاعلی پیامبر? در وحی براساس برخی دیدگاه ها موجود در این زمینه پرداخته شده است. با بررسی این دیدگاه ها مشاهده می کنیم که ادعاهای مطرح شده با صریح آیات و روایات در تضاد است و همچنین برخی اصول عقلی در حوز? نبوت را زیر سوال می برد.

از شمار مسائل مورد تحقیق عصمت پیامبر اکرم 7 و پاسخ به شبهات آن است. این مقاله در پی پاسخ به شبهاتی است که در باب عصمت حضرت با برداشت ظاهری و سطحی از آیات مطرح می شود. مطالب پایان نامه در پنج فصل تدوین شده است: فصل اول عصمت از ریشه عصم و در لغت به معنای منع و حفظ است و در اصطلاح حقیقت و بینشی است که دارنده آن را از ارتکاب به معصیت باز می دارد. قرآن کریم در 20 مورد از عصمت پیامبر اکرم 7 سخن گفته است. این آیات در سه دسته عصمت در امر وحی، عصمت در قول، فعل و تقریر و عصمت از سهو و نسیان و خطا دسته بندی می شود. پاره ای از آیات نیز در ظاهر موهم عدم عصمت پیامبر 7 هستند که دست آویزی برای منکران و دشمنان اسلام شده اند. با تدبر، تأمل و تحقیق دقیق در برخی کلمات کلیدی آیات و همچنین استفاده از وحدت سیاق بین آنها روشن می شود، آنچه که در نگاه اولیه به ظاهر آیات متبادر می شود، معنا و مفهوم اصلی و حقیقی این آیات نیست. وقتی که برای شیطان هیچ تسلطی نسبت به شخصیت پیامبر اکرم 7 وجود ندارد، چگونه می تواند در آرزوی قلبی ایشان القاء کند؟ جز اینکه بگوییم شیطان تنها مردم را وسوسه می کند تا در برابر اهداف پیامبر 7 ـ که گسترش دین و ایمان آوردن مردم است ـ بایستند. آنچه که پیامبر 7 بر خود تحریم کرد جنبه شخصی داشت و حرمت آن را تشریع نکرد تا ملاک عمل مسلمانان قرار گیرد. بین گناه و فتح هم هیچ رابطه ای وجود ندارد، مگر آنکه منظور از گناهان پیامبر 7 را، آن بدانیم که قریش وی را به جهت کشتن سران آنها دارای جرم های سنگین می دانستند و در پی از بین بردن حضرت بودند، با فتح مکه آنها مسلمان و یا تسلیم شدند و این زمینه از بین رفت. وجود مبارک پیامبر اکرم 7 عاری از هر گونه نفوذ شیطانی بوده است و هرگز ایشان دچار فراموشی نشده است، تا دسیسه ای برای معاندان و منکران باشد. هر چند قرآن به صورت قضیه شرطیه بیان کرده است که اگر خدا بخواهد می تواند وی را دچار فراموشی سازد ولی این هیچ دلیلی بر اینکه در عالم واقع هم اتفاق افتاده باشد نیست. پیامبری که نماز را نور چشم خود می داند و در نماز تمام حالات و رفتار و حواسش به نماز ایستاده است، این تهمت نارواست که گفته شود نماز چهار رکعتی را در رکعت دوم سلام داده است. نمی توان جهل و جهالت را ( العیاذ بالله) به ایشان نسبت داد؛ زیرا حضرت عقل کامل هستند و آنجا که عقل باشد جهل راهی ندارد.

چکیده انسان موجودی است که از انس با امور ملایم با طبعش، آرامش می یابد. با گسترش زندگی ماشینی و مدرن، انسان امروزی بیش از هر دوره نیازمند به آرامش است. یکی از اموری که انس با آن می-تواند آرامش را برای انسان به ارمغان بیاورد، انس با قرآن، این کلام خالق هستی و انسان می باشد. مراد از انس با قرآن کریم، ارتباط نزدیک با این کتاب الهی است. انس با قرآن، مراتب گوناگونی دارد که هر کدام، اثر و یا آثار ویژه ای را در پی خواهد داشت. پژوهش حاضر در پی یافتن پاسخ مناسب برای این پرسش است که مراتب انس با قرآن و آثار هر یک چیست؟ در بررسی مسئله، آشکار شد که مراتب انس با قرآن، عبارتند از: مسّ کردن قرآن، نگاه به قرآن، نگهداری قرآن، نوشتن قرآن، تعلیم و تعلّم قرآن، خواندن قرآن، شنیدن قرآن، حفظ قرآن، فهم و اندیشه در قرآن و عمل به قرآن انس با قرآن، آثار مثبت فراوانی را در حیات دنیوی و اخروی بر جای می گذارد. افزون بر آرامش روحی و معنوی، آثار متعدّد دیگری نیز دارد که در این مجموعه به موارد زیادی از آنها اشاره می-شود. انس با قرآن به عنوان موثّرترین عامل در بهره مندی از نعمت و رحمت الهی به شمار می آید؛ زیرا کمال کامیابی از زندگی دنیایی و آخرتی در سایه ی انس با این کتاب مقدّس حاصل می گردد.

در قرآن مجید، آیاتی وجود دارد که در عظمت و شأن اهل بیت? نازل شده است و یکی از مباحث مهم در تفاسیر شیعه و اهل سنت توجه به آیاتی است که راجع به فضایل این بزرگواران است. در این پژوهش دیدگاه ابواسحاق ثعلبی(م427ق) در مورد آیات نازله در شأن اهل بیت? مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول مربوط به «کلیات تحقیق» و «مفهوم شناسی اهل بیت» است. فریقین در این که منظور از اهل بیت رسول خدا? چه کسانی هستند دچار اختلاف شده اند؛ شیعه معتقد است که اهل بیت رسول خدا? دوازده امام معصوم و حضرت زهرا سلام الله علیها است؛ ولی اهل سنت مصادیق فراوانی از جمله همسران رسول خدا?، بنی هاشم، اهل مسجد و... را ذکر نموده اند. در فصل دوم زیست نامه مولف و تفسیر ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. ابواسحاق ثعلبی نیشابوری مفسر شافعی مذهب قرن پنجم از برجستگان در تفسیر، حدیث و ادب است. ایشان نزد اساتید بزرگی به فراگرفتن علم پرداخته است. ثعلبی دارای تألیفات متعددی است اما بیشترین شهرت وی مربوط به تفسیر ایشان است که در دوره های بعد، افراد بسیاری از این تفسیر تأثیر پذیرفتند. در فصل سوم به آیات امامت و ولایت از دیدگاه ثعلبی پرداخته شده است. ابو اسحاق ثعلبی در مورد آیات امامت و ولایت به سه روش عمل می نماید: در برخی از موارد آیه را در مورد امام? می داند و به دفاع از آن می پردازد. در موارد دیگری آیه را در مورد امام علی? می داند ولی مصادیق دیگری نیز همراه آن نقل می کند. سوم بدون این که بیان کند آیه در مورد امام علی? است، از آن عبور می کند. فصل چهارم مربوط به فضایل اهل بیت? در تفسیر ثعلبی است. ثعلبی در مورد آیات فضایل اهل بیت? و آیات فضایل امام علی? به همان شیوه پیش عمل نموده است؛ در مواردی آیه را در مورد اهل بیت? و امام علی? می داند و با ذکر روایات و اشعار آنها را تأیید و به دفاع می پردازد. در موارد دیگری علاوه بر نقل فضایل اهل بیت?، مصادیق دیگری نیز در ذیل آیات مربوطه بیان می کند.