چکیده به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش خشکی و کود فسفر بر خصوصیات کمی و کیفی ریحان با نام علمی (ocimum basilicum l)، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل در سال 1388 به اجرا در آمد. فاکتورهای مورد آزمایش شامل تنش خشکی در 3 سطح (100، 80 و 60 درصد ظرفیت مزرعه) و کود فسفر در 3 سطح (0، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار ) بود. نتایج نشان داد که، ارتفاع، قطر ساقه، رطوبت نسبی برگ، وزن تر، کل وزن خشک، عملکرد اسانس، فلورسانس کلروفیل و مقادیرکلروفیل a و b با افزایش شدت تنش کاهش یافتند در حالی که صفاتی همانند پرولین، کربوهیدرات، درصد نیتروژن، درصد پروتئین و طول ریشه با افزایش شدت تنش افزایش یافتند. در نسبت وزن خشک ساقه به ریشه اثر تنش خشکی و کود فسفر در سطح 01/0p< معنی دار بودند و نسبت وزن خشک ساقه به ریشه با کاهش آبیاری از 37/1 به 73/0 گرم رسید. اثر تنش خشکی در سطح 01/0p< و اثر متقابل تنش خشکی در کود فسفر در سطح 05/0p< تأثیر معنی داری بر رطوبت نسبی برگ داشتند. درصد پروتئین اندام هوایی به طور معنی داری تحت تأثیر تیمارهای آبیاری و کود فسفر قرار گرفت. با افزایش شدت تنش خشکی در صد پروتئین افزایش یافت و مقدار آن برای تیمار عدم تنش خشکی، تنش ملایم و شدید به ترتیب برابر 15/1، 95/1 و 38/2 در صد بود. تنش خشکی در سطح 01/0p< تأثیر معنی داری بر فلورسانس کلروفیل داشت. به طوریکه در سطح شاهد، 80 و 60 در صد مزرعه به ترتیب مقادیر فلورسانس کلروفیل برابر با 85/0، 749/0 و 649/0 بود. میزان کلروفیل (توسط دستگاه کلروفیل سنج) در دو مرحله 15 و 30 روز بعد از اعمال تیمار تنش بر روی گیاه ریحان نشان داد که کمترین مقدار کلروفیل در شرایط تنش شدید (60 درصد ظرفیت مزرعه) در 30 روز بعد از تنش بدست آمد که این مقدار برابر 17/6 بود. کلمات کلیدی تنش خشکی، کود فسفر، ریحان، کمی، کیفی