یکی از مهم ترین مشکلات ، در جوامع امروزی، مسأله تجمل گرایی است. تجمل به معنای آراستگی ظاهر و تجمل گرایی به معنای افراط و و زیاده روی در آراستگی است. تجمل‏گرایی در دیدگاه عرف، به معنای روی‏آوری بیش از حد به مادیات و گردآوری اشیا و لوازم غیرضروری و دل‏بستن به آنهاست، به گونه‏ای که این عمل، به یک هدف برای انسان‏ها تبدیل شود. این نوع تجمل‏گرایی نه تنها سفارش نشده، بلکه به دلیل پی‏آمدهای ناخوشایند آن، نکوهش نیز شده است. البته زیبایی های مصنوعی وتجمل وخود آرایی مورد عنایت مخصوص قرآن کریم وروایات مذهبی است اما توجه بیش از اندازه به این امر ممکن است باعث پیدایش عادات ناپسندی هم چون،غرور،غفلت از یاد خدا ،خود پسندی ، خود نمایی شود . وانسان با پرداختن به این مسائل راه سعادت وتکامل را که هدف نهایی از خلقتش می باشد از بین می برد . از این رو در جهت کمرنگ کردن این مسأله باید مقدماتی از قبیل عوامل تجمل گرایی، آثار فردی و اجتماعی تجمل گرایی،راهکار های جلوگیری از آن را باید شناخت و آن ها را درمان کرد.

موضوع این نوشتار، امامت (به مثابه مدیریت) در میراث امام علی ? است و هدف از آن نگرش به مدیریت آن حضرت در دوران حاکمیت، و استخراج اصول آن در استقرار نظام های حکومتی می-باشد، که نتایج زیر را در پی دارد: مدیریت امیرمومنان ? در نظام اداری، نگرشی شگرف به شایسته سالاری را ترسیم می کند که در جهت تحقق حق محوری، قانون مداری و عدالت گستری برنامه ریزی شده است. کنترل و نظارت در این سازمان با مدیریتی دقیق و مدبرانه صورت گرفته، عملکرد کارگزاران با ایجاد جوّ خود کنترلی، از طریق نظارت همگانی و نیز نظارت پنهان مورد ارزیابی مداوم بوده است. نظام اجتماعی، مبتنی بر عدالت اجتماعی، یکسان نگری به همه اقشار در برابر قانون و برخورداری همگان از حقوق اجتماعی، طراحی گردیده و اگر چه آزادی های فردی، عقیدتی، بیان و سیاسی، مورد اعتقاد و التزام عملی است، اما پای بند قوانین شرعی بوده، به طوری که تا زمانی که با امنیت ملّی در زمینه اعتقادی، سیاسی و اجتماعی منافاتی نداشتند، و نیز انتقاد تخریبی نسبت به کارگزاران را به دنبال نمی آوردند، امیرمومنان ? مقابله عملی با آن را جایز نمی دانست. در نظام اقتصادی، عدالت اقتصادی، بازگرداندن دارایی های حاتم بخشی شده به بیت المال، حفظ توازن اقتصادی، تلاش در جهت عمران و آبادانی و جلوگیری از پیدایش ثروت های نامشروع کارگزاران حکومتی، اصول مورد اهتمام امیرمومنان ? بوده است. اهداف اصلی در نظام تربیتی حکومت علوی، نهادینه کردن فرهنگ دینی و جلوگیری از بدعت گذاری و تحریف در سنت و دین بوده است که با توجه به چهار شاخصه زمان شناسی، مخاطب شناسی، نیاز شناسی و زبان شناسی محقق گردیده است. در حکومت علوی، قضاوت یکی از ارکان اصلی حکومت به شمار رفته و مورد توجه ویژه امیرمومنان ? بوده است. اهداف پیش بینی شده در این نظام، گسترش عدالت و انصاف در بین همه اقشار جامعه، تنظیم شعائر الهی و اجرای حدود و احیای حق و ابطال باطل، بوده است. تحقق امنیت داخلی در حکومت علوی، مرهون استقرار نظام های اداری، تربیتی، اجتماعی، اقتصادی و قضایی است. اگر چه اهتمام امیرمومنان ? بر عدم جهاد ابتدایی بوده، اما با تشکیل سپاه امنیتی و سازمان اطلاعات و جاسوسی نسبت به بیگانگان، در جهت تأمین امنیت خارجی می کوشید.

پژوهش پیش رو تحلیل نظریه ی قرآنی دولت دینی به ویژه در مبانی نظری و ارزشی به مدد تعالیم دعای ندبه است، یک جریان شناختی است از مبانی هستی شناختی تا نیل به تصویری از اصل ولایت و در رأس آن امامت علوی و معرفی آن به عنوان الگوی مناسب زندگی که اندیشه مهدویت به مثابه ی نماد برجسته ی اندیشه امامت و ایده ی مدیریت آینده و زمره حصول آموزه های دین اسلام و تشیع آل-البیت در نقطه کانونی آن قرار می گیرد و پژوهش در باب آن به مثابه ی اصل امامت یک ضرورت روشن و بدیهی دارد. آنچه که در پرداختن الگوی مطلوب دولت دینی به ما کمک می کند حیاتی جهت دار، مبتنی بر رویکرد به امامت علوی است. تحقیق و کنکاش در این مبحث ما را به نتایج راهبردی درباره الگوی مدیریت آینده و تغییر و تحول به سمت رشد و توسعه رهنمون می سازد. با توجه به این اندیشه در اسلام و به تبع آن در اندیشه ی شیعه، منشأ تمامی قدرت ها خداست، حکومت و اقتدار پیامبر تابع و جلوه ای است از قدرت خدا که به جانشینان ایشان منتقل گردید. بر این اساس دولت خاستگاهی دارد و نظریه امامت علوی در درون خاستگاه الهی جای می گیرد. طبق این نظر دولت آفریده ی خداوند است و هم اوست که دولت را مقدر و مستقر کرده است، دولت از نظر دین مبین اسلام و نظریه ی شیعه در شکل خلافت به عنوان نهادی سیاسی ـ اجتماعی پایه ی قرآنی دارد، در این میان که دعای ندبه در واقع مجموعه ای است قابل توجه از فضایل اهل بیت عصمت و طهارت، و با توجه به مضامین اعتقادی بلند این دعا که می توان به جرأت آن را منشور شیعه دانست، به تبع دین و وحی خاستگاه پرداختن به این نظریه است. طلیعه ی کلام ارائه ی نقشه ی پژوهش، به همراه بررسی سند این دعای شریف است که در دستور کار قرار گرفته است، در بخش دوم مخاطب شاهد چشم اندازی است تحلیلی از شروحی که تاکنون بر دعای ندبه نوشته شده است، ساختار تحلیلی نظریه دولت دینی با توجه به تفسیر موضوعی دعای ندبه حسن ختامی است برای این اندک کلام، به این امید که بتواند اندک جرعه ای از چشمه ی گوارا و بی کران اهل بیت عصمت و طهارت را به وی بنوشاند. واژگان کلیدی: دولت، دین، دعا، ندبه، امامت، رشد، دولت مهدوی

خودکنترلی نگه داشتن خویشتن از آلودگی هاست و سبب آن درونی است. انسان در پرتو این ویژگی قادر خواهد بود از افتادن در وادی خطا، اشتباه، گناه و نیز وقوع جرم بر حذر بوده و به مقصد کمال نزدیک تر شود. اهمیت خودکنترلی در انسان به اندازه ای حائز اهمیت است که نه تنها در تعلیمات و دستورالعمل های دینی مورد تأکید قرار گرفته و در نوع انسان مزیت شمرده شده که در علوم مختلف مورد بررسی قرار گرفته و نظر صاحب نظران را به خود جلب کرده است؛ از جمله این علوم روان شناسی، جامعه شناسی و مدیریت می باشد. اگر چه در قرآن کریم واژه صریحی دلالت بر خودکنترلی ندارد امّا آیاتی که در خصوص قلب و نفس تبیین شده اند در سیاق خود بر این امر دلالت دارند که در این رساله مورد بررسی واقع شده اند. از منظر قرآن کریم برخی عوامل موجبات تقویت این خصیصه را در انسان فراهم آورده و دسته ای دیگر از بروز این صفت عالی در انسان ممانعت به عمل می آورند. از مهم ترین عوامل تقویت خودکنترلی ایمان، توکل، نماز و روزه می باشد و از سوی دیگر پیروی از هوای نفس، غفلت از خود، زینت دنیا و وسوسه ی شیطان از مهم ترین موانع این صفت به شمار می-روند. نتیجه خودکنترلی در انسان موجب ایجاد و بروز صفات زیبایی چون صبر، هدایت، اخلاص و اطاعت است که سعادت دنیا و آخرت انسان را تضمین می کند. هدف از نگارش این رساله، ارائه ی یک الگویی برای انسان سالم است و در پرتو این امر و برای رسیدن به این هدف اصلی، ثمرات دیگری را نیز در بر خواهد داشت. این اثر به بررسی آیات قرآن و بیان نظر مفسران در این خصوص پرداخته و اگر چه به دلیل جامع بودن تفسیر المیزان أثر جاویدان علامه طباطبایی بیشتر این امور از منظر این مفسر عالی مقام مورد تأکید و پیگیری قرار گرفته است و نیز به روش کتاب خانه ای گردآوری شده و بیانی توصیفی- تحلیلی دارد. کلمات کلیدی: خودکنترلی، عوامل تقویت خودکنترلی، موانع خودکنترلی، نفس، قرآن کریم.

دیدگاه امام خمینی به عنوان بزرگ مصلح قرن حاضر مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است امنیت و آزادی دو مقوله ای است که در نظر حضرت امام از زوایای مختلف مورد توجه و تأکید قرار گرفته است و امنیت در دیدگاه ایشان از لحاظ سطح به امنیت فردی، گروهی و ابعاد متنوعی همچون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و قضایی را شامل می گردد در فرمایش امام برای تأمین امنیت فردی مأموران قضایی، امنیتی و اطلاعاتی از تفتیش منازل مردم منع شده اند همچنین امام خمینی دولت را از روی آوردن به افراط و تفریط در انجام وظایفش برحذر داشته است امنیت اجتماعی حالت فراغت همگانی از تهدیدی است که کردار غیرقانونی دولت یا دستگاهی، یا فردی یا گروهی در تمام یا بخشی از جامعه پدید می آورد امنیت اجتماعی با توجه به رعایت عدالت که در آن حقوق انسان ها از هر نوع تجاوز و تعرض مصون باشد از آرمان های اصیل بشری و ارجمند در قرآن است همچنین از مجموع فرمایشات حضرت امام اقسام آزادی عبارت است از: آزادی اجتماعی، آزادی عقیده، آزادی سیاسی و آزادی بیان از منظر حضرت امام همه اقشار مردم از حق آزادی برخوردارند حتی در اندیشه ایشان اقلیت های مذهبی باید همانند سایر افراد از حقوق و احترام کامل برخوردار گردند.

موضوع این رساله مقایسه آموزه های اخلاقی قرآن و عهدین در حوزه معاشرت اجتماعی با تأکید بر عفو و عدالت است که در جهت تبیین جایگاه واقعی تعالیم قرآنی در بهبود روابط جمعی و تأثیر بیشتر آن در این خصوص نسبت به کتاب مقدس به بیان دو آموزه ی مهم اخلاقی در این دو کتاب با دید تحلیلی و تطبیقی می پردازد چون کمتر اثری را در این زمینه می توان یافت که به صورت تطبیقی و به طرز جامع به مقایسه موضوعات اخلاق اجتماعی پرداخته باشد. از طرفی هم چون همه خواهان نیک بختی و سعادتند و برای رسیدن به این هدف راهی جز کسب فضایل و دوری از رذایل اخلاقی وجود ندارد، لذا در این رساله بعد از شناخت ماهیت اخلاق، تنها دو آموزه اخلاقی عفو و عدالت که در روابط اجتماعی نقش بسزایی دارند مورد بررسی قرار گرفته و جایگاه آن دو در قرآن با کتاب مقدس مقایسه شده است و از مجموع آن ها می توان چنین دریافت که عفو و گذشت از جمله اصول اخلاقی پذیرفته شده در تمام ادیان الهی است تا آنجا که اناجیل از میان ارزش های اخلاقی، بیشترین تأکید را بر عفو و گذشت دارند و به صورت مبالغه آمیزی از ایستادگی در برابر ظلم و مقابله به مثل پرهیز می دهند. لذا همه ادیان این حقیقت را پذیرفته اند که عفو و اغماض خوب است ولی درباره ی موارد و مقدار مطلوب آن با هم اختلاف نظر دارند. کتاب مقدس با تمام تأکیدی که بر عفو دارد، هیچ گونه توضیح روشنی در مورد آن نمی دهد و این رهنمود اخلاقی هم چون سایر رهنمودها با نوعی ابهام همراه است. اما نظام اسلام در کنار همه توصیه هایش بیان داشته که در کجا عفو لازم است و در کجا باید احقاق حق نمود. دررابطه با عدالت هم هیچ فرقی در میان ادیان الهی وجود ندارد و عهدین نیز همانند قرآن تأمین عدالت را به عنوان نیاز مشروع تمام انسان ها مطرح کرده و بر لزوم آن تأکید نموده است اما نه به گستردگی و شفافیت تعالیم قرآنی. در نتیجه می توان گفت با وجود آموزه های اخلاقی زیاد درکتاب مقدس که به یقین ریشه الهی دارند، غالب این آموزه ها ناظر به روابط اجتماعی بوده و از شفافیت اخلاقی قرآن برخوردار نیستند و راه افراط و تفریط را رفته اند، علاوه بر این تحریفات واقع در آن موجب خلط موضوعات ارزشی و ضد ارزشی شده، ولی تعالیم قرآنی از توسعه، اکمال و ضابطه مندی و ظرفیت عظیمی برخوردار است که جنبه های گوناگون حیات انسانی را در بر گرفته و مسیر میانه روی و اعتدال را نشان می دهد و انسان در سایه آن می تواند به سعادت دنیا و آخرت برسد. کلمات کلیدی: عفو، عدالت، اخلاق، آموزه، اجتماع، معاشرت.

مدیریت به عنوان قلب هر سازمان، عنصر تعیین کننده ایدئولوژی و خط مشی حاکم بر سازمان است. تأثیر مدیریت در رشد یا سقوط جوامع، اصلی انکارناپذیر است که یکی از پیچیده ترین روابط انسانی در جوامع بشری می باشد. برای موفقیت در سازمان، احراز شرایط و ویژگی هایی در شخص مدیر ضروری است. قرآن کریم به عنوان برنامه جامعی برای زندگی انسان به این مهم اشاره نموده است. از جمله در سوره یوسف، مدیر واجد شرایط را از نظر اخلاقی، علمی و تخصصی با دو شرط حفیظ (امانت داری) و علیم (دانش) معرفی می کند. حضرت یوسف یکی از انبیاء بزرگ الهی است که می تواند از جهات مختلف برای حاکمان دینی الگوی علمی و عملی مناسبی باشد. از نظر مدیریتی، ایشان در دو نظام فرهنگی-تربیتی و نیز اقتصادی مدیریت جامعی را که بر پایه ی پیش بینی و تصمیم گیری صحیح، برنامه ریزی دقیق، هدایت و رهبری آگاهانه و نظارت مستقیم بر امور دینی و حکومتی است، ارائه داده اند. آن حضرت متخلق به صفات ارزشمندی هم چون عفت، گذشت، صبر، سعه صدر، حسن خلق و تقوا بوده است، که با محبوبیت اخلاقی و تربیت دینی موجبات هدایت پادشاه و مردم مصر را فراهم آورد و به این ترتیب مدیریتی فرهنگی-تربیتی جامعی را رقم زد. هم چنین آن حضرت در زمان بحران جامعه مصر، طرح جهاد اقتصادی ریخت و با برنامه ریزی اقتصادی دقیق، به سازماندهی امور به منظور تأمین منابع اقتصادی در شرایط سخت و خشک سالی اقدام نمود و امنیت غذایی، رشد و شکوفایی را برای مردم مصر به ارمغان آورد. بر این اساس علم، تدبیر و سیاست حضرت یوسف در نجات مردم مصر از قحطی و خشک سالی و مشکلات اقتصادی ناشی از آن، از جمله ویژگی های مدیر موفق بوده، که با توجه به تبیین قرآن کریم، در گزینش حاکم جامعه و مدیر اصلح باید مورد توجه قرار گیرد.

اسلام با اصالت دادن به اقتصاد مهم ترین روش ها و عناصر دستیابی به مشکلات اقتصادی را در آموزه هایش مطرح ساخته است. بنابراین، آن زمانی که توجه دادن به دستورات دینی در برنامه ریزی های اقتصادی و نهادینه نمودن آن قوانین در فرهنگ عموم به عمل بنشیند، به یقین تمدن سترگ اسلامی احیاء می شود و امنیت در جامعه انسانی شکوفا می شود. لذا، آموزه های دینی مبتنی بر دو اصل، قرآن و راه کارهای اقتصادی امیرمومنان? در نهج البلاغه، که برگرفته از دستورات الهی می باشد، بیانگر این مطلب است، که عامل اصلی امنیت اقتصادی در جامعه اسلامی، در گرو پای بندی به یک نظام مالی متعادل و اجرای عدل و قسط می باشد. تحقق این امر با اجرای صحیح سازوکارهای اقتصادی در زمینه برقراری توازن اقتصادی، تکافل اجتماعی، کنترل بازار، هدایت کارگزاران، ارائه الگوی صحیح مصرف و گردش متعادل اموال و دارایی ها در جهت یکسان سازی سطح زندگی افراد جامعه، به ثمر می نشیند.

یکی از وجوه اعجاز قرآن کریم، پیوستگی محتوایی آن در هر سوره است؛ که با نام وحدت موضوعی شناخته می شود. براساس نظریه وحدت موضوعی سور آیات یک سوره با وجود پراکندگی در نزول اما به سوی یک غرض حرکت می کنند. این ویژگی قرآن یعنی ساختاری بودن سور قرآن کریم در قرون اخیر مورد توجه خاص برخی مفسران وقرآن پژوهان قرار گرفته، و ایشان تلاش خود را برای به وصول غرض سور به کار گرفته اند. در نظریه ساختاری بودن قرآن کریم توجه به تناسب و سیاق آیات، اساس آن را شکل می دهد، در سایه تناسب و سیاق آیات ارتباطات موجود بین آیات سوره شناسایی می گردد و غرض سوره کشف می شود. برای وصول به غرض سوره مبارکه غافر در سایه سیاق، آیات آن در سه فصل پیگیری می شود ، فصل اول در مورد مباحثی از قبیل: نهی کافران از مجادله با آیات الهی، تشویق مومنان به مقاومت در برابر مجادله کنندگان، حمایت پروردگار از رسولان و تشویق ایشان به صبر و توکل مطرح می گردد. در دومین فصل ، دعوت به پرستش خالصانه پروردگار و استکبار به عنوان علت اصلی مجادله کافران در آیات الهی مطرح می شود، فصل سوم به تهدید و انذار مجادله کنندگان مشرکی که به قدرت و ثروت و علم خود مغرور شده می پردازد و این ابزار های آن ها را در دفع عذاب الهی بی ثمر می داند. در نهایت با توجه به ساختار سوره و توجه به سیاق آیات" مقابله با پدیده شوم مجادله با آیات الهی" به عنوان غرض کلی سوره بیان می گردد.

رسیدن به حاکمیت جامع، از آمال انسان مادی به شمار رفته، درتاریخ بشر امیدوار کننده بوده و انگیزه تلاش برای رسیدن به آن مورد اهتمام هر مکتبی است. یافتن حکومت الگو، یگانه بخشی فعالیت ها و برنامه های پراکنده، در راستای رشد و تعالی و جلوگیری از انحراف برنامه ها را در پی داشته، معیاری برای سنجش میزان موفقیت است تا حاکمان اسلامی با بررسی فرود و فراز آن، دچار غرور ناشی از پیشرفت اندک نشده و نیز در شرایط بحرانی، یأس ناشی از شکست، گریبانگیر آنان نگردد. رسیدن به حکومتی که همه اهداف، آرمان ها و ارکانش برمحور اسلام باشد، کمی دور از دسترس انسان های معمولی است اما تلاش برای هر چه نزدیک تر شدن به آن براساس مدل حقیقی امکان پذیر است. در این جهت توجه به این نکته ضروری است که الگو باید در موقعیت خود از هر حیث کامل و بی نظیر بوده، تا شایستگی اسوه بودن را دارا باشد و در بررسی مدل حکومتی، رهبری ویژگی لازم را داراست که متفاوت از حاکمان خودکامه و سودجو بوده و ارکان مدیریتش بر اساس معرفت، علم و تدبیر بنیان نهاده شده باشد، به طور قطع شیوه حکومتی این چنین زمامداری، الگو و اسوه همه حاکمان دینی خواهد بود. در دین اسلام بهترین الگو مطابق با آموزه های قرآنی پیامبر اکرم می باشد که علاوه بر برخورداری از علم لدنی با پشتوانه وحی و امداد خداوند به تدبیر امور پرداخته و بهترین راه حل در برابر وقایع اجتماعی آن روز را ارائه نمودند. ایشان در مکه به پیامبری مبعوث شدند و پایگاه اجتماعی خود را در مکّه قرار دادند اما در مدینه تشکیل حکومت دادند حکومتی که نمود کامل یک حکومت دینی با ویژگی های خاص بود و سرآغاز فصل نوینی در تاریخ اسلام و سرچشمه برکات فراوانی در طول تاریخ گشت. موضوع این پژوهش «بازشناسی مسائل اجتماعی عصرپیامبر? و راه حل های آنها بر اساس آیات نازله و منابع سیره از سال سوم تا ششم هجرت» می باشد. پیامبر اکرم دراین دوره با مسائل اجتماعی مختلفی از جمله توطئه و پیمان شکنی یهودیان بنی نضیر، غزوه احزاب که سخت ترین شرایط برای آن حضرت و یارانش به شمار می رود، خیانت و پیمان شکنی گروهی دیگر از یهودیان به نام بنی قریظه که در قالب دشمنان داخلی درصدد ضربه زدن به اسلام برآمدند و نفاق و دورویی منافقان که با ایجاد تفرقه و فتنه انگیزی قصد تشتت و دودستگی در میان مسلمانان را داشتند و همچنین صلح حدیبیه که نقطه عطفی درتاریخ اسلام به شمار می رود رو به رو گردیدند که در برابر همه این مسائل با تکیه بر منبع وحی و استناد به آیات قرآنی با اقدامات مناسب از جمله حکمت و درایت در تصمیم گیری، به کار گرفتن تاکتیک های جدید، مشاوره، گزینش سپاهیان شجاع، بکارگیری اصل غافلگیری، بیعت و خویشتن داری و ... در کنار امدادهای الهی به ارائه راه حل های عملی پرداخت و در این راستا مسلمانان را به حق و حقیت رهنمون ساخت.

چکیده اسرائیلیات جمع اسرائیلیه و منسوب به اسرائیل یعنی یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم? است. وی پدر اسباط دوازده گانه بود، به همین دلیل فرزندان یعقوب? را بنی اسرائیل می نامند. اسرائیلیات در اصطلاح عبارت است از داستان یا حادثه ای که از منبع اسرائیلی روایت شود، این منبع اسرائیلی می تواند یهودی، نصرانی یا غیر این دو باشد و تنها از باب تغلیب اسرائیلیات نام گرفته است. اسرائیلیات در تفسیر و حدیث و تاریخ اسلامی رسوخ کرده است. تفاسیر باید یاری گر انسان در جهت فهم صحیح آیات الهی باشد، اما در پاره ای از تفاسیر فریقین وجود روایات اسرائیلی مانع از این هدف می شود. بنا بر این ضرورت ایجاب می کند به پالایش تفاسیر از روایات اسرائیلی پرداخته شود و روایات اسرائیلی از روایات صحیح تفکیک شود. تفاسیر مختلف نسبت به نقل روایات اسرائیلی رویکرد های متفاوت داشته اند. برخی از آن ها تنها به نقل اکتفا کردند. برخی دیگر به دلیل جرح و تعدیل، به نقل اسرائیلیات پرداختند. بعضی گزینشی اسرائیلیات را نقد کردند و بعضی ها نیز به روایات اسرائیلی بهایی نداده و آن ها را نقل نکردند. یکی از موضوعاتی که مورد هجمه اسرائیلیات واقع شده است، قصص انبیاء? می باشد، که این رساله به بررسی اسرائیلیات داستان حضرت نوح? پرداخته است. حضرت نوح? اولین پیامبر اولو العزم می باشد که در طی عمر طولانی خود، در راه تبلیغ دین الهی مجاهدت ها و سختی های زیادی را متحمل شد. سرانجام قوم نافرمان او، عذاب الهی بود. در رابطه با این عذاب که طوفان بزرگ نوح بود و نیز کشتی سازی حضرت، حیوانات کشتی و فرزندان نوح? روایات اسرائیلی نقل شده است. در این رساله علاوه بر استخراج اسرائیلیات از تفاسیر فریقین، به نقد و بررسی آن ها از منظر مفسران و محققان پرداخته شده است. در بررسی های انجام شده می توان نتیجه گرفت که بیشتر روایات اسرائیلی از منابع یهود سرچشمه گرفته است. واژگان کلیدی: حضرت نوح?، اسرائیلیات، تفاسیر فریقین.

شناخت معنای واژه ها و مفردات از جمله مقدمات ضروری و مهم فهم هر متنی به ویژه فهم قرآن کریم و تفسیر آن است. از این رو واژه شناسی آیات از دیرباز مورد توجه مفسران و علمای علم لغت بوده است و به دلیل اهمیت و جایگاه معنای مفردات در فهم آیات آنان همواره در جهت واکاوی و فهم معنای واژگان اهتمام ورزیده اند. از سوی دیگر ائمه معصومین علیهم السلام به عنوان مفسران و معلمان کامل قرآن در بسیاری از موارد به توضیح و تبیین معنای واژگان و مفردات آیات قرآن پرداخته اند. در نتیجه روایات ائمه علیهم السلام می تواند منبعی برای درک معانی واژه های قرآن باشد و در صورتی که در فرآیند فهم و تفسیر قرآن به کلام ائمه علیهم السلام توجه کافی صورت نگیرد باعث فهم غیر صحیح احکام و معارف دینی می شود. در این رساله نگارنده به ارزیابی تطبیقی روایات معصومین علیهم السلام با اقوال لغویان در مورد مفردات سوره مائده پرداخته است و آن چه حاصل شد این است که میان معانی ای که لغویان برای مفردات این سوره بیان کرده اند با معانی ای که ائمه علیهم السلام مطرح کرده اند هم سویی و مطابقت وجود دارد. این تطابق در فهم هر چه بهتر معنا و تفسیر آیات، نقش داشته، و فاصله عصر حاضر تا عصر نزول را جبران می کند به طوری که می توان ادعا کرد، در همه اعصار فهم مراد الهی در پرتو عنایت به معنای واژگان امکان پذیر است و این است رمز و راز جاودانگی این کتاب الهی.

فهم هرکلامی در در جه اول منوط به فهم لغات و ترکیبات آن است و کلام خدای رحمان - که از طریق وحی بر محمد(ص) به ما رسیده - نیز از این قاعده مستثنا نیست. این موضوع درباره قرآن از جایگاه و الاتری برخورداراست؛ زیرا دانستن معانی مفردات قرآن کریم یکی از ابزارهای لازم برای دانستن معنای آیات وحی الهی است و آگاهی درست و دقیق از معانی الفاظ کلام حق، یکی از شروط لازم و ضروری برای مفسر قرآن کریم محسوب می شودکه در نتیجه آن می تواند از کج فهمی و بدفهمی مراد خدای تعالی در امان بماند. معصومین(ع) به عنوان کسانی که مبین و مفسر اصلی قرآن کریم و آشنا به لایه های در ونی آن اند، به تناسب موقعیت و شرایط فرهنگی و اجتماعی به تفسیرآیات پرداخته اند. دانشمندان نیز به دلیل درک معنای صحیح الفاظ قرآن از ابتدا قرن دوم هجری حرکت گسترده ای را در ریشه یابی واژگان قرآن آغاز کرده و علاوه بر این که در تفاسیر به آن پرداختند، کتاب های مستقلی نیز در این موضوع نگاشته اند. بنا بر این بر هر قرآن پژوهی لازم است که برای شناخت و فهم صحیح قرآن به ویژه در زمینه ی مفردات علاوه براستفاده از کتب لغوی، به روایات معصومین(ع) نیز مراجعه نماید. در این پژوهش کوشش شده است، ارزیابی تطبیقی بین آنچه معصومین(ع)در مورد مفردات سوره نساء بیان کرده اند و معنایی که لغویون از این واژه ها ارائه داده اند صورت گیرد. بررسی ها در این تحقیق نشان می دهد، توضیحات معصومین(ع) در تبیین مفردات قرآن کریم، در مواردی تنها ناظر به همان معنای لغوی و عرفی واژگان است و در مواردی به روش های گوناگون (تبیین اصطلاحات، بیان مصداق و...) صورت گرفته است.

در همه نظام ها و کشورها، بازرسی و نظارت بر عملکرد مدیران و کارکنان، رکنی مهم در مدیریت به شمار می آید. در این رساله با روش تفسیری و اسنادی (تحقیق کتاب خانه ای)، از چشم انداز معارف اسلامی به ادله، مبانی و انواع نظارت و نیز ویژگی های ناظران پرداخته ایم. در قرآن و روایات، دست مایه ها و رهنمودهای بسیاری درباره نظارت و ناظران وجود دارد. مطالعه روش مند و روزآمد این آموزه ها هم پایه با یافته های دانش های جدید، بستر بهره مندی بیشتر از آنها را فراهم می آورد و هدف این تحقیق است. این پژوهش به دامنه زمانی یا جغرافیایی خاصی محدود نیست و محور آن، آموزه های اسلامی است. با این حال، به دستاوردهای دانش هایی مانند مدیریت، حقوق و علوم سیاسی نیز اشاره هایی شده است؛ لذا منابع آن، افزون بر کتاب های تفسیری و روایی، آثار علوم انسانیِ امروزین را در بر می گیرد. با توجه اهمیت موضوع نظارت، گستره استفاده بالقوه از این پژوهش بسیار گسترده است، از جمله: بسترسازی برای سامان دهی نظارت در سازمان ها و نهادهای مختلف، بررسی تطبیقی معارف اسلامی در این عرصه با رهاوردهای دانش های جدید و نمایاندن ویژگی ها و امتیازات اسلام در مقایسه با دیگر نظام ها. آشکار است که نظارتِ درست بر عملکرد مدیران و دستگاه های اداری و اجرایی، در سلامت و صلابت سازمان ها و نهادها و حسن اجرای کارها نقشی مهم ایفا می کند و صاحبان منصب و قدرت را از بدرفتاری و سوء استفاده از موقعیتِ فراتر باز می دارد. در این میان، از یافته های این رساله بر می آید که نظام مدیریتی و معرفتی اسلام در کنار بهره گیری از اهرم های نظارتیِ بیرونی و مادی، از گونه ویژه ای از نظارتِ درونی و معنوی (نظارت فرابشری و الهی) برخوردار است که مایه برتری آن از دیگر نظام ها و شیوه های نظارتی به شمار می آید.

اهل بیت ?مفسران واقعی قرآن کریم می باشند که به مراد جدی خداوند در نزول آیات و بیان آن مطلعند، بسیاری از روایات تفسیری ذیل برخی از آیات سوره ی نور منطبق بر اهل بیت می باشند، بعضی از این روایات به معرفی اهل بیت پرداخته و برخی دیگر بیانگر مقام ولایت و امامت و هدایت گری ایشان می باشد. در این سوره در اثناء بیان موضوعات مختلف، مضامینی که در روایات تفسیری، پیامبر گرامی اسلام? و اهل بیت? مصادیق بارز آن به شمار رفته اند، ذکر گردیده است، در آیات10، 14، 20 ،21 به «فضل و رحمت» خداونـد اشاره شده و ذیـل آیـه ی دهم، چهار روایت که در آن ها پیامبر اکرم? و ائمه ی اطهار? و ولایت ایشان از مصادیق بارز «فضل و رحمت» شمرده شده ، نقل گردیده است. ذیل آیه ی 33 و 41 در مبحث شهادت و اقرار به ولایت دو روایت نقل شده است و ذیل آیه ی نور؛ سی و پنجمین آیه از سوره ی نور، تعداد چهارده روایت ذکر شده که در این روایات؛ «نور، مشکات، مصباح، زجاجه و کوکب درّی» بر پیامبر اکرم? ، اهل بیت ، ولایت و هدایت ایشان تطبیق داده شده است، در آیات 36 و 37؛ بیوت رفیع و مردانی که همواره به یاد خدا هستند؛ در ضمن پانزده روایت بر «رفعت و هدایت اهل بیت» منطبق گردیده است، هم چنین ذیل آیه ی 63، در رابطه با «تعظیم و تکریم اهل بیت» چهار روایت ذکر شده است و در خصوص «ولایت اذن» ذیل آیه ی 62، دو روایت و در رابطه با «ولایت قضا» در آیات 47 ـ52، چهار روایت ذکر شده است، هم چنین در خصوص تطبیق «ولایت خلافت و حکومت» با آیه ی 55، تعداد پانزده روایت و به طور کلی در مورد «اطاعت از مقام ولایت معصومین?» در آیات 52، 53 ،54، 56 و 3 ، ذیل آیات 53 و 54 جمعاً هفت روایت ذکر گردید. جمعاً در این پژوهش در رابطه با 17 آیـه ی منطبق بـر اهل بیت در سوره ی نـور تعداد 62 روایت تفسیری نقل گردیده است. شایـان ذکر است که تدبّر در این آیات و هم چنین روایات ذیل آن ها بیانگر این حقیقت است که داشتن جامعه ی آرمانی، قانون مند و امن، منوط بـه تبعیت از نور هدایت ائمه ی اطهار? و ولایت آن هدایت گران به حق می باشد، پژوهش پیش رو با اصل قرار دادن روایات تفسیری ذیل آیات برگزیده ی سوره ی نور، به بررسی آیات و روایات مزبور پرداخته -است. مستند پژوهش حاضر، مجموعه های روایات تفسیری؛ قمی، عیاشی، البرهان، نور الثقلین، الدر المنثور و کتب اربعه و جوامع روایی دیگر می باشند. کلیدواژه ها : تفسیر اثری، سوره ی نور، پیامبر اکرم، اهل بیت، ولایت، امامت.

شناخت واژه ها و فهم دقیق مفردات قرآن ازجمله مقدمات مهم، در فهم قرآن و تفسیر به شمار می آید و بدون اگاهی برآن، دسترسی بر محتوا و معانی آن ممکن نخواهد بود. نکته مهم در پی بردن به مفهوم واژه های قرآن لزوم بهره گیری از کلام ائمه ? در کنار نظرات لغویون است با ارزیابی نظرات لغویان با کلام ائمه ? چنین به دست می آید ؛لغویان در تبیین مفردات بیشتر به توضیح معنای لغوی و اصطلاحی واژه ، مصادیق معنایی متعدد ، اصل ، ریشه و مشتقات پرداخته اند و در روایات گاهی روایت به صراحت در مورد معنای یک واژه بحث نشده ولی می توان از دل روایت معنای واژه را بیرون کشید و پی به معنا برد ؛ در مواردی کتاب لغت و روایت با هم، هم پوشانی داشته و معنای لغوی واژگان را بیان کرده اند؛ اما در بیشتر موارد، معصومین? از این حد گذر کرده و به ذکر معنای تأویلی و باطنی واژگان، معرفی مصادیق عینی و خارجی آن ها، وجوه یک واژه پرداخته اند؛ گاهی نیز معنای لغوی و مصادیق واژه هر دو در روایات مختلف آمده است و در مواردی معصومین ?به دلایل متعدد از جمله اهمیت عبادی و شرعی یا ارزش ویژه آن در مورد آن واژه بحث کرده اند ، اما مسأله مهم عدم تباین بین ائمه?و لغویون در مورد مفردات قرآنی است ؛ چون لغویون به معنای لغوی واژه توجه دارند اما ائمه اطهار ?که علم جامع قرآن در انحصار و اختیار ایشان است به معنای باطنی و تأویلی قرآن پرداخته اند. بنابراین با بررسی اقوال لغویان در کنار روایات در مورد مفردات قرآنی ، کار برای پژوهندگان آسان شده و باعث درک صحیح مراد الهی و معارف دینی می شود و علاوه بر آن اگر به پژوهش در کلام معصوم ?در مورد واژگان قرآن بپردازیم در واقع به یک حوزه معرفتی محکمی در مورد مفردات قرآن دست می یابیم.

این تحقیق به بررسی راه های کسب مغفرت الهی و آثار و نتایج آن از دیدگاه قرآن و روایات پرداخته است و با تکیه بر منابع موجود شامل کتب لغوی، تفسیری، عرفانی، اخلاقی، تربیتی و روانشناسی تنظیم شده است. این تحقیق در چهار فصل گردآوری شده است. در فصل اول تحت عنوان کلیات به بیان مختصری از هدف و ضرورت و اهمیت آشنایی با معیارها و آثار مغفرت و سایر مباحث مربوط به آن می پردازیم سپس مفهوم مغفرت و رابطه آن با مباحثی چون رحمت، شفاعت و عفو را بررسی می نماییم؛در فصل دوم معیارهای زمینه ساز مغفرت را به دو دسته معیارهای فردی و معیارهای اجتماعی تقسیم نموده و در هر معیار و ذیل عناوین آن، مطالبی از قرآن و روایات برای توضیح می آوریم. در زمینه های فردی به عواملی مانند توبه و استغفار، تقوی، پذیرش اسلام، ایمان و عمل صالح، اجتناب از گناه، صبر، هجرت و جهاد، امیدواری به خداوند، ذکر و... و در زمینه های اجتماعی مغفرت به عواملی ازجمله قرض الحسنه، انفاق، کظم غیظ، عفو و گذشت، صداقت و راستگویی و احسان به والدین اشاره شده است. فصل سوم به ذکر آثار مغفرت الهی در دو بخش دنیوی و اخروی اختصاص یافته و از مهم ترین آثار دنیوی مغفرت به نجات از خسران، ترحم خداوند، آسان گیری تکالیف بربندگان، گذشت از خطاهای غیرعمدی انسان، رفع عذاب و بلا، نزول نعمت و جلب برکات، رفع غم و غصّه ، رهایی از مشکلات و نجات از قرض و پرداخت بدهی و از مهم ترین آثار اخروی مغفرت به آثاری مانند تبدیل گناهان به حسنات، دفع جهنم، جلب بهشت و رسیدن به رضوان الهی اشاره شده است. در فصل چهارم به بررسی موانع مغفرت می پردازیم؛ زیرا شناخت موانع و دوری از آنها خود زمینه ساز دریافت رحمت و مغفرت الهی است. در این بخش عواملی همچون شرک به خدا، نفاق، کفر، تکبر، سدکردن راه حق، ارتداد، کتمان حقایق الهی و عناد به عنوان موانع آمرزش انسان مورد بررسی قرار می گیرد. در پایان نتیجه گیری، پیشنهادات و منابع و مآخذ ذکر شده است.

قرآن، کتاب تربیت و هدایت است و معارف حیات بخش آن، زنده کننده ی دل ها و بیدارگر وجدان ها است. قرآن برای گروه خاصّی نازل نشده، بلکه کتابی جهانی است‏ و مخاطبین آن تمامی مردم می باشند؛ بنابراین بالاترین مفاهیم معنوی را در قالب الفاظ درآورده و از آنجا که بعضی مفاهیم و حقایق وسعتی دارد که قالب ماده گنجایش آن را ندارد، در قالب تشبیه و استعاره به فصیحترین شکل درآمده تا میزان فهم حقایق را برای بشر مادی بهتر امکان پذیر سازد. از آنجا که تشبیه و استعاره، از اجزای بلاغت کلام است، دقت و تأمل در آن، بر گیرایی و جذابیت آن می افزاید و فهم سخن را برای مخاطب آسانتر می سازد. نگریستن به مفاهیم و معنای نهفته در قالب تشبیه و استعاره از نگاه مفسران از اهمیت به سزایی برخوردار است که در این پایان نامه از این منظر به بررسی تحلیلی تشبیهات و استعاره های یک جزء و نیم از آیات الهی پرداخته می شود. نتیجه این بررسی حکایت از آن دارد که بسیاری از مفسران بیشتر به جنبه ی تحلیل تفسیری این آیات اشاره داشته اند. تشبیهات و استعاره های این 200 آیه در موضوعات مختلفی هستند که از این جمله می توان به چند نمونه اشاره کرد: ترسیم حال منافقان و متقین؛ تمثیل به پشه که به عنوان مثلی برای دنیا و اهلش و در مقام تحقیر و بیان ضعف مدعیان زده شده است؛ قساوت و روی گردانی دل های کافران از حق به سنگ سخت و محکم و حتی سخت تر از آن تشبیه شده است و این قساوت قلب کنایه از عدم تأثیر آیات و معجزات در نفوس آن هاست؛ مهر زدن به دل های کافران و گوش ها و چشم های آنان و... . البته این نکته را نیز باید یادآور شد که همه ی مفسران به تشبیهات و استعاره ها توجه نداشته اند و بسیاری از مفسران از آن ها به صورت خیلی مختصر یاد کرده اند. کلیدواژه: تشبیه، استعاره، تفسیر، تحلیل تفسیری، 200 آیه از سوره بقره.

عفاف یکی از فضائل مهم اخلاقی است که موجب کرامت انسان می شود و اسلام آن را مانند تقوا، بسیار مورد توجه قرار داده است. این موضوع چنان دارای اهمیت است که رعایت نکردن عفت زیربنای روابط فردی و اجتماعی را خدشه دار می کند. بنابر این شناخت این ارزش و پایبندی به آن می تواند آسیب هایی که دامن گیر روابط می شود را برطرف نماید. لذا شناخت جایگاه عفت در زندگی انسان اهمیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش تبیین جایگاه و نقش عفاف در تنظیم روابط افراد و نشان دادن سبک زندگی عفیفانه از نظر اسلام است تا با ارائه آن، انسان ها با این شیوه ی زندگی آشنا شوند و خانواده ها و مراکز مسئول تربیت انسان ها، نسلی عفیف را تربیت نمایند و جامعه اسلامی از آلودگی و انحراف مصون بماند. روش این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است و با استفاده از آیات و روایات و تحلیل آنها، سبک زندگی بر اساس الگوی عفت و حیا ارائه می گردد. از نتایج پژوهش این است که عفاف ریشه در حیا دارد و صفتی در وجود انسان است که او را از گناه و زشتی دور می کند. عفت فراتر از حجاب است و همه رفتارهای انسان اعم از نگاه، کلام، معاشرت، اقتصاد و ... را شامل می شود. جایگاه عفت در سبک روابط انسان در دو سطحِ خانواده و جامعه، با توجه به آموزه های دینی و سیره اهل بیت: مطرح می گردد. در سطح خانواده، سبک روابط عفیفانه بین همسران، والدین و فرزندان، خویشان و غیرخویشان و همچنین در سطح جامعه سبک روابط عفیفانه با نامحرم، محیط کار و تحصیل، تفریح و اوقات فراغت مطرح می شود تا به واسطه آنها سبک روابط اجتماعی بر اساس آموزه عفاف تبیین گردد.

دنیا زمانی در جاهلیت اولی به سر می برد و امروز در جاهلیت اخری. امروزه با وجود پیشرفتهای علمی و تکنولوژیک غرب هرچند نگاه آنها به ظاهر به زن عوض شده اما به واقع همان نگاه تحقیرآمیز و دست چندمی بودن را به زنان دارند. اینکه امروز به اسم آزادی و به پا داشتن حقوق زن او را برهنه و نیمه عریان وارد اجتماع می کنند و به او آزادی جنسی و مقید نبودن به چارچوب خانواده و زندگی زناشویی با یک مرد را می دهند این جانبداری از حقوق زن نتیجه ای جز بالا رفتن آمار تجاوزهای جنسی آنهم با اعمال خشونت و تحت هر شرایطی، به وجود آمدن فرزندان نامشروع و بی سرپرست، به وجود آمدن قتل های جنسی و فروپاشی بنیان خانواده نداشته است. با وجود همه این مشکلات غرب سعی می کند حقیقت را چیزی غیر از آنچه هست، نشان دهد و با تبلیغات فراوان وضعیت زنان را در آنجا کعبه آمال دیگر زنان نشان دهد و متاسفانه برخی از زنان جامعه هم بدلیل غفلت و نبود آگاهی کافی از چهره واقعی جایگاه زنان با وجود این به اصطلاح آزادی به این سمت تمایل نشان می دهند غافل از اینکه دین مبین اسلام برای زن و خانواده بیشترین مقام و عزت ودر واقع رآزادی واقعی را قائل است. حجاب و پوشش مناسب در مقابل نامحرم با توجه به اندام و ظاهر زیبای زن او را از نگاهها و افکار هوس آلود مردان در امان می دارد. علاوه بر این دستور مهم و اساسی حیا و عفت در تمام رفتارهای زن و مرد و مسلما بخصوص زنان لازمه ی یک ارتباط درست است. حیا در نگاه و داشتن نگاهی عفیفانه با توجه به حساسیت این عضو در بدن و به زعم آیات و روایات دروازه ی دل و هوسهای بیجا بودن آن یکی از مهمترین و اساسی ترین راهکارهایی است که بارها و بارها در آیات و روایات به آن اشاره شده است. پرهیز از خودنمایی و آشکار کردن زینتهای پنهان هم راهکار مهم دیگری است که خود ابعاد مختلفی دارد. پرهیز از خودنمایی در گفتار و صحبت با نامحرم چه در انتخاب نوع کلمات و جملات و چه در آهنگ کلام و همچنین پرهیز از خودنمایی در راه رفتن و ماخوذ به حیا بودن در تمام زوایای رفتاری برخورد با نامحرم از جمله ی این ابعاد است. حاضر نشدن زنان در شغلها و پستهایی که دون شان و مقام آنهاست و یا به دلیل حضور زیاد مردان در معرض نگاهها و برخوردهای زیاد و افراطی با مردان است از جمله دیگر راهکارهاست چرا که مسلما در روح و روان زن تاثیر خوبی نخواهد داشت و برای او آسیب های فراوانی را به دنبال خواهد داشت.

نگارنده رساله در صدد بوده تا به روش توصیفی-تحلیلی، مرزبندی اخلاقی یا تکلیفی در عملکرد زنان، در خانواده را بررسی کند، که در این راستا به نتایجی دست یافته از جمله اینکه زن در حیطه همسری موظف به تمکین از شوهر، اذن شوهر برای خروج از منزل، و پاسداشت حقوق وی با انجام واجبات فردی اش می باشد و سایر اعمال او چون؛ پخت وپز و احترام به همسر، شوهرداری، و...جزء اخلاقیات اوست. و از طرفی در حیطه ی مادری، موظف به انجام اموری چون، حفظ جنین و مراقبت های هنگام بارداری می باشد و با توجه به تاکید آموزه های دینی شاید بتوان گفت مادر نیز، نقش اساسی ای در تربیت فرزندان دارد و سایر عملکرد وی نظیر، شیردهی، احترام، نوازش، و تشویق و...فرزند، جز اخلاقیات وی محسوب می شود.

نظام ولایت تکوینی شعبه ولایت مطلقه الهی است که در تمام شئون و مراتب هستی جاری است. این نظام بر مبنای براهین علم، قدرت، مالکیت و صمدیت خداوند، در مرتبه اول متشکل از سه نظام دیگر یعنی نظام سنت های الهی، نظام اسباب و مسببات و نظام اسماء و صفات الهی می باشد که مجاری تحقق آن را شکل می دهند.