ریخت های فعال فسفر، جمعیت میکروبی و فعالیت آنزیمی به شدت به پتانسیل آب خاک و تیمار کود آلی وابسته است. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر پتانسیل آب و کود آلی بر برخی از ویژگی های بیولوژیک، فعالیت آنزیمی و برخی ریخت های معدنی و آلی فسفر در یک خاک با رده بندی calcic haploxerept بود. خاک با کود های گاوی و مرغی و لجن پسآب در اندازه g.kg-1 20 تیمار شد. پتانسیل های آبی برقرار شده در زمان نگهداری عبارتند از: رطوبت اشباع (صفر بار، sa )، گنجایش کشاورزی (3/0- بار، fc )، نقطه پژمردگی دائم (15- بار، pwp). تیمار چهارم آبیاری چرخه خشک و تر شدن (dwc) میان 3/0- و 15- بار بود. پس از زمان های صفر، 20، 60 و 90 روز نگهداری، خاک نمونه برداری وآزمایش شد. اضافه کردن کود های آالی مایه کاهش پ-اچ خاک و افزایش چشم گیر رسانایی الکتریکی، کربن آلی (oc)، ازت کل، فسفر زیتوده میکروبی (mbp)، فسفر آلی (op)، اندازه فسفر معدنی فعال و فعالیت آنزیم ها شد. این پیامد ها در تیمار لجن پسآب آشکارتر و در کود گاوی کمتر بود. پیامد رطوبت، زمان نگهداری و برهمکنش میان آنها بر ریخت های فعال فسفر، فسفر زیتوده، کربن آلی و فعالیت آنزیمی در خاک چشم گیر بود. این پژوهش نشان داد که پیامد رطوبت در برابر تیمار کودی بر ویژگی های خاک آشکارتر بود. در 20 روز نخست آزمایش فسفر فراهم (ap)، فسفر محلول (sp)، فسفر به آسانی محلول (easp)، دی کلسیم فسفات (dcp)، اکتا کلسیم فسفات (ocp)، al-p و فعالیت فسفاتاز ها کاهش یافت. در برابر آن فسفر زیتوده، فسفر آلی و فعالیت فیتاز افزایش چشم گیر یافت. پس از آن ap، easp، dcp افزایش و oc، op، فیتاز به گونه پیوسته کاهش یافت. جمعیت میکروبی قارچ ها و باکتری ها، فسفر زیتوده و فعالیت اندوگلوکاناز و اگزوگلوکاناز، فسفاتاز اسیدی و قلیایی در زمان آزمایش نوسان داشت. خاک نگهداری شده در رطوبت های dwc و fc در برابر رطوبت sa و pwp به دلیل معدنی شدن مواد آلی دارای فسفر کانی فراهم بیشتر و کربن آلی کمتری بودند. فسفر زیتوده، کربن آلی و فعالیت فسفاتاز قلیایی، فسفاتاز اسیدی، فیتاز، اندوگلوکاناز و اگزوگلوکاناز با افزایش پتانسیل آب خاک به گونه چشم گیری افزایش یافتند. بیشترین و کمترین فسفر زیتوده به ترتیب در خاک نگهداری شده در رطوبت های sa (mg.kg-1 68/38) و pwp (mg.kg-1 87/28) اندازه گیری شد. فعالیت فسفاتاز قلیایی، فسفاتاز اسیدی، فیتاز، اگزوگلوکاناز و اندوگلوکاناز در خاک نگهداری شده در رطوبت sa بیشتر و در خاک نگهداری شده در رطوبت pwp کمتر بود. همبستگی فسفر فراهم با فسفر زیتوده و فسفر آلی منفی و چشم گیر و همبستگی فسفر زیتوده با فسفر آلی به دلیل معدنی شدن فسفر مثبت و چشم گیر بود.