نام پژوهشگر: حسین ابرام

ترجمه و نقد و بررسی تفسیر المنار در نیم جزء اول قرآن کریم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم - دانشکده علوم قرآنی تهران 1390
  حسین ابرام   عظیم عظیم پور

تفسیر المنار یکی از تفاسیر مهم و پر آوازه معاصر به شمارمی رود که جایگاه ویژه ای در میان اهل سنت دارد. این تفسیر از ابتدای قرآن تا آیه ی126 سوره ی نساء با انشای شیخ محمد عبده و بخش دوم توسط شاگردش رشیدرضا به پیروی از سبک استادش تا آیه ی 53 سوره ی یوسف ادامه یافته است.اما قصه ی تدوین این تفسیر بدین گونه است که محمد عبده به پیشنهاد و پافشاری گروهی از مصریان و شاگردانش از جمله رشید رضا بر آن شد تا در جامع الأزهر،تدریس تفسیر قرآن را آغاز کند.کار تدریس قرآن از اول محرم1318ق تا نیمه محرم 1323ق به مدت 6سال به طول انجامید. در این مدت رشید رضا برخی از مطالب تفسیری استاد را در جلسه ی درس یادداشت می کرد و ما بقی را در خارج از جلسه تدرس بنابر آنچه که در ذهن خود ذخیره کرده بود،می نگاشت و سپس با مراجعه به استاد به تصحیح مطالب آن اقدام می کرد و آنرا در مجله ی المنار منتشر می کرد. در این مدت عبده توانست از سوره ی حمد تا آیه ی 126 سوره ی نساء را تفسیر کند که بخاطر درگذشت شیخ محمد عبده در آن سال کار تفسیر او تا همین آیه ناتمام ماند. پس از وی رشید رضا ادامه ی تفسیر استاد خویش را بر عهده گرفت و تا آیه ی 53 سوره ی یوسف را تفسیر کرد،ولی در این مرحله نیز با مرگ رشید رضا کار این تفسیر ناتمام ماند.تفسیر المنار،بخش مهمی از شهرت و مقام خود را مدیون شخصیت مولفان آن یعنی محمد عبده و رشید رضا می داند.محمد عبده و رشید رضا از مصلحان نهضت های اصلاحی و احیا گران فکر دینی و از منادیان بازگشت به قرآن در عالم اسلام به شمار می روند که توانسته اند با افکار،اندیشه ها و نوشته های خود در میان روشنفکران اثر بسزایی بگذارند. از آنجا که تفسیر المنار با در برداشتن بخش عمده ای از معارف اسلامی و عقائد رایج مسلمانان،مهمترین اثری است که از این دو شخصیت قرآنی بر جای مانده است،ترجمه این اثر و نقد مطالب آن،بویژه در مباحثی که با عقاید شیعه در تعارض است از اهمیت خاصی برخوردار است.