قاچاق کالا، یکی از شیوه های داد و ستد و مبادله است که از زمان های گذشته وجود داشته و تا به امروز نیز ادامه دارد. البته شکل گیری آن به زمان ایجاد مرزها و قوانین اقتصادی حاکم بر این مناطق برمی گردد. قاچاق کالا برای ساکنان مناطق مرزی دارای اثرات مثبت و منفی زیادی است. این تاثیرات برای ساکنین روستاها که نسبت به شهرها از مواهب توسعه بهره کمتری می برند، دارای اهمیت دوچندانی است. چرا که روستاها نسبت به شهرها دارای امکانات کمتری مخصوصاً در زمینه اشتغال هستند. لذا قاچاق کالا برای روستاهای قرار گرفته در نزدیکی مرزها به عنوان منبع مهم درآمدی محسوب می شود که گاهی تنها منبع درآمد این روستاییان فقیر است. در این تحقیق اثرات اقتصادی قاچاق کالا بر نواحی روستایی بخش خاو و میرآباد که یکی از بخش های مرزی غرب کشور می باشد، تحلیل شده است. جامعه آماری این تحقیق، کل خانوارهای روستایی بخش خاو و میرآباد (11849 نفر) و تعداد نمونه ها نیز 133 است. روستاهایی که پرسشنامه ها در آنها توزیع شد، از طریق طبقه بندی آنها در سه دسته براساس فاصله از مرز (فاصله دور، متوسط، نزدیک) انتخاب شدند. بر این اساس، 15 درصد روستاها (5 روستا) به عنوان روستاهای مورد مطالعه شناخته شدند. جهت مطالعات میدانی، دو نوع پرسشنامه خانوار و روستا طراحی شد. تحلیل ها نیز با استفاده از نرم افزارهای spss و excel انجام گرفت. نتایج تحقیق حاکی از وجود قاچاق گسترده کالا در این بخش به علت همجواری با مرز بین المللی عراق می باشد. همچنین مشخص شد که قاچاق کالا بر زندگی مردم روستاها در زمینه های اشتغال و درآمد و نیز بر سایر بخش های اقتصادی موجود در این بخش، تاثیر مثبتی داشته که این اثرات در روستاهای نزدیک مرز شدیدتر است. همچنین، بیکاری و ضعف فعالیت های اقتصادی در منطقه، مهمترین دلایل گرایش روستاییان به قاچاق کالا می باشد.

در ساختار اقتصادی نواحی روستایی کشورهای مختلف، کشاورزی محور اساسی تامین معیشت به شمار می رود. مهمترین ویژگی این ساختار اقتصادی، فقدان تنوع در بسترهای اقتصادی و فرصت های شغلی است. در این راستا رویکرد متنوع سازی فعالیت های اقتصاد روستایی به عنوان راهکاری مفید که بسیاری از نظریه پردازان توسعه در راستای کاهش اثرات منفی این ساختار و در چارچوب الگوی توسعه پایدار بر آن تاکید دارند، ارائه شده است. هدف از این تحقیق، تحلیل امکانات و موانع متنوع سازی فعالیت های اقتصادی در روستاهای مرزی است که جهت بررسی دقیقتر روستاهای مرزی شهرستان مریوان به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است. این تحقیق بنابر هدف کاربردی است و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. در این تحقیق جامعه آماری، روستاهای شهرستان مریوان می باشد. از میان روستاهای شهرستان، روستاهای واقع شده در فاصله 10 کیلومتری از مرز بین المللی عراق با توجه تاثیر پذیری زیاد آنها از مرز، که 46 روستای مسکونی است، به عنوان نمونه در نظر گرفته شد و بر اساس فرمول ، 18 روستا به عنوان روستاهای نمونه از میان آنها انتخاب شد. در این تحقیق برای رسیدن به اهداف تحقیق و آزمون فرضیات، سه نوع پرسشنامه طراحی شد که شامل: 1. پرسشنامه روستا که در تعداد روستاهای نمونه طراحی و اطلاعات مختلف روستاهای نمونه استخراج شد. 2. پرسشنامه خانوار که براساس فرمول کوکران، تعداد نمونه ها، 334 تعیین شد که این تعداد پرسشنامه در میان خانوارهای روستاهای نمونه توزیع شد. 3. پرسشنامه swot (جهت اجرای مدل swot): که در میان کارشناسان مربوطه(40 پرسشنامه) و مردم محلی(50 پرسشنامه)، توزیع و تکمیل شد. برای رسم نقشه ها نیز از نرم افزار arc gis استفاده شد. به منظور بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات، با تکیه بر معیار عقل و استفاده از نرم افزارهای excel و spss در راستای پاسخگویی به سوالات تحقیق و آزمون فرضیات، استفاده شده است. یافته های تحقیق حاکی از این است که تنوع در فعالیت های اقتصادی، تاثیرات مثبتی بر رضایت از زندگی روستاییان منطقه مورد مطالعه دارد. همچنین مشخص شد که توان های محیطی و موقعیت مرزی، بیش از سایر عوامل (عوامل اقتصادی و اجتماعی) در متنوع سازی اقتصاد روستایی منطقه نقش دارند. به علاوه از میان موانع موجود، موانع نهادی- مدیریتی، عمده ترین مانع در جهت متنوع سازی فعالیت های اقتصادی در روستاهای این منطقه است. در نهایت راهبردهای تهاجمی، با توجه به بالا بودن فرصت ها و قوت های منطقه به عنوان بهترین راهبرد جهت متنوع سازی فعالیت های اقتصادی در روستاهای مرزی این شهرستان ارائه شد.