ماوراءالنهر در قرن ششم ه .ق. یکی از بی ثبات ترین و متزلزل ترین ادوار تاریخی خود را به چشم دید. شاهد این مدعا تعدد قومیت های مختلف، روی کار آمدن قدرتهای متعدد، تهاجمات و ناآرامیهای پایان ناپذیر و دست به دست شدن مکرر قدرت در دست خاندان هایی چون سلاجقه، خانیان، ختاییان و خوارزمشاهیان بود. در این عهد ماوراءالنهر شاهد تهاجم ختاییان کافربه جهان اسلام بود. از آنجا که آشفتگی در اوضاع سیاسی و نبود حکومت یکپارچه ی مقتدری که بتواند نظم و امنیت را بر منطقه حکمفرما نماید، نقشی غیرقابل انکار بر تمامی عرصه ها و جوانب جامعه دارد، وضعیت اجتماعی منطقه نیز به دنبال تشتت اوضاع سیاسی بسیار آشفته و نابسامان بود. به دنبال همین آشفتگی در امور سیاسی و اجتماعی ماوراءالنهر بود که خوارزمشاهیان به رخنه در منطقه پرداخته، در صدد نفوذ بدانجا برآمدند. به این ترتیب و در آستانه ی قرن هفتم ه .ق. بود که سلطان محمد زحمات خوارزمشاهیان پیش از خود را به بار نشانده و در نبرد ایلامش با شکست ختاییان بر آنجا مسلط شده و این منطقه را بار دیگر تحت لوای حکمرانی مسلمان درآورد.