از رویدادهای سیاسی و اجتماعی مهم ایران در دوره مشروطه خیزش دهقانان گیلان بر ضد مالکان و مناسبات فئودالی است . در پی وقوع انقلاب مشروطه و انتشار پیام مشروطیت و نفوذ افکار آزادی خواهی از شهرها به روستاهای گیلان ، روستاییان این سامان به بیداری و هشیاری طبقاتی دست یافته و بر ضد مالکان ، مباشران و نظام ظالمانه ارباب – رعیتی به حرکت درآمدند . جنبش دهقانان که در ابتدا با امتناع از پرداخت بهره مالکانه همراه بود ، خیلی زود در سرتاسر گیلان گسترش یافت . در این میان چند نقطه از گیلان از جمله رشت ، تالش و لشت نشاء به کانون های اصلی جنبش دهقانان مبدل شدند . در فرآیند جنبش ، اعتراض دهقانان خصلت انقلابی به خود گرفت و رعایا به طور قهرآمیز با مالکان ، حکومت گیلان و مأموران و سربازان اعزامی از پایتخت وارد کشمکش و ستیز شدند و با بیرون راندن مالکان از املاکشان بر زمین ها و اموال آن ها چنگ انداختند . در پی ریزی و سازماندهی این جنبش تشکیلات اجتماعیون – عامیون گیلان از جمله انجمن های عباسی نقش اصلی را داشتند و برخی از اعضای این انجمن مانند رحیم شیشه بر و سیدجلال شهرآشوب ، رهبری جنبش دهقانان را بر عهده گرفتند . دهقانان در روند جنبش با تشکیل انجمن های محلی بلوکات کوشش نمودند تا قدرت سیاسی را در روستاها به دست گیرند و بدین گونه دست مالکان را از روستاها کوتاه نمایند . جنبش دهقانان بیش و پیش از همه واکنش مالکان را برانگیخت . آنان با تشکیل انجمن مالکین گیلان در صدد مهار و سرکوب جنبش دهقانان برآمدند . در همین راستا دولت و مجلس مشروطه ، انجمن ولایتی و حکمرانان گیلان به پشتیبانی از مالکان برخاستند و برای جلوگیری از تعمیق و گسترش خیزش و مهار آن وارد عمل شدند . با پیش آمدن استبداد صغیر زمین? کامل سرکوب جنبش دهقانی فراهم شد و مالکان و سردار افخم حکمران وقت گیلان با به کار گیری زور و خشونت، موفق به سرکوب خیزش دهقانان که بیش از دو سال به طول انجامیده بود ، شدند . در پژوهش حاضر نگارنده با بهره گیری از منابع و اسناد برجای مانده از دوره قاجار و مشروطه و تحقیقات مورخان و پژوهشگران تاریخ معاصر برای نخستین بار به طور مستقل و مفصل جنبش دهقانان گیلان در عصر مشروطه را مورد بررسی قرار داده و زوایا و ابعاد گوناگون آن را روشن نموده است .