حج فریضه‎ای جهان شمول است ودارای ابعاد گوناگون فردی، اجتماعی، عبادی، اخلاقی و تربیتی است و هر کدام دارای فلسفه و اهدافی مخصوص به خود است که هدف اصلی آن ها تهذیب نفوس و انسان سازی و تربیت انسان است. این تحقیق علاوه بر معرفی عمل بزرگ عبادی، سیاسی حج به بررسی ابعاد مختلف اخلاقی تربیتی آن پرداخته که هر کدام از این ابعاد دارای آثار فردی و اجتماعی متعددی است که برای رشد و کمال انسان موثر واقع می‎شود. در این پژوهش سعی شده که با پاسخ به سوالات تحقیق، اهداف آن را که شناخت و بررسی آثار اخلاقی تربیتی حج و ابعاد اجتماعی، فرهنگی آن است، بیان کرده و تفاوت حج را با سایر عبادات، تحلیل و تبیین کند. روش پژوهش در این تحقیق، کیفی و بر محور تحقیقات کتابخانه ای است. حج به عنوان مجموعه کوچک شده دین بر ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاری انسان تأثیرگذار است و با انجام اعمال و مناسک حج و در پرتو ذکر و یاد خدا، آرامش روانی حج گزار افزایش می‎یابد و به تقویت اراده و تهذیب نفوس می‎پردازد. افزون بر آن حج علاوه بر این که نمونه اعلای بندگی و عبودیت محض است، عامل موثری برای وحدت مسلمین، مبارزه با تعصبات نژادی و وسیله‎ای برای آگاه شدن از مسائل سیاسی و تبادل اندیشه است.