(چکیده شامل هدف تحقیق، روش تحقیق، طرح تحقیق و یافته ها و نتایج تحقیق می باشد) چکیده: انقلاب اسلامی ایران در تاریخ معاصر ایران و جهان، یک پدیده منحصر به فرد است که همه مردم ایران در آن نقش تعیین کننده ای داشتند. مردم شهرستان مرند و زنوز و یامچی و بناب نیز، از این امر مستثنی نبودند و احاد مردم منطقه در آن نقش آفرینی داشتند. این رساله بر آن است که چگونگی انقلاب اسلامی را در مرند، با استفاده از نظریه «پخش» عقاید و پدیده ها، تبیین و تفسیر کند ودر این راستا این پژوهش متکی به آرشیو مراکز اسنادی، کتابخانه ای ومصاحبه ای است . و بر آن است که عوامل مختلف موثر در تحولات انقلاب اسلامی را،در مرند، زنوز، یامچی و بناب، که با استفاده از شبکه های گسترده مذهبی و فرهنگی، از قبیل مساجد، روحانیت بازار و دانشگاهها و مدارس نقش ایفا می کردند ونشأت گرفته از فرهنگ عمومی و عقاید اسلامی و انقلابی مردم بود مورد برسی قرار دهد. موقعیت خاص جغرافیایی، ایمان و اعتقاد عمیق مذهبی، همراهی و هم سویی مردم با حرکتهای اسلامی ـ انقلابی موجب خیزش انقلابی قاطبه مردم مرند در انقلاب اسلامی گردید. در این میان نقش رهبران مذهبی و عوامل فکری سنتی و بازار ،بسیار بر جسته بود. همچنین عنصر روشنفکری در کنار آن قرار داشت و هر چند گاهی، به صورتهای مختلف، اعم ازائتلاف با نیروهای مذهبی وسنتی وگرایش به چپ وراست خود نمائی می کرد . در یامچی و بناب، همانند مرند، غلبه با عناصر سنتی بود ولی در زنوز، حتی اندیشه ها و افکار اسلامی ریشه در روشنفکری داشت . در نتیجه موقعیت و منزلت اجتماعی و مردمی رهبران مذهبی از یک سو سبب بسیج گسترده ی مردمی گردید. از دیگر سو این امر موجب تمکین و احتیاط مسئولان وابسته به رژیم شاهنشاهی در مقابله با حرکتهای انقلابی می شد. با این وجود، یکپارچگی مردم در مخالفت با رژیم شاهنشاهی، سبب تحول و تغییر مسالمت آمیز در جریان پیروزی انقلاب و نهادینه شدن نظام جمهوری اسلامی گردید. واژگان کلیدی: امام خمینی، انقلاب اسلامی، مرند، زنوز، یامچی، بناب، آیت الله میرزا علی اکبر مرندی،انجمن ولی عصر