اسکان غیر رسمی ،پدیده ای فراگیر است که وجه کالبدی آن به سبب بروز بیرونی اش ملموس تر و به همین سبب برای بسیاری قابل درک تر است. برخی از متخصصان سادگی ورود به گفتمان اسکان غیر رسمی را دلیل ساده بودن آن می پندارند و تصور می کنند موضوع از ماهیت پیچیده ای برخوردار نیست، در حالی که واقعیت خلاف آن را ثابت می کند. اسکان غیر رسمی مقوله ای چندوجهی است که بر بستری از تعاملات حاصل از مولفه های متعدد بروز می کند تشخیص تقدم و تاخر این مولفه ها بر یکدیگر مشکل بوده و همین نیز انسان را به خطا می اندازد. عوامل متعدد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجب افزایش جمعیت شهرنشین و کاهش جمعیت روستاها شده است. موثرترین این عوامل، سرعت و ناهمگونی در فرایند توسعه ا ارزیابی شده است. در کشور ایران نیز طی دو دهه ی اخیر، هدف این رساله شناسایی سکونتگاه های غیر رسمی و یا همان حاشیه نشین در شهر نفت خیز مسجد سلیمان است و به دنبال ان است تا نهاد های مردمی و مشارکت را به عنوان یک الگوی برای ساماندهی این سکونتگاه مورد توجه قرار دهد .این رساله در شش فصل نگاشته شده است که در فصل اول به کلیات و اصول تحقیق ، فصل دوم به تعاریف و چهارچوب نظری تحقیق اشاره دارد ، در فصل سوم به بررسی محدوده مورد مطالعه یعنی شهر مسجد سلیمان ، فصل چهارم به شناسایی سککونتگاه های غیر رسمی در شهر مسجد سلیمان ، فصل پنجم به تجزیه وتحلیل با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتب و سوات و در آخرین فصل نیز به آزمون فرضیات و ارائه پیشنهادات و نتیجه گیری می پردازد . همچنین برای تشخیص و شناسایی سکونتگاه های غیر رسمی سعی شده است تا با استفاده از روش های نوین علمی در شناسایی سکونتگاه های غیرر سمی ( حاشیه نشین) همچون علوم gis استفاده شود . بدین منظور مدل ahp را برای ارزش گذاری محلات شهر مسجد سلیمان و اولویت بندی این محلات انتخاب نموده و بر اساس آن اقدام به تهیه نقشه های این مناطق کرده است . و در نهایت با توجه به اصول اساسی ساماندهی با تاکید بر راهبرد توانمند سازی نتیجه گرفته است که می توان با بهره گیری از مشارکت مردمی ، ظرفیت سازی و نهاد سازی اقدام به ساماندهی محلات غیر رسمی مسجد سلیمان کرد.