نام پژوهشگر: مهسا اسفندیاری
مهسا اسفندیاری محمد رضا صرفی
چکیده : هر نوع ادبی (literary genre) و مضمون شعری، می تواند حاوی انواع و مضامین دیگری نیز باشد. شعر عطّار در مثنوی هایش علی رغم اینکه جنبه ی تعلیمی دارد، در درون خود معانی و مضامین گوناگونی را جای داده است. آگاهی از اینکه چه انواع ادبی دیگری در این آثار به کار رفته و آیا بسامد یک نوع ادبی و مضمون شعری خاص در همه ی منظومه ها یکسان است یا خیر؟، بررسی این آثار را از منظر انواع ادبی لازم می نماید. بدین منظور، نخست به مطالعه و شناخت معنایی نسبتاً روشن از «انواع» پرداخته شد. در مرحله ی بعد چهار منظومه ی عطار، یعنی: الهی نامه، اسرارنامه، منطق الطیر و مصیبت نامه مطالعه و در حدّ امکان، انواع ادبی و مضامین شعری موجود در آنها استخراج گردید. این انواع و مضامین در منظومه های عطّار عبارت اند از: روایت، قصّه و تمثیل (شعر قصصی)، امثال و حکم، بث شکوی، پیغام، تحمیدیه، تعلیمی، تعلیمی – عرفانی، تغزل نمادین، تقاضا، تک گویی درونی، حدیث نفس، حسب حال، رویا، سوگند، طنز،غنایی، فریب، فلسفی، گفتگو، مدح و منقبت، مرثیه، معرا ج نامه، مفاخره، مناظره، نامه، نیایش، وصف و وعظی – اخلاقی. برخی از این انواع و مضامین، به زیرنوع یا زیرگونه هایی تقسیم شده اند. در نهایت آمار دقیق هر یک از انواع، از نظر تعداد موارد و تعداد بیت ها در هر یک از آثار مورد بحث، استخراج گردیده و به مقایسه ی نسبی تعداد موارد و تعداد بیت های هر زیرنوع به نوع و نیز بررسی نسبت بیت های هر نوع به کل بیت های هر اثر پرداخته شده است. تمام یافته های آماری در جداولی منظّم گردیده و نمودارها، نسبت های آماری را به نمایش گذاشته اند.