چکیده مطالعه آسیب شناسی و تشخیص مولکولی بیماری اکتیمای واگیر در گوسفند و بز در استان فارس به کوشش سیده آیدا داوری این پژوهش به منظور مطالعه آسیب شناسی و تشخیص مولکولی بیماری اکتیمای واگیر با روش pcr و تفریق آن از بیماری های آبله گوسفندی– بزی و طاعون نشخوارکنندگان کوچک، تعیین توالی نوکلئوتیدی محصول pcr و مقایسه آن با بانک ژن در 50 راس گوسفند و بز (به تعداد مساوی) مشکوک به اکتیمای واگیر در مناطق درگیر استان فارس انجام گرفت. 50 نمونه بافتی جمع آوری شده از گوسفندان و بزهای مشکوک به این بیماری همگی به صورت ضایعات پوستی (در پوزه و یا بر روی لثه) بودند که هر نمونه به دو قسمت تقسیم گردید و با حفظ مشخصات میزبان، نیمی از نمونه به منظور مطالعه آسیب شناسی در فرمالین بافر 10% و نیم دیگر به منظور انجام pcr در فریزر c°70- نگهداری شد. سپس نمونه های داخل فرمالین پس از طی مراحل لازم جهت تهیه مقاطع، مورد ارزیابی هیستوپاتولوژیک قرار گرفتند و نتایج حاصل از آن حاکی از مثبت بودن کلیه نمونه های مشکوک به اکتیمای واگیر از لحاظ این بیماری بود. نمونه های فریز شده نیز پس از پودر شدن توسط ازت مایع مجددا به دو بخش تقسیم شدند که بخشی از آن ها جهت استخراج dna و بخش دیگر برای استخراج rna مورد استفاده قرار گرفتند و تا زمان انجام pcr مجددا در فریزر c°70- قرار داده شدند. به این ترتیب، برای هر نمونه پروتکل های جداگانه pcr جهت تشخیص ویروس های ارف، آبله و طاعون نشخوارکنندگان کوچک انجام گرفت. نتایج حاصل از بررسی مولکولی، وجود 25 نمونه مثبت از 50 نمونه (50%) از لحاظ بیماری اکتیمای واگیر با طول باند bp393 بود. همچنین تعداد 4 نمونه از 50 نمونه (8%) از لحاظ بیماری آبله گوسفندی و بزی مثبت تشخیص داده شدند و باند bp 446 ایجاد نمودند که از این بین، 2 نمونه از لحاظ ویروس ارف نیز مثبت شدند. تنها یک نمونه از 50 نمونه (2%) با باند bp 353 طاعون نشخوارکنندگان کوچک (ppr) تشخیص داده شد. بنابراین نتایج حاصل از بررسی مولکولی، نیمی از نمونه های اکتیما مثبت توسط روش هیستوپاتولوژی را تایید نمود اما در هیستوپاتولوژی شاخص های تشخیصی بیماری های آبله و ppr مشاهده نشد و نمونه های مثبت حاصل از pcr مربوط به این دو بیماری اکتیما تلقی شدند. بنابراین قادر به تفریق این بیماری ها از اکتیما نبود. کلیه نمونه های مثبت آبله و ppr همراه با 5 نمونه مثبت قطعی از لحاظ ویروس ارف ( توسط pcr با آغازگرهای 45 ) و نیز 10 نمونه مثبت ویروس ارف (توسط pcr با آغازگرهای 059) جهت تعیین توالی نوکلئوتیدی بررسی شدند و نتایج حاصل از آن ها با اطلاعات موجود در بانک ژن مقایسه گردید. بدین ترتیب 5 ایزوله مختلف از 5 نمونه اکتیما مثبت توسط آغازگرهای 45 حاصل شدند که ایزوله های orf-shiraz1-5 نام گرفتند و در بانک ژن نیز ثبت گردیدند و سپس مطالعه فیلوژنتیکی بر روی آن ها انجام پذیرفت. هر چهار نمونه مثبت آبله نیز در سویه ای تحت عنوان pox- shiraz 1 قرار گرفتند و تنها نمونه ppr مثبت نیز در سویه ای به نام ppr-shiraz 1 قرار گرفت و در بانک ژن ثبت شدند. سویه ای تحت عنوان orf-059-shiraz نیز از تعیین توالی 10 نمونه مثبت اکتیما توسط pcr با آغازگرهای 59 حاصل شد که در بانک ژن ثبت گردید و مورد مطالعه فیلوژنتیکی قرار گرفت. ویروس های ارف، آبله و ppr نقش مهمی در ایجاد دلمه ها و ضایعات پرولیفراتیو در ناحیه دهانی نشخوارکنندگان کوچک در ایران از جمله استان فارس دارند. بر اساس نتایج حاصل از مطالعه حاضر سهم ویروس ارف، در این زمینه در دام های زیر یکسال بیشتر از دو ویروس دیگر می باشد. همچنین آنالیزهای فیلوژنتیکی پژوهش حاضر وجود تعدد سویه و موتاسیون در ژن 45 ویروس ارف را تایید نمود. استفاده از روش های مولکولی نظیر pcr در کنار هیستوپاتولوژی می تواند به تشخیص سریع، دقیق و کم هزینه ویروس ارف و تفریق ان از بیماری های مشابه در نمونه های کلینیکی مناطق اندمیک کمک نماید.