این نوشته از چهار بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول به کلیات اختصاص داده شده است. در این بخش اول پس از بیان مسأله ی پژوهش و طرح سوالات اصلی و فرعی، ادبیات مربوط به پژوهش بررسی شده است. سوال این است که طبق روایت دوستدار از نظریه ی «دین خویی»، چرا و چگونه «دین خویی» با حقوق بشر متباین است؟ بخش دوم نوشته به حقوق بشر اختصاص داده شده است. در این بخش دوم تاریخچه ی این مفهوم بررسیده شده است تا بر اساس ریشه های فلسفی آن در فلسفه ی غرب از هومر تا udhr به تعریفی از حقوق بشر رسیده شود. پس از ارائه ی این تعریف، درباره ی حقوق بشر و دین، و به طور اخص اسلام، بحث شده است. فصل سوم نوشته به نظریات آرامش دوستدار با تمرکز بر نظریه ی «دین خویی» پرداخته است. آورده شده است که دوستدار اعتقاد دارد که فرهنگ ایرانی، دینی است، چون ریشه در دین داشته است و بنیاد از آن گرفته است. فرهنگ دینی چون از پیش پاسخ همه ی پرسش ها را در متن مقدس داده است، امکان شکل گیری پرسش را از بین می برد و عدم تشکیل پرسش نیز باعث عدم تشکیل تفکر می شود و این وضعیت از نظر دوستدار همان وضعیت «دین خویی» است. در فصل چهارم بحث اصلی مطرح می-شود: یعنی از طرفی، بر اساس روایت آرامش دوستدار از فرهنگ دینی، چون در این فرهنگ پرسش شکل نمی گیرد، بنابراین فردیت و تفکر شکل نمی گیرد و از طرفی تمام حقوق بشر بر اساس فردیت و تفکر، یعنی مفهوم سوژه گی بنا نهاد شده است، پس امکان رعایت موارد حقوق بشر در چنین فرهنگی وجود ندارد؛ اما بر اساس فرضیه ی مطرح شده در این نوشته بر این ادعای آرامش دوستدار دستِ کم از سه جهت روش، چینش [ترتیب بندی تاریخی] و استنتاج، انتقاداتی اساسی می توان وارد کرد. در فصل چهارم این انتقادات مطرح شده است و به این نتیجه دست یازیده شده است که مدعای دوستدار از جهت روش، مخدوش، از جهت چینش، غیرتاریخی و از جهت استنتاج، سست و بی بنیاد است.

نسبت تخیل و سیاست کم¬تر مورد عنایت پژوهشگران حوزۀ فلسفۀ سیاسی بوده است. پژوهش حاضر بر آن است این نسبت را در چارچوب فلسفۀ سیاسی اسلامی-ایرانی و با تأکید خاص بر اندیشه¬های شهاب الدین سهروردی، بنیانگذار حکمت اشراق، به بحث بگذارد. برخلاف فلاسفۀ یونانی و غربی که بر عقلانیت و جایگاه آن در فلسفه تأکید داشتند، حکمای مسلمان، به ویژه در ایران، برای توضیح فلسفی نبوت و لوازم معنوی آن، عنایت ویژه¬ای به خیال مبذول داشتند. پژوهش حاضر با تأکید بر جایگاه ویژۀ خیال درپی توضیح لوازم و وجه سیاسی آن در حکمت اسلامی است. فارابی مؤسس فلسفۀ اسلامی برای نخستین بار با گسترش بخشیدن به فعالیت¬های قوۀ متخیله کوشید پیوندی میان خیال و فلسفۀ سیاسی برقرار سازد. پس از معلم ثانی این عنایت به خیال پی گرفته شد و با طرح «عالم خیال» به عنوان ساحت وجودی مستقل از عوالم محسوس و معقول گام بلندی در جهت تدوین مابعدالطبیعۀ خیال در تاریخ فلسفه برداشته شد. ابتکار شیخ اشراق در طرح عالم خیال به عنوان عالمی میانی نتایج مهمی در برداشت و بر تاریخ اندیشۀ ایرانی تأثیر انکارناپذیری برجای گذاشت. هدف مهم پژوهش حاضر بررسی معانی ضمنی سیاسی عالم خیال در حکمت اشراقی و تأثیرات آن بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران است. کارکرد مهم عالم خیال ایجاد پیوستگی و اتصال بین عالم محسوس و عوالم برتر است و از آنجا که آیین سیاسی اشراقی بر تدبیر و سامان الهی و معنوی امور سیاسی باور دارد، ایجاد پیوند میان این دو از اهمیت خاصی برخوردار است. پژوهش حاضر نسبت عالم خیال و آیین سیاسی اشراقی را در دو محور فلسفۀ سیاسی و اندیشۀ سیاسی ایرانشهری دنبال می¬کند. در بحث از فلسفۀ سیاسی اشراقی نشان خواهیم داد که این عالم چه جایگاهی در نظام سلسله مراتب انوار خواهد داشت و تدوین نظام سیاسی آرمانی براساس آن چگونه ممکن خواهد بود. به گمان ما این عالم نقش مهمی در شالوده¬ریزی نظام سیاسی آرمانی در حکمت اشراقی داشته است. در بحث از اندیشۀ سیاسی ایرانشهری نیز نقش این عالم را در تدوین نظریه¬ای برای تاریخ و هویت ایرانی و ارائۀ دریافتی عرفانی-اشراقی از اندیشۀ شاه آرمانی دارای فرّۀ ایزدی برجسته خواهیم کرد.