چکیده جمهوری داغستان به دلیل واقع شدن در حاشیه غربی دریای مازندران و فاصله جغرافیایی بسیار کم از ایران زمین هموار از دیرباز مورد توجه و علاقه ایرانیان بوده است. از دوران ساسانیان که شهر دربند در جنوب داغستان یکی از گذرگاه های مهم ایران و بیزانس را تشکیل می داده تا دوران جنگ های ایران و روس این ارتباط فرهنگی وجود داشته است. شهر کاملاً ایرانی دربند هر محقق ایرانی را مجذوب خود و اشتیاق به مرور این خاطرات فرهنگی مشترک را در وجود انسان بیدار می کند. این سرزمین از نخستین مناطقی است که توسط اعراب مسلمان فتح شد و از طریق شهر دربند بود که دین اسلام در داغستان و قفقاز شمالی گسترش یافت. تمامی این اشتراکات و تاریخ منطقه که گرهی ناگسستنی با سرزمین ایران دارد، موجب شد که بررسی کتیبه های اسلامی این منطقه به زبان های عربی و فارسی ضرورت بیابد. از همین رو، طی سفری به این منطقه در پائیز و زمستان سال 86 مواد و و داده های لازم برای این بررسی بدست آمد. در این پایان نامه کتیبه های عربی و فارسی که در دوران شوروی توسط محققان، علاقمندان و حتی مردم عادی جمع آوری، ثبت و ضبط شده، مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری از این کتیبه ها یا به دلایل عقیدتی در دوران کمونیستی یا دلایل جوی از بین رفته اند و تنها کپی آنها در موزه شهر ماخاچ قلعه و دانشگاه دولتی داغستان موجود است. بر روی این کتیبه ها کار دقیقی انجام نگرفته بود و این آرشیوها در موزه کاملاً به فراموشی سپرده شده بود. امید است که این پژوهش به روشن سازی بخشی از میراث ایرانی ـ اسلامی سرزمینی که سالهاست از سوی ایرانیان از یاد رفته کمک کند.