کمبود عنصرروی به طور گسترده در خاک های آهکی با پ هاش بالا، میزان کم ماده آلی و شور گزارش شده است، لذا مطالعه ی شکل های شیمیایی و سینتیک آزادسازی روی جهت شناخت زیست فراهمی و تحرک آن در چنین خاک هایی ضروری است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی تاثیر تلقیح میکروبی(باکتری های محرک رشد و قارچ میکوریز آرباسکولار) و ماده آلی بر شکل های شیمیایی و سینتیک آزادسازی روی در یک خاک آهکی تحت کشت ذرت با سطوح مختلف شوری در دو آزمایش جداگانه در شرایط گلخانه بود. آزمایش اول به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل تلقیح میکروبی در چهار سطح ((تلقیح با باکتری های سودوموناس(pb)، تلقیح با قارچ گلوموس اینترارادیسس (mf)، تلقیح همزمان باکتری و قارچ (pb+mf) و بدون تلقیح (cl)) و فاکتور دوم شامل شوری (s) در سه سطح ( 0(s1)، 15 (s2) و 30 (s3) میلی-اکی والان نمک در کیلوگرم خاک) به صورت ترکیبی از منابع کلرید سدیم(nacl)، کلرید کلسیم (cacl2, 2h2o) و کلرید منیزیم (mgcl2, 6h2o) به ترتیب با نسبت1:2:3 بود . آزمایش دوم نیز به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل ماده آلی (کود گاوی (cm) و کاه-کلش گندم (ws)) هرکدام در دو سطح (0 و 2 درصد وزنی) و فاکتور دوم شامل شوری (s) در سه سطح (همان سطوح آزمایش اول) بود. نتایج نشان داد که با افزایش سطوح شوری از s0 به s2، ماده خشک اندام هوایی و ریشه، درصد کلونیزاسیون ریشه، ارتفاع گیاه، سطح برگ، قطر ساقه و شاخص کلروفیل به طور معنی داری کاهش یافت. استفاده از تمام تیمار-های میکروبی و آلی، در تمامی سطوح شوری سبب افزایش معنی دار شاخص های یاد شده گردید. به طور کلی تاثیر استفاده از تیمار های قارچ و قارچ-باکتری در افزایش شاخص های رشدی گیاه بیشتر از کاربرد تیمار مجزای باکتری در آزمایش اول بود. با افزایش سطوح شوری جذب روی در اندام هوایی و ریشه به طور معنی داری در هر دو آزمایش کاهش یافت. با کاربرد تمامی تیمار های میکروبی و آلی غلظت و جذب روی در اندام هوایی و ریشه گیاه به-طور معنی داری افزایش یافت به طوری که در آزمایش اول بیشترین افزایش مربوط به تیمار کاربرد توام باکتری-قارچ و کمترین میزان افزایش مربوط به تیمار مجزای باکتری بود. در آزمایش دوم نیز بیشترین افزایش مربوط به تیمار کاربرد توام ماده آلی (cm+ws) و کمترین افزایش مربوط به تیمار کاه-کلش گندم (ws) بود. نتایج آزمایش اول نشان داد که با افزایش سطوح شوری غلظت شکل های محلول+ تبادلی، کربناتی و اکسید منگنز افزایش و شکل باقی مانده و آلی روی کاهش پیدا کرد. با کاربرد تیمار های میکروبی غلظت شکل های محلول+ تبادلی، کربناتی و اکسید منگنز افزایش و غلظت شکل باقی مانده کاهش نشان داد. بیشترین افزایش غلظت شکل های محلول+ تبادلی (101 درصد)، کربناتی (3/59 درصد) و اکسید منگنز (100 درصد) در تیمار کاربرد توام قارچ و باکتری مشاهده شد. در آزمایش اول کاربرد همه تیمارهای میکروبی میزان آزادسازی روی را نسبت به تیمار شاهد افزایش دادند. به ترتیب بیشترین و کمترین آزادسازی روی در تیمار قارچ-باکتری و باکتری مشاهده شد. همچنین با کاربرد همه ی تیمارهای میکروبی سرعت رهاسازی روی نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت و کمترین کاهش در تیمار قارچ مشاهده شد. نتایج آزمایش دوم نشان داد که با افزایش سطوح شوری، غلظت شکل های محلول+ تبادلی، کربناتی، اکسیدمنگنز روی افزایش و شکل آلی کاهش یافت. کاربرد همه ی تیمارهای آلی سبب افزایش غلظت شکل های محلول+ تبادلی، کربناتی، آلی، اکسید منگنز و اکسید آهن کریستالی روی شد. تیمار شوری درصد نسبی شکل های محلول+ تبادلی، کربناتی و اکسید منگنز را افزایش، و شکل های آلی و اکسید آهن کریستالی را کاهش داد. در آزمایش دوم نیز کاربرد همه ی تیمار های آلی سبب افزایش میزان و سرعت آزادسازی روی شدند، به طوری که بیشترین میزان آزادسازی مربوط به تیمار کاربرد کود گاوی و بیشترین سرعت آزادسازی مربوط به تیمار کاربرد توام ماده آلی بود. به طور کلی در هر دو آزمایش افزایش سطوح شوری سبب افزایش میزان آزادسازی روی شد در حالی که سرعت آزادسازی روی کاهش یافت. نتایج نشان داد که در هر دو آزمایش مدل های الوویچ ساده شده، سرعت دوثابتی و پخشیدگی پارابولیک توصیف خوبی را از آزادسازی روی نشان دادند. بر اساس بیشترین ضریب تبیین و کمترین خطای استاندارد، برترین مدل، الوویچ ساده شده تعیین شد، بنابراین به نظر می رسد که مکانیسم اصلی کنترل کننده آزادسازی روی، در خاک مورد آزمایش پدیده پخشیدگی باشد.

به منظور مطالعه کاربرد لجن فاضلاب بر خاک و گیاه مقدار کافی از خاک آهکی با بافت لوم رسی از سری دانشکده در منطقه باجگاه (fine, mixed, mesic, typic calcixerepts) جمع آوری شد و با افزودن مقادیر مختلف شن، سه نوع بافت تهیه شد. لجن فاضلاب مورد استفاده از تصفیه خانه شهرک صنعتی آب باریک فارس جمع آوری شد. آزمایش در شرایط گلخانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل سطوح لجن فاضلاب( 0، 10، 20، 40، و 80 گرم در کیلوگرم) و فاکتور دوم بافت خاک (لوم رسی، لوم شنی و شنی) بود. از یک تیمار کود شیمیایی (150 میلی گرم نیتروژن از اوره، 50 میلی گرم فسفر از منو کلسیم فسفات، 5 میلی گرم روی از کلات روی، 5 میلی گرم آهن از کلات آهن، 5 میلی گرم منگنز از سولفات منگنز و 5 میلی گرم مس از سولفات مس، در کیلوگرم خاک) نیز جهت مقایسه با اثر کاربرد لجن فاضلاب بر رشد و ترکیب شیمیایی ذرت و اسفناج استفاده گردید. بذرهای اسفناج و ذرت در عمق مناسب در گلدان ها کشت شدند. هشت هفته پس از جوانه زنی، اندام هوایی و ریشه گیاهان برداشت و جداگانه تجزیه شیمیایی شدند. نتایج نشان داد که با افزایش کاربرد لجن فاضلاب، به طور معنی داری قابلیت هدایت الکتریکی، نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل استفاده، در سه بافت خاک و در دو گیاه افزایش یافت. غلظت آهن، روی، مس و منگنز عصاره گیری شده توسط ای دی تی اِ و دی تی پی اِ با افزایش سطوح لجن فاضلاب کاربردی در سه بافت خاک و در دو کشت گیاه به طور معنی داری افزایش یافت. غلظت سرب و کادمیم استخراج شده توسط دو عصاره گیر در دو کشت و در سه بافت خاک قابل اندازه گیری نبود. افزایش سطح لجن فاضلاب کاربردی سبب افزایش معنی دار وزن خشک اندام هوایی گیاه ذرت و اسفناج در سه بافت خاک شد. کلیه سطوح لجن فاضلاب کاربردی در سه بافت خاک و در دو کشت گیاه سبب افزایش معنی دار غلظت نیتروژن و فسفر در اندام هوایی گیاه نسبت به تیمار شاهد شدند. به طور کلی، کاربرد لجن فاضلاب سبب افزایش غلظت آهن، روی، مس و منگنز در اندام هوایی و ریشه هر دو گیاه و در هر سه بافت خاک شد و غلظت این عناصر در ذرت و اسفناج به حد سمی نرسید. غلظت کادمیم و سرب در اندام هوایی و ریشه گیاهان در کلیه تیمار ها قابل اندازه گیری نبود. اثر تیمار کود شیمیایی در افزایش غلظت عناصر غذایی در خاک و گیاه و همچنین عملکرد گیاهان نسبت به تیمار شاهد کمتر از تیمار های 40 و 80 گرم لجن فاضلاب در کیلوگرم خاک بود. در کل کاربرد لجن فاضلاب در مقایسه با استفاده از کود شیمیایی در افزایش فراهمی عناصر و عملکرد ذرت و اسفناج مناسب تر بود. هرچند قبل از هر گونه توصیه کاربرد لجن فاضلاب، نتایج این تحقیق بایستی در شرایط مزرعه نیز تایید گردد.