نام پژوهشگر: عباس شیرودعلیخان

مبانی کلامی و شاخصه های حکومت حضرت امیرالمومنین علی(ع)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1387
  عباس شیرودعلیخان   عسگر دیرباز

این رساله در سه بخش؛ مفاهیم و کلیّات، مبانی و شا خصه های حکومت حضرت(ع)، به بحث و بررسی پرداخته است که در بخش مبانی به بحث از ضرورت و مشروعیت حکومت از دیدگاه حضرت(ع) و در بخش شاخصه، به بحث از عدالت و دشمن شناسی و مردم گرایی مباحثی ارائه شده است0 در بحث از ضرورت حکومت دو جهت اساسی از دیدگاه حضرت(ع) مورد بررسی قرار گرفته است که آن عبارتست؛ اول اینکه ضرورت حکومت برای تأمین معاش و برای تأمین حق آزادی است دوم اینکه، ضرورت حکومت بدست صالحان است تا اینکه در سایه آن حکومت، انسان به سعادت و کمال برسد0 مشروعیت حکومت اسلامی عمدتاً در قالب دو نظریه انتصاب و انتخاب است0 مشروعیت از دیدگاه حضرت(ع)، مشروعیت الهی و انتصابی است که طی مقدماتی در این رساله بحث شده است که آن مقدمات عبارتست از؛ حق حاکمیت حق اختصاصی خداوند است و اجازه چنین حق حاکمیتی از طرف خداوند به افراد مشخصی داده شده است0 حق حاکمیت در خصوص حضرت(ع) توسط آیه و حدیث ولایت اثبات می شود0 نقطه مقابل مشروعیت الهی و انتصابی حکومت حضرت(ع)، غصب قرار دارد0هرگز مشروعیت چنین حکومتی با مقبولیت مردم بدست نخواهد آمد زیرا مقبولیت مردم در چنین حکومتی فقط جنبه حمایتی و پشتیبانی دارد و اینکه مقبولیت در چنین حکومتی، قابل برگشت نیست یعنی مردم نمی توانند در هر زمانی از این مقبولیت دست بکشند بلکه فقط در مواقعی که حاکم شرائط رهبری خود را از دست داده باشد، عدم مقبولیت مردم از حکومت کارساز خواهد بود0 مطلب دیگری که در ادامه بحث از مشروعیت حکومت به آن پرداخته شده است این است که درهر حکومتی با دو نوع عقلانیت روبرو هستیم ؛ اول: عقلانیت فطری که عقلانیت ناب، خالص و دور از اوهام و امیال سرکش نفسانی می باشد، دوم:عقلانیت تجربی که عقلانیت معاش و زندگی و اکتساب و تجربه است0 عقلانیت فطری دردین یکی از منابع اثباتی دین است و هیچ گونه تعارضی با دین ندارد بله عقلانیت تجربی که عقلانیت فنی و ابزاری است نمی تواند منبع اثباتی دین و حکومت دینی باشد و لذا تصور می شود با آن در تعارض و ناسازگاری است0 اما در بخش شاخصه، مهمترین شا خصه حکومت حضرت(ع) ،عدالت محوری است0 در عدالت محوری حضرت(ع) به همه ابعا د آن یعنی به عدالت فردی و عدالت اجتماعی پرداخته شده است و در عدالت اجتماعی به همه ابعا د آن یعنی عدالت اقتصادی، عدالت سیاسی و عدالت قضایی مورد توجه قرار گرفته است0 مهمترین عامل در برقراری عدالت کا مله وهمه جانبه حضرت(ع)، توجه عمیق و دقیق ایشان به عدالت فردی و شایستگی فردی است که دنیای امروز،کمتر به این بُعد از عدالت توجه دارد در حالی که تنها عامل برقراری عدالت دقیق و صحیح، توجه به عدالت فردی در افراد است0 از دیگر شا خصه های حکومت حضرت(ع)، مسأله شنا خت دشمن و دشمن شناسی است0 در هر حکومتی، با دو نوع دشمن داخلی و خا رجی روبرو هستیم که خطرات دشمن داخلی به مرا تب از دشمن خارجی بیشتر است 0 حضرت(ع) در طول دوران زمامداری خود عمدتاً با چهار گروه از مخالفین یعنی قاعدین، نا کثین، قاسطین و مارقین روبرو شدند که همه آنها از نوع دشمن داخلی بودند0 در نگاه حضرت(ع)، اصلاح اوضاع دشمن داخلی، از دشمن خارجی به مراتب دارای اهمیت بیشتری است و این بدان جهت است که غفلت از دشمن داخلی، راه نفوذ دشمن خارجی را فراهم می کند0 حضرت(ع) در خصوص رویارویی با دشمن، سه مرحله گفتگو ، مدارا و قاطعیت و جنگ مسلحانه را راه روبرو شدن با دشمن می دانستند زیرا چه بسا دشمنی که امید اصلاح با گفتگو یا با مدارا را داشته باشد، در برخورد قاطعانه، این فرصت از او گرفته خواهد شد و چه بسا، گفتگو و مدارای بیش از حد با دشمن هم، موجب عدم امنیت و سستی حکومت خواهد شد0 از دیگر شا خصه های حکومت حضرت(ع)، مردم گرایی است که در آن از دو جهت؛ جایگاه مردم در حکومت حضرت(ع) ، نوع نگاه حضرت(ع) به مردم و مردم گرایی است0