شبکه جاد ه های جنگلی در طرح های جنگلداری، به عنوان تأسیسات زیربنایی نقش اساسی در مدیریت، حفاظت و احیای جنگل ها دارند. در تحقیق حاضر سعی شده تا کارایی gis و ahp در تهیه نقشه کاربری جاده سازی بررسی شود. برای این منظور سری دلاکخیل با مساحتی معادل 89/1521 هکتار(بدون احتساب روستاها در سری مورد مطالعه) در نظر گرفته شده است. با توجه به عوامل موثر در طراحی جاده یعنی شیب، جهت، خاک، زمین شناسی، موجودی در هکتار، آبراهه، گونه های حفاظتی و چشم انداز، نسبت به تنظیم یک پرسشنامه اقدام شده و پس نقطه نظرات متخصصان طراحی مسیر جاده جنگلی در مورد تعیین اهمیت نسبی عوامل، جمع آوری گردید. این عوامل به روش مقایسه دو به دو، در نرم افزار (ec)expert choice، وزن دهی شدند. تجزیه و تحلیل عوامل موثر در طراحی جاده بر اساس نظر متخصصین طراحی و ساخت جاده های جنگلی، نشان داد که معیار شیب با وزن نسبی 254/0 دارای بیشترین امتیاز و چشم انداز با وزن نسبی 052/0 دارای کمترین امتیاز می باشند. بر اساس وزن مشخصه ها، نقشه های عوامل فوق با هم تلفیق شده و نقشه قابلیت عبور اراضی در چهار طبقه با عناوین توان بسیار نامناسب، نامناسب، مناسب و بسیار مناسب تهیه گردید. سپس بر روی نقشه قابلیت عبور اراضی و با استفاده از روش گام پرگار در نرم افزار arc gis9.3طراحی جاده انجام پذیرفت. در نهایت مشخصات شبکه جاده های طراحی شده با شبکه جاده موجود با استفاده از روش های باکموند و نزدیکترین مسیر مقایسه گردید. جهت مقایسه آماری بین مناسب ترین واریانت و شبکه جاده موجود در سری، از آزمون مربع کای استفاده گردید. نتایج آزمون مربع کای نشان داد که شبکه جاده طراحی شده از لحاظ عبور مسیر از مناطق مناسبتر، به طور معنی داری(آزمون مربع کای) بهتر از شبکه جاده موجود است. مطابق این آزمون، در سطح 95درصد، تفاوت این دو شبکه معنی دار می باشد(018/0=p).

طراحی و ساخت جاده های جنگلی در کشور براساس معیارها و تعاریف خاصی که به تأیید کارشناسان فنیِ ‏سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری رسیده است صورت می پذیرد و قطعاً هرگونه قضاوت در مورد صحیح یا ‏ناصحیح بودن طراحی و ساخت جاده های جنگلی باید با رجوع به این معیارها و تعاریف صورت گیرد. در این ‏پژوهش تاثیر رعایت عرض حریم جاده های جنگلی بر هزینه ساخت و صدمه به حجم سرپای توده در سری ‏واستون جنگل های چوب و کاغذ مازندران بررسی شد. برای تعیین عرض حریم استاندارد دو فاکتور شیب ‏دامنه و بافت خاک مورد بررسی قرار گرفت که بدین منظور ابتدا کلاسه بندیِ نقشه شیب بدست امده از مدل ‏رقومی ارتفاع تا شیب 60 درصد به صورت طبقه های ده تایی و در شیب های بیشتر از 60 درصد به صورت ‏یک طبقه انجام شد. بعد از تعیین نقشه زیرواحدهای اراضی خاکِ منطقه، نقشه طبقه بندی شده ی شیب با ان ‏همپوشانی شد و با روی هم گذاری نقشه شبکه جاده، طول جاده عبوری در هر یک از طبقه های شیب هر یک ‏از زیرواحدهای اراضی مشخص گردید. نتایج تفاوت معنی داری را بین عرض حریم موجود و استاندارد در ‏کلاسه های مختلف شیب نشان داد. همچنین اختلاف معنی داری بین هزینه استاندارد و اجرایی مشاهده شد ‏‏(05/0<p). مقایسه میانگین های صدمه به حجم سرپای توده در حالت استاندارد و موجود، در سطح اطمینان ‏‏95 درصد نشان داد که بین وضعیت استاندارد و موجود از نظر صدمه به حجم سرپای توده اختلاف معنی ‏داری وجود دارد. فاصله گرفتن عرض حریم موجود از مقادیر استاندارد ان منجر به اختصاص یافتن سطح ‏بیشتری (14 هکتار) از رویشگاه به محدوده جاده جنگلی شده است که این مسئله باعث صدمه به حجم ‏سرپای توده بیشتر از مقادیرِ حداقل لازم برای ساخت جاده شده است. یک اصل مهم در طراحی راه های ‏جنگلی، این است که به طور اعم سعی کنیم تا آنجا که ممکن است در قالب استانداردهای تعیین شده از ‏معیارهای کوچکتر و ساده تری استفاده نماییم. ‏

دگرگونی سیمای دامنه های جنگلی و کاهش پوشش گیاهی در اثر جاده سازی باعث اختلال در رفتار هیدرولیکی و مشخصات فیزیکی خاک شده و وقوع رواناب و هدر رفت خاک را به دنبال دارد. رسوب حاصل از فرسایش آبی ساختمان جاده، با انباشته شدن در جوی کناری و دهانه آبروها و ورود به بوم سازگان های آبی، حیات آبزیان را به مخاطره انداخته و دوام جاده را نیز کاهش می دهد. آگاهی از میزان و منشاء تولید رسوب در جاده ها نخستین گام حفاظت آب و خاک جنگل می باشد. این تحقیق با هدف اندازه گیری مقدار رواناب و هدر رفت خاک بخش های مختلف ساختمان جاده جنگلی در سری های لت تالار و لولت ساری به اجرا درآمد. نخست با رویهم قرار دادن لایه های ارزش گذاری شده طول و شیب دامنه، پوشش گیاهی، فرسایش پذیری خاک و تراکم آبراهه ها در سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis)، نقشه خطر فرسایش آبی خاک تهیه شد. با بهره گیری از مدل تحویل رسوب (sedmodl) نقشه خطر رسوب دهی شبکه جاده بدست آمد. به منظور ارزیابی کارایی این مدل، نرخ رواناب و هدر رفت خاک در طبقه خطر رسوب دهی خیلی زیاد با باران ساز مورد اندازه گیری مستقیم قرار گرفت. در کل، 48 مرتبه آزمایش شبیه سازی باران به مدت 20 دقیقه و با شدت 33 میلی متر در ساعت روی ساختمان جاده جنگلی انجام شد. نتایج نشان داد که زمان لازم تا ظهور رواناب در جنگل و شیروانی خاک ریزی طولانی تر از شیروانی خاک برداری و سطح جاده بود. سطح جاده در مقایسه با شیروانی خاک برداری، شیروانی خاک ریزی و جنگل، رواناب بیشتری تولید کرد. میزان هدر رفت خاک شیروانی خاک برداری (281 گرم در مترمربع در ساعت) بیشتر از سطح جاده (86/144 گرم در مترمربع در ساعت)، شیروانی خاک ریزی (28/44 گرم در مترمربع در ساعت) و جنگل (13/4 گرم در مترمربع در ساعت) برآورد شد. حجم رواناب و نرخ هدر رفت خاک در قطعات نمونه دربرگیرنده تمشک کمتر از قطعات دربرگیرنده خزه و خاک بدون پوشش بود. شیروانی خاک برداری مهمترین منبع تولید رسوب و سطح جاده مهمترین منبع تولید رواناب بود. کارایی sedmodl در برآورد هدر رفت خاک 23 درصد بدست آمد.

فرسایش خاک یکی از مهم‎ترین چالش‎های زیست محیطی و عوامل مهم آسیب جنگل هاست که اغلب در اثر تغییر کاربری اراضی جنگلی، جاده‎سازی و فقدان پوشش گیاهی به وجود می‎آید. شبکه جاده جنگلی اگرچه پایه و اساس جنگلداری پایدار تلقی می‎شود، اما متأسفانه یکی از عوامل تخریب منابع طبیعی به شمار رفته و موجب فرسایش خاک جنگل‎ها می‎گردد. خاک‎های جنگلی به طور طبیعی نفوذپذیرند ولی از طرف دیگر جاده‎های جنگلی غیرقابل نفوذند که همین مسئله موجب می‎شود تا آب باران روی سطح جاده جریان پیدا کند و ذرات خاک را مورد شستشو قرار دهد بدین ترتیب طراحی و ساخت جاده جنگلی باید به صورت اصولی و همراه با دقت زیاد صورت بگیرد، زیرا مسیریابی صحیح جاده ‎های جنگلی می‎تواند به کاهش فرسایش خاک و کاهش خطرات زیستمحیطی ناشی از آن کمک کند. به همین منظور در این تحقیق سعی شد تا با استفاده از قابلیت های سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و با در نظر گرفتن عوامل تاثیرگذار در مسیریابی جاده‎های جنگلی از جمله شیب و طول دامنه (فاکتور ls)، فرسایش‎پذیری خاک (فاکتور k)، تراکم آبراهه‎ها، سنگ بستر، پوشش گیاهی، جهت دامنه و ارتفاع از سطح دریا به طراحی بهینه شبکه جاده پرداخته شود. پس از تهیه هر کدام از لایه‏های اطلاعاتی، با توجه ضرایب اهمیت‎ بدست آمده‎ از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، عمل رویهم‎گذاری نقشه‎ها انجام شد و نقشه مناسب عبور که نشان دهنده پایداری زمین نیز بوده‎ است در چهار طبقه تهیه گردید. سپس توسط نرم‎افزار pegger طراحی واریانت‎های مختلف جاده بر روی این نقشه انجام شد. واریانت‎های طراحی شده و شبکه جاده موجود با استفاده از آزمون مربع کای مورد مقایسه قرار گرفتند و نتایج نشان داد شبکه جاده های طراحی شده در سطح 95درصد، از نظر عبور از مناطق پایدار و مساعد جهت جاده‎سازی عملکرد بهتری نسبت به شبکه جاده موجود داشته‎اند.

عملیات چوبکشی در جنگل مشکل ترین و پرهزینه ترین امور بهره برداری است. این مسیرها که در واقع تکمیل کننده شبکه حمل و نقل محسوب می شود ارتباط تنگاتنگی با وضیعت شبکه جاده های کامیون رو، شیوه های جنگل شناسی، روش های بهره برداری، وضیعت توپوگرافی، شیب، قابلیت های مکانیکی خاک و عوامل دیگر دارند. در تحقیق حاضر سعی شده تا کارایی gis و ahp در تهیه نقشه کاربری برای شبکه ریزبافت بررسی شود. برای این منظور پارسلهای 18 و 19 سری 4 بخش 2 نکا ظالمرود با مساحتی معادل 97 هکتار در نظر گرفته شده است. با توجه به عوامل موثر در طراحی مسیر چوبکشی یعنی شیب، خاک، زمین شناسی، موجودی در هکتار، آبراهه، جهت، تیپ جنگل، درختان مهم و ارتفاع، نسبت به تنظیم یک پرسش نامه اقدام شده، سپس نقطه نظرات متخصصان در مورد تعیین اهمیت نسبی عوامل، جمع آوری گردید. این عوامل به روش مقایسه زوجی، در نرم افزار (ec) expert choice وزن دهی شدند. تجزیه و تحلیل عوامل موثر در طراحی مسیر بر اساس نظر متخصصین، نشان داد که معیار شیب با وزن نسبی366/0 دارای بیشترین امتیاز و ارتفاع با وزن نسبی 026/0 دارای کمترین امتیاز می باشند. بر اساس وزن مشخصه ها، نقشه های عوامل فوق با هم تلفیق شده و نقشه قابلیت عبور اراضی در چهار طبقه با عناوین توان بسیار نامناسب، نامناسب، مناسب، و بسیار مناسب تهیه گردید. سپس بر روی نقشه قابلیت عبور اراضی و با استفاده از برنامه پگر در نرم افزار3/9 arc gis طراحی مسیر انجام گرفت. در نهایت مشخصات مسیر های طراحی شده با مسیر موجود با استفاده از روش نزدیکترین مسیر مقایسه گردید. جهت مقایسه آماری بین مناسب ترین واریانت و مسیر موجود، از آزمون مربع کای استفاده گردید. نتایج آزمون مربع کای نشان داد که مسیر طراحی شده از لحاظ عبور مسیر از مناطق مناسبتر، به طور معنی داری بهتر از مسیر موجود است (0001/0p=).

در تحقیق حاضر، به بررسی میزان هدررفت خاک و رواناب در جاده های جنگلی و مسیرهای چوبکشی حوزه آبخیز دارابکلا در کلاسه های مختلف شیب طولی و بررسی رد چرخ ها و بخش های برآمده مرکزی مسیر پرداخته شد. بدین منظور، مبادرت به بررسی و اندازه گیری رواناب و هدررفت خاک طی انجام شبیه سازی باران با شدت ثابت 53.5 میلی متر در ساعت و تداوم 20 دقیقه و همچنین برداشت نمونه های خاک از عمق 20-0 سانتی متری در مجاورت هر یک از پلات های شبیه سازی، گردید. نتایج حاصل نشان داد که بین مقادیر رواناب در سطح اعتماد 95% و بین مقادیر هدررفت خاک در سطح 99%، در کلاسه های مختلف شیب طولی جاده، اختلاف معنی دار وجود دارد. همچنین، نتایج حاصل بیانگر وجود اختلاف معنی دار در مقادیر رواناب و هدررفت خاک در سطح اعتماد 99%، در بخش های رد چرخ، قسمت میانی جاده و سطح جنگل می باشد.

چکیده ندارد.