نام پژوهشگر: مسعود سعیدزاده

نگاهداشت و آسیب شناسی لایه رنگ در نقاشی های لاکی ایرانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - دانشکده هنر 1388
  مسعود سعیدزاده   عباس عابد اصفهانی

لاک به عنوان پوشش محافظ برای بعضی از آثار هنری استفاده شده است. لاک، کلمه ای جامع است و آن را معادل کلماتی چون لاکی، روغنی، لاک الکلی، زیرلاکی، پاپیه ماشه و غیره می دانند. تعاریف مختلف و غیر تخصصی در منابع، به علت شباهت لاک، کرمس، شلاک، و کاچنیل، موجب اشتباه و سردرگمی های بسیاری شده است. بنابراین، واژه شناسی و یافتن تعاریف صحیح از این مواد بسیار مهم و ضروری است. برای پوشش آثار لاکی، با استناد به منابع، معمولاً از دو ماده شلاک و لاک(گیاهی) استفاده می شده است. باتوجه به تفاوت ماهیت این دو، تشخیص آنها از یکدیگر قبل از انجام اقدامات حفاظتی و مرمتی، جهت انتخاب روش های مناسب حفظ و مرمت، بسیار مهم است. برای تمیز دادن شلاک و روغن کمان از یکدیگر، از روش هایی چون تست حلالیت، نور ماوراء بنفش، شیمی کلاسیک، طیف سنجی مادون قرمز و رامان استفاده شده است. تمام آثار هنری، به مرور زمان و تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی، دچار آسیب و تخریب می شوند، که برای درمان و ارائه طرح حفاطتی برای این گونه آثار، بایستی عوامل موثر در تخریب بررسی شود. جهت بررسی تاثیر عوامل محیطی، نوع بستر و نوع پوشش محافظ در بروز آسیب برروی آثار لاکی، می توان از روش های مختلف نمونه سازی و پیرسازی کمک گرفت. به طورکلی، پوشش شلاک نسبت به روغن کمان در برابر عوامل محیطی ضعیف تر است و در بین عوامل محیطی مجزا، رطوبت بیشترین اثر تخریبی را بر روی نمونه ها دارد. علاوه بر آن ، نمونه های با بستر صمغ عربی در مقایسه با دیگر بستر ها، ضعیف تر هستند. بنابراین، برای جلوگیری از آسیب و تخریب آثار لاکی، باید لایه ی لاک این آثار مورد توجه قرار گیرد که بقاء و دوام لایه ی لاک نیز بسیار وابسته به کنترل عوامل محیطی است.