کرم های خاکی مهمترین جزو فون خاک محسوب می شوند که تکثیر، رشد و فعالیت آنها تحت تأثیر اقلیم، نوع خاک، پوشش گیاهی، کیفیت و سهولت دسترسی به مواد آلی قرار می گیرد. اگرچه نقش حیاتی این موجودات بر اغلب فعالیت های میکروبی خاک محرز می باشد، ولی مطالعات اندکی در باره اثرات متقابل مواد آلی و کرم خاکی بر فعالیت میکروبی خاک، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، انجام شده است. پایین بودن میزان ماده ی آلی در خاک های این مناطق، و در عین حال نقش مهم کرم های خاکی در بهبود شرایط میکروبیولوژیکی خاک های این اقلیم ضرورت توجه خاص به اثرات متقابل بقایای آلی و کرم های خاکی بر فعالیت ریزجانداران را گوشزد می کند. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار، تحت شرایط کنترل شده گلخانه ای برای مدت 150 روز اجرا گردید. فاکتور اول شامل حضور یا عدم حضور کرم خاکی و فاکتور دوم شامل با و یا بدون بقایای آلی مختلف بود. در این آزمایش از یک نوع کرم خاکی آنسیک (lumbricus terrestris l.) استفاده شد. عکس العمل شاخص های میکروبیولوژیکی خاک شامل معدنی شدن کربن و نیتروژن، کربن بیوماس میکروبی، فعالیت آنزیم های اوره آز، فسفاتاز قلیایی، اینورتاز، بتاگلوکوسیداز و آریل سولفاتاز (در سه مرحله به فواصل زمانی هر 30 روز یکبار)، کلسیم و منیزیم خاک، فسفر قابل جذب و همچنین پایداری خاکدانه ها به تلقیح کرم خاکی و افزودن مواد آلی مختلف (بقایای یونجه، کود کمپوست و مخلوط بقایای یونجه + کود کمپوست و کود گاوی) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تلقیح کرم خاکی و افزودن مواد آلی سبب افزایش معنی دار معدنی شدن کربن و نیتروژن شد، در حالی که تلقیح کرم های خاکی سبب کاهش و افزودن مواد آلی باعث افزایش معنی دار کربن بیوماس میکروبی گردید. تلقیح کرم خاکی و افزودن مواد آلی به تنهایی و نیز اثرات متقابل آنها سبب افزایش معنی دار فعالیت اغلب آنزیم ها در مراحل مختلف آزمایش گردید. پایداری خاکدانه ها بر اثر تلقیح کرم های خاکی و اضافه کردن مواد آلی مختلف بدلیل تشکیل خاکدانه های ماکرو افزایش معنی دار داشت. کرم های خاکی و مواد آلی میزان فسفر قابل جذب، کلسیم و منیزیم خاک را نیز به طور معنی دار افزایش دادند. در پایان مدت آزمایش (150 روز)، مواد آلی سبب افزایش معنی دار تعداد کرم های خاکی، متوسط وزن زنده و خشک کرم های خاکی گردید. به طور خلاصه، نتایج این مطالعه نشان داد که تلقیح کرم خاکی در حضور مواد آلی مختلف می تواند نقش مثبت و محرک بر اغلب فعالیت های میکروبی خاک و در نتیجه چرخه های مختلف عناصر غذایی داشته باشد. پایداری خاکدانه ها بطور محسوس در حضور کرمهای خاکی و مواد آلی افزایش یافت و بنابراین در کاهش فرسایش خاک موثر خواهد بود. از این رو کاربرد همزمان مواد آلی و کرم های خاکی نوع آنسیک می تواند کیفیت خاک های مناطق خشک و نیمه خشک را بهبود بخشد. واژه های کلیدی: آنزیم های خاک، بیوماس میکروبی، پتانسیل معدنی شدن کربن و نیتروژن، شهرکرد، کرم خاکی آنسیک، مناطق خشک و نیمه خشک، مواد آلی.