نام پژوهشگر: احد توسلی
احد توسلی حمیدرضا صادقی
استفاده از روش های تجربی مختلف برای برآورد روان آب سطحی در حوزه های آبخیز فاقد ایستگاه هیدرومتری اجتناب ناپذیر است. یکی از پارامترهای مهّم موجود در اغلب این روش ها ضریب روان آب است. با به دست آوردن دقیق ضریب روان آب سطحی و بررسی تغییرات آن در شرایط گوناگون، برآورد صحیح روان آب سطحی و دبی حداکثر سیلاب ها امکان پذیر می گردد. تحقیقات در زمینه بررسی ضریب روان آب و عوامل موثر بر آن عموماً در مقیاس های ماهانه، فصلی و سالانه در مناطق مختلف جهان انجام شده است. ولی در زمینه تغییرات ضریب روان آب در مقیاس یک واقعه رگبار، تحقیقات کمی صورت پذیرفته است. حال آن که اساس بسیاری از تحلیل های هیدرولوژیک بر مقیاس رگبار استوار است. از این رو هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی تغییرپذیری ضریب روان آب در طول رگبار و شناسایی عوامل موثر بارشی بر آن در حوزه آبخیز بار نیشابور بوده است. پس از بررسی 440 باران نگار و آب نگار سیل های موجود در منطقه طی سال های 1369 تا 1378، تعداد 32 رگبار با زمان بارش بیش از زمان تمرکز حوزه و هم چنین ایجاد نوسان در آب نمود، انتخاب و ضریب روان آب متوسط کل واقعه، چارک ها و دهک ها محاسبه شد. سپس ارتباط بین متغیّرهای مختلف بارش کل و هم چنین بارش مازاد با مقدار متوسط ضریب روان آب و ضریب روان آب جزئی از طریق تحلیل روابط رگرسیونی دو و چند متغیره و با شکل های مختلف ساده و تغییر شکل یافته متغیّر ها بررسی شد. نتایج به دست آمده از تحقیق دلالت بر تغییرات زیاد ضریب روان آب متوسط کل رگبارهای مشاهداتی در دامنه 0/6 تا 45/7 درصد با میانگین حسابی، میانه، معکوس میانگین لگاریتم و انحراف معیار به ترتیب 10/65، 7/96 ، 7/59، 9/35 درصد داشته است. به طور کلی یافته های تحقیق حاضر ضمن تأیید پویایی درون رگباری ضریب روان آب طی هر واقعه بر امکان شبیه سازی منحنی تغییرات ضریب مذکور با استفاده از رگرسیون های دو متغیّره با ضریب همبستگی بین 28 تا 88 درصد (0/68 p≤003/0) و با برتری متغیّرهای چارک دوّم و سوّم در تبیین آن دلالت داشته است.