نام پژوهشگر: پریسا ترک

سیاست در کلیله و دمنه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه لرستان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  پریسا ترک   علی حیدری

کلیله و دمنه یکی از کتاب های مشهور جهان است که از جهات مختلف حائز اهمیت است. این کتاب مانند رودخانه ی عظیمی است که سرزمین های مختلفی را در نوردیده، و متناسب با هر فرهنگ، آداب و ... هر قوم، رنگ و بوی جدیدی به خود گرفته و از طرفی دیگر بعضی از خصوصیات خود را مانند رسوب بر جای گذاشته است. در این رساله به مسأله ی سیاست که علت پیدایش قسمت عمده ی این کتاب بوده پرداخته شده است، در پنجه تنتره (پنچاکیانه) سیاست، به ویژه سیاست عملی در رأس مسائل مطرح شده در این کتاب است. اما در تحریرهای دیگر به ویژه ترجمه ی عربی (ترجمه ی برزویه در دست نیست) سیاست کم رنگ شده است، اما در تحریر نصرالله منشی که موضوع رساله است، سیاست و پرداختن به مسائل آن دوباره اوج می گیرد. نصرالله گاه و بی گاه به مسائل سیاسی گریز می زند و در اکثر مواقع حکایات را سیاسی جلوه می دهد. در ابواب عمده ی این کتاب، هر چند اسامی قهرمانان حکایت بنا به دلایلی از حیوانات انتخاب شده است، اما گویی پادشاهان و وزیرانی هستند که چنین اسامی را بر خود نهاده اند. زیرا تمام رفتار و گفتارشان شبیه انسان هایی است که به این مشاغل مشغولند. نصرالله علاوه بر این مطلب کتاب را به آیات و احادیث و ابیاتی آراسته که بعضاً جنبه ی سیاسی دارند. این مطالب جز در ترجمه نصرالله منشی در دیگر ترجمه ها تقریباً وجود ندارد. اما در پنجه تنتره (پنچاکیانه) کلمات قصاری شبیه به بیت (اشلوک) وجود دارد که از این جهت ترجمه ی نصرالله به آن شباهت بیشتری دارد. هر چند هیچ قرینه ای در دست نیست که نصرالله هنگام ترجمه ی کلیله این کتاب را دیده باشد. در این رساله سعی شده است مسائل سیاسی که مربوط به پادشاهان ... در ابواب کلیله و دمنه ترجمه منشی وجود داشته استخراج و دسته بندی شود سپس به ترجمه های دیگر این کتاب پنجه تنتره (پنچاکیانه) متن عربی ابن مقفع و داستانهای بیدپای مراجعه شده است، تا ثابت شود که نصرالله در پرداختن به این مسائل تحت تأثیر متن عربی بوده است یا اینکه این مسائل، تراوش ذهن او و متأثر از اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان اوست.