این پایان نامه که "حکمت در شعر محمود سامی البارودی "نام دارد به بررسی مبحث ارزشمند ومهم پرداخته است. حکمت در این پایان نامه عبارت است از هر کلام نافع وسودمندی که که در بردارنده پند ها وامثالی است که خواننده از آن بهره مند می گردد، وبیان گر ارزشهای تاریخی ، اجتماعی وسیاسی، عقلانی وتربیتی می باشد. عمل حکمی در بردارنده مجموعه از فضایل اخلاقی بوده وریشه اصلی آن در مشرق زمین می باشد ،که در اصطلاح به معنی افعا ل و صفات پسندیده بر خاسته از صفات باطنی می باشد.از تقسیمات آن بایستگی های اخلاقی است که در بردارنده فضایل می باشد ،که شایسته انسان بوده وسبب ارزشمندی او می باشد .در مقابل ،نبایستگی ها ،سبب سقوط فرد می گردد.با بررسی دقیق دیوان محمود سامی البارودی به این نتیجه می رسیم که وی به حکمت در قالب های آن توجه خاصی داشته است .شعر حکمی او در یک قصیده خاص یا قطعه ویژه خلاصه نمی شود،بلکه در میان اشعار تغزلی، وصفی به آن پرداخته است ودر اشعارش نمایان بوده ومعانی را از قدماء گرفته ولی بااین حال آن را به سبک خویش تغییر داده است . او بیشتر به مسایل کلی جامعه خصوصا ویژگی های حاکم پرداخته و تصویری از عملکرد ش ارائه نموده است .با نگاه منتقدانه افکارش را بیان و خواهان تحول کلی جامعه می باشد که ریشه اصلی آن در نظام سیاسی اتفاق می افتد . نگاهش به روزگار ،نگاهی بدبینانه ومنتقدانه است .اندیشه های خدا شناسی وزهد به طور سطحی وغالبا مقلدانه در اشعارش بروز یافته که حاصل دید او به زندگی یا تقلید از شاعران ما قبل است. در شعر بارودی تناص (روابط بینا متنی )در قالب ادبی ،تاریخی ،دینی (قرآن وحدیث)ومعارضه در قالب واژگان،ابیات واشعار وجود دارد و اقتباسات او به صورت کلمه یا جمله قرآنی بوده واز آیه کامل استفاده نکرده است بلکه بیشتر از مفاهیم پراکنده قرآنی و روایی بهره مند گردیده است.این پژوهش در بر دارنده هفت فصل می باشد که به ترتیب زیر ارائه گردید . 1- مفهوم شناسی حکمت 2- بر رسی زندگانی ،ویژگی های شعری و دوره شاعر 3- بایستگی های اخلاقی در شعر حکمی بارودی 4- نبایستگی های اخلاقی در شعر حکمی بارودی 5- تجلی مسائل اجتماعی در شعر حکمی بارودی 6- تا ملات فلسفی در شعر حکمی بارودی 7- روابط درون متنی در شعر حکمی سامی البارودی (قرآن ،احادیث ،شعرعربی)