چکیده خیار (cucummis sativus) یکی از مهمترین سبزی های خانواده کدوئیان است و اصلاح ژنتیکی آن جهت بهبود صفات مختلف از قبیل مقاومت به شرایط نامساعد محیطی و نیز آفات و بیماری ها، ضروری می باشد. این صفات در ارقام وحشی می-تواند به عنوان منبع با ارزشی برای اصلاح خیارهای زراعی موجود استفاده شود. جهت این منظور و با استفاده از روش های جدید بیوتکنولوژی می توان علیرغم وجود موانع طبیعی محدود کننده، از تکنیک های انتقال ژن استفاده کرد. این روش ها زمانی دارای کارایی مناسب هستند که باززایی گیاهان از ریزنمونه های مختلف موفقیت آمیز باشد. تحقیقات به عمل آمده در این زمینه نشان داده است که بین محیط های کشت مختلف در بسیاری از ارقام و ریزنمونه های مورد استفاده، از نظر جنین زایی و اندام زایی تفاوت وجود دارد. لذا مطالعه و شناسایی محیط های کشت، ارقام و نیز ریزنمونه های مناسب جهت باززایی در گیاهان ضروری به نظر می رسد. در همین راستا آزمایشی بر روی جنین زایی و اندام-زایی یک رقم تجاری (سوپردامینوس) و یک رقم بومی هند (گرین گلد) خیار در سه محیط کشت b5، ms و nl و با استفاده از دو ریزنمونه برگ و دمبرگ صورت گرفت.در این تحقیق از طرح آماری کاملاً تصادفی در قالب آزمایشات فاکتوریل و با چهار تکرار استفاده شد. ریزنمونه ها پس از گذشت 4 هفته از محیط القایی به محیط رئالیزاسیون منتقل و در دستگاه آکسوفیتون با شرایط روشنایی 2000 لوکس و دمای حدود 28 درجه سانتیگراد نگهداری شدند. ریشه زایی و جنین زایی رویشی، دو صفت مورد مطالعه در این تحقیق بودند که با توجه به نتایج به دست آمده اثر محیط کشت، نوع رقم و نوع ریزنمونه استفاده شده برای هر دو صفت داری اثر معنی دار بود. بیشترین میزان جنین زایی رویشی در محیط b5 و بیشترین ریشه زایی در محیط nl صورت گرفت. رقم هندی رقم مناسب تر در هر دو مرحله ریشه زایی و جنین-زایی بود. همچنین ریزنمونه برگ نسبت به ریزنمونه دمبرگ، تعداد بیشتری ریشه و همچنین جنین رویشی تولید نمود.